Een reflectie: het belang van specifiek opgeleide verpleegkundigen geriatrie 17/03/2015 – NVKVV - Oostende Lon Holtzer Zorgambassadeur Vlaamse Overheid Coördinator gezondheidszorg Associatie KU Leuven
1
Probleem samengevat in 1 grafiek
• Dubbele problematiek – Uitbreidingsproblematiek • Vergrijzing van de bevolking met meer chronische pathologie
– Vervangingsproblematiek • Verzilvering van de beroepsgroep met grote golf van pensioengerechtigde collega’s 2
Toenemende zorgvraag • Tegen 2020: +85.000 80-plussers meer dan nu! (Vlaanderen alleen) • 20% mensen met dementie extra • Mensen met een beperking worden ouder en zijn talrijker • Vergroening in steden Stijging zorgvraag ≠ stijging vraag naar verpleegkundigen
Wat is de uitdaging voor de zorg- en welzijnssector? VOLDOENDE COMPETENT personeel vinden voor zorg en welzijn, om KWALITEITSVOLLE zorg te garanderen in continu evoluerende en budgettair krappe omstandigheden. 4
Omgevingsanalyse • Maatschappij in beweging • Zorg in beweging – – – – –
Visie op zorg en welzijn Vermaatschappelijking van de zorg Accent op chronische zorg en eerstelijnszorg Blijvend accent op thuiszorg, ouderenzorg en GGZ Sector onder financiële druk
• Arbeidsmarkt in beweging – – – –
Langer werken Gedeelde aanstellingen Meer en meer ondernemerschap in de social profit Nauwere samenwerking tussen arbeidsmarkt en vorming 5
Inhoudelijk: multi – van alles …. • Chronische ziekten en multimorbiditeit – Artrose, ademhalingsstoornissen, cardiovasculaire ziekten, diabetes, kanker, reuma, zwaarlijvigheid, depressie… – 2/3 middelen → chronisch zieken (1) – Stijgende zorgvraag in de geestelijke gezondheidszorg – 50% van de 65-plussers heeft minstens 3 chronische aandoeningen, 20% heeft er minstens 5 – 50% van ziekenhuispatiënten heeft multimorbiditeit
• Multicomplexiteit – Nieuw samengestelde gezinnen – Superdiversiteit – Toenemende armoede (10% tot 15% van de bevolking) (1) Snyderman R. The AAP and the transformation of medicine. J Clin Invest 2004 114:1169-1173
6
Evolutie inschrijvingen HBO5 en professionele bachelor verpleegkunde
18 000 16 000 14 000
verpleegkunde HBO5*
12 000
Prof bachelor verpleegkunde Totaal
10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 2008*
2010
2011
2012
2013
2014
2015** gemid totale % gemid % abs 2015 totale absolute evo groeifactor tov 2014 abs evo evo
2008*
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015**
% 2015 tov 2014
verpleegkunde HBO5* Prof bachelor verpleegkunde
4.772
5.271
5.837
6.255
6.869
7.383 7.402
7.584
2,5%
58,9%
6,0%
182
2.812
402
5.566
6.302
7.099
7.786
8.120
8.383 8.672
9.162
5,7%
64,6%
6,4%
490
3.596
514
Totaal
10.338 11.573 12.936 14.041 14.989 15.766 16.074 16.746
4,2%
62,0%
6,2%
672
6.408
915
inschrijvingen
*
2009
Het cijfer voor 2008 vermeld onder HBO5 verpleegkunde betreft het aantal cursisten 4de graad verpleegkunde in het secundair onderwijs. Op 1 september 2009 werd deze 4de graad verpleegkunde afgesplitst van het secundair onderwijs en ondergebracht in het hoger beroepsonderwijs (HBO5). HBO5 valt juridisch onder het Hoger Onderwijs.
** De cijfers voor 2015 zijn voorlopige cijfers van VLHORA (telling oktober) . Voor HBO5 verpleegkunde werd het voorlopige cijfer (bevraging sept 2015) aangepast op basis van de verschillen tussen de voorlopige cijfers en de cijfers van het Beleidsdomein Onderwijs en Vorming in de periode 2008-2014. De evolutiecijfers zijn eveneens berekend op basis van de voorlopige cijfers 2015**. Bron: Departement Welzijn Volksgezondheid en Gezin, bewerking data Beleidsdomein Onderwijs en Vorming.
7
Meer dan 50% studeert nu al verder 2044 bachelordiploma’s verpleegkunde in academiejaar 2013-2014
Aantal
974 of 48%
Studeert direct BANABA 338 of 16%
Direct master 116 of 6%
1070 of
Studeert later BANABA 464 of 23%*
52%
Niet verder studeren Verder studeren
Later master 152 of 7 %*
* Inschatting op basis van academiejaar ‘13-’14
8
Zorg- en verpleegkundige opleidingen in de Vlaamse Kwalificatie Structuur Model tot 2016 Niveau 8
Niveau 7
Master 60 sp
Niveau 6 Niveau 6
BANABA 60 sp Schakel 60 sp BRUG opleiding 120 sp
Niveau 5
HBO5 verpleegkunde Zorgkundige Personenzorg
ZORG
Niveau 4 Nvieua 3
Bachelor verpleegkunde 180 sp
VERPLEEGKUNDE
Doctoraat
9
Wat is het probleem? • België – KB nr. 78 is omgezet naar de ‘Gecoördineerde wet betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen’ van 10 mei 2015. – Elke verpleegkundige moet vanaf 18 januari 2016 voldoen aan Europese regelgeving om ‘Verantwoordelijk algemeen ziekenverpleger’ te zijn. – ‘Gereglementeerd beroep’ in België – ‘Gereglementeerd beroep’ in Europa ifv. vrij verkeer van personen en diensten
Europese Richtlijn 2013/55/EU • Kenmerken – Toegelaten na 12 jaar leerplichtonderwijs – Minimale duur: 3 jaar (4.600 u) – Minstens de helft (2.300 u) klinische praktijk • In direct contact met de patiënt • Leiding kunnen geven aan een team
– Minstens 1/3 theorie (1.534 u) – Binnen 7 domeinen stage lopen – Minimaal voldoen aan 8 competenties 11
8 competenties • zelfstandig een diagnose stellen voor de nodige verpleegkundige verzorging en verpleegkundige zorg plannen, organiseren en implementeren • Samenwerken met andere actoren in de gezondheidszorg, incl. geven van praktische opleiding aan zorgverstrekkers • personen, gezinnen en groepen helpen een gezonde levensstijl aan te nemen en voor zichzelf te zorgen • zelfstandig urgente levensreddende maatregelen kunnen treffen en in crisis- en rampensituaties kunnen handelen;
8 competenties • zorgbehoevenden en hun naasten onafhankelijk adviseren, instrueren en ondersteunen; • zelfstandig de kwaliteit van verpleegkundige verzorging kunnen garanderen en evalueren; • duidelijk communiceren en samenwerken met disciplines; • de kwaliteit van zorg analyseren om de eigen praktijkervaring als verantwoordelijk algemeen ziekenverpleger te verbeteren.
Probleem? • Te weinig stage: gemiddeld 1400 u versus 2300 u of 24 weken te kort.
• Verder generiek maken: 7 domeinen • Kwaliteitsniveau inbouwen: 8 competenties • Timing ! – Accreditatie bacheloropleiding liep 30/9/15 af • Goede visitatieresultaten – kwalitatief in orde… • Maar onvoldoende antwoord op Europa
– HBO5: omvormingsdossier in functie van hoger onderwijs • Zelfevaluatierapport tegen 15 mei 2016 14
3-jarige 4-jarige bacheloropleiding • 180 studiepunten • Gemiddeld 1400 uren stage • Afstudeerrichtingen / trajecten • Ongelijkmatige verdeling in de arbeidsmarkt • Theoretischer dan HBO5 • Specialisatie in BANABA • Master: + 2 jaar
• 240 studiepunten • 2300 uren stage (laatste deel: contractstage!) • Generieke opleiding • Heel de sector voorzien van deskundigheid • Theor. en langer dan HBO5 • Specialisatie zal nodig blijven maar via postgrad. • Master: zal beter aansluiten
Generieke opleiding • Competenties op een hoger / abstracter niveau • Transfermogelijkheden van kennis zijn belangrijk • Verpleegkundige wordt zelfsturende professional • Meer flexibiliteit in de loopbaan • Antwoord op multipathologie en chronische zorg 16
Verpleegkunde in beweging of is a nurse = a nurse = a nurse?
17
Generieke opleiding en specialisatie • Beroepstitels en – kwalificaties staan onder druk – ‘Oneerlijk’ systeem • Waarom is een geriatrische verpleegkundige gespecialiseerd en een nefrologische verpleegkundige niet?
• BANABA’s verdwijnen • Wil niet zeggen dat specialisatie verdwijnt • Worden vervangen door postgraduaten (financiering ≠) • Meer mogelijkheden om in te spelen op noden uit het werkveld (lijst niet gelimiteerd tot lijst BBT/BBK)
18
Banaba’s postgraduaten • Basisopleiding wordt meer generiek • Deel verdieping vanuit banaba’s binnen initiële opleiding via – Uitgebreide stage – Focus bachelorproef – Aanbod keuzevakken (student heeft regie)
• Doorgedreven specialismen (bovenop de bredere basisopleiding) kan blijven via – postgraduaatopleidingen – of andere vormen van levenslang leren 19
Specialisatie • Blijft nodig ! • Ontwikkeling van de verpleegkundige professie • State of the art verpleegkunde • Ontwikkelen van EB kennis – www.think4nurses.be – www.portal4care.be
• Verpleegkundig specialist wordt ingeschreven in WUG 15 in de toekomst ! 20
HBO5 Verpleegkunde • Alle opleidingen zijn cruciaal voor zowel het onderwijs (instroom en democratisering) als de zorgsector – 38 % van de verpleegkundigen in België (2010) – 45% van de verpleegkunde studenten in Vlaanderen (2015)
• Eigen plaats binnen de leerladder, met een duidelijke differentiatie tussen niveau 5 en niveau 6 beroepskwalificaties in voorbereiding • Momenteel twee evoluties met impact: – de nieuwe Europese Richtlijn 2013/55/EU – de globale uitbouw van HBO5 (naast verpleegkunde ook CVO-opleidingen, in samenwerkingsverbanden met de hogescholen) 21
HBO5: beslissing moet nog vallen Met gelijke titel (VAZ) en Europroof • Zeer zware studiebelasting in 3 jaar • Hoeveel studenten zullen we verliezen? • Instroom: 77% BSO • Arbeidsmarkt zet selectief in (vb. pediatrie) • Nog 2,5 jaar (150 stp) om bachelorniveau te halen
Met andere titel en niet Europroof • Semantische oplossing te zoeken • Haalbaar niveau • Aanvullend antwoord op maatschappelijke noden • Differentiatie in praktijk brengen • Professioneel antwoord op ZORG nood 22
Brugopleidingen • Conclusie van taskforce bachelor: – HBO5 Bachelor • 60 studiepunten verkorting op basis van Eerder Verworven Kwalificatie (EVK) (= vroeger) • Zonder relevante werkervaring en zonder bewijs van verworven competenties 150 stp , waarvan 30 stp. stage (= 2,5 jaar). (Vroeger: 120 stp) • Met werkervaring en met EVC-dossier verdere afbouw van studiepunten mogelijk
– Vroedkunde Bachelor verpleegkunde • 120 studiepunten (2 jaar) 23
Master verpleegkunde • Schakelprogramma naar de master verpleegkunde: – Masteropleiding: van niveau 6 naar niveau 7 – Onderzoek naar inhoudelijke brug lopende – Deel van de studiepunten worden niet vrijgesteld maar kunnen mogelijks wel behaald worden in 4e jaar – In volle samenwerking tussen de 3 universiteiten – Met gezamenlijke afspraken en uitwisselbare opleidingsonderdelen 24
Zorg- en verpleegkundige opleidingen in de Vlaamse Kwalificatie Structuur Model vanaf 18/01/2016 VERPLEEGKUNDE
Niveau 8 Doctoraat
Niveau 7
Master 60 stp Schakel 45 à 60 stp
Niveau 6
≠ Postgraduaten 20 – 60 stp
BRUG opleiding 150 stp
Bachelor verpleegkunde 240 stp
Niveau 4 Nvieua 3
Zorgkundige Personenzorg
ZORG
HBO5 verpleegkunde
ZORG
Niveau 5
25
En nu specifiek ouderenzorg… • In de verschillende soorten verpleegkunde is ouderenzorg – Het meest complex – Het meest compleet – Het meest gevarieerd – Het meest onderschat Met andere woorden
Het is een privilege om in de ouderenzorg te mogen werken !!! 26
Charter voor inspirerende en enthousiasmerende stage 1. Elke student verpleegkunde ontwikkelt de noodzakelijke competenties voor kwalitatieve patiëntenzorg in ouderenzorg en geestelijke gezondheidszorg, ongeacht zijn/haar specialisatie. 2. De opleiding is gebaseerd op actuele en noodzakelijke competenties. 3. Alle docenten kennen de basisbeginselen van de ouderenzorg en de geestelijke gezondheidszorg 4. Ouderenzorg en geestelijke gezondheidszorg engageren zich in overleg met het onderwijs tot domeinspecifieke stages 5. Onderwijs en werkveld engageren zicht tot de gezamenlijke uitbouw van professioneel mentorship 27
De toekomst moet kunnen bouwen op sterk zorgleiderschap én visie Uitgangspunt: Zorg verlenen is een privilege omdat je onwaarschijnlijk dicht bij mensen MAG komen.
Uitgangspunt: De maatschappij evolueert continu en de zorgverlening moet mee evolueren.
We werken in een zeer KWETSBARE OMGEVING
We werken in een zeer STERK WIJZIGENDE OMGEVING 28
ZORG verlenen doe je samen met de patiënten…. • Zorg verlenen is een privilege – Als je het goed doet – Als je mentale ruimte hebt voor de patiënt en zijn (veranderende) omgeving
• Zorg verlenen is geen exclusief privilege van verpleegkunde 29
Woord aan de zorgvrager • Als ‘échte zorg’ verlenen een privilege is, is goede en ethisch verantwoorde zorg ontvangen een BASISRECHT
Teveel • Bepampering • Machtsmisbruik Foto: © Leo De Bock 30
Belang van werkveld in opleiding • 2300 stage !!!! • Enkele kritische vragen – Hoeveel mentoren hebt u op uw dienst? Hoe zijn zij opgeleid? – Kent u de domein specifieke leerresultaten van de bachelor verpleegkunde? – Hoeveel verschillende opdrachten geeft u aan studenten? – Hoe differentieert u volgens niveau? – Hoeveel verantwoordelijkheid krijgt een student op uw dienst – Is uw stage-aanbod afgestemd op uw verwachtingen ten aanzien van de afgestudeerde verpleegkundigen? – Hoe verrijkt u de leerkansen van studenten op uw afdeling? – Hoeveel verpleegkundigen op uw dienst hebben een gedeelde aanstelling met onderwijs? – ….
31
Stagevormen • Hoe krijgt de student zicht op het zorgprogramma’s van patiënten? • Werkt u samen met de eerstelijn / WZC? • Hoeveel voorstellen voor bachelorproeven hebt u al doorgegeven aan de hogescholen? • Hoe kan een student EBN opzoekingen doen op uw dienst? • …. 32
Ouderenzorg in de picture
Foto’s: Leo De Bock
33
Geriatrische specialisatie • Verschillende banaba’s en postgraduaten • Gelijklopende thema’s – Geriatrisch pathologie – Woonzorg dimensie – Multidisciplinaire – ….
• ELKE verpleegkundige moet dit kennen • Geriatrie is fundamenteel in de zorg ! 34
Toch is specialisatie nodig want • Veel verwarrende pathologie • Veel (maatschappelijke) contextzorg, incl. aandacht voor de mantelzorgers • Veel aandacht voor preventie en educatie • Veel specifieke VK aandachtspunten – – – – –
Voeding Depressie Motoriek (incl. valpreventie) Slaapstoornissen ….
• Maar de VOORAL liefde en trots voor het vak !! 35
Besluit Verpleegkunde, en zeker geriatrische VK, is een boeiende wereld in volle ontwikkeling
Alle info: www.ikgaervoor.be/nl/page/11561 36
Waar draait het om? Uit een getuigenis van Kristien Bonneure: “Wat zijn we gezegend met een uitstekende sociale zekerheid, met prachtig medisch personeel, toegewijde artsen, verpleegkundigen, kinesisten, trajectbegeleiders, noem maar op. Ik ben hen ontzettend dankbaar voor hun diagnose, hun behandeling, hun steun. Maar die wachtkamers, die moet je alleen trotseren … Je kunt er de existentiële verlorenheid snijden. De mens naast je is een rotsig eiland. En jij ook. Tot iemand eens in je ogen kijkt.”
'Je hand wordt anders als je deze in een andere legt.‘ (Paul Eluard)
Foto: © Leo De Bock
38
Werken in ouderenzorg is een privilege
Als je dat gevoel verliest… Tijd om in de spiegel te kijken ! 39
Hartelijke dank voor uw aandacht Eleonora (Lon) Holtzer Zorgambassadeur GSM: 0486 09 85 85
[email protected] [email protected] http://www.twitter.com/zorgambassadeur Facebook: facebook.com/zorgjob http://be.linkedin.com/in/lonholtzer
www.ikgaervoor.be én www.ikgaervoor.be/pro 40
