DYSLEXIE: INZICHTEN EN ONTWIKKELINGEN 18-6-2015
Tom Braams
Even voorstellen… 1
Tom Braams Kinder- en Jeugdpsycholoog en Gz-psycholoog bij Braams(&Partners) Auteur boeken over dyslexie en dyscalculie Vader van een kind met en een kind zonder dyslexie
18-6-2015
Braams: 2
Specialisten in leerproblemen/leerstoornissen, m.n. dyslexie en dyscalculie Ook: basis GGZ Praktijken in Deventer, Apeldoorn, Zwolle, Arnhem, Velp, Hoogeveen, Soest, Emmen, Gouda, Veenendaal 5 gz-psychologen, 3 in opleiding 800 diagnostische onderzoeken per jaar 500 kinderen wekelijks in behandeling 18-6-2015
Braams: ook complexe diagnostiek 3
Complexe vragen of onduidelijke problemen (bijv. bij kinderen die niet alleen dyslexie of dyscalculie lijken te hebben)
Second opinion of contra-expertise Basisscholieren, maar ook middelbare scholieren en volwassenen Meertaligheid Engelstalige diagnostiek
18-6-2015
4
Nieuwe ontwikkelingen
18-6-2015
Wat is dyslexie? 5
Ernstig en hardnekkig probleem met lezen en spellen (Stichting Dyslexie Nederland)? Niet alle dyslexie is ernstig! Dyslexie is niet altijd in groep 3 of 4 te herkennen …
18-6-2015
The world according to Braams 6
Lichte dyslexie
Gewone dyslexie
Ernstige dyslexie
Dyslexie met forse comorbiditeit
Valt vaak op basisschool niet op… (compensaties?)
1%
Is met hulp Kan dyslexieHoort thuis op protocol te behandeling via SO, en krijgt dus helpen op school Jeugdwet al zorg… (gemeenten) krijgen dus: geen vergoeding
3-5%
3,5%
0,5 – 1% 18-6-2015
Dyslexie is (allereerst) een taalprobleem 7
Probleem in de hersenen met verwerking van taalklanken. Erfelijk bepaald Dyslexie heb je je hele leven (maar hoeft geen grote handicap te zijn).
18-6-2015
Maar dyslexie wordt ook geassocieerd met: 8
Problemen in het fonologisch bewustzijn/geheugen
Problemen in het orthografisch bewustzijn/geheugen
Visueel‐perceptueel deficiet, Magnocellulair deficiet (waarneming)
Auditieve verwerkingsproblemen
Snel benoemen van plaatjes, kleuren, letters, cijfers, etc...
Aandachtsproblemen
Motorische problemen
Taalgerelateerde problemen
Neurobiologische factoren
Omgevingsfactoren
etc…..
Dyslexie is dus meer… 9
Leerstoornissen zijn multifactorieel bepaald: ook mondelinge taal, werkgeheugen, aandachtsconcentratie en executieve functies Omgeving kind heeft grote invloed Karaktereigenschappen spelen grote rol (en zijn beïnvloedbaar): mindset, welbevinden, doorzettingsvermogen, spanningsgevoeligheid, nieuwsgierigheid
18-6-2015
Comorbiditeit is eerder regel… 10
dan uitzondering…
met TOS (taalontwikkelingsstoornissen) met Dyscalculie met AD(H)D met ASS (autismeverwante stoornissen) met DCD (stoornis in coördinatie van bewegingen)
18-6-2015
Overeenkomsten tussen stoornissen 11
Stoornissen zijn optelsom van kenmerken De meeste kenmerken komen bij meerdere stoornissen voor In welk hokje wordt je geplaatst? (welk ‘label’ krijg je)
Zie boek: De DSM-5 voorbij! Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe GGZ. Auteur: prof. Jim van Os, psychiater UMC Maastricht 18-6-2015
Dyslexie uit zich dus verschillend 12
Verschillen tussen kinderen Ernst dyslexie Bredere taal- of geheugenproblemen Aandachtsproblemen Comorbiditeit Compenserende factoren Verschillen tussen leeftijden 18-6-2015
Dyslexie uit zich verschillend 13
want de mens is een zeer complex systeem… Simpele modelletjes voldoen niet:
18-6-2015
De mens is een complex systeem… 14
Compenserende factoren: goede intelligentie, motivatie en inzet, heel goed onderwijs, ondersteunende gezinssituatie, taalstimulatie, goede gezondheid, gunstig zelfbeeld, … Complicerende factoren: comorbiditeit, meer aandachts- of taalproblemen, slecht onderwijs, slechte thuis/omgevingssituatie, slechte gezondheid, zwak zelfbeeld, …
18-6-2015
Conclusie 15
Het voldoet niet om alleen naar die cognitieve vaardigheden te kijken die uit wetenschappe-lijke modellen naar voren komen. Veel meer (individuele) factoren spelen een rol. Individueel onderzoek is heel wat anders dan wetenschappelijk onderzoek naar groepen. Alle factoren interacteren met elkaar. Je moet dus kijken naar het hele kind, in zijn omgeving.
Dyslexie uit zich breder 16
Lezen Schrijven Praten Luisteren Onthouden van
meerdere opdrachtjes (korte duurgeheugen) van een lange instructie (korte duurgeheugen) van stampwerk (tafels, topo, woordjes vreemde talen) 18-6-2015
Emotionele gevolgen 17
Spanning, faalangst Verlies van zelfvertrouwen Verdriet, woede Onzekerheid over de toekomst Kan leiden tot stemmingsproblemen
18-6-2015
Behandeling van dyslexie 18
niet alleen ortho-didactische zorg maar ook psychoeducatie, coaching, sociaal-emotionele begeleiding (van ouder én kind) rol ouders is erg belangrijk! Sociaal-emotionele
begeleiding
Co-therapeut
18-6-2015
Braams werkt met kwetsbaarhedenmodel 19
Eén probleem is doorgaans goed behandelbaar als alle andere factoren positief zijn (inzet, mindset, pedagogisch klimaat, gezin, …) Meer negatieve factoren leiden tot exponentieel verslechterende ontwikkeling Dus: belemmerende factoren wegnemen c.q. beïnvloeden
18-6-2015
20
Dyslexie en de Jeugdzorg
18-6-2015
Transitie naar de gemeenten 21
1-1-2015: overgang van Jeugdzorg naar de gemeenten, incl. GGZ Gedachte hierachter: eigen kracht beter benutten, meer zelf doen Dat is moeilijk in de specialistische GGZ: complexe problemen vragen hoog kennis/ervaringsniveau. Dyslexiezorg was/is onderdeel van specialistische GGZ 18-6-2015
Huidige fase: transformatie 22
Gemeenten zijn bezig met vernieuwen zorgsysteem (redenen o.a.: eigen krachtgedachte, bezuinigingen) Sommige gemeenten hebben heldere procedures, anderen zijn zoekende of geven de CJG’s (Centra voor Jeugd en Gezin) rol in toewijzing zorg
18-6-2015
Dyslexiezorg is niet veranderd 23
Was al sterk gestructureerd en geprotocolliseerd Kwaliteitscontrole door kwaliteitsinstituten NRD en KD (volgende sheet) Behandeleffectiviteit wordt via landelijke database bijgehouden. Grote praktijken hebben gepubliceerd Vergoeding is nog volledig, bij diagnostiek en behandeling volgens Protocol Dyslexie, Diagnostiek en Behandeling Belangrijk: samenwerking met scholen en ouders 18-6-2015
Goede praktijken zijn lid van NRD of KD 24
18-6-2015
informatie 25
www.steunpuntdyslexie.nl (ouders) www.masterplandyslexie.nl (docenten, professionals) www.braams.nl (veel info) Tom Braams (2009), Kinderen met dyslexie. Amsterdam, Uitgeverij Boom J.H. Loonstra en T. Braams (2009), Omgaan met dyslexie, sociale en emotionele aspecten, Garant Uitgevers. Anneke Smits en Tom Braams (2006), Dyslectische kinderen leren lezen. Amsterdam, Uitgeverij Boom
18-6-2015
Vragen? 26
18-6-2015
