EEN DIJK VAN EEN VERBINDING VERKENNING ECONOMISCHE SAMENWERKING
Tu in
bo
uw
& U it g a n g s m a t
al e ri
en
Toerisme
Agri & Food
Systemen & Mate h c ria Te len h g i H
INHOUDSOPGAVE Voorwoord ................................................................................................................................................................................................................................................................ 3 High Tech Systemen & Materialen (HTSM) ......................................................................................................................................................................................... 4 Agri & Food .............................................................................................................................................................................................................................................................. 7 Tuinbouw & Uitgangsmaterialen ........................................................................................................................................................................................................... 10 Toerisme .................................................................................................................................................................................................................................................................. 13
VOORWOORD
“Een Dijk van een Verbinding” In 1975 kwam de Houtribdijk gereed waardoor zich het Markermeer vormde. Sindsdien kan men snel van het noorden van Noord-Holland naar Flevoland en andersom. De Houtribdijk is dus de letterlijke verbinding tussen onze provincies. Deze dijk is echter niet het enige wat ons bindt: er zijn tal van sectoren waarin beide provincies actief zijn en geregeld intensief samenwerken. Toch blijven dit soort overeenkomsten vaak onder de radar. Er bestaan in de regio diverse samenwerkingsverbanden waarbij meerdere provincies betrokken zijn. We vinden het echter belangrijk de samenwerking tussen Noord-Holland en Flevoland te benadrukken. In dit document, dat gezien kan worden als een verkenning voor economische samenwerking, gaan we in op vier sectoren: • High Tech Systemen & Materialen •Agri & Food •Tuinbouw & Uitgangsmaterialen •Toerisme Binnen deze sectoren leggen we de focus op thema’s die wellicht (nog) niet op ieders netvlies staan. We trachten handvatten te geven voor verdere mogelijkheden tot samenwerking tussen Noord-Holland en Flevoland. U krijgt een overzicht van interessante ontwikkelingen en tevens geven we een voorzet van onderwerpen en acties om beide provincies de komende jaren dichter bij elkaar te brengen. Kortom: een dijk van een verbinding!
J.N.J. Appelman
Jan van Run
Leeswijzer: op de volgende pagina’s worden per sector de gedeelde thema’s besproken. In de bijbehorende tabel staat in de eerste kolom het onderwerp, in de middelste de toelichting op het onderwerp en in de derde kolom kansen voor (toekomstige) samenwerking. De onderwerpen zijn vervolgens weergegeven in een kaart. 3
HTSM Introductie De sector High Tech Systemen & Materialen (HTSM) is één van de negen door het Rijk aangewezen topsectoren. HTSM biedt pragmatische geheeloplossingen voor technologische uitdagingen. Dit loopt uiteen van systeemarchitectuur tot productie, vaak ook als cross-over van technologieën. De sector omvat een aantal nauw met elkaar verweven maakindustrieën: de machine- en systeemindustrie, automotive, lucht- en ruimtevaart en materialen, inclusief staal. Gedeelde thema’s Zowel de provincie Flevoland als Noord-Holland investeert in deze topsector. Op het segment composieten, 3D-printing en de daarmee verbonden Human Capital Agenda zien beide provincies kansen voor samenwerking.
Thema
Toelichting
Kansen
Composieten (vezelversterkte kunststoffen)
Door de voordelen en toepassingsmogelijkheden van composieten zal de markt voor composieten de komende jaren wereldwijd sterk groeien. In de afgelopen jaren wordt veel kennis opgedaan via o.a. het fieldlab composiet dat gevestigd is bij het Nationaal Lucht- en Ruimtevaart Laboratorium (NLR) te Marknesse en Amsterdam. De provincies willen de hieruit voortgekomen kennis verankeren, ontwikkelen en beschikbaar maken voor MKB uit de regio. Daarnaast stimuleert en faciliteert de stichting CompoWorld vanuit Noordelijk Flevoland en Groot Composiet vanuit Noord-Holland Noord een ‘composietenklimaat’ waarin innovaties op het gebied van hoogwaardige composieten via industrieel toegepast onderzoek kunnen doorgroeien naar productieontwikkelingsprogramma’s. Als spin-off van CompoWorld ondersteunt de provincie Flevoland de ontwikkeling van CompoBouw Almere, een cluster met betrokken partijen die innovatie met behulp van composieten nastreeft in de bouw.
Cross-overs tussen bedrijfsleven MKB+ in kaart brengen. Het toegankelijk maken van de kennis op (klein) MKB niveau. Verbinding leggen tussen kennisinstellingen, onderwijs en ondernemers. Daar waar mogelijk de rol pakken van launching customer.
4
Thema
Toelichting
Kansen
3D-printing
Noord-Holland richt zich op 3D-printing van keramiek en plastics en is vooral gecentreerd rondom de 3D Makers Zone in Haarlem. Het Flevolandse bedrijfsleven richt zich op staal en andere legeringen.
Human Capital
De provincie Flevoland faciliteert en participeert via Scala en CompoWorld aan het bouwen van een infrastructuur voor praktisch (techniek) onderwijs om aansluiting tussen beroepsonderwijs en arbeidsmarkt te verbeteren. Noord-Holland richt zich op campusontwikkeling via ROC’s zoals Techport IJmond en techniekcampus Den Helder. Een campus heeft als doel het bedrijfsleven en beroepsonderwijs dichter bij elkaar te brengen, bij voorkeur zowel op MBO als HBO niveau.
Verbinding leggen tussen kennisinstellingen, onderwijs en ondernemers.
Luchthavenontwikkelingen
Smart Industry agenda
Om de economische functie van Schiphol te behouden en versterken, is afgesproken Lelystad Airport in de periode tot circa 2040 selectief te ontwikkelen. De ontwikkeling van Lelystad Airport voorziet in een gefaseerde bouw van de benodigde infrastructuur en faciliteiten. Uitgaande van de voor Schiphol verwachte groei moet Lelystad Airport per 2018 operationeel zijn. Met de geplande uitbreiding zal Lelystad Airport ook meer ruimte kunnen bieden aan vliegtuigonderhoudsbedrijven en zakenvluchten. De afgelopen jaren hebben al enkele stevige onderhoudsbedrijven zich op Lelystad Airport gevestigd.
Het toegankelijk maken van de kennis op MKB niveau.
Afstemmen vestigingsbeleid voor MRO (maintenance, repair and overhaul) en logistiek. Koppeling maken van luchthavenontwikkeling met activiteiten NLR.
Zowel Noord-Holland als Flevoland komen onvoldoende terug in de nationale Gezamenlijke inzet actieagenda Smart Industry. Fieldlab Composiet bij NLR is bijvoorbeeld nog niet duidelijker te maken erkend als een van de fieldlabs in de Smart Industry agenda. wat er in beide provincies op het gebied van Smart Industry gebeurt. En het versterken van de sector door samenwerking.
5
G HI
EC HT
H SY S T E M E N & M
ATE
RI
AL
EN
Den Helder
Techniekcampus Den Helder
Compoworld
NOORDNoord-Holland Noord
Groot Composiet
Emmeloord
HOLLAND
NLR
Marknesse
Lelystad IJmuiden
Techport IJmond
FLEVOLAND Haarlem
3D Makers Zone
Almere
Hoofddorp
NLR Schiphol
Windesheim HBO Composieten
3D printing
Onderzoeksinstituut
Onderwijsinstelling
Luchthaven PROVINCIE FLEVOLAND | RE-GEO | 150027
6
Scala MBO
Lelystad Airport
Stichting Campus Amsterdam Lelystad Airport (voormalig Technocampus Lelystad Airport)
AGRI & FOOD Introductie Agri & Food omvat de primaire productie, de toeleverende industrie en verwerkende industrie van levensmiddelen. Ook veilingen, handel, retail, de out of home sector en consumenten vallen onder deze internationaal toonaangevende topsector. Het Rijk heeft zes gebieden met veel landbouwactiviteit aangewezen als Greenport. Twee Greenports liggen in NoordHolland: Greenport Noord-Holland Noord en Greenport Aalsmeer. Flevoland heeft hier een belangrijke satellietfunctie, wat bovendien geldt voor zowel Agri & Food als voor Tuinbouw & Uitgangsmaterialen. Gedeelde thema’s De Nederlandse land- en tuinbouwsector staat voor de grote uitdaging om nieuwe voedselconcepten te ontwikkelen die erop gericht zijn de groeiende wereldbevolking te voeden en milieubelasting te verminderen. Aan deze doelstelling, in Flevoland aangeduid met “twee keer meer met twee keer minder”, dragen de provincies bij door het stimuleren van duurzame, innovatieve productieketens die gericht zijn op de grondgebonden landbouw. Net als bij de sector HTSM is Human Capital een belangrijk gedeeld thema. Generieke uitdaging ligt op het maken van een uitgebreide gemeenschappelijke Agri & Food agenda. De Amsterdam Economic Board, Ontwikkelingsmaatschappij Flevoland en Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord kunnen hierin de verbinding leggen. Thema
Toelichting
Kansen
Vitaal platteland Noord-Holland heeft veel ervaring met agrarische structuurversterking via Stivas. Flevoland kan gebruik maken van deze kennis bij de verdere structuurversterking van de agrarische sector. Agrarische leegstand speelt in beide provincies. Modernisering van tuinbouw is noodzakelijk om concurrerend te blijven.
Kennis en ervaring delen op het gebied van behoud en ontwikkeling vitaal platteland.
Visserij
Beleid afstemmen en kennis delen.
Beide provincies zijn vertegenwoordigd in het Bestuurlijk Platform Visserij en werken aan verduurzaming van de visserij. In Noord-Holland is het kennisinstituut IMARES (kennis van mariene ecosystemen voor duurzaam gebruik en beheer van kust en zee) gevestigd. Zowel Noord-Holland (Maritieme Academie Den Helder en IJmuiden) en Flevoland (Berechja College Urk) hebben gespecialiseerde opleidingscentra.
Het stimuleren van ontmoetingen tussen kennisinstellingen, bedrijfsleven en opleidingscentra.
7
Thema
Toelichting
Kansen
Human Capital1 Zowel provincie Noord-Holland als Flevoland hebben een sterk MBO aanbod. Via CAH Vilentum Dronten en Almere wordt aanbod op HBO niveau geboden, waar de UvA dit doet op WO niveau met de Green Life Sciences Hub.
Daar waar nodig de samenwerking tussen onderwijsinstellingen faciliteren.
Optimalisatie en In beide provincies is akkerbouw sterk vertegenwoordigd. In deze sector zijn verduurzaming aanvullende inspanningen nodig die schadelijke emissies naar bodem en water grondgebonden verminderen en rendement verhogen. teelt2
Innovatiebeleid afstemmen en kennis delen.
1
8
2
In combinatie met Tuinbouw & Uitgangsmaterialen. In combinatie met Tuinbouw & Uitgangsmaterialen.
A G R I & FO O D
Texel IMARES
Nederlands instituut voor toegepast maritiem ecologisch onderzoek
Greenport Noord-Holland Noord
Den Helder
Wieringermeer
Grondgebonden teelt
NOORD-
Noordoostpolder
West-Friesland
Grondgebonden teelt
IJsselmeer
Visserij
HOLLAND Visserij
Dronten
Markermeer IJmuiden
IMARES
Amsterdam
FLEVOLAND Almere
Aalsmeer
Universiteit van Amsterdam Green Life Sciences Hub -
CAH Vilentum
Zuidelijk en Oostelijk Flevoland
Grondgebonden teelt
Greenport Aalsmeer
CAH Vilentum Greenport
Visserij
Onderzoeksinstituut
Onderwijs
Grondgebonden teelt PROVINCIE FLEVOLAND | RE-GEO | 150027
9
TUINBOUW & UITGANGSMATERIALEN Introductie De topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen omvat plantaardige ketens in het tuinbouw- en agrocomplex. Voor Het is een brede sector die uiteenloopt van groenten, fruit en bomen tot aan bloemen en bollen. Uitgangsmaterialen zijn producten zoals pootgoed, plantgoed en zaaizaad, hieronder vallen bedrijven in verwerking, toelevering, handel en distributie. Nederland is hierin een leidende wereldspeler. Gedeelde thema’s: De Nederlandse tuinbouw ondergaat interessante ontwikkelingen op het gebied van transport en logistiek. Daarnaast komt er met de Floriade in 2022 een evenement aan van wereldallure. Dit biedt gekoppeld aan de ambities van de topsector kansen voor duurzame innovaties. Met geothermie staat de sector voor een innovatieve transitie. Thema
Toelichting
Kansen
Keuringsdiensten
Als afgeleide van de nationale discussie over de toekomst van zelfstandige bestuursorganen, wordt de mogelijkheid verkend om de plantaardige keuringsdiensten (NAK Zaaizaad/pootgoed, Naktuinbouw en bloembollen keuringsdienst BKD) samen te voegen. Beide provincies zijn hier geen voorstander van.
De lobby om samenvoeging tegen te gaan gezamenlijk steunen wanneer nodig.
Transport en logistiek3
Onderzoek van Greenport Noord-Holland-Noord heeft aangetoond dat er voldoende capaciteit is voor twee nieuwe overslaghavens voor reefers. Met Flevokust bij Lelystad is Flevoland hier al op ingesprongen. Ook in NoordHolland Noord zijn er plannen voor ’vervoer over water’.
Kennis delen op het gebied van overslaghavenontwikkelingen. Inzetten voor onderzoek naar vervoersstromen oost-west verbinding en rol Houtribdijk. Verkenning naar de mogelijkheden rondom logistiek vanaf Lelystad airport en Schiphol als ‘vershub’.
Tussen de provincies vindt in- en uitvoer plaats (zowel agro & food en tuinbouw & uitgangsmaterialen). Onbekend is wat de transport en logistieke stromen zijn (weg, water en lucht). Vanuit kostenoogpunt verloopt de speciale en kleinschalige vracht vanuit de tuinbouw via luchthavens in Luik en zelfs Londen. Dit biedt kansen voor Airport Lelystad en Schiphol.
3
10
In combinatie met Agro & Food
Thema
Toelichting
Kansen
Floriade
De Floriade 2022 vindt plaats in de Metropoolregio Amsterdam. Door toenemende innovatie wordt de ‘making of’ van de Floriade steeds belangrijker. Met de Floriade als stip op de horizon is er voor ondernemers en kennisinstellingen in onze provincies een kans om gezamenlijk innovaties zichtbaar te maken en daarmee de vooraanstaande positie in de wereldmarkt, zowel qua bedrijven als qua kennisinstellingen, te behouden. Om dit te stimuleren, wordt op het toekomstig Floriadeterrein een innovatiewerkplaats gerealiseerd. De ambities van de Floriade worden versterkt door de Greenports en het agro-food complex onderdeel te maken van de ‘making of’.
Verkenning en uitwerking samenwerkingsmogelijkheden tussen beide provincies, de Greenports, de Amsterdam Economisch Board, AgroFoodCluster Noordoostpolder en instituten zoals Seed Valley en Praktijkonderzoek Plant en Omgeving. Het afstemmen van EFRO-aanvragen uit verschillende subregio’s.
Geothermie
In beide provincies zijn mogelijkheden voor de winning van energie uit de diepe Gezamenlijk ondergrond (geothermie), (proef)boringen zijn echter zeer kostbaar. verkenning of het mogelijk is de financiële risico’s af te dekken, bijvoorbeeld door fondsvorming.
11
T
N UI
UW BO
& UITGANGSMAT
ER
IAL
EN
NAK Greenport NoordHolland Noord
Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor zaaizaad en pootgoed van landbouwgewassen
Wieringermeer Noord-Holland Noord (kust)
Zoekgebied overslaghaven
NOORD-
Emmeloord
Noordoostpolder
AgroFoodCluster
HOLLAND Seed Valley
Lelystad
FLEVOLAND
Houtribdijk
Houtribdijk
Almere
Plant & Omgeving
Greenport Aalsmeer
Luchthaven
Floriade
Containeroverslag
Zaadveredeling
Dijk
Onderzoeksinstituut PROVINCIE FLEVOLAND | RE-GEO | 150027
12
Lelystad Airport PPO Praktijkonderzoek
Aalsmeer
Greenport
Flevokust
Floriade
TOERISME Introductie Toerisme is een belangrijke sector en levert een wezenlijke bijdrage aan de economische ontwikkeling van zowel de kust, het platteland en het stedelijk gebied. Daarnaast draagt toerisme bij aan een aantrekkelijk woon- en leefklimaat alsmede het vestigingsklimaat. Gedeelde thema’s Noord-Holland en Flevoland nemen samen deel aan het ‘Amsterdam Bezoeken, Holland Zien’. Dit project heeft als doel meer toeristen te verleiden om naast Amsterdam ook de regio bezoeken. Voorzien wordt dat de druk op Amsterdam te groot wordt waardoor de kwaliteit van het product achteruit loopt alsmede het woon- en leefklimaat. Door toeristen op deze manier te verleiden is een bijkomend voordeel dat ze langer verblijven, meer besteden en ze vaker de neiging hebben om terug te komen. Het IJsselmeer vormt de verbindende factor tussen onze provincies. Kansen liggen dan ook op het gebied van water. Specifiek gaat het dan in ieder geval om riviercruisevaart en afstemming jachthavenontwikkelingen. Daarnaast is (dreigende) overaanbod van verblijfsrecreatie een gezamenlijk thema.
Thema
Toelichting
Kansen
Riviercruisevaart De riviercruisevaart is voor beide provincies een groeiende markt met kansen.
Samen optrekken naar rederijen toe om riviercruisevaart naar de provincies te stimuleren.
Jachthavens
Regionaal overstijgende projecten afstemmen. Mogelijkheid tot opstellen regionale visies jachthavens en verblijfsrecreatie verkennen.
Voor beide provincies geldt dat er een overcapaciteit dreigt aan jachthavens. Sommige havens ontwikkelen zich tot verblijfsgebied of aanmeerplaats voor kortdurend verblijf en transformeren daarmee tot veredelde campings. Anderen dienen vooral als stallingslocatie.
13
Thema
Toelichting
Verblijfsrecreatie Beide provincies krijgen aanvragen voor grootschalige verblijfsrecreatie. In Noord-Holland is reeds sprake van overcapaciteit binnen bepaalde segmenten, in Flevoland speelt dit(vooralsnog) minder.
14
Kansen Zie pagina 13.
TO E R I S M E
Den Oever
Medemblik
NOORD-
Enkhuizen Urk
Hoorn Alkmaar
HOLLAND
Volendam
Lelystad
Monnickendam FLEVOLAND Zaanstad
Amsterdam
Almere
Muiden
Grootschalig verblijfstoerisme Riviercruisevaart Jachthaven PROVINCIE FLEVOLAND | RE-GEO | 150027
15
COLOFON Uitgave Provincie Noord-Holland Postbus 123 | 2000 MD Haarlem Tel.: 023 514 31 43 | Fax: 023 514 40 40 www.noord-holland.nl
[email protected]
16
Provincie Flevoland Visarenddreef 1 Postbus 55 | 8200 AD Lelystad Tel.: 0320 265 265 www.flevoland.nl
[email protected]
