DUURZAAM CONSUMEREN EN PRODUCEREN

De DO-Koerier is een uitgave van de Commissie Duurzame Ontwikkeling van de Nederlandse Vrouwen Raad

4e jaargang - Nr 5

december 2004

VAN DE REDACTIE In dit nummer willen we speciale aandacht geven aan het thema Duurzaam Consumeren en Produceren (DuCoPro). Toen we de oogst artikelen bekeken bleek deze voornamelijk betrekking te hebben op duurzame kleding, zoals de eerste artikelen laten zien. Daarnaast is er in dit nummer o.a. aandacht voor Duurzame Dinsdag, waarin opgenomen de bijdrage die de NVR heeft geleverd aan het Duurzame Koffertje, en een bespreking van een boek over wereldproblemen (en hun oplossingen). Ondanks zijn drukke agenda kon minister Brinkhorst tijd vrij maken voor een interview, dat voor ons werd verzorgd door Marjolijn Uitzinger. Vragen hiervoor konden door de lidorganisaties worden ingediend. Tevens stelt onze nieuwe projectmedewerker Hannah Piek zich voor, die zich voornamelijk bezig zal houden met de evaluatie van het programma Duurzame Ontwikkeling van de NVR en de voorbereiding en organisatie van de werkconferentie 'Met het oog op de toekomst' begin juni 2005. Speciale aandacht wordt gevraagd voor de NVR Waterconferentie in maart 2005, waarover Margaretha Bakker u nader inlicht. Ook gaat er weer een vrouwenvertegenwoordiger mee in de regeringsdelegatie naar de VN Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (CSD 13) in april 2005. Een oproep tot solliciteren treft u aan op de achterpagina. De redactie wenst u veel leesplezier, fijne feestdagen en en duurzaam 2005.

Thema:

DUURZAAM CONSUMEREN EN PRODUCEREN ECO TEXTIEL Ecotextiel is zowel duurzaam (de bronnen van de grondstoffen zijn onuitputtelijk) als milieuvriendelijk geproduceerd onder menswaardige omstandigheden. Voor synthetische stoffen geldt dat eerste niet, omdat ze gemaakt zijn op basis van aardolie, en ook chloor is daarbij een veel gebruikte grondstof. Verder hebben synthetische stoffen hun nadelen op het draaggebied: vaak ademen ze slecht en door hun statische lading trekken ze stof aan. Voor natuurlijke stoffen pleiten de mooie kleuren, het fraaie uiterlijk en het draagcomfort. Wol, zijde, katoen, hennep, linnen enz. zijn tegenwoordig ook te koop in ecokwaliteit. In dit artikel komen de belangrijkste punten op duurzaamheidsgebied van deze materialen aan de orde. Wol Wol kan ook ontsmet worden met peroxide als het schaap er niet meer aan vast zit. Wol kan geverfd worden met minder schadelijke of zelfs natuurlijke kleurstoffen; verdere behandelingen zoals anti-mot of "machinewasbaar” (wol kan bij de fijne was in de machine op 'koud') kunnen achterwege blijven als de consument dat wil. Wol heeft de zachtste en warmste vezels, neemt weinig vuil op, is waterafstotend, slijtvast en duurzaam. Zijde Zijderupsen hoeven niet te stikken voor het afwinden van hun cocon en ze kunnen onbespoten moerbeiblaadjes te eten krijgen. Deze natuurzijde is iets ruwer van structuur dan de industriële en daardoor sterker. In lage-lonenlanden weven vrouwen van resten zijde weer bonte stoffen, ongeveer zoals bij een z.g. voddenkleed, maar dan kleiner en heel luxe van uiterlijk. Jasjes daarvan zijn te koop bij de Awareness-winkel in Amsterdam. Katoen Eco-katoen is al jaren o.a. gepropageerd door de Schone Kleren Kampagne SKK, die zich behalve op biologische teelt ook sterk maakt voor goede arbeidsomstandigheden en het controleren van kinderarbeid. Eco (ongebleekte) katoen is verbouwd zonder bestrijdingsmiddelen of kunstmest, handgeplukt, niet chemisch behandeld of voorgekrompen en kan voor allerlei doeleinden gebruikt worden. Andere natuurlijke vezels Woningtextiel is ook te koop in "Max Havelaar”-kwaliteit. Sisal (van agavebladeren), hennep, jute, biezen, zeegras enz. voorkomen allergieën bij sommige mensen en ze zijn mooi en sterk; verven is nauwelijks nodig. Voor kokos geldt

1

AGENDA

dit ook, maar het weken en spoelen van de vezels vervuilt wel de rivier. Over hennep kunt u lezen in het volgende artikel.

15 januari 2005 "Tijd voor actie!", Utrecht In 2005 is het tien jaar geleden dat de 4de Wereldvrouwen-conferentie van de Verenigde Naties in Beijing plaats vond. Vertegenwoordigers uit bijna alle landen hebben destijds afspraken gemaakt ter verbetering van de positie van vrouwen. De NVR zal het hele jaar in samenwerking met lidorganisaties activiteiten organiseren die aandacht besteden aan 10 jaar na Beijing (zie hiervoor ook andere artikel op pag 9). Hierbij gaat het om de vraag: Wat is er van alle voornemens en afspraken terechtgekomen? En welke rol hebben vrouwenorganisaties daarbij gespeeld. Samen met diverse lidorganisaties is de NVR ook betrokken bij inhoudelijke voorbereiding van 4 workshops tijdens de landelijke conferentie "Tijd voor actie!" op 15 januari 2005 te Utrecht. Deze workshops gaan over: Vrouwen en gewapende conflicten, Waar blijven de vrouwen? (barrières in carrières) en Vrouwen voor Water. Tijdens de conferentie wordt terug- en vooruitgeblikt. Er is ruimte voor presentaties, theater (Gesluierde Monologen) en workshops. Tijdens de workshops worden aanbevelingen geformuleerd voor de Agenda van de Toekomst.

Synthetische stoffen Moderne synthetische stoffen kunnen ook mooi en praktisch zijn, maar het welbevinden bij natuurlijke stoffen is groter: minder benauwd, betere vochtopname, niet statisch geladen. Synthetische stoffen zijn als het ware uit het levensproces gestoten: ze verteren moeilijk. Natuurlijke stoffen kunnen zelfs heel goed, in stukjes geknipt, op de composthoop. Velen ervaren synthetische kleding als benauwd omdat deze minder ademt; moderne soorten echter hebben z.g. holle vezels en zijn prettiger in het gebruik. Ook het toevoegen van een beetje kunststof aan b.v. strijkvrije overhemden heeft vele kilowatts stroom gescheeld. Bij de Olympische Spelen heeft de Schone Kleren Kampagne geijverd voor goede sportkleding omdat daar ook veel synthetische stoffen in verwerkt werden en de fabricage nog in lage-lonenlanden plaatsvond. Deze actie gaat door tot de Spelen van 2008.

Meer informatie: www.beijing10.nl IIAV - Renske Keur, tel. 020 665 13 18, e-mail: [email protected] NVR - Margaretha Bakker, tel. 070 346 93 04, e-mail: [email protected]

21 januari 2005 Nieuwjaarsreceptie NVR 16.00 - 18.00 uur Benoordenhoutseweg 21, Den Haag

Luiers Een kind zorgt in zijn of haar eerste levensjaren voor een gigantische berg vrijwel onverteerbaar afval. In de wegwerpluiers zit een vochtopnemende stof, waardoor het kind het niet voelt als het nat is. Zo lopen kinderen van vier soms nog met maxiluiers. Er bestaan moderne wasbare luiers van wol of katoen; niet meer een gewoon rechte lap maar een soort broekje, goed passend en met klittenbandsluiting. Deze katoenen luiers zijn in aanschaf duur, maar geven over de hele periode een besparing van vele honderden euro's. Voor het kind zelf is wol of katoen op de huid vast prettiger dan plastic. Mode Eco-kleren worden steeds modieuzer. De gangbare mode wil ons dwingen prima kleren weg te doen, “omdat deze echt niet langer kunnen”. Tegenwoordig zijn er kringloopwinkels en vintage is ook hip. Vintage betekent eigenlijk “oud”, vooral van mooie wijnen, maar is de laatste tijd ook een synoniem voor “mooi tweedehands”, “hergebruikt”. Jonge mensen zijn tegenwoordig gelukkig heel vindingrijk in het combineren van mooi oud met nieuw en dat is dan een heel goede eco-mode . Afgedankte kleding gaat, indien niet aan een verantwoorde inzameling gegeven, vaak naar het Oostblok waar ze meestal niet uitgedeeld wordt aan behoeftigen, maar in de verkoop gaat op de florerende tweedehands markt waar handelaren er een forse winst op incasseren. Ook komen hele scheepsladingen aan in Afrika, waar er een hele industrie van uitpakken, sorteren en verhandelen bestaat die inmiddels afhankelijk is van onze modewisseling (tegenwoordig wisselt de collectie in veel winkels iedere zes weken, dus 2x per seizoen) en de daaruit volgende weggooipraktijken. De import van tweedehands westerse kledij verdringt daar zowel de prachtige inheemse gewaden als de lokale katoenteelt. Ook met het daardoor verdwijnen van de Afrikaanse weefkunst en het verven met de plantaardige stoffen van eigen bodem dreigt een eeuwenoude cultuur verloren te gaan. Veiliger adressen om kleding aan te geven zijn b.v. het Leger des Heils, de kringloopwinkels, en andere gecontroleerde ophaalacties. De bakken op straat met het merk KICI zijn voor het goede doel (Amnesty International). Geld Als er zoveel pleit voor ecotextiel, waarom ligt de prijs dan zo veel hoger dan voor 'gewone' stoffen? Dit komt omdat de industriële landbouw en veeteelt vele malen meer subsidie ontvangt dan de biologische. Geld regeert tot op uw huid. Guusje van der Werff Meer informatie: www .schonekleren.nl ; www.fairtrade.nl; www.fairolympics.nl; www.teamlollipop.co.uk; www.kici.nl

2

DUURZAME KLEDING VAN HENNEP Het kiezen van de juiste kleding is moeilijk als je zo milieuvriendelijk mogelijk wilt leven. Synthetische stoffen zijn niet biologisch afbreekbaar, en zijn van de niet-hernieuwbare grondstof aardolie gemaakt; leer, wol, zijde en bont zijn niet altijd diervriendelijk en voor de productie van katoen worden grote hoeveelheden (chemische) bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt. Om nog maar te zwijgen over hoe slecht de Amerikaanse katoensubsidies zijn voor een duurzame ontwikkeling van de wereldeconomie. Maar heeft u weleens aan het alternatief hennep gedacht? Hennep is een sterk en snelgroeiend gewas. Het kan in zo ongeveer ieder klimaat groeien en er zijn voor de productie slechts weinig bestrijdingsmiddelen nodig. Hennep heeft echter een slechte naam. De redactie reageerde wat giechelig toen ik voorstelde een artikel te schrijven over kleding gemaakt van hennep. Dat kom in de eerste plaats door de geestverruimende stof delta-9-tetrahydrocannabinol (THC). Laat ik dat misverstand meteen uit de wereld helpen: in hennep die gekweekt wordt voor de vezels zit nauwelijks THC. Marihuana bestaat uit de gedroogde vrouwelijke bloeiwijzen en bevat 5 tot 20 procent THC (tegenwoordig worden weleens waarden tot 27 procent gevonden). Binnen de EU wordt door wetgevers voor vezelhennep vrij algemeen een maximaal THCgehalte van 0,3 procent aanvaard. Aan misbruik van deze plant zul je dus weinig plezier beleven. Daar komt bij dat marihuana afkomstig is van de vrouwelijke plant, en vooral de mannelijke plant een onovertroffen vezelplant is. Toepassingen In Nederland is de teelt van hennep voor vezel- en zaadproductie of als windkering in land- en tuinbouw toegestaan, maar wordt echter nog niet op grote schaal toegepast. Vezelhennep is een veelzijdig product. Naast kleding is het geschikt voor touw en papier, maar ook als biobrandstof en constructiemateriaal in de bouw. De cellulose kan zelfs dienen als vervanger voor PVC. Vezelhennep bestaat uit lange, weinig vertakte planten, die in hoge plantdichtheden worden geteelt. De primaire vezels bevinden zich rond de houtachtige kern van de stengel. Na de oogst blijven de stengels enkele weken op het veld liggen. Schimmels en bacteriën breken in het ‘dauwrottingsproces’ het bastweefsel gedeeltelijk af. Zo blijven de bastvezels over. Deze vezels kunnen worden gesponnen en geweven tot een goede linnenachtige stof. De stof is stevig en geschikt voor het maken van kleding, meubelstoffering, tassen, zeilen, etc. Door de hennepvezels te mengen met wol, katoen, linnen of andere vezels kan de stof comfortabeler worden om te dragen. Uit archeologische vondsten is gebleken dat het gebruik van hennep voor de vezels ouder is dan het gebruik van hennep voor de drugs. Het woord canvas is afkomstig van het woord cannabis. Op www.natuurstoffen.nl kan online kleding van hennep besteld worden. Op www.goedewaar.nl/textieladressenA.asp staan adressen van verkooppunten van milieu-vriendelijk en eerlijk textiel, waaronder textiel van hennep. Andere toepassingen De kernvezels van hennep komen van de slappe, houtachtige stengel van de plant, deze vezels (hennephout) absorberen twee keer meer water dan houtkrullen en zijn daardoor een perfecte ondergrond voor dieren en voor in de tuin. Het hennephout kan ook tot vezelplaten geperst worden of vermalen tot pulp voor de productie van papier. Dit papier is van goede kwaliteit en kan vaker gerecycled worden dan papier dat gemaakt is van hout. Daar komt bij dat de pulpopbrengst van een hectare hennep vier keer groter is dan die van hectare dennenbos. Zaden worden vaak geoogst als bijproduct van de vezelhennep. Er bestaat echter ook afzonderlijke hennepzaadteelt. Hennepzaden zijn rijk aan eiwitten, vitaminen en mineralen, maar geen THC. Ze bevatten veel meervoudig onverzadigde vetzuren en bijna geen verzadigde vetzuren. De zaden zijn geschikt voor dier-

3

4 en 5 maart 2005 Werkconferentie Vrouwen voor Water Soesterberg Zie artikel op pag 9 22 maart Wereld Waterdag Rond deze datum in samenwerking met lidorganisaties een activiteit in het Watermuseum Meer informatie in de volgende DO Koerier 11- 22 april 2005 Commission on Sustainable Development (CSD 13) New York 1 en 2 juni 2005. NVR Werkconferentie 'Met het oog op de toekomst' Zie artikel op pag 10

NIEUW GEZICHT Sinds augustus 2004 is Hannah Piek de gelederen van het NVR bureau komen versterken als projectleider voor de voorbereiding en de organisatie van de werkconferentie “Met het oog op de toekomst”. (Meer over de werkconferentie elders in dit blad). Zij heeft politicologie gestudeerd in Amsterdam en is gepromoveerd in de ontwikkelingseconomie in Rotterdam. Zij heeft ervaring in onderzoek, ontwikkeling van het MKB en non-profit

Hannah Piek

voorbeeld door het instellen van een duurzaamheids stimuleringsfonds, waarmee burgers (de start van) hun ideeën kunnen realiseren. Ook ging hij in op de behoefte aan een centraal “loket”, zowel landelijk als per regio, waarbij burgers, bedrijven en organisaties advies kunnen krijgen over duurzaamheidsonderwerpen. Dat dit laatste idee al deels werkelijkheid is, werd duidelijk door de openstelling door minister Dekker van de website www.initiatiefzoektnemer.nl, waarop nu al een groot aantal initiatieven te vinden is.

voeders, maar ook voor menselijke consumptie. Uit de zaden wordt spijsolie (te gebruiken in plaats van bijvoorbeeld olijfolie) en technische olie voor in verf of zeep geperst. Het zaad bevat 30 tot 35 procent olie. Daarnaast is de medicinale werking van hennep bekend. Hiervoor worden de in de bloeitijd verzamelde toppen van de vrouwelijke plant gebruikt. Deze werken pijnstillend, krampwerend, ontspannend, eetlustopwekkend en slaapopwekkend, maar ook psychoactief, vanwege de THC. Hennepzaadolie bevat geen THC en werkt, als etherische olie, ontstekingsremmend, ontspannend, anti-allergisch, versterkend en het vermindert zwellingen.

Minister Dekker gaf in een reactie op de overhandiging van het koffertje aan dat zij het cruciaal vindt dat burgers meer betrokken moeten worden bij duurzaamheid. Zij beloofde de plannen uit het koffertje serieus te gaan bekijken. Ook gaf zij aan dat overheden veel directer moeten reageren op initiatieven vanuit de samenleving onder andere door burgers veel meer te betrekken bij het beleid. Kern van haar reactie was dat een toekomstgerichte levensvisie absoluut geen vanzelfsprekendheid is en dat duurzame plannen een welkome aanvulling zijn.

Kortom, hennep is een zeer veelzijdige plant. Helaas heeft het een negatief imago en wil de industrie er nog niet echt aan. Kennis over welke rassen over de beste eigenschappen als stengelopbrengst en stengelkwaliteit beschikken is er al wel: van 1990 tot 1994 is er in Wageningen met overheidssteun onderzoek gedaan of in Nederland de teelt van hennep voor papierproductie economisch haalbaar is. Pauline Fransen Bronnen: www.kennislink.nl , www.natuurlijkerwijs.nl

Ook de Nederlandse Vrouwen Raad had een bijdrage voor het Duurzame Koffertje. De tekst hiervan is onderstaand integraal opgenomen.

DUURZAME DINSDAG INSPIREREND EN GESLAAGD

“Vrouwenorganisaties en hun inzet voor een Duurzame Samenleving”

Onder grote belangstelling en in aanwezigheid van minister Dekker van VROM, vond op 7 september j.l. voor de zesde keer Duurzame Dinsdag plaats. Duurzame Dinsdag werd dit jaar georganiseerd door IVN, Echte Welvaart, Stichting de Nationale Toekomstprijs en de Commissie Duurzame Ontwikkeling van de Nederlandse Vrouwen Raad. Het thema dit jaar was ‘Nieuw elan voor duurzaam samenleven’ en gericht op initiatieven en inspiratie van burgers om tot een duurzame toekomst te komen. Terugkerende rode draad in de voorafgaande 'ronde tafel' gesprekken was niet alleen denken en praten over duurzaamheid, maar vooral doen. Ook de uitdaging om de lokale politiek bij duurzame initiatieven te betrekken kwam vaak ter sprake.

Bijdrage voor het Duurzame Koffertje 2004 De Nederlandse Vrouwen Raad (NVR) is de brede maatschappelijke koepel van vrouwenorganisaties in Nederland. Duurzame samenleving is eén van de drie strategische themavelden van de koepel. De NVR coördineert, stimuleert en faciliteert de inzet van haar lidorganisaties op het gebied van duurzame ontwikkeling en complementeert zonodig met gezamenlijke activiteiten. Er wordt gestreefd naar bewustwording en actieve participatie van vrouwen, zowel in het beleidsvormingsproces als aan de basis, en naar de integratie van het gender perspectief. Beleidsbeïnvloeding door maatschappelijke groeperingen is een voorwaarde voor democratisering, sociale rechtvaardigheid en 'good governance' en staat daarmee aan de basis van duurzame ontwikkeling. Deze processen moeten van onderop worden gevoed en door een (inter)nationale lobby worden ondersteund. Vrouwenorganisaties doen dit werk van oudsher grotendeels pro Deo vanuit maatschappelijke betrokkenheid en overtuiging. De ondersteuning van de NVR lidorganisaties in dit werkveld en het scheppen van de voorwaarden voor lokale participatie door het verkrijgen van overheidscommitment in (inter)nationale beleidsprocessen vormen een substantieel deel van het reguliere werk van de NVR.

Het officiële gedeelte van Duurzame Dinsdag bestond uit de overhandiging van het koffertje aan Sybilla Dekker, minister van VROM. Het koffertje met veel duurzame en toekomstgerichte projecten en plannen uit de samenleving, is uitgegroeid tot een traditie om aan politiek Den Haag te laten zien dat er naast het financiële koffertje van Prinsjesdag ook ruimte moet zijn voor duurzame ontwikkelingen. De overhandiging van het koffertje werd voorafgegaan door een toespraak van Jurr van Dalen (IVN), waarin hij vooral de nadruk legde op de ruimte die overheden moeten bieden voor lokale initiatieven op het gebied van duurzaamheid. Hij pleitte er voor om duurzaamheid meer als samenwerkingsproject te zien tussen burgers en overheden. Een advies van de heer van Dalen om dat voor elkaar te krijgen is om de ondersteuning van burgers op te nemen in zowel provinciaal als gemeentelijk beleid, bij-

Vrouwenorganisaties en andere ‘Major Groups’ in de samenleving vormen een belangrijke schakel tussen bottom-up en top-down. Via de talrijke één-op-één relaties, van lokaal tot (inter)nationaal, met zusterorganisaties in

4

rug krijgen. Verder wordt aangeraden boodschappen niet te kiezen met het oog op de prijs, maar met het oog op een duurzame toekomst wat betreft de voorzieningen en het platteland. Meer informatie: www.passage.vrouwen.net; www.nbvp.nl; www.zijactief.nl; www.kvgnederland.nl

ontwikkelingslanden en via hun internationale koepels zijn vrouwenorganisaties in staat slagvaardig de basis te bereiken en vice versa. Ook kunnen zij goed inschatten hoe toegekende middelen met het grootst mogelijke rendement voor lokale groepen kunnen worden ingezet en waar welke behoefte aan capacity building bestaat. Tevens kunnen zij tegemoet komen aan die behoeften via vraaggestuurde, integrale en duurzame projecten.

Vrouwen voor Water partnership (partners zijn WECF, BPW International, 4VO, Mama-86, Netwerk van Vrouwen in de Waterwereld en NVR) is tijdens CSD 12 in New York gelanceerd en geregistreerd. Er is een watermap1) gemaakt waar veel aandacht wordt besteed aan de rol van vrouwen in waterprojecten en water & duurzaamheid.

Het afgelopen jaar hebben diverse lidorganisaties zich op verschillende manieren ingezet voor een duurzame samenleving. Women in Europe for a Common Future (WECF) heeft zich met het project “Naar een toekomst zonder gif, nationaal project vrouwen, gezondheid en milieu” ingezet voor actieve betrokkenheid bij het Nederlandse (en het Europese) beleid met betrekking tot milieu, gezondheid en chemische stoffen. Er is o.a. een toolkit samengesteld met informatie en handreikingen over cosmetica, gezondheid, leefomgeving en beleid. De kaartenactie “Eis een lichaam zonder gif” in samenwerking met Greenpeace werd afgesloten met een milieucafé op 8 juli 2004. De kaarten zijn aangeboden aan staatsecretaris van Geel. De voorzitter van Zijactief las een door WECF en NVR opgesteld appèl voor om de stem van vrouwen te laten horen en kracht bij te zetten. Van Geel reageerde positief op het voorstel van WECF om een rondetafelgesprek te organiseren om de visie en zorgpunten van vrouwen inzake gezondheidseffecten van chemische stoffen voor het voetlicht te brengen. Meer informatie: www.wecf.org.

Business and Professional Women (BPW) is erg actief op het gebied van internationale beleidsbeïnvloeding via het Standing Committee on Environment and Sustainable Development. Verder trekt BPW The Netherlands de internationale taskforce van het wereldwijde BPW programma in het kader van Women for Water, Water for Women. Provinciale Vrouwenraad Zuid-Holland heeft bewustwording van vrouwen op diverse thema’s gestimuleerd en recent aandacht besteed aan duurzaam produceren en consumeren en duurzaamheid vanuit internationaal perspectief. Voor meer informatie over deze en andere activiteiten: Nederlandse Vrouwen Raad - Benoordenhoutseweg 23 2596 BA Den Haag - 070 3469304 www.nederlandsevrouwenraad.nl en www.genderenduurzaamheid.nl

Centrum Vrouwen en Milieu (VeM) heeft diverse trainingen ontwikkeld en georganiseerd (Milieucommunicatie voor Vrouwen, Bestuurlijke vaardigheden voor vrouwen en Wervend schrijven). Ten behoeve van het netwerk ‘Vrouwen en Duurzaamheid’ zijn diverse netwerkdagen georganiseerd en zijn er naar behoefte deelnetwerken opgericht (water, bestuur en beleid, duurzaam consumeren en produceren, milieucommunicatie). Tevens zijn er twee lopende projecten: ‘Invloed op duurzaam waterbeleid’ en ‘Allochtone vrouwen en milieu’. Meer informatie www.vrouwenmilieu.nl.

1)

noot redactie: meer info: DO-Koerier no 1, 2004, pag 11

LEKKER LEVEN Steeds meer kom je leuke initiatieven tegen om duurzaam te ontwikkelen en zelf lekker te leven. Ja, dat gaat samen! Onlangs maakte ik kennis met een aantal initiatieven. Over twee ervan wil ik iets doorgeven. Sari Het ene project is Sari, mode met meerwaarde. Ik kreeg een prachtig foldertje over WereldModeWinkels mee. Van de vele duizenden mannen en vrouwen die in ontwikkelingslanden in de textielindustrie werken organiseren zich steeds meer in coöperaties. Hun stoffen en kleding verkopen ze voor een eerlijke prijs aan zelf gekozen organisaties in eigen land, die rechtstreeks contact onderhouden met importeurs in het buitenland. Dit is hun kans om actief te werken aan de verbetering van hun leef- en werkomstandigheden. Verspreid over Nederland en België helpt een netwerk van Wereld Mode Winkels hen om die kans te vergroten door het importeren en verkopen van hun producten: stoffen, kleding en accessoires. De producten zijn van uitstekende materialen en zijn met vakmanschap gemaakt. Het productieproces is mens- en milieuvriendelijk.

Passage, christelijk maatschappelijke vrouwenbeweging, NBvP–Vrouwen van Nu, ZijActief Nederland, katholiek vrouwennetwerk op het verstedelijkt platteland en Katholiek Vrouwen Gilde, gezamenlijk de 4VO, hebben een gezamenlijk project (H)Eerlijk Voedsel gestart. In dit project komen veel verschillende aspecten van voedsel aan de orde. Het dagelijkse gebruik van voedsel, maar ook over wat er achter voedsel zit: de relatie met het milieu, gezondheid, handel en de derde wereld. Op 8 april 2004 hebben de vier (plattelands) vrouwenorganisaties 4VO en WECF een gezamenlijke brief m.b.t. voedsel en gezondheid aan staatssecretaris van milieu Van Geel opgesteld en verstuurd. Verder zetten de 4VO zich in voor een duurzaam platteland. Zo hebben NBvP en ZijActief onder andere opgeroepen om actie te ondernemen in de prijzenoorlog tussen supermarktconcerns. Aangeraden wordt te kopen bij buurtsupermarkten die op deze manier een steuntje in de

(vervolg op blz. 9)

5

Marjolijn Uitzinger, verslaggeefster en radiopresentatrice, heeft voor de DO Koerier minister Brinkhorst geïnterviewd over de diverse thema's, die dit jaar in de DO Koerier aan bod zijn gekomen. De NVR lidorganisaties konden vragen indienen. Deze vragen vormden de basis voor dit interview. Minister Brinkhorst (EZ):

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN VEREIST VISIE EN VOLHARDING “Vrouwelijke ondernemers zouden wat minder bescheiden kunnen zijn over hun prestaties. Dat geldt zeker ook voor vrouwen die zich toeleggen op maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Ik zou vrouwelijke ondernemers die zich willen profileren met MVO willen aanraden ervoor te zorgen dat dit beleid goed verankerd is binnen hun bedrijf. Het is enorm belangrijk dat er sprake is van visie, dat MVO integraal onderdeel uitmaakt van de bedrijfsvoering en gedragen wordt door alle medewerkers.” Dat vindt minister Brinkhorst van Economische Zaken. “Ik weet niet of vrouwelijke leiders per definitie meer oog en oor voor MVO hebben. Ik zie in de praktijk wel dat vrouwelijke ondernemers in het algemeen gericht zijn op samenwerken en netwerken en oog hebben voor hun omgeving. Elementen die te maken hebben met MVO. In het algemeen durf ik te stellen dat MVO om transformationeel leiderschap vraagt, want je onderscheiden gaat nu eenmaal niet vanzelf. Dit vereist visie, doortastendheid, overtuigingskracht en volharding. Eigenschappen die niet exclusief aan mannen of vrouwen zijn toe te delen.” Wij spreken met minister Brinkhorst over duurzame economische groei, duurzaam ondernemen en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Eerst maar eens een begripsbepaling: “Het gaat bij een streven naar duurzame economische groei vooral om de wijze waarop het beleid ontwikkeld wordt. De essentie is dat je bereid bent in je beleidsontwikkeling rekening te houden met zowel de economische, ecologische als sociale facetten van het onderwerp en dat je transparant bent in je afwegingen,” definieert de bewindsman. 6

De minister maakt geen onderscheid tussen ‘duurzaam’ en ‘maatschappelijk verantwoord’ ondernemen: “Wat mij betreft worden de begrippen door elkaar gebruikt. Ik zie dat ook bij het bedrijfsleven. In beleidsstukken van mijn departement wordt de term maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) gebruikt. Maar hier kan dus ook duurzaam ondernemen gelezen worden. Een sluitende definitie van dit begrip ontbreekt, maar over een aantal zaken bestaat wel consensus. Ik noem een paar punten: de thema’s die vallen onder MVO zijn onder te verdelen in een sociale, ecologische en economische dimensie (people, planet, profit). Internationaal opererende bedrijven hebben te maken met internationaal vastgelegde normen. Van bijzonder belang zijn de fundamentele arbeidsnormen van de ILO en de OESO Richtlijnen voor Multinationale Ondernemingen.” “MVO strekt zich verder uit dan liefdadigheid,” benadrukt Brinkhorst. “Het maakt, als het goed is, integraal onderdeel uit van de bedrijfsvoering: het beperken van negatieve effecten en versterken van de mogelijke positieve effecten van de bedrijfsactiviteiten. Je hoeft ook geen grote ondernemer te zijn om maatschappelijk verantwoord te ondernemen. Zowel voor grote als kleine bedrijven zijn er volop mogelijkheden. Dat neemt niet weg dat in de praktijk bij MKB-bedrijven veelal andere MVO-thema’s spelen dan bij grootschalige bedrijven, die internationaal aktief zijn.” Gevraagd naar de gevolgen van de bezuinigingen voor het maatschappelijk verantwoord ondernemen, stelt de minister dat het effect daarvan niet meer of minder is dan op andere terreinen. “Inzet van dit kabinet is om MVO bij bedrijven te stimuleren en te faciliteren. Het gaat daarbij niet primair om de inzet van klas-

Jaarverslaggeving en van het Global Reporting Initiative (GRI). Daarnaast door na te gaan hoe het maatschappelijke jaarverslag zich ontwikkelt, zowel kwalitatief als kwantitatief. Een derde manier om de transparantie te bevorderen is het belonen van voorlopers op dit gebied. Zij worden in het zonnetje gezet. Daarom ondersteunt EZ de ACC Award, de prijs voor het beste milieu- en maatschappelijk jaarverslag. En tenslotte moet de overheid zelf het goede voorbeeld geven. Ook het ministerie van Economische Zaken zal een maatschappelijk jaarverslag publiceren. Want niet alleen van bedrijven mag transparantie gevraagd worden. Ook van maatschappelijke organisaties en overheden.”

sieke overheidsinstrumenten (subsidies, wet- en regelgeving). Maar binnen MVO zijn thema’s te onderscheiden waarvoor specifieke financiële stimulansen aanwezig zijn, zoals bijvoorbeeld voor duurzame energie. Hier is bij uitstek een rol weggelegd voor de overheid, waar het gaat om het terugdringen van het broeikaseffect en de gewenste duurzame ontwikkeling. Maar ook bedrijven hebben op dit punt een rol te vervullen, door te kiezen voor het gebruik van duurzame energie en door nieuwe vormen te ontwikkelen en toe te passen.” Gevraagd naar de bijdrage van het ministerie van Economische Zaken aan maatschappelijk verantwoord ondernemen in de praktijk, antwoordt de minister dat MVO natuurlijk prima past in de missie van zijn departement: het bevorderen van duurzame economische ontwikkeling. Maar MVO sluit ook aan bij de algemene uitgangspunten van dit kabinet, namelijk eigen verantwoordelijkheid, het bevorderen van ondernemerschap en het terugdringen van regels. Brinkhorst: “Een van de initiatieven van Economische Zaken is de oprichting van het Kenniscentrum MVO. Dit centrum wil ertoe bijdragen dat de mogelijkheden van ondernemerschap optimaal benut worden bij het zoeken naar oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. MVO in de praktijk dus”.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen in de sector landbouw en voedselvoorziening is een moeizame combinatie. Wat ziet minister Brinkhorst als belangrijkste knelpunten op dit gebied? “Ik vind dat MVO in deze sector niet zozeer vanuit knelpunten benaderd moet worden, maar meer vanuit kansen. Kansen die er liggen op het gebied van verbeteringen in het productieproces, nieuwe producten of nieuwe afzetmogelijkheden. Ondernemers uit deze sector geven aan dat samenwerking een belangrijke sleutel tot succes hierbij is. Het stimuleren van MVO in de landbouwsector heeft prioriteit voor mijn collega van LNV. Daarom heeft dat departement ook een MVO stimuleringsprijs voor de agrosector ingesteld. Die prijs getuigt van het belang dat LNV daaraan hecht.”

Transparantie Daarnaast is transparantie, het afleggen van verantwoording, een belangrijk thema binnen MVO. Economische Zaken wil bedrijven prikkelen hiermee aan de slag te gaan. Op een viertal manieren, zegt de minister. “In de eerste plaats door instrumenten aan te reiken voor het opstellen van een maatschappelijk jaarverslag, zoals van de Raad voor de

Maar wat vindt Brinkhorst dan in dit kader van de Europese landbouwsubsidies? “Het Europese landbouwbeleid bevindt zich in een tranformatieproces, waarbij het accent steeds minder komt te liggen aan steun voor de productie en meer aan steun voor andere functies van agrarisch-

Kenniscentrum MVO Het Kenniscentrum MVO is een zelfstandige organisatie die op initiatief van het ministerie van Economische Zaken is opgericht, met als doel het bevorderen van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het is de bedoeling zoveel mogelijk verschillende partijen bij dit proces te betrekken. Een belangrijk onderdeel van de ondersteuning is informatieverschaffing over MVO aan bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties. En het stimuleren van de dialoog tussen maatschappelijke partijen (bedrijven en maatschappelijke organisaties) Op woensdag 24 november is het Kenniscentrum MVO officieel van start gegaan. Info: www.mvocentrum.nl

7

en natuurbeheer. Daarbij speelt dat een aantal belangrijke lidstaten het platteland leefbaar en bewoonbaar wil houden. Dat kan dus ook door subsidies te verlenen aan vormen van plattelandsontwikkeling die andere functies van het platteland ondersteunen dan de agrarische functies.” En hoe kijkt de minister aan tegen biologische veeteelt? En tegen het prijsverschil tussen biologisch vlees en ander vlees? Brinkhorst: “Mijn indruk is dat minister Veerman de ontwikkeling, die tijdens mijn ministerschap op LNV is ingezet, namelijk een transitie naar duurzame landbouw met inbegrip van aandacht voor de andere functies van agrariërs, goed doorzet en van harte ondersteunt. Dat biologisch vlees duurder is dan gewoon vlees vind ik op zich geen probleem. Het probleem is eerder dat er nog weinig consumenten bereid zijn iets extra’s te betalen voor biologisch vlees.” En ziet hij dan daar nog een rol voor de overheid, bijvoorbeeld in de sfeer van subsidies op biologisch geproduceerd voedsel? "Zoals ik al aangaf zijn we terughoudend ten aanzien van het subsidiëren van welke productie dan ook. Iets anders is dat we als overheid wel de voorwaarden kunnen helpen scheppen, waardoor bepaalde gewenste ontwikkelingen toch een reële kans krijgen. Ik denk bij voorbeeld aan de ondersteuning van voorlichting, keurmerken of van andere zaken, die er toe kunnen bijdragen dat de consument overstapt naar biologisch geproduceerd vlees". De economische waarde van de groene ruimte (land om veilig voedsel, vezels en brandstof te verbouwen, land om biodiversiteit te onderhouden, land om de lucht, de bodem en het water te zuiveren via natuurlijke processen) wordt in ons huidige bestel lager ingeschat dan land om huizen en fabrieken op te bouwen. De grondprijs varieert al naar gelang de functie. Vindt de minister dat een bevredigende situatie? “Als er sprake zou zijn van een volstrekt perfecte marktwerking, dan zou de prijs van grond in beginsel binnen elke regio overal even hoog zijn. Maar door de wijze waarop we in Nederland onze ruimte inrichten (o.a. via bestemmingsplannen) is

een groot deel van de ruimte in Nederland voorbestemd voor agrarisch gebruik en natuurbeheer,” zegt Brinkhorst. “Grond die bestemd is voor wonen en werken wordt kunstmatig schaars gehouden. Logisch gevolg is dat de prijzen ervan hoger zijn dan de grond bestemd voor agrarisch en natuurgebruik. Indirect wordt daardoor het gebruik van grond voor agrarisch, recreatief of natuurgebruik gestimuleerd.” Schone chemie We vragen de minister ook naar zijn opvattingen over maatschappelijk duurzaam ondernemen in de chemische industrie, een belangrijke economische sector die zeer milieuonvriendelijk en onduurzaam is. Brinkhorst bestrijdt de opvatting dat de chemische industrie zeer milieuonvriendelijk en onduurzaam is. “Integendeel”, zegt hij, “de chemische industrie in Nederland behoort tot de schoonste en meest energie-efficiënte industrieën ter wereld. In de chemie is men voortdurend bezig met projecten en programma’s om nog duurzamer, schoner en efficiënter te produceren. De overheid stimuleert die innovatie door middel van projecten. Een daarvan is het transitieproject “Duurzame Chemie” dat door VROM, EZ en de chemiesector is opgezet. Veel chemische bedrijven in Nederland geven er blijk van hun maatschappelijke verantwoordelijkheid wel degelijk serieus te nemen. Zowel in de sfeer van de regelgeving voor chemische stoffen, als in afspraken met de branche is de overheid voortdurend bezig om het veiligheidsbewustzijn rond het werken met, en verwerken van, chemische stoffen verder te optimaliseren.” Tot slot vragen we minister Brinkhorst hoe hij gender mainstreaming denkt op te nemen in zijn beleid. Daar is het kabinet serieus mee bezig, zegt hij. “Gender mainstreaming leidt tot verhoging van de kwaliteit en effectiviteit van het overheidsbeleid. Een visitatiecommissie gaat de departementen daarom doorlichten op het gebied van gender mainstreaming. Deze commissie is ingesteld door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en ik steun dat initiatief van harte.”

DO Koerier no. 1 van dit jaar was geheel gewijd aan het thema Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Mocht u dit nummer gemist hebben, dan kunt u een exemplaar opvragen bij het NVR kantoor.

8

WERKCONFERENTIE VROUWEN VOOR WATER

(vervolg van blz. 5) Een gedeelte van het assortiment draagt een EKO keurmerk. De grondstoffen voor die producten zijn op biologische wijze verbouwd. Sari houdt modeshows en presentaties. Er wordt voorlichting gegeven over eerlijke handel.Voor meer informatie en een adressenlijst kunt u kijken op www.sari-textiel.nl of www.sjamma.be.

Op 4 en 5 maart 2005 vindt in Soesterberg de werkconferentie Vrouwen voor Water plaats. Dit is een initiatief van de NVR en zal door de partners die in Vrouwen voor Water samenwerken, gezamenlijk worden uitgevoerd. Minister Agnes van Ardenne heeft toegezegd een actieve rol te zullen spelen bij de sluiting van deze conferentie. De resultaten, die ook zullen worden ingebracht tijdens de dertiende zitting van de VN-commissie voor duurzame ontwikkeling van 11 tot 22 april 2005 in New York, zullen bij die gelegenheid rechtstreeks aan mevrouw van Ardenne worden aangeboden.

Ellen Een ander inititatief is een project van Stichting Natuur en Milieu Overijssel. Enige tijd geleden is Natuur en Milieu Overijssel begonnen met de campagne “Lang Lekker Leven”, afgekort Ellen. Met Ellen wil Natuur en Milieu Overijssel een doelgroep bereiken die zich als groep nog niet zo bij duurzaamheid betrokken voelt.

Het Vrouwen voor Water partnerschap is geen nieuwe organisatie, maar een partnerschap van bestaande, vaak wereldwijd vertakte, organisaties en netwerken uit alle geledingen van de samenleving. De deelnemers werken primair volgens hun eigen invalshoek en aan hun eigen programma. Daarnaast draagt een ieder bij aan het gezamenlijke doel om de voorwaarden te scheppen voor volledige en gelijkwaardige deelname van vrouwen in de ontwikkeling en implementatie van duurzame water- en/of sanitatie projecten, het genderperspectief te integreren in bestaande en nieuwe beleidsvoornemens en programma’s op dit gebied, èn om de vaak ontbrekende link tussen bottom-up and top-down processen te verzorgen.

Bureau Motivaction heeft in 1999 onderzoek gedaan naar de verschillende sociale milieus in Nederland en daarbij zeven groepen onderscheiden. Eén daarvan is de 'Moderne Burgerij'. Deze groep kenmerkt zich door traditionele waarden, maar staat open voor vernieuwing. Ze geeft om zekerheid (ook financieel) en familiegeluk. Werk is belangrijk, maar de vrije tijd wordt actief met het gezin besteed. Deze groep maakt ongeveer 27% van de bevolking uit. Om deze groep te bereiken heeft Natuur en Milieu Overijssel een nieuwe voorlichtingsmethodiek ontwikkeld: Ellen, een virtuele vrouw, heeft dezelfde leefstijl als de doelgroep. Ze heeft echter iets meer interesse in duurzaamheid dan de doelgroep en is daarin rolmodel. Ellen laat zien hoe je duurzaamheid vorm geeft binnen je eigen manier van leven. Ze spreekt met de mensen in hun eigen taal. Dit gaat interactief via verschillende media, bijvoorbeeld via Ellens eigen website. Ellen is de vriendin waarmee je praat over allerlei dagelijkse dingen zoals gezin, werk, eten, tuinieren, vervoer, recreëren, en zij vertelt je hoe zij dat op een duurzame manier probeert te doen.

Het Vrouwen voor Water partnerschap richt zich primair op het lokale niveau met een zo groot mogelijke betrokkenheid van plaatselijke partners en incorporatie van het genderperspectief. Naast de ontwikkeling van concrete projecten is het van belang regeringsverantwoordelijken ertoe te brengen hun aangegane verplichtingen ook daadwerkelijk na te komen. De spin-off van een dergelijke aanpak voor de bewustwording en betrokkenheid in eigen land bij ontwikkelingssamenwerking en mondiale duurzame ontwikkeling is evident.

Het project is opgezet om op een eenvoudige en herkenbare manier het leven van alledag te belichten. Ellen wil mensen informeren en de mogelijkheid geven om vragen te stellen over duurzaam leven. Op de website zijn de volgende rubrieken te vinden: wekelijks een kijkje in het leven van Ellen; wekelijks een recept met een groente van het seizoen; achtergrondinformatie over biologische voeding; iedere week een nieuwe milieutip; informatie over de moestuin van Ellens vader; de ecologische footprint-test. Ook kan er gediscussieerd worden en kan men vragen stellen.

De werkconferentie In april 2004, tijdens CSD 12, is het Vrouwen voor Water initiatief gelanceerd als partnership en ook geregistreerd. Het is echter nog een grote stap naar een uitgewerkt en functioneel partnership, waarin partijen blijvend en actief samenwerken aan de invulling van het gedachtegoed dat de afgelopen jaren is ontwikkeld. Hiervoor is verbreding van het draagvlak nodig van bestuurders naar uitvoerders. De werkconferentie in maart 2005 is een essentiële stap in de praktijkgerichte uitwerking van de uitgangspunten en de groei naar een volwaardig partnerschap. Een werkgroep bestaande uit afgevaardigden van BPW, WECF, NVR, 4VO (de Nederlandse partners in het partnerschap) en Aqua for All bereidt de werkconferentie inhoudelijk voor. Tijdens de werkconferentie zullen cases van vrouwenorganisaties op het gebied van water centraal staan. Het is de bedoeling een aantal van de cases tijdens de conferentie verder uit te werken tot projecten en deze ook daadwerkelijk na de conferentie tot uitvoer te laten komen. Verder zal er tijdens de werkconferentie aandacht zijn voor actuele thema’s zoals

Deze campagne dient als kapstok voor andere, korte en intensieve consumentenacties van Natuur en Milieu Overijssel. Meer weten over Ellen? Bezoek haar website: www.ellenswebsite.nl. Lies Visscher-Endeveld

9

micro finance (2005 is het internationale jaar van micro credit). De werkconferentie komt op een uitstekend moment. Op 22 maart 2005 zal de Verenigde Naties het startschot geven voor de Water for Life decade (loopt tot 2015). De komende tien jaar wil de VN meer de aandacht vestigen op water gerelateerde zaken met de nadruk op vrouwen als watermanagers. Op die manier hoopt de VN de internationale afspraken (met name de millennium doelstellingen) in 2015 te bereiken. Nu kan het Women for Water partnership zich gaan manifesteren met de inzet op actuele thema’s en kunnen er wellicht kansen gecreëerd worden om met concrete projecten verder vorm te geven aan de cruciale rol van vrouwen in duurzaam watergebruik en beheer. Deelname aan de werkconferentie gaat op basis van uitnodiging. Heeft u hierover of over andere zaken betreffende de werkconferentie Vrouwen voor Water vragen neem dan contact op met [email protected] of met de NVR, Margaretha Bakker 070 3469304.

NVR WERKCONFERENTIE 'MET HET OOG OP DE TOEKOMST' In 2005 is het 10 jaar geleden dat de NVR besloot Duurzame Ontwikkeling als thema te kiezen. Sindsdien is een toenemend aantal activiteiten ontplooid op tal van duurzaamheids-thema’s. Voor 2005 is een evaluatie van het volledige programma Duurzame Ontwikkeling (PDO) gepland vanaf de invoering in 1996 tot en met 2004 en in samenhang met de inzet en activiteiten van de lidorganisaties. Hiervoor heeft het Ministerie van VROM subsidie verleend. Van een evaluatie van het PDO is het een kleine stap naar de evaluatie van de NVR-breed. Immers, werkwijze, kerntaken en producten gelden voor de NVR als geheel, onafhankelijk van onderwerp. Wat kan de NVR leren van de opzet en uitvoering van het programma Duurzame Ontwikkeling voor opzet en uitvoering van andere, lopende of nieuwe programma’s, maar ook voor de vernieuwingen die door het bestuur van de NVR in het afgelopen jaar in gang zijn gezet. Het maatschappelijke krachtenveld, de resultaten en de gebruikers worden in kaart gebracht en gekeken wordt naar bereik, effecten, invloed en uitstraling van het programma. Daar waar het logisch is zal worden aangesloten bij evaluaties in het kader van de Millennium Development Goals (MDGs), het Beijing Platform for Action (BPfA) en het Zilveren Regerings Jubileum. De evaluatie zal bestaan uit interviews met zuster- en lidorganisaties, met relevante externe personen en instanties, vrijwilligers, medewerkers en bestuursen commissieleden. Een afsluitende werkconferentie vindt plaats begin juni 2005. Hannah Piek, projectleider

10

WERELDPROBLEMEN, WERELDOPLOSSINGEN Bjorn Lomborg deed enkele jaren geleden veel stof opwaaien met de publicatie van The Skeptical Environmentalist. Met het centrale thema uit dat boek we hebben al veel (milieu)problemen opgelost, en ook de huidige problemen zullen we wel oplossen, zolang we maar rationele afwegingen maken - is hij verder aan de gang gegaan. Zo ontstond de Copenhagen Consensus 2004. Als neerslag van de Copenhagen Consensus 2004 is onlangs het boek Global Crises, Global Solutions onder redactie van Lomborg verschenen. De idee is dat er niet genoeg geld is om alle problemen onmiddellijk op te lossen (we leven helaas niet in een ideale wereld), dus moeten er prioriteiten gesteld worden. De eerste stap was om de probleemgebieden, de uitdagingen zegt Lomborg, te definiëren. Hiervoor werden VN publicaties van de afgelopen vier jaar bekeken: als de VN een uitdaging niet noemt is het vast geen wereldprobleem. Na schifting leverde dat tien uitdagingen. Het aantal van tien is enigszins arbitrair. De beperking in aantal is echter nodig omdat een groep experts de uitdagingen gaat bespreken en de kansen (mogelijke oplossingen) prioriseren, en deze experts moeten niet overbelast worden. Uitdagingen Onder deze tien uitdagingen vallen klimaatverandering, overdraagbare ziektes, financiële instabiliteit, corruptie, ondervoeding en water en sanitatie. Vervolgens schreven tien specialisten essays waarin ze de uitdaging toelichten en enkele praktische kansen benoemden om de uitdaging aan te gaan. De specialist moet daarbij wel uitgaan van kosten-baten analyses. Daarnaast lieten per uitdaging nog twee andere kenners hun licht over het onderwerp schijnen; dit zijn de perspectief schrijvers. De oorspronkelijke bedoeling was dat deze schrijvers kritische noten zouden kraken over het essay, maar veelal bleken deze kenners het eens met de specialisten. Al deze essays werden voorgelegd aan het team van acht experts, acht economische zwaargewichten. In onderling overleg, na het lezen van de essays en het horen van de specialisten en perspectief schrijvers, stelden zij een lijst op met welke kansen het best als eerste aangepakt kunnen worden en welke kansen kunnen blijven liggen. Het Expertpanel mocht er daarbij vanuit gaan dat er 50 miljard dollar extra beschikbaar was om deze kansen uit te voeren. Met andere woorden: het Expertpanel hoefde geen overwegingen te maken in de zin van 'als we dit doen, kunnen we dat niet doen'. Het panel kwam uiteindelijk met een ranglijst van 17 kansen. Kansen waarvan het panel vond dat er onvoldoende informatie was om erover te oordelen zijn niet meegenomen in de eind-beoordeling. Zeer goede kansen om uit te voeren zijn volgens het panel: het bestrijden van HIV/AIDS, vrijhandel en de controle van malaria. De kansen op het gebied van water en sanitatie scoren alle goed.

De kansen bij de uitdaging klimaatverandering kunnen we wat betreft het Expertpanel beter laten liggen; zij vallen in de categorie slecht. Lomborg stelt voor om in 2008 een nieuwe Copenhagen Consensus te houden om te zien welke kansen en uitdagingen inmiddels aangepakt zijn en om een nieuwe ranglijst van kansen te formuleren. De essays en de ranglijst zijn op internet na te lezen: www.copenhagenconsensus.com. Pauline Fransen

VRIJE CONSUMENTEN VERENIGING De bewuste consument wil alles precies weten. In een wereld vol informatie valt het niet mee om zelf zijn of haar weg te vinden. Met zes miljard andere mensen denkt men als enkeling weinig te kunnen veranderen in de wereld. Er is echter niemand die daar meer invloed op heeft dan de consument zelf. Want elke keer dat deze een besluit neemt, begint de geldstroom aan een nieuwe route.

Welke boer gaat voor mij het land inzaaien? Welke arts, onderwijzer of architect vraag ik om voor mij aan het werk te gaan? "Wie betaalt, die bepaalt" geldt voor alle dagelijkse of maandelijkse uitgaven. Sinds februari 2004 is de Vrije Consumenten Vereniging te vinden op internet. Deze vereniging is een internetplatform voor consumenten die inzichten en ervaringen willen uitwisselen over verantwoord consumeren. Deze vereniging wil door de bomen het bos weer zichtbaar maken. Hierbij gaat het om vragen, zoals: Hoe krijg ik inzicht in kwaliteit? Hoe kom ik tot een gezond oordeel? Hoe ga ik om met winkelier, producent of dienstverlener? Hoe help ik mee aan nieuwe ontwikkelingen? Hoe praat ik mee in consumentenorganisaties? Hoe ga ik om met garantie en controle? In een economie van vraag en antwoord zijn alleen goede antwoorden te verwachten door goede vragen te stellen. Levensvragen en levensbehoeften De Vrije Consumenten Vereniging onderscheidt twaalf werkgebieden op basis van een indeling in evenzoveel levensbehoeften: Hieraan liggen 12 levensvragen ten grondslag:

Vragen

Levensbehoeften

Waarom ben ik op aarde?

Religie / levensbeschouwing / mensbeeld

Hoe kan het er hier mooi uitzien?

Kunst / cultuur / theater / expositie

Hoe zit alles in elkaar?

Wetenschap / onderzoek / ontwikkeling

Wat wil ik aan de volgende generatie doorgeven?

Onderwijs / opvoeding / studie / cursussen

Hoe kan ik gezond blijven?

Medische zorg / verpleging / fitness

Hoe kom ik aan voedsel en kleding?

Voeding / kleding / natuur / milieu

Hoe kom ik aan een dak boven mijn hoofd?

Huisvesting / interieur / materialen

Welke hulpmiddelen heb ik nodig?

Middelen (geld) / gereedschappen / energie

Hoe verplaats ik me van a naar b?

Vervoer / reizen

Hoe wisselen we berichten uit?

Communicatie / krant / tv / telefoon / internet

Hoe regelen we intermenselijke verhoudingen

Rechtsleven / politiek / internationale betrekkingen

Hoe ontmoet ik andere mensen?

Vereniging / hobby / sport / consumentenorganisaties

Meer informatie Leden van de vereniging hebben toegang tot de basiscursus, miniseminars, nieuwsdienst en helpdesk. Het lidmaatschap kost € 10,-- per jaar. Informatie: [email protected], www.vrijeconsumenten.nl, tel. 055-3602013/3560245 Adres Vrije Consumenten Vereniging: Aristotelesstraat 783, 7323 NS Apeldoorn Voorzitter: de heer ing. Peter Draub.

www.milieucentraal.nl is een website met praktische milieu informatie voor consumenten. Ook kunt u hierop een persoonlijke milieutest doen met vragen over verschillende thema’s zoals afval, vervoer, voeding, apparaten, kleding en vakanties.

11

OPROEP

WWW

De Nederlandse Vrouwen Raad verzorgt van oudsher de vrouwenvertegenwoordiging in regeringsdelegaties naar belangrijke internationale bijeenkomsten. Zo gaat er standaard een vrouwenvertegenwoordiger mee in de delgatie naar de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN). Daarnaast waren er in het recente verleden vrouwenvertegenwoordigers naar de Financing for Development Conferentie, de World Summit on Sustainable Development (WSSD), het Wereld Water Forum (WWF 3) en de Commission on Sustainable Development (CSD 12). In deze traditie heeft het Ministerie van Buitenlandse Zaken de NVR uitgenodigd een vrouwenvertegenwoordiger te leveren voor de Nederlandse regeringsdelegatie naar de dertiende zitting van de Commission on Sustainable Development (CSD 13) in New York van 11 – 22 april 2005. Deze CSD is belast met de uitvoering van de internationale afspraken op het gebied van mondiale duurzame ontwikkeling, gemaakt tijdens de VN Conferentie inzake Milieu en Ontwikkeling (Rio, 1992) en de Wereldtop voor Duurzame Ontwikkeling (WSSD) in september 2002 in Johannesburg. De thema’s voor 2004 en 2005 zijn water, sanitatie en habitat. De vrouwenvertegenwoordiging staat open voor alle Nederlandse vrouwen met de benodigde deskundigheid en/of interesse. De profielschets treft u hieronder aan. Kandidaten kunnen zich, met hun CV en een korte motivatie, tot uiterlijk woensdag 22 december 2004 aanmelden bij de NVR, Benoordenhoutseweg 23, 2596 BA Den Haag of per e-mail [email protected] De selectie van de vrouwenvertegenwoordiging geschiedt door een Benoemings Advies Commissie, bestaande uit deskundige vrouwen.

www.duurzaambeleggen.nl : Site over beleggingsproducten voor wie ethisch of groen wil beleggen. Ook voor duurzaam sparen, duurzaam verzekeren en duurzaam lenen.

COLOFON Redactie adres: NVR Commissie Duurzame Ontwikkeling Benoordenhoutseweg 23 2596 BA Den Haag tel. 070 346 93 04 fax 070 345 93 46 e-mailadres: [email protected] internet: www.genderenduurzaamheid.nl De DO-Koerier verschijnt 5x per jaar Aanmelding voor gratis abonnement: zie redactie adres. Redactieleden: Edith van der Meulen Pauline Fransen Guusje van der Werff Bep den Ouden (+redactiesecretariaat)

De vrouwenvertegenwoordiging is pro Deo; onkosten worden vergoed. Druk: drukkerij douma dokkum Sponsor: Ministerie van VROM

Profielschets: -

gedegen kennis hebben van het nationale en internationale waterbeleid, specifiek gericht op de onderwerpen die ter sprake komen op de CSD

-

bekend zijn met en bij voorkeur betrokken zijn bij de (inter)nationale onwikkelingen op het gebied van duurzame ontwikkeling,

-

aantoonbaar in staat zijn om de ideeën en belangen van (Nederlandse) vrouwen op macroniveau te vertalen en te vertegenwoordigen

-

in staat zijn het Nederlandse beleid ten aanzien van integraal duurzaam waterbeheer in een internationaal kader te plaatsen en vice versa

-

lobby-ervaring

-

ervaring hebben in/met regeringsdelegatie(s) strekt tot aanbeveling

-

aantoonbaar goede contacten met diverse maatschappelijke organisaties en overheden hebben

-

strategisch en analytisch inzicht

-

over goede communicatieve en netwerkvaardigheden beschikken

-

over voldoende tijd voor een gedegen voorbereiding, uitvoering en afronding van het vertegenwoordigerschap

-

bereid zijn de opgedane kennis en ervaring breed uit te dragen

-

goede beheersing hebben van de Engelse taal in woord en geschrift

12

Teksten: Redactie en Commissie Duurzame Ontwikkeling, tenzij anders vermeld. Standpunten via ingezonden artikelen vallen buiten de verantwoordelijkheid van de Commissie. Overname van artikelen is toegestaan, mits met bronvermelding en melding aan de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor om kopij in te korten, te bewerken of niet op te nemen.

De Redactie wenst u goede kerstdagen en een voorspoedig 2005 ISSN nr. 1569-9307