DOSSIER INDUSTRIELE VERLICHTING

elektricien.pmg.be

DOSSIER INDUSTRIELE VERLICHTING p.46

VA K B L A D V O O R D E E L E K T R O - I N S TA L L AT E U R

Verschijnt 6x per jaar, in jan, maart, juni, aug, okt en nov P2A9160, nr. 12, editie maart 2012, 10 EUR (excl. btw)

Uw partner in data ! BART JACOBS Projectingenieur TriEco

p.11

“Gebruik combinerbox zorgt voor aanzienlijke tijdwinst”

KRIS VAN DINGENEN Algemeen directeur VEI

p.22

“Grote uitdagingen in de nabije toekomst voorspellen rooskleurige vooruitzichten voor de elektricien”

Complete oplossingen in * koperbekabeling * glasvezelbekabeling * 19" kasten

HANS INSLEGERS EN ROBIN PAUWAERT Zaakvoerders Elektroconcept

p.31

“Al in de offertefase werken we met een situatietekening van de elektrische installatie”

In partnership met : Retouradres: Professional Media Group, Torhoutsesteenweg 226, Bus 2 - 8210 Zedelgem

Afgiftekantoor 9099 Gent X

OUR NEW 350lm DE NIEUWE 350lmES50 ES50LED LED Theeerste true volwaardige 50W Halogen replacement herehoogvolt halogeen spot. De vervanger van eenis50W

MADE NEW IN BELGIUM

www.havells-sylvania.com

We1997 asked ourSylvania designers, how could In vond de Hi-Spot uit, een van de meest iconische we possibly top uitvindingen the inventionopofhet onegebied of van verlichting. En in 2012, doen we het weer... the most iconic lamps in history?

7.5W (50W hoogvolt 7,5W Halogen equivalent) halogeen equivalent)

Perfecte IEC standard retrofit dimensions, afmetingen, 55mm volgens x 50mm IEC standaardin (55mm x 50mm) Available Homelight, Cool White

The answer was clear, we do it again.... Sylvania presenteert trots de eerste LED retrofit Sylvania is proud launch the first met de power omtodaadwerkelijk eengenuine 50W LED retrofiGU10 t with één the op power halogeen één to te replace vervangen. a 50W halogen GU10. De HI-SPOT RefLED ES50 GU10 TheNIEUWE NEW HI-SPOT RefLED ES50 GU10 350lm 350lm biedt alle bekende voordelen van LED delivers all the cost savings benefits associated maar dan zonder concessies te doen! De HIwith LED technology, but now in a compact SPOT RefLED ES50 GU10 350lm is daardoor de size making it the perfect fit for all GU10 perfecte vervanger in alle armaturen met een and GZ10 type luminaires. GU10 of GZ10 fitting.

and Warm White Beschikbaar in 2700K, 3000K en 4000K

Beam bundelbreedtes: Twee angles of 25º and 25° 40º en 40°

High power Hoge powerfactor factor van of 0.8 0.8

ELEKTRICIEN NR. 12 • MAART 2012

IN DIT NUMMER Beste lezer, De tijd dat een elektricien enkel gevraagd werd om wat kabels te leggen is allang voorbij. We worden ingeschakeld in domoticaprojecten, doen databekabeling, plaatsen alarminstallaties en verzorgen complete relightings. Tussendoor leggen we ook nog zonnepanelen en af en toe pikken we een industrieel project mee. Ondertussen moeten we ook op de hoogte blijven van nieuwe normen en evoluties. Specialiseren of diversifiëren, wordt dat de keuze voor de Sammy Soetaert toekomst? SECTORNIEUWS...............................................................5 Nieuwtjes en feiten uit de sector “COMBINERBOXEN VERMIJDEN GIGANTISCHE HOEVEELHEID KABELS”...............................................11 Het Diestse familiebedrijf Buvens nv heeft haar bedrijfshal bedekt met PVpanelen, goed voor een een opbrengst van 102 kWp “NIEMAND ZOU IN ONDERAANNEMING MOGEN WERKEN”.......................................................15 Bvba Hermans onderscheidt zich door te specialiseren in dataen glasvezeltechniek, wat vooral industriële klanten naar waarde weten te schatten EN 61439 MAAKT HET SCHAKELKASTBOUWERS GEMAKKELIJKER............................................................19 Recent werd een nieuwe norm voor de bouw van schakelkasten afgekondigd. Op een seminarie werden de bijzonderheden van de nieuwe norm tegen het licht gehouden “IK ZIE EEN ROOSKLEURIGE TOEKOMST VOOR DE ELEKTRICIEN”...........................................................22 Als bron van technische kennis wordt het VEI door de sector vaak aangesproken. Algemeen directeur Kris Van Dingenen is dan ook ideaal geplaatst om zijn mening te geven omtrent enkele hete hangijzers in de sector LAGE POWERFACTOR VERHOOGT ONNODIG DE STROOM....................................................................25 Op 26 januari 2012 werd een studieavond rond verlichting georganiseerd. Daar werd stilgestaan bij de power factor alsook bij het ontwerp van een energiezuinige installatie VAKBLAD ELEKTRICIEN is een uitgave van Professional Media Group Torhoutsesteenweg 226/2-6, 8210 Zedelgem Tel.: 050/24.04.04 - Fax: 050/24.04.45 PERIODICITEIT Elektricien verschijnt 6x per jaar ABONNEMENTEN Tel.: 050/24.04.04 - Fax: 050/24.04.45 Jaarabonnement: 60 EUR (excl. btw) = 6 nummers Intekenen via elektricien.pmg.be of mail naar [email protected] BLADMANAGER Sammy Soetaert

elektricien.pmg.be

“SITUATIETEKENING REEDS IN OFFERTEFASE”...31 Werken volgens deze omgekeerde formule, het lijkt gekkenwerk, maar die aanpak werkt uitstekend bij Elektroconcept bvba. Elektricien wilde weten hoe de vork in de steel zit GROTERE KABELSECTIE KAN GELD EN MILIEU SPAREN...........................................34 Door de keuze voor elektrische bekabeling met grotere sectie, kunnen bedrijven zowel geld besparen als milieuwinst boeken en dus duurzamer produceren NABESCHOUWING INTERSOLUTION....................36 Op Intersolution bleek alweer de veerkracht van de PV-sector. Ondanks de afbouw van de steunmaatregelen was de beurs volledig volgeboekt en kreeg het meer bezoekers over de vloer dan de vorige editie

DOSSIER

INDUSTRIELE VERLICHTING VEREIST INLEVING IN DE PRAKTIJK...............................46 Relighting, relamping, retrofitting ... termen die frequent terugkeren in vakliteratuur. Een correcte verlichting biedt zoveel meer voordelen dan enkel een economische besparing. In bedrijven kan een correcte verlichting ook een aanzienlijke bijdrage leveren aan de veiligheid op de werkvloer, net als het welzijn. Als elektricien bent u goed geplaatst om uw klanten hierbij advies te verlenen, want relighting is meer dan wat lampen vervangen. Wij zetten nog even alles op een rij.

BEURZEN

TERUGVERDIENTIJD ZONNEPANELEN...................37 De voorbije weken verschenen overal in de media verschillende cijfers omtrent de terugverdientijd van zonnepanelen. De hamvraag is: kán men die terugverdientijd eigenlijk wel exact berekenen? ADEQUATE BESCHERMING VAN KABELS EN ONDERDELEN...............................43 Krimpkousen, een elektricien wordt er dagelijks mee geconfronteerd. Nochtans gebeuren er bij de montage te veel fouten THERMOGRAFISCHE CAMERA'S BRENGEN DE WARMTE IN BEELD.................................................50 Thermografie is geen eenvoudige materie. Wat is het, wat is thermische energie en hoe meten we dat? En welke types camera's bestaan er zoal? PRODUCTINFO...............................................................64 De nieuwste producten op de markt

REDACTIE Directie Marianne Bouckaert Eindredactie Magali De Cannière - Mike De Craene Trui Ghyselen - Tom Harteel - Nils Rauwoens Kernredactie Valérie Couplez - Bart De Moor Bart Desanghere - Laurens Dubois Sofie Moentjens - Rory Moerman Zoé Philippart - Elise Raucy - Valerie Verkain Medewerkers Yves De Groote - Jan De Naeyer August Lesage - Tom Mondelaers

REALISATIE Grafische vormgeving Pascal Claeys Publicitair materiaal Axelle Vereecke - Eva Seurinck Johan Teerlinck Drukkerij Vanden Broele - Brugge PUBLICITEITSREGIE PM Regie nv Ludwig Houtekeete P/A Torhoutsesteenweg 226/6, 8210 Zedelgem Tel.: 050/24.04.04 - Fax: 050/24.04.45

LIGHT+BUILDING 2012...............................17 In april vindt Light+Building opnieuw plaats in Frankfurt. De vakbeurs mikt deze jaargang op energie-efficiëntie

TECHNISCOOP 14/03/2012 – 15/03/2012 MECHELEN HANNOVER MESSE 2012 23/04/2012 – 27/04/2012 HANNOVER (DE)

Verantwoordelijke uitgever Fernand Vanrie Zeeweg Zuid 5, 8211 Aartrijke Version française sur simple demande

Dit vakblad is auteursrechtelijk beschermd. Wenst u artikels te scannen, digitaal op te slaan, te kopiëren, commercieel of didactisch te gebruiken? Informeer u eerst over wat toegelaten is bij dhr. Fernand Vanrie, Torhoutsesteenweg 226/2, 8210 Zedelgem, tel.: 050/24.04.04.

Meer informatie op www.presscopyrights.be

Elektricien 12 • Maart 2012

3

IN DE KIJKER I AGENDA I INFO I CONTACT

NL I FR

www.cebeoblueway.be

BLUEWAY@HOME

BLUEWAY@BUILDING

BLUEWAY@INDUSTRY

Ontdek de vernieuwde website van Cebeo waar u alles te weten komt over onze energieefficiënte BlueWay oplossingen, producten en diensten voor de residentiële, tertiaire en industriële sector. In totaal goed voor maar liefst 69 informatieve webpagina’s.

Daarnaast kan u er terecht voor: Actuele BlueWay-promoties Evenementen en opleidingen Recente info over energie-efficiëntie www.cebeoblueway.be

Surf en ontdek de opportuniteiten voor u én uw klant!

Elektrotechnisch materiaal, technische oplossingen & diensten. www.cebeo.be

ACTUEEL

NIEUWE CATALOGUS WAGO

ODE EIST DUIDELIJK BELEID

De nieuwe editie van 'De cataloog voor de installateur' van Wago is sinds kort beschikbaar. Het naslagwerk staat bij de elektro-installateur bekend als het geschikte werkinstrument om een snelle, zekere en veilige verbinding te realiseren. De catalogus geeft een duidelijk overzicht van de verschillende verbindingsmogelijkheden via veerklemtechniek, waarbij de afzonderlijke producten vergezeld zijn van de nodige uitleg. De uitgebreide catalogus kan opgevraagd worden door een mail met adresgegevens te sturen naar [email protected].

“Het schrappen van energiebesparende steunmaatregelen in de federale begroting ondergraaft de continuïteit in het energiebeleid”, stelt Organisatie Duurzame Energie (ODE). “In de federale begrotingsopmaak zijn er een aantal energiebesparende steunmaatregelen geschrapt. Zowel premies als fiscale stimuli zijn nochtans doorslaggevend bij de keuze voor actieve energiebesparingssystemen, zoals warmtepompen, zonneboilers en zonnepanelen”, stelt Bart Bode, algemeen directeur van ODE. “Bij een renovatie of een nieuwbouw zijn de steunmaatregelen cruciaal bij de keuze voor deze actieve systemen, in combinatie met een goede

VIA MAIL TE VERKRIJGEN

KWALITEITSLABEL DOMOTICA VERDWIJNT

NA TIEN JAAR GAAT HET LABEL EEN NIEUWE FASE IN Vijftien jaar geleden was domotica een gloednieuwe installatietechniek met een waaier van marktmogelijkheden, maar er waren slechts weinig manieren om te weten hoe vakbekwaam installateurs waren. Verschillende beroepsfederaties van de elektro-installatiebedrijven en het VEI (Vlaams Elektro Innovatiecentrum) riepen daarom het Kwaliteitslabel Domotica in het leven. Begin 2012 is het label echter een nieuwe fase ingegaan. Na tien jaar is het namelijk ietwat overbodig geraakt, aangezien er ondertussen meer dan voldoende vakbekwame domotica-installateurs bestaan. Bovendien hebben heel wat fabrikanten en leveranciers een eigen label gecreëerd. Het Kwaliteitslabel Domotica slaat dus een andere weg in en de huidige vorm waarin het bestaat, zal uitdoven. Wat verandert er dan? Elke elektro-installateur die momenteel op de referentielijst vermeld staat, behoudt zijn label nog gedurende twee jaar. Verder wordt de lijst bevroren, waardoor er geen nieuwe installateurs kunnen toetreden. Het VEI zal andere technieken hanteren om domotica te blijven ondersteunen. Zo wordt er in het voorjaar van 2012 een ontwerpgids voor een geïntegreerde woon- en leefautomatisering gelanceerd, een initiatief waaraan het VEI sterk meegewerkt heeft. Ook in de toekomst zullen er zich ongetwijfeld nog heel wat mogelijkheden voordoen om, vanuit de sector, te investeren in domotica.

elektricien.pmg.be

ORGANISATIE HEKELT AFSCHAFFING ENERGIEPREMIES isolatie van de woning. Indien er in een besparingsronde bepaalde thema’s overgeheveld worden naar andere beleidsdomeinen, dan moet dit gebeuren in nauw overleg of moeten er minstens overgangsmaatregelen voorzien worden om deze overheveling op een continue basis te laten gebeuren”. De organisatie vraagt dan ook dat de onduidelijkheden in dit dossier zo snel mogelijk uitgeklaard worden, gezien de tijd die er nog rest voor de maatregelen in voege zouden treden. Ten slotte vindt ODE het ook ongehoord dat er in eigen land een politiek gevoerd wordt die haaks staat op mondiale afspraken rond het thema.

VERLENGING GARANTIE

SOLARMAX BIEDT BETERE VOORWAARDEN VOOR OMVORMERS De standaardgarantie voor SolarMax centrale omvormers werd uitgebreid van twee tot vijf jaar. Verdere garantie-extensies zijn nu ook beschikbaar met betere voorwaarden. Om te kwalificeren voor deze nieuwe maatregels, kan men de centrale omvormers registreren op de SolarMax website www.solarmax.com/reg. Als de toestellen zijn geregistreerd binnen de eerste drie maanden na de installatie, wordt de

standaardgarantie automatisch uitgebreid tot vijf jaar. Voor extra veiligheid buiten de standaardgarantie biedt SolarMax eveneens een uitgebreide garantiedekking. Deze werden begin dit jaar bijgewerkt en zijn nu beschikbaar voor alle omvormers. De omvormers kunnen (afhankelijk van het model) beveiligd worden voor een totale duur van maximaal 25 jaar. Dit omvat zowel de technische

BEDIENINGSBEHUIZINGEN

RITTAL BIEDT NIEUWE STANDAARD BIJ BEDIENINGSBEHUIZINGEN

Sedert de jaren 90 biedt Rittal ondernemingen uit de machine- en installatiebouw op maat gemaakte bedieningsbehuizingen aan volgens

individuele vereisten. Detailanalyses toonden echter aan dat de trend al jaren in de richting van standaardoplossingen evolueert: meer dan 80% van de huidige toepassingen voor individueel vervaardigde bedieningsbehuizingen kunnen met een bepaald aantal maten afgedekt worden. In het kader van die resultaten heeft Rittal voor zijn series bedienings-

ondersteuning tijdens het oplossen van problemen als de vervanging van defecte toestellen.

behuizingen Comfort-Panel en Optipanel nieuwe standaarden vastgelegd waarin alle op de markt gangbare sturings- en bedieningsunits passen. Bovendien bieden ze extra uitbouwmogelijkheden. De klanten kunnen dus voortaan uit een standaardgamma de passende behuizing kiezen, waarin naast het bedieningspaneel één, twee of meerdere toetsenrijen ingebouwd kunnen worden. Meer info over deze nieuwe aanpassingen is terug te vinden op www.rittal.be.

MAGE SOLAR SPONSORT RSCA DUURZAAMHEID IS SLEUTELWOORD Mage Solar, internationale producent van componenten voor fotovoltaïsche systemen, stapt in het Belgische clubvoetbal als Official Partner van RSC Anderlecht. De firma sponsort reeds Freiburg en breidt nu haar internationale sponsoringactiveiten uit. Als Official Partner maakte Mage Solar zijn eerste opwachting in de Belgische Jupiler Pro League tijdens de wedstrijd RSC Anderlecht - Club Brugge op 15 januari 2012. RSC Anderlecht is de meest succesvolle voetbalclub in België met zowel de meeste nationale als internationale titels. De club staat momenteel op de eerste plaats in de Jupiler Pro

League en kent een wereldwijde weerklank. Als Official Partner zal Mage Solar kunnen genieten van de uitgebreide waaier van publicitaire mogelijkheden in het zicht van de camera's, waaronder een belangrijke aanwezigheid op ledboarding, alsook van een belangrijk hospitalitypakket

waarover het bedrijf zal beschikken. Dr. Markus Feil, CEO van de firma: "Er is één club die eruit springt in de hele Benelux: RSC Anderlecht. Met deze sponsoring hebben we ons tweede doelpunt gescoord in onze poging om ons merk te verbinden aan een merk met dezelfde prominente uitstraling in het Europese clubvoetbal." Roger Vanden Stock, voorzitter RSC Anderlecht, voegt toe: "Duurzaamheid in de ontwikkeling van een speler en de resultaten zijn wat het karakter van onze club typeert. Duurzaamheid in oplossingen voor energie is waarvoor onze nieuwe sponsor staat." Elektricien 12 • Maart 2012

5

Acti 9 Een efficiënte installatie

Ontworpen om stilstand te beperken en overbodige verplaatsingen te voorkomen Beperkt onderbrekingen tot een minimum en verkort de interventietijd VisiTrip duidt alleen de defecte kringen aan, waardoor een snelle diagnose kan worden gesteld, snel oplossingen kunnen worden toegepast en verbruikers opnieuw kunnen worden aangesloten. U kan fouten in één oogopslag identificeren en u ziet meteen de werkingsstatus van uw netwerk.

Voorkomt ongewenste uitschakelingen Garandeert de hoogste bedrijfscontinuïteit en elektrische immuniteit en dan voornamelijk waar schakelapparatuur aan elektromagnetische of chemische verstoring wordt blootgesteld.

Interventie ter plaatse overbodig Acti 9 introduceert een nieuw automatisch herinschakelsysteem ARA iC60, dat de interventiekost op verafgelegen infrastructuursites beperkt.

Schneider Electric nv/sa Tel.: +32(0)2 37 37 502 [email protected] www.schneider-electric.be

ACTUEEL

LICHTPRODUCT VAN HET JAAR

CONCORD BEACON MUSE IN DE PRIJZEN GEVALLEN De Concord Beacon Muse, een innovatieve ledrailspot van Havells-Sylvania, is ‘Lichtproduct van het Jaar’ geworden tijdens het FX Awards evenement in Londen. Daarmee sleept de lichtspecialist in 2011 voor de vierde keer een belangrijke prijs binnen voor zijn lichtoplossingen. Eerder dit jaar won de Concord Beacon Muse al de prijs voor ’Beste Binnenverlichting‘ bij de Lighting Design Awards. Daarnaast werd dit product verkozen tot ‘Commercieel Product van het Jaar’ tijdens de uitreiking van de Lighting Association Awards én won het tijdens de Lux Awards 2011 de prijs van ’Beste Binnenverlichting’. Kuldeep Vali, directeur Strategic Business Unit van Concord: “Deze prijs is speciaal voor ons, omdat hij niet alleen een erkenning is van de lichtsector, maar tevens van de hele interieurontwerpsector, inclusief architecten en ontwerpers.” “Dit toont aan dat de Beacon Muse een toonaangevende lichtoplossing en ‘showcase’ is van onze innovatieve en technische expertise in ledtechnologie en van onze inzet om oplossingen te bieden aan onze klanten die werkelijk een waarde toevoegen.” “We zijn verheugd dat we dit bereikt hebben en we hebben concrete plannen om dit succes in 2012 verder uit te bouwen.”

ECL 2012

NIEUWE SAVE LABELS OM INNOVATIES NOG MEER TE BENADRUKKEN De vakbeurs ECL van easyFairs zal dit jaar plaatsvinden op 20 en 21 september. Het event is de jaarlijkse technische update voor de Belgische installatiesector en is uitgegroeid tot het forum voor innovaties over energie-efficiëntie en het optimaliseren van de productiviteit. Nieuw voor de komende editie is de introductie van SAVE labels, Innovation Boulevard en ECL Awards. Op die manier worden de nieuwe oplossingen van exposanten nog prominenter benadrukt en krijgen ze

de (podium)plaats die ze verdienen. Exposanten hebben de mogelijkheid om één of beide SAVE label(s) aan te vragen, waarmee ze hun nieuwe producten, diensten of initiatieven extra onder de aandacht brengen: - SAVE ENERGY voor duurzame energieproductie en/of rationeel energieverbruik. - SAVE TIME voor het vereenvoudigen van de installatie en/of budgetbesparing. Uit alle SAVE labels worden er door een onafhankelijke vakjury innova-

TOENAME WINDENERGIE

VACON IN CHINA

EXTRA INSPANNING NODIG OM 1.500 MW WINDVERMOGEN TEGEN 2020 TE HALEN

SAMENWERKING BIEDT GOEDE KANSEN

In 2011 nam het aantal windturbines in Vlaanderen sterk toe. Terwijl er in 2010 slechts tien windturbines bij kwamen, werden er in2011 liefst 41 geïnstalleerd. Ze zijn hoofdzakelijk opgericht in Oost-Vlaanderen (14), Antwerpen (10) en Limburg (8). In Vlaams-Brabant zijn 5 turbines gezet en in de meest windrijke provincie WestVlaanderen slechts 4. Hierdoor zijn er nu 191 windturbines in Vlaanderen met een totaal vermogen van 341,7 MW. De stijging ging gepaard met een investering van 150 miljoen euro die merendeels in Vlaamse werkgelegenheid werd omgezet. De groei kwam er door een aanpassing aan de wetgeving in 2009. Chris Derde van de Vlaamse Windenergieassociatie (VWEA):

Als gevolg van de samenwerking tussen Vacon Plc en CEI (China National Electric Apparatus Institute Co), heeft CEI op 15 december 2011 van het CQC China National Quality Certification Center een Golden Sun Certificate ontvangen voor zijn fotovoltaïsche omvormer van 200 kW. Deze belangrijke mijlpaal in de samenwerking tussen beide firma's biedt CEI de kans mee te bieden voor het Golden Sun subsidieprogramma voor zonne-energie van de Chinese overheid. Zij wil tegen 2015 namelijk 15 gigawatt geïnstalleerde zonneenergie realiseren. Om op de lijst van potentiële leveranciers voor deze projecten te komen, moeten de fabrikanten van fotovoltaïsche omvormers een officiële goedkeuring van de CGC hebben. Olli Tevä, marketing director Hernieuwbare Energie bij Vacon: "Door deze samenwerking kunnen we knowhow uitwisselen, waardoor onze producten topkwaliteit garanderen. Zo krijgen we beide grote kansen in de snel groeiende Chinese PV-markt. Het engagement van de Chinese overheid om de productie van hernieuwbare energie te verhogen, biedt bovendien een goed voorbeeld in de strijd tegen klimaatverandering."

"In 2009 maakte het Vlaamse Parlement de inplanting van windturbines in landbouwgebied bij wet mogelijk. Aangezien de inplanting en realisatie van windparken niet over één nacht ijs gaat, plukte de sector daar in 2011 pas de vruchten van." Anno 2012 zit de windenergiesector echter nog steeds ver beneden de Vlaamse doelstelling van 550 MW voor 2010. De VWEA vraagt daarom aan de Vlaamse overheid om snel werk te maken van de unieke vergunning en om knopen door te hakken in het groenestroombeleid. Op die manier zou 1.500 MW windvermogen haalbaar zijn tegen 2020, goed voor een kwart van het elektriciteitsverbruik van alle gezinnen in Vlaanderen.

ZONNE-ENERGIECENTRALE MET VERMOGEN VAN 3 MW

INSTALLATIE VAN EEN VAN DE GROOTSTE ZONNE-ENERGIECENTRALES MET STRINGOMVORMERS Een distributiecentrum van lichter, hebben een een internationale supercompacte behuizing en marktketen beschikt sinds kunnen snel geconfigureerd kort over een van de worden. grootste zonne-energiecenBovendien onderscheidt het trales in België die gebruiktransformerloze type CS maken van stringzich door een hoge flexibiliomvormers. teit en een krachtige MPPDe installatie, met een tracker met een hoge dynatotaal vermogen van ruim mische efficiëntie van 3 MW en een oppervlak 99,8%. van ca. 52.000 m², staat in Zellik Daardoor bereikt het project een en is gebouwd door Enerdeal NVhoog rendement met slechts één SA. Het systeem is uitgerust met type omvormer. 121 SunMaster CS20TL omvormers van de Nederlandse producent Mastervolt. Enerdeal koos ondanks het grote totale vermogen bewust voor stringomvormers om de installatie te vereenvoudigen, het installatievermogen te optimaliseren, de effecten van mogelijke storingen te minimaliseren en het beheer van de installatie te verbeteren. De keuze viel op Sunmaster CS20TL omvormers omdat ze eenvoudig geïnstalleerd kunnen worden: ze zijn

elektricien.pmg.be

ties geselecteerd en prominent opgesteld op de Innovation Boulevard die zich centraal op de beursvloer bevindt. Uit de genomineerde innovaties op de Innovation Boulevard worden de laureaten voor de ECL 2012 Awards door bezoekers verkozen. Tot slot is er opnieuw een uitgebreid learnShops programma, onder meer met Nelectra, Fedelec, LVMEB, Groen Licht Vlaanderen, Syntra en Escala. Meer info is te vinden op www.easyFairs.com/ECL-BE.

Filip Verboven van Enerdeal: "Naast de technische kwaliteiten van de SunMaster heeft ook de samenwerking met het Mastervolt team ons overtuigd.” “De ingenieurs hebben ons al in de voorbereidingsfase van het project ondersteund en hebben zo meegewerkt aan het succes ervan. De apparaten zelf zijn ook heel degelijk gebleken: de installatie en de inrichting verliepen probleemloos en het vermogen van de installatie overtreft onze verwachtingen."


7

ACTUEEL

MILJOENENCONTRACT VOOR NEXANS

NEXANS LEVERT LANGSTE EN DIEPSTE DRIEADERIGE XLPE-KABEL TER WERELD In 2011 is REE, de beheerder van het Spaanse energienet en eigenaar van het hoogspanningsnet, gestart met het Romulo-project, een nieuwe HVDC (high voltage direct current)verbinding van 400 MW tussen het Spaanse net van 400 kV en het Mallorcaanse net. Daarvoor heeft

Nexans 240 km onderzeese gelijkspanningskabels geproduceerd, geleverd en geïnstalleerd. Onder dit nieuwe contract breidt het bedrijf de verbinding uit naar Ibiza door de aanleg van een onderzeese gelijkspanningskabel van 132 kV, voorzien van XLPE-isolatie.

De 100 MW-verbinding zal twee wereldrecords vestigen. Het is namelijk de langste drieaderige hoogspanningskabel en ook de diepst gelegen kabel, op een diepte van 750 meter. Het contract levert de firma 90 miljoen euro op.

ELEKTRISCHE LAADPAAL GE

KLAAR VOOR DE NIEUWSTE TECHNOLOGIE IN EEN SNEL VERANDERENDE OMGEVING GE, specialist in de ontwikkeling en de productie van systemen voor de elektriciteitsdistributie, huldigde onlangs twee laadpalen voor elektrische voertuigen in op zijn bedrijfssite in Gent. Gebruikers van elektrische wagens kunnen voortaan gratis hun wagen opladen aan een van de DuraStationTM laadpalen van de firma. Het bedrijf is van mening dat elektrische voertuigen wel eens een revolutie zouden kunnen teweegbrengen binnen het personenvervoer. Met de steun van de grootste autofabrikanten ter wereld is het gebruik van elektriciteit als brandstof niet langer toekomst-

muziek. Voor een wereldwijde toepassing ervan moet het elektriciteitsnet echter gemoderniseerd worden en moeten de toegankelijkheid, de snelheid en het gebruiksgemak van laadstations vergroten. Zo kan er aan de GE palen in één à twee uur met een aansluiting van 32 A een auto met een batterij van 24 kWh opgeladen worden.

EXTERUS XICATO CONCEPT

VOLLEDIGE WONING UITGERUST MET XICATO LEDARMATUREN Exterus heeft een volledige woning uitgerust met Xicato ledarmaturen. Hier werd gebruikgemaakt van de Trumpet white 700 lm (ronde spotjes), maatwerk Quartuur R 700 lm en een hangarmatuur boven het keukeneiland met up & down

light. Met Xicato bieden wij standaardarmaturen aan en bieden wij de mogelijkheid aan klanten en ontwerpers om hun eigen ‘goesting’ te doen qua design. Natuurlijk bieden wij nog altijd onze OEM-diensten aan, dit zowel voor fabrikanten als interieurinrichters …

ZFEP VOOR SCHNEIDER

JURY UNANIEM LOVEND OVER DUURZAAM BELEID Schneider Electric, specialist in energiebeheer, kreeg op 17 januari de Zayed Future Energy Prize toegekend. De uitreiking vond plaats in Abu Dhabi en CEO van Schneider Electric, Jean-Pascal Tricoire, ontving de prijs uit handen van sjeik Mohamad bin Zayed Al Nahyan, de kroonprins van Abu Dhabi. De jury prees verschillende initiatieven van de firma, waaronder BipBop, het CSR-programma (corporate social responsibility) waarbij goedkopere en groene energie geleverd wordt aan arme landen. Daarnaast

8


geeft het bedrijf zijn CO2-prestaties vrij in het kader van een Carbon Disclosure Project. Tot slot werd er ook rekening gehouden met milieuvriendelijke oplossingen zoals de EcoStruxure (een systeem dat energiebeheer optimaliseert) en de bijdrage van Schneider Electric aan het Prinses Elisabeth Antarctica station. Tricoire: “We zijn erg blij met deze ZFEP Award. Het is een beloning voor onze toewijding aan duurzame ontwikkeling en geeft aan dat we groeien in de goede richting.”

Naast een leddisplay dat de status van de laadpaal weergeeft, beschikt de DuraStationTM optioneel ook over een RFID-lezer, die de autobestuurder toestemming geeft om de laadpaal te gebruiken. Rudi Vanhoutteghem, sales general manager van GE Industrial Benelux: “Het modulaire design zorgt ervoor dat elk station klaar is voor de toekomst en dat klanten snel kunnen upgraden wanneer er meer communicatieopties geïntroduceerd worden. “ “Op die manier blijven klanten steeds up-to-date met de nieuwste technologie in een snel veranderende omgeving.”

FABRIKANT VAN SCHAKELAARS HELPT KIEZEN

NIKO LANCEERT ONLINETOOL VOOR DIMMERADVIES Om consumenten en installateurs te helpen bij het kiezen van de juiste dimmer, lanceerde Niko onlangs een onlinetool. Via een stappenplan kan het gebruikte lampentype aangeklikt worden, waarna de spanning, het vermogen en het aantal te dimmen lampen worden geselecteerd. Een overzicht van de mogelijke dimmers van het merk moet uiteindelijk helpen om de juiste exemplaren aan te schaffen. De tool kan ook omgekeerd gebruikt worden. Dan wordt de juiste lamp gekozen, in functie van de al gekozen dimmer. “Het rijk van de gloeilamp is uit”, klinkt het bij het bedrijf. “Energiezuinige en budgetvriendelijke spaar- en ledlampen kennen een duidelijke opmars. Door deze veranderingen op de markt stoot de consument te vaak op problemen met het dimmen van nieuwe lampen. Die stelt zich dan ook de vraag welke dimmer er geschikt is voor welk type lamp of omgekeerd. Om op deze nood in de markt in te spelen, lanceerden wij deze nieuwe onlinedimmerzoeker”, aldus de fabrikant.

BACHELOR AWARD 2011

ONTWERPER VAN SPECIAAL SQUASHSCOREBORD IN DE BLOEMETJES GEZET Thomas Beyens, in juni afgestudeerd aan de XIOS Hogeschool Limburg als professionele bachelor elektronica-ICT, heeft de Bachelor Award 2011 gewonnen. De student ontwierp tijdens zijn stage bij het bedrijf Lumoza een innovatief elektronisch squashscorebord. De Bachelor Award levert hem een geldprijs op van 400 euro. “Uiteraard bestaan er al heel wat squashscoreborden”, verduidelijkt Beyens. “Maar mijn ontwerp is wel vernieuwend omdat ik twee zaken samenbreng die je normaal gezien in zo’n scorebord niet aantreft. Enerzijds gaat het om een ‘capacitief’ bedienbaar scorebord. Net als in touchscreensmartphones en tablet-pc’s bevat het scorebord capacitieve sensoren, waardoor je het met drukbewegingen bedient. Het scorebord kan ook buiten de squashruimte opgesteld worden: het laat zich door het glas heen

bedienen, hoe dik dat glas ook is, en het bevat ook een geïntegreerd squashreglement.” De tweede vernieuwing is de lichttechnologie die Beyens gebruikt. “Ik heb elektroluminescente verlichting gebruikt.” “Dat is een printbare verlichting die op zich even helder is als een traditionele lamp, maar die zelf geen warmte veroorzaakt.” XIOS-opleidingshoofd Patrick Hilven is erg opgezet met de prestaties van zijn oud-student: “Het is nu al de derde keer in vier jaar tijd dat we met onze elektronica-ICT-opleiding een laureaat mogen vieren bij de Bachelor Award of de Barco High Tech Award. Dat toont aan dat onze opleiding in Vlaanderen heel hoog aangeschreven staat.“

elektricien.pmg.be

ACTUEEL

UITBREIDING BIBLIOTHEEK

RS COMPONENTS BIEDT GROTER GAMMA 3D-CAD-MODELLEN RS Components (RS), 's werelds grootste distributeur van elektronicaen onderhoudsproducten, heeft zijn onlinebibliotheek met 3D-CADproductmodellen verder uitgebreid. De laatste update bevat meer dan 2.000 nieuwe modellen van Molex en Omron. De 3D-CAD-modellen van beide leveranciers kunnen nu gratis gedownload worden op www.rsonline.nl/3D of www.rsonline.be/3D, waardoor ze elektronica-engineers een eenvoudigere en snellere route bieden om hun ontwerpen op tijd te voltooien. Geregistreerde gebruikers kunnen uit een totaal aanbod van 30.000 gecertificeerde modellen een exemplaar downloaden in 23 neutrale en native CAD-fileformaten, waardoor engineers het model kunnen kiezen in hun favoriete CAD-pakket voor mechanisch

ontwerp. Bij elk model zijn stocknummers en bestelinformatie toegevoegd als hulp bij het bestelproces. Mark Cundle, technical marketing manager voor RS Components: “Het maken van 3D-CAD-modellen kan een tijdrovende bezigheid zijn voor engineers die betrokken zijn bij elektronisch ontwerpen. De uitbreiding van ons assortiment 3D-CAD-modellen geeft onze klanten toegang tot de meest uitgebreide bibliotheek van online te downloaden modellen in alle belangrijke CAD-fileformaten, op één plaats en zonder extra kosten. Dit is een essentieel onderdeel van onze ondersteuning van engineers met betrouwbare technische informatie en onlinehulpbronnen, waardoor ze vanaf één bron producten kunnen vinden, gratis ontwerpen en bestellen.”

SIMOTICS MOTORENFAMILIE

SIEMENS BUNDELT MOTOREN ONDER NAAM SIMOTICS De Siemens divisie Drive Technolo- divisie. gies heeft al haar elektromotoren in Het assortiment omvat laageen productfamilie samengebracht spanningsinductiemotoren, motoren onder de naam Simotics. voor motion control, gelijkstroomDe geïntegreerde portefeuille motoren en hoogspanningsmomaakt de keuze van een motor toren. eenvoudiger voor de klant. Ze worden alle gekenmerkt door De motoren zijn geschikt voor betrouwbaarheid, energietoepassingen in nagenoeg alle efficiëntie, dynamische reactie en gebieden en ze vormen een essen- nauwkeurigheid, het resultaat van tiële component van de geïntemeer dan 125 jaar ervaring met greerde aandrijfketting van de het bouwen van elektromotoren.

TECHNISCOOP

DE VAKBEURS VOOR DE NIEUWSTE MECHANISCHE EN ELEKTRISCHE PRODUCTEN, TRENDS EN INNOVATIES Op woensdag 14 en donderdag 15 maart 2012 staat de Nekkerhal in Mechelen volledig in het teken van duurzame elektrische en mechanische innovaties voor de industrie, de tertiaire sector en installateurs. De achtste editie van Techniscoop – dé technische vakbeurs in ons land – biedt een unieke kans om de nieuwste en duurzame technische componenten en ontwikkelingen te ontdekken. Samen met de organisatoren ERIKS en REXEL presenteren meer dan 150 gespecialiseerde

standhouders er hun laatste producten en oplossingen. Duurzaamheid en innovatie vormen de rode draad door de beurs. Registreer u voor gratis toegang op www.techniscoop.be.

BISOL ZONNEPANELEN GETEST AMMONIAKCORROSIETEST UITGEVOERD De Bisol zonnepanelen hebben onlangs een ammoniakcorrosietest ondergaan. De panelen hebben deze proeven doorstaan zonder een wezenlijk verlies van opbrengsten. Het nieuw behaalde IEC 62716 certificaat bevestigt dat ze van topkwaliteit zijn en dat ze geschikt zijn voor zonne-installaties in agrarische gebieden. In veebedrijven kan er namelijk een grote hoeveelheid ammoniak vrijkomen waaruit er na verloop van tijd ammoniumzout gevormd wordt. Dit ammoniumzout kan zich vastzetten op zonnepanelen, waardoor ze aangetast kunnen worden. Het is dan ook cruciaal dat het glas, het kader en de verbindingen van de geïnstalleerde panelen resistent zijn tegen de invloeden van ammoniak en niet corroderen, vooral wanneer de

panelen zich in de nabijheid van het ventilatiesysteem bevinden. Deze test werd uitgevoerd door het Duitse TÜV Rheinland laboratorium. Tijdens de proef worden panelen blootgesteld aan een sterke concentratie van ammoniak, hoge temperaturen en vochtige lucht. Nadat de elementen acht uur aan deze extreme omstandigheden blootgesteld worden, drogen ze zestien uur in een normale atmosfeer. Daarna wordt dezelfde cyclus nog twintig keer herhaald. De daaropvolgende evaluatie houdt rekening met het effect op de opbrengsten, de isolatie- en lekstroomtest, de continuïteit van de aarding, de werking van de bypassdiodes en een visuele controle van het kader.

ELEKTROCUTIE BIJ BRAND

VEILIGHEIDSSYSTEMEN VOOR FOTOVOLTAISCHE INSTALLATIES VOLGENS BRANDWEERBOND NOODZAKELIJK Wanneer er brand uitbreekt in woningen die zijn uitgerust met fotovoltaïsche systemen, bestaat het gevaar dat brandweermannen die zich op het dak begeven, geëlektrocuteerd worden. De Koninklijke Brandweerbond wil erop wijzen dat rond deze problematiek dringend veiligheidsmaatregelen genomen moeten worden. Elsingor, een bedrijf dat zich specialiseert in hoogperformante fotovoltaïsche systemen, heeft daarom enkele nieuwe oplossingen voorgesteld: - Het systeem Enphase is een UPS

elektricien.pmg.be

die ervoor zorgt dat de spanning op het dak wordt omgezet naar standaardnetspanning (220 V). Het risico op elektrocutie vermindert dan aanzienlijk. - Het systeem Tigo Energy beheert de productie van elk individueel paneel. De elektriciteitsproductie kan op elk moment stilgelegd worden. Daarnaast pleit Elsingor voor een zichtbaar kenteken dat aangeeft wanneer een woning met een beveiligd fotovoltaïsch systeem is uitgerust. Elektricien 12 • Maart 2012

9

TriEco, Jouw partner in energie! Leverancier van sterke merken in een compleet en kwalitatief hoogstaand assortiment. Wat maakt TriEco, jouw partner? Doorgedreven opleidingsprogramma Preferred partners Q Schaduwstudies en 3D images Q Ondersteuning bij logistiek, planning en plaatsing Q Garanties zonder kopzorgen Q

Q

‘Creative with light.’

Preferred partners

WWW.EXTERUS.BE

Wat te doen bij elektriciteitsuitval ? UW PARTNER VOOR NOODSTROOMAGGREGATEN !

Vandaele Machinery NV STATIONSSTRAAT 128 B-8780 OOSTROZEBEKE T +32 (0) 56/ 67 40 11 F +32 (0) 56/ 66 30 50 [email protected]

www.vandaele-machinery.be

TriEco nv. • Industriepark 1241 B1 • 3545 Halen • België Tel.: +32 (0)13 337 336 • [email protected] • www.trieco.be

INSTALLATIEMATERIALEN

“COMBINERBOXEN VERMIJDEN GIGANTISCHE HOEVEELHEID KABELS” TRIECO KIEST VOOR COMBINERBOXEN VAN ATEM IN UITGEBREID PV-PROJECT Wat doet een energie-intensief vleesverwerkend bedrijf als de energiefactuur de pan uit swingt? Investeren in PV-panelen natuurlijk! En zo geschiedde het bij familiebedrijf Buvens nv in Diest. De bedrijfshal werd bedekt met 540 PV-panelen, goed voor een opbrengst van 102,6 kWpiek. Voor de koppeling van de in totaal 36 strings met de centrale omvormer leverde Atem combinerboxen van Wieland. Kortom: een ideaal project voor een uitvoerige casestudy. Door Tom Mondelaers

Het 'Buvens project': 540 panelen, goed voor een vermogen van 102,6 kWpiek en een investeringskost van € 231.000

SITUERING Buvens nv staat al 45 jaar synoniem voor wild en gevogelte. “We verwerken het vlees en verpakken het op maat voor onze klanten”, vertelt Danny Wendrickx, medevennoot van het Diestse familiebedrijf. “Dat zijn enerzijds grootwarenhuizen als Delhaize en MakroMetro en anderzijds beenhouwers en restaurants over heel het land. We hebben een dertigtal vaste medewerkers en vangen de piekperiode op het einde van het jaar op met extra uitzendkrachten.” De werkplaatsen van Buvens bestaan uit een opeenvolging van geklimatiseerde ruimtes, koelinstallaties en diepvriezers. “De temperatuur in de werkruimtes bedraagt het hele jaar door 10 °C tot 11 °C”, zegt Danny Wendrickx.

“De temperatuur van de koelruimtes Meer dan alleen PV TriEco telt een 25-tal medewerkers schommelt permanent tussen 0 °C en is gespecialiseerd in hernieuwen 2 °C. En de diepvriesruimte, bare energie in de ruime zin van met een oppervlakte van 600 m², het woord. “We doen veel meer heeft een temperatuur van -21 °C. dan PV-panelen Ik hoef je niet uit te plaatsen”, zegt leggen dat het D ANNY W ENDRICKX system engineer Bart gigantisch veel (B UVENS ): ”O NZE Jacobs, die ook de energie kost om de JAARLIJKSE installatie van temperaturen zo Buvens realiseerde. laag te houden. ELEKTRICITEITSBEHOEFTE “Onze jaarlijkse BEDRAAGT OM EN BIJ DE “Zo leggen we ons elektriciteitsbehoefte 870 MW H . M ET ZO ’ N toe op energieaudits, waarbij we bedraagt om en bij VERBRUIK IS DE het energieverbruik de 870 MWh. Met INVESTERING IN PVin kaart brengen en zo’n verbruik, is de PANELEN SNEL de verschillende investering in PVpijnpunten bloot panelen snel TERUGVERDIEND ” leggen. Vervolgens terugverdiend. doen we voorstellen Daarom hebben we om de energie-efficiëntie te optiin maart van vorig jaar gevraagd maliseren. Een laatste pijler is het aan TriEco om het project uit te tekenen. Eind juni was de installatie implementeren van groene technologieën. Gezien de enorme vraag al gekeurd.”

GEEN VOORKEURMERKEN

TRIECO IN EEN NOTENDOP OPGERICHT IN

2007

JURIDISCHE VORM

Nv

VESTIGINGEN

• Halen • Turnhout

ZAAKVOERDER

Marc De Mey

PERSONEEL

24 medewerkers

ACTIVITEITEN

• Installatie van fotovoltaïsche panelen • Energiebesparing • Energieaudits

BASISCOMPONENTEN VAN EEN COMBINERBOX AANSLUITKLEMMEN

Geschikt voor 1.000 V DC-aansluitingen

DC-STEKKERS

Voor het snel aansluiten van de DC-strings

ZEKERINGEN

Geschikt voor Solar DC-strings

OVERSPANNINGSBEVEILIGINGEN

elektricien.pmg.be

Tegen blikseminslag

naar PV-installaties van de afgelopen jaren, ligt daar momenteel onze hoofdfocus. Maar de reden voor ons succes is wel dat we een totaalaanpak hanteren. We benaderen het project veel ruimer dan louter in functie van de PV-installatie. We kijken of het bijvoorbeeld geen goede zaak kan zijn om van stroomleverancier te veranderen of om andere probleempunten weg te werken. Bovendien kiezen we ervoor om hoogwaardige systemen te installeren. Dat impliceert uiteraard ook dat we niet per se de goedkoopste willen zijn.” TriEco is ervan overtuigd dat het met zijn ruime aanpak in de toekomst het verschil kan maken. “Hoe meer de groenestroomcertificaten in waarde dalen, hoe groter het belang van energieaudits”, aldus Bart Jacobs.

De combinerbox met zeven strings

Het ‘Buvens project’ kostte TriEco zo'n twee weken installatietijd. “Het gaat om 540 panelen, goed voor een vermogen van 102,6 kWpiek en een investeringskost van € 231.000. Daarmee kan Buvens iets meer dan 10% van zijn energieverbruik dekken”, aldus Bart Jacobs. De toegepaste panelen, dwars gemonteerd op een lichtjes hellend dak, zijn van het merk Suntech, type STP190-24/AD+, en hebben een individuele opbrengst van 190 Wpiek. “We kiezen onze panelen zuiver in functie van het project”, legt Bart Jacobs uit. “We hebben ook al gewerkt met JA Solar, TSMC, BISOL en Eging. Voor b2b-projecten maken we de Elektricien 12 • Maart 2012

11


in de combinerbox wordt de spanning van verschillende strings gecentraliseerd en klaargemaakt voor het transport naar de omvormer

uiteindelijke keuze meestal op basis van de technische bepalingen in het lastenboek en de vooropgestelde kostprijs. Voor particuliere projecten werken we met een vaste range aan panelen waaruit de klant kan kiezen. Want naast factoren als kostprijs en opbrengst, is er ook een esthetische component die veel minder belangrijk is bij bedrijfsinstallaties. Maar in ieder geval: we staren ons zeker niet blind op bepaalde merken.”

CENTRALE OF DECENTRALE OMVORMER? Elk PV-project stelt je voor de keuze: werken met een decentrale of een centrale omvormer. Het eerste type is courant bij kleinere installaties, van 5 tot 20 kW. “Hier was het al snel duidelijk dat we met een centrale omvormer van 100 kW , van Vacon zouden werken”, zegt Bart Jacobs. “De voordelen spreken voor zich: het is goedkoper, want je moet maar in één grote omvormer

FLEXIBELE investeren in plaats van in twintig COMBINERBOXEN kleintjes en je hebt minder aansluitwerk. Voor grote open velden is Om de 540 panelen op het dak een centrale omvormer meestal de van Buvens te installeren, waren er beste keuze. Maar je moet toch elk project apart 36 strings nodig. “Maar om gigantische hoeveelheden kabels te bekijken. En heel veel studievermijden, hebben bureaus hebben we ervoor gekozen een voorkeur voor decentrale B ART J ACOBS (T RIECO ): om te werken met combinerboxen”, systemen, zeker als “W E HEBBEN DRIE zegt Bart Jacobs. de omvormer COMBINERBOXEN “We hebben drie binnen moet staan, GEPLAATST, WAAROP ER combinerboxen als dat RESPECTIEVELIJK 15, 14 geplaatst, waarop bijvoorbeeld EN 7 STRINGS respectievelijk 15, expliciet zo in het lastenboek vermeld AANKOMEN . VANUIT ELKE 14 en 7 strings aankomen. Vanuit staat. COMBINERBOX VERTREKT elke combinerbox Een omvormer VERVOLGENS ÉÉN KABEL vertrekt er vervolgens buiten plaatsen kan NAAR DE OMVORMER ” een kabel naar de om verschillende omvormer.” redenen trouwens TriEco koos voor combinerboxen nadelig zijn. van het Duitse merk Wieland In de eerste plaats vanwege het Electric, geleverd via het in gevaar op oververhitting door langdurige blootstelling aan de zon Willebroek gevestigde Atem. “We stellen combinerboxen samen in en het daarmee gepaard gaande functie van elk project”, vertelt vermogensverlies. En daarnaast blijft het natuurlijk een Gunther Van Duyse van Atem. “Onze visie is: geen overbodige elektrische component, zij het met dingen doen en kosten beperken, een IP-getal van 65. Toch, het blijft waar mogelijk. Dat uit zich zeer altijd delicaat.”

Danny Wendrickx tussen Gunther Van Duyse (Atem, l.) en Bart Jacobs (TriEco, r.): “Met een verbruik van 870 MWh is de investering in PV-panelen snel terugverdiend”

12


Omdat alles stekkerbaar uitgerust is, is de uitvoeringsgevoeligheid zeer laag en het werkgemak bijzonder hoog

“Het was al snel duidelijk dat we met een centrale omvormer zouden werken”

duidelijk in de prijs. De combinerbox voor zeven strings, die we voor TriEco samengesteld hebben, kost rond de € 300. De twee andere combinerboxen, uitgerust voor 14 en 15 strings, kosten ongeveer € 800. Behalve het aantal strings, kan de klant nog andere zaken bepalen. Op het gebied van monitoring bijvoorbeeld, maar ook extra veiligheidstoepassingen zijn mogelijk, zoals een smeltveiligheid, een overspanningsbeveiliging of een beveiliging tegen blikseminslag.” Dat Atem flexibele oplossingen aanbiedt, is eigenlijk heel logisch. “We zijn een internationaal bedrijf. En de wetgeving voor elektrische installaties is overal anders. Daar moeten we efficiënt op kunnen inspelen”, aldus Van Duyse.

PST40I-CONNECTOREN Behalve de combinerboxen leverde Atem voor dit project ook de solarkabels voor het koppelen van panelen met de combinerbox. Voor alle duidelijkheid: de PV-panelen wekken elektriciteit op. “Die wordt naar de junctionbox aan de achterkant van het paneel geleid. Een serie PV-panelen is, zoals bekend, aan elkaar geschakeld door telkens deze junctionboxen met elkaar te verbinden. Het laatste paneel in een serie wordt met een solarkabel met de combinerbox verbonden. Dit is één string. De solarkabels die hier toegepast werden, zijn de PST40i-connectoren van Wieland”, legt Gunther Van Duyse uit. “Die zijn helemaal compatibel met de gangbare marktstandaard en beschikken over alle mogelijke certificaten. In het Duitse vakblad Photon, dat internationale erkenning geniet, kwam deze solarstekker op basis van messing en zilver als beste uit een test. De geringe contactweerstand resulteert in uitstekende elektrische

elektricien.pmg.be

Wereldwijd de toonaangevende vakbeurs voor Architectuur en Techniek

Frankfurt am Main 15 t/m 20. 4. 2012 “De twee grote combinerboxen, waarop respectievelijk 15 en 14 strings aankomen. Vanuit elke combinerbox vertrekt er vervolgens een kabel naar de omvormer”

Topthema’s:

karakteristieken. De mogelijke draadsecties gaan tot 10 mm², met een maximumstroomsterkte van 40 A en een maximumspanning van 1.000 V.”

De digitalisering van licht en gebouw. Het gebouw als energiecentrale.

PLUG-AND-PLAY Omdat alles stekkerbaar uitgerust is, is de uitvoeringsgevoeligheid zeer laag en het werkgemak bijzonder hoog. “Het op maat knippen van de solarkabels is niet nodig, want we maken alles op maat”, benadrukt Gunther Van Duyse. “De installateur kan de solarkabel snel met een stekkerverbinding aan het laatste paneel uit de serie koppelen: gewoon plug-and-play. Hetzelfde geldt voor de verbinding met de combinerbox. De installateur kan de stekker van de solarkabel heel eenvoudig in een vrouwelijke stekker aan de onderkant van de box steken. Het PST40i-connectorsysteem verenigt twee belangrijke eigenschappen. Ten eerste: een kwaliteitsvolle verbinding met goede elektrische karakteristieken. En ten tweede: een optimaal gebruiksgemak voor een eenvoudige installatie.”

DE BELANGRIJKE ROL VAN EEN COMBINERBOX Ook de combinerbox die Atem levert, maakt gebruik van gebruiksvriendelijke plug-and-play technologie. Maar wat is de precieze functie van de box nu juist? In de combinerbox wordt de elektrische energie die via de verschillende solarkabels binnenkomt, omgezet op één, meestal zwaarder uitgevoerde, elektrische kabel die naar de omvormer leidt. “Hier werken we met solarkabels van 6 mm², terwijl de hoofdkabels tussen de combinerboxen en de centrale omvormer een dikte van 16 mm² hebben”, zegt Bart Jacobs. “Maar die draadsecties variëren,

afhankelijk van de te overbruggen afstanden en de te transporteren vermogens.” Een combinerbox doet meer dan solarkabels bundelen om op die manier meters kabel te besparen. Bart Jacobs: “De opgewekte spanning van elke string van PVpanelen kan meestal niet zomaar rechtstreeks op de omvormer aangesloten worden. Dikwijls zijn er ook meer strings dan er aansluitingen zijn op de omvormer. Vandaar de noodzaak om in de combinerbox de spanning van verschillende strings te centraliseren en klaar te maken voor transport naar de omvormer.”

> Licht > Elektrotechniek > Domotica voor huis en kantoor > Software voor de bouwsector

MINDER AFHANKELIJK VAN WEERSINVLOEDEN TriEco is zeer tevreden met combinerboxen die Atem levert. “Vroeger moesten we altijd zoeken naar geschikte combinerboxen, wat zeer intensief is”, zegt Bart Jacobs. “En bovendien: je kan het zelf nooit zo goed doen. Onze kracht is dat Wieland Electric alle onderdelen die in een combinerbox zitten, zelf standaard in huis heeft. Het is gewoon een kwestie van componenten van de plank nemen en inbouwen. En dat op een afdeling waar de mensen niks anders doen.” Bart Jacobs wijst ten slotte nog op het grote voordeel van stekkerverbindingen: “De installatie is veel minder afhankelijk van weersinvloeden. Als je gebruikmaakt van schroefverbindingen, moet je periodiek alles opnieuw aandraaien door het vele krimpen en uitzetten van de verbindingsmaterialen.” Gunther Van Duyse knikt instemmend. “Dat klopt. We vinden dat de installateur niet meer op het dak moet beginnen te werken, maar gewoon eenvoudig moet kunnen inpluggen. Vandaar de keuze voor stekkers. Ze zijn efficiënter en veiliger.”

www.light-building.com [email protected] Tel. +32 (0) 2 880 95 87


13

Welkom in het leven, welkom thuis. ABB-Welcome, de nieuwe deurcommunicatie.

De nieuwe deurcommunicatie – ABB-Welcome. Biedt fantastische perspectieven met XXL-touchdisplay. Een combinatie van comfort, veiligheid en efficiëntie – en ook nog eenvoudig te installeren. Voor meer informatie surf naar. www.abb.be

ABB n.v. Hoge Wei 27, B-1930 Zaventem Tel. +32 (0)2 718 63 11, Fax +32 (0)2 718 66 66

TEN HUIZE VAN

“NIEMAND ZOU IN ONDERAANNEMING MOGEN WERKEN” MARNIK HERMANS LICHT DE SECTOR DOOR Algemene Elektriciteitswerken Hermans in Houthalen bestaat tien jaar. Op papier tenminste, want het familiebedrijf kan bogen op veertig jaar ervaring. De bvba onderscheidt zich door zich naast zijn totaalservice in elektriciteit te specialiseren in dataen glasvezeltechniek, wat vooral industriële klanten naar waarde weten te schatten. Om zijn dienstverlening te optimaliseren, blijft het bedrijf investeren in een uitgebreid wagenpark en uiteenlopende meettoestellen. Marnik en Erwin Hermans, de beide zaakvoerders van Algemene Elektriciteitswerken Hermans

Door Tom Mondelaers JONGE VENNOOTSCHAP, RIJKE ACHTERGROND

medewerkers bij een omzet van om en bij de drie miljoen euro.

Begin jaren 1970 richtten Jos Omzetcijfers Hermans en Gerda Mullens de “Omzet is voor ons onbelangrijk. nv Hermans-Mullens op, die Wat telt is hoeveel er over blijft uitgroeide tot een begrip in de op het einde van het jaar om te Limburgse ondernemerswereld. investeren, om ons bedrijf en de Het bedrijf richtte zich enerzijds werknemers te ondersteunen en op de verkoop van verlichting en klanten beter te kunnen bedienen.” installatiemateriaal, en anderzijds op elektriciteitswerkzaamheden. EXPERTISE IN DATA- EN Met succes. Talloze grote en GLASVEZELTECHNIEKEN kleinere projecten in binnen- en Algemene Elektriciteitswerken buitenland werden gerealiseerd, Hermans richt zich op openbare waaronder de Hasseltse aanbestedingen, industriële Grenslandhallen, het UZ Leuven, projecten en dienstenbedrijven. industriegebouwen, winkels, “Wij staan in voor scholen en rusthuizen. “D E HUIDIGE SPECIFIEKE het totaalproject”, vertelt zaakvoerder Zoon Marnik startte TECHNIEKEN EN EISEN Marnik Hermans. in 1998 zijn eigen VAN DE EINDKLANT ZIJN “Maar we onderbvba in Schoten, TE BELANGRIJK OM ONZE scheiden ons vooral bij Antwerpen, met met onze expertise in de focus op kleinere KENNIS EN TROTS AAN dataen glasvezelregionale projecten EEN ANDERE SECTOR bekabeling. We en regelmatige ZOALS DE BOUW OVER hebben de laatste opdrachten als TE LATEN ” jaren geïnvesteerd onderaannemer in kennis en ook in van Hermanshet nodige materiaal om onze Mullens. opdrachtgevers de beste dataEind 2000 besliste verbindingen te garanderen. Hermans-Mullens de afdeling Uniek is bijvoorbeeld dat we elektriciteitswerken te verkopen zelf beschikken over een eigen om volop te kunnen doorgroeien fusielastoestel. Daarmee maken in de verkoop van verlichting en we een maximale gegevensoverinstallatiemateriaal. Dat was voor de broers Marnik en Erwin meteen dracht tussen twee datavoerende kabels mogelijk. Vooral grote ook de kans om hun schouders industriële klanten stellen die gezamenlijk onder de overname expertise op prijs.” te zetten. Elektriciteitswerken Andere belangrijke partners Marnik Hermans bvba werd van Hermans zijn de Provincie omgedoopt in Algemene Limburg, de Regie der Gebouwen Elektriciteitswerken Hermans bvba en de Universiteit Hasselt. en het personeel en de lopende projecten werden overgenomen Onderaanneming van Hermans-Mullens. Vandaag telt de jonge vennootschap twintig “Wij werken nooit in onder-

elektricien.pmg.be

HERMANS IN CIJFERS OPRICHTINGSJAAR

2001 (gegroeid uit Hermans-Mullens, opgericht in 1972)

JURIDISCHE VORM

bvba

GEVESTIGD IN

Houthalen

PERSONEELSBESTAND

20, onderverdeeld in: • 7 ploegbazen • 1 projectleider • 1secretaresse • 2 zaakvoerders • 4 technici

OMZET

€ 3 miljoen

ZAAKVOERDERS

Marnik en Erwin Hermans

WAGENPARK

• 10 schaarliften • 9 bestelwagens • 4 personenwagens • 2 trailers voor de schaarliften

OPPERVLAKTE BEDRIJF

Totaal: 66 are, waaronder 180 m² burelen en 1.600 m² magazijn/werkplaats

REFERENTIES

• Stadsplein Genk • Salvatorziekenhuis Hasselt • RVT Sint Anna Beringen • Provinciehuis Hasselt • Veolia Belgium nv • Universiteit Hasselt

TOESTELLEN

Onder andere: • Netanalysers • Thermografische camera TI32 Fluke • Fusielastoestel • Datameettoestel DTX 1800 Fluke


15

TEN HUIZE VAN aanneming”, vertelt Marnik Hermans. “Dat zou niemand mogen doen. Als elektrotechnisch installatiebedrijf zijn we trots op wat we dagelijks realiseren. De huidige specifieke technieken, eisen van de eindklant enz. zijn te belangrijk om onze kennis en trots aan een andere sector zoals de bouw over te laten. Een belangrijk gegeven is eveneens het rechtstreekse contact met de eindklant, iets wat je niet hebt als onderaannemer. De sector gaat gebukt onder enorm scherpe prijzen. En door te werken in onderaanneming wordt die druk alleen maar groter. Hoofdaannemers halen hun winst uit het werk van onderaannemers en echt niet uit hun eigen werkzaamheden. Ik heb de indruk dat elektriciens hun kosten dikwijls niet goed in de gaten houden.”

SCEPTISCH TEGENOVER NORMEN EN LABELS De bvba is een erkend installateur van dataen glasvezeltechnieken. “We hebben certificaten van 3M, Panduit, Nexans en Schrack”, vertelt Marnik Hermans. “Echte topmerken in dit segment.” Naast de merkgebonden certificaten voor dataen glasvezel-technieken, beschikt Algemene Elektriciteitswerken Hermans ook over een erkenning klasse 4 voor het uitvoeren van overheidsopdrachten. Marnik Hermans: “In 2012 gaan we voor klasse 5 in de P1.” Alle werknemers beschikken bovendien ook over een VCAcertificaat en Hermans was een van de eerste bedrijven die het Qualibouw-label mocht voeren. “Maar met deze laatste zijn we onlangs gestopt”, zegt Marnik. “Ik ben eerlijk gezegd altijd nogal sceptisch geweest tegenover normen en labels. In de praktijk heeft ons nog nooit iemand

gevraagd om een ISO-certificaat of Qualibouw-label voor te leggen. Volgens mij vormen ze voor een familiebedrijf van middelgrote omvang trouwens geen enkele meerwaarde maar ze zorgen wel voor het nodige extra administratieve werk. Een gezonde kmo met een familiale sfeer handelt dikwijls nog met een buikgevoel en heeft zijn persoonlijke naam te verdedigen.”

MOEITE OM GESCHIKT PERSONEEL TE VINDEN Sociale hangmat “Geschikt personeel vinden is onze grootste zorg”, weet Marnik Hermans. “Daar zijn verschillende redenen voor, zoals onze 'Belgische sociale hangmat'. Die zou dringend weggenomen moeten worden, maar daar is de politiek te laks voor.”

Vergrijzing Een derde oorzaak van het nijpende gebrek aan geschikte werknemers ziet de zaakvoerder in het met rasse schreden vergrijzende personeelsbestand. “De vergrijzing in onze sector neemt hand over hand toe. Dat zorgt voor een versnelde Leerplannen uitstroom, die we niet kunnen “Een tweede oorzaak ligt bij het opvangen met een solide onderwijs. De leerplannen van de instroom. Want het aanbod is technische opleiding elektriciteit schaars en de kwaliteit, zoals zijn gewoon rampgezegd, zalig, totaal niet ondermaats. afgestemd op de “ ELK JAAR STUDEREN ER Een bijkomende reële noden van hinderpaal is TIENTALLEN A2’ ERS AF onze sector. dat ET’ers overal IN DE RICHTING ELEKTRISCHE Momenteel gaat gevraagd INSTALLATIETECHNIEKEN er veel te veel worden, niet DIE NIET IN STAAT ZIJN aandacht naar alleen in de extra’s, zoals bouwsector, maar OM DE ELEKTRISCHE motorschakelingen bijvoorbeeld ook BASISSCHAKELINGEN OP en PLC-sturingen, in de industrie en PAPIER TE ZETTEN ” terwijl de basis de agrarische helemaal naar sector”, zegt de achtergrond verdwijnt. Oké, Marnik. als specialisatie is die kennis zeker “Collega’s zien een uitkomst in zinvol en ook nuttig in bedrijven. het werken met buitenlandse Maar elk jaar studeren er arbeidskrachten, maar daar tientallen A2’ers af in de richting geloven wij niet in. elektrische installatietechnieken die Het is overduidelijk dat de niet in staat zijn om de elektrische kwaliteit van het werk daardoor basisschakelingen op papier te afneemt. zetten, leerstof van het derde en Bovendien zorgen buitenlandse vierde middelbaar. arbeiders voor een enorme En het ironische is dat ze eigenlijk uitstroom van kapitaal, die nefast ook te weinig van motorschakeis voor onze economie.”

Medezaakvoerder Marnik Hermans over openbare aanbestedingen: “Soms worden opdrachten aanvaard voor 15% onder de kostprijs”

16


lingen en PLC-sturingen kennen. Ze kennen dus van alles een klein beetje, maar ontberen een grondige basiskennis. Ik denk dat de sector veel meer nood heeft aan instroom van studenten die tenminste hun basis grondig beheersen. Specialiseren kan altijd nog, in functie van de specifieke noden op de werkvloer. Het onderwijs zou bedrijven veel meer moeten betrekken bij het opstellen van leerplannen en daar zouden ze zelf ook wel bij varen en dit zowel op organisatorisch als economisch vlak.”

PRIJZENSLAG AAN DE GANG In de markt van openbare aanbestedingen is volgens Marnik Hermans een enorme prijzenslag aan de gang. “Soms worden opdrachten aanvaard voor 15% onder de kostprijs. Dat komt onder andere omdat het lastenboek bij openbare aanbestedingen geen specifieke merken mag voorschrijven. Op die manier zet je de deur open voor slechte kwaliteit. Om in zo’n klimaat te kunnen concurreren, kiezen veel bedrijven er ook voor om buitenlanders aan te nemen. Die hele situatie heeft helaas ook tot gevolg dat mensen van bij ons steeds minder gemotiveerd worden om voor deze sector te kiezen. Er is in het huidige klimaat geen ruimte om de relatief lage lonen omhoog te trekken.”

VLAKKE STRUCTUUR Bij Hermans anticiperen ze op het personeelstekort door te voorzien in interne opleidingen. “Wat we soms ook doen om de druk te verlichten, is werken met onderaannemers voor het zuiver voorbereidende werk”, vertelt Marnik. “We hanteren wel altijd een langetermijnvisie. Als we interimarbeiders aannemen, is dat altijd met het vooruitzicht op een vast contract. We proberen ook stagiairs regelmatig een kans te geven om door te groeien. Het voordeel van jonge mensen is natuurlijk dat je ze nog naar je hand kunt zetten. Maar ik geef toe dat we de lat hoog leggen.We zoeken mensen met minimaal een basiskennis elektriciteit, die flexibel zijn en goed in de groep liggen, willen werken en de nodige beroepsfierheid uitstralen.”

“We beschikken over een eigen fusielastoestel. Daarmee maken we een maximale gegevensoverdracht tussen twee datavoerende kabels mogelijk”

elektricien.pmg.be

TEN HUIZE VAN

LIGHT+BUILDING 2012 MIKT OP ENERGIE-EFFICIENTIE SMART GRIDS EN DIGITALISERING VAN DE VERLICHTING Light+Building zal dit jaar volledig in het teken staan van energie-efficiëntie en smart grids. Maar naast die thema's zal de vakbeurs in Frankfurt ook aandacht schenken aan de digitalisering van de verlichting. Door Rory Moerman

Een greep uit het meettoestellenassortiment, met onder andere een thermografische camera en een fusielastoestel

Een groot voordeel van de zaakvoerders is dat ze allebei in de praktijk hebben gestaan. “Wij weten wat het werk inhoudt. Bovendien is ons bedrijf heel vlak georganiseerd, waardoor we het personeel goed kunnen begeleiden en eventuele problemen snel opmerken.”

SCHOENMAKER, BLIJF BIJ JE LEEST

Over PV-panelen stelt Marnik Hermans: “Dat is een markt die al een stuk over de top heen is. Wij hebben van bij het begin geredeneerd: schoenmaker, blijf bij je leest. Algemene “A LS WE INTERIMARBEIDERS elektriciteits AANNEMEN , IS DAT ALTIJD Zo weinig werkzaamheden mogelijk huren vormen op zich MET HET VOORUITZICHT Investeren is al een enorm OP EEN VAST CONTRACT. een van de uitgebreid pakket. W E PROBEREN OOK speerpunten Sinds 2,5 jaar STAGIAIRS REGELMATIG EEN van het beleid hebben we wel elke KANS TE GEVEN OM DOOR van Hermans. dag twee ploegen TE GROEIEN ” “De afgelopen op de baan die PVtwee jaar hebben installaties we ons wagenaansluiten. park vernieuwd”, vertelt Marnik. Ze gaan niet het dak op, maar “Bovendien hebben we tien doen de nodige aanpassingen schaarliften in eigen beheer. Dat aan de elektriciteitskast en zorgen geeft ons de slagkracht om snel te dat de omvormer correct werkt. kunnen reageren en in te spelen Typisch: het bedrijf waarmee op eventuele problemen van we deze samenwerking klanten. realiseren, vond zelf de mensen Onze visie is altijd geweest: niet om het doen.” zo weinig mogelijk huren.”

Light+Building 2012 zal in het teken staan van energie-efficiëntie. Dat zal gepaard gaan met verschillende wedstrijden, lezingen en fora

EFFICIENTIE TROEF Light+Building, dat van 15 t.e.m. 20 april 2012 plaatsvindt in de Messe van Frankfurt am Main, zal in het teken staan van efficiënte energie en smart grids, twee begrippen die eigenlijk samenhangen. Om efficiënt met energie te kunnen omgaan, is er een dringende nood aan intelligente netwerken om die energie zo goed mogelijk van punt A naar punt B te brengen. Die intelligente netwerken, smart grids, zijn verbonden met efficiënte en intelligente gebouwen. Met dergelijke netwerken kan er heel wat energie bespaard worden: met een aandeel van 40% van het totale energieverbruik biedt de gebouwensector nog een groot potentieel inzake energiebesparing. Op termijn wil men van gebouwen groene krachtcentrales maken door energieopslag en -opwekking. Het E-huis, een tentoonstelling in hal 8, brengt de theorie van efficiënte energie in de praktijk, via warmteen verlichtingstechniek, een tankstation voor de elektrische auto of via intelligente stroommeting.

DIGITALE VERLICHTING “De afgelopen twee jaar hebben we ons wagenpark vernieuwd. Bovendien hebben we tien schaarliften in eigen beheer”

elektricien.pmg.be

Naast efficiënte energie staat deze editie van Light+Building in het teken van de digitalisering van

verlichting en gebouwen. Die digitalisering maakt het mogelijk om meer comfort en veiligheid in te bouwen in een woning, kantoor of winkel. Een bijkomend voordeel is een behoorlijke reductie van het energieverbruik.

GUNSTIG VOORUITZICHT De komende editie lijkt nu alvast een succesvolle jaargang te worden; zo'n 2.100 exposanten uit 50 landen hebben reeds hun plaats gereserveerd, waardoor het beursterrein zogoed als volgeboekt is. Verschillende bedrijven willen er enkele wereldprimeurs voorstellen inzake verlichting, elektrotechniek en gebouwautomatisering.

LIGHT + BUILDING W AAR? Messe Frankfurt, Frankfurt am Main (D) W ANNEER? 15 t.e.m. 19 april 2012: van 9 tot 18 u. T OEGANG Dagkaart: € 14 (vvk.)/€ 16 (kassa) Abonnementskaart: € 30 (vvk.)/€ 35 (kassa) M EER INFO? http://www.light-building.com Elektricien 12 • Maart 2012

17

Directe insteektechniek van 0,14-25 mm² Het resultaat van 50 jaar WAGO ervaring

S

Directe insteek

Simpel bruggen

Simpel markeren

www.wago.be

Permanent veilig en waterdicht Compacte stekker PNC IP66/IP67

IP66/IP67

&"& * " .& *" )+ "'( ( ##& (#$''" *" #!$( '(& ! " ( &) &) *" . (" #"((" " " *"'))& *##& )+ !" (#$''"" '(& *&.&( ) *" " (&#)+& " 3"( *&"" *##& ")& $&# ! ##' &) " *#( " #&&#'* (!#'&" " )' ")'(&3 # 3" " *&*) " "+ ( '!$ "' )(" " ' )(&" '(( *##& ! "'( ( " #"&#)

MARECHAL Electric naar Hannover 23-27 april 2012 Hall 13 - Stand E80

www.marechal.com [email protected]

ACTUEEL

EN 61439 MAAKT HET SCHAKELKASTBOUWERS GEMAKKELIJKER NIEUWE NORM ZORGT VOOR MEER OVERZICHT Een schakelkast stel je niet in een-twee-drie samen; er dient met heel wat zaken rekening gehouden te worden. Voor alle functionaliteiten binnen de kast bestaat er wel een norm waaraan men zich moet houden. De overkoepelende norm voor het bouwen van schakelkasten, de EN 60439, stootte dan ook op enkele praktische tekortkomingen, die heel wat verzuchtingen bij de bouwers teweegbrachten. De nieuwe norm EN 61439 moet een eind maken aan die verzuchtingen. Door Rory Moerman SEMINARIE STROOMVERDELING Om de nieuwe norm voor te stellen werd een seminarie georganiseerd waarbij een expert ter zake de nieuwe norm toelichtte. Rittal nv stond in voor de organisatie. In verschillende presentaties stelde ir. Roel Ritsma (Entheq) de nieuwe norm voor, gaf hij enkele verschillen met de oude norm mee om dan wat praktische gevolgen te overlopen die de norm met zich mee zal brengen. Plaats van gebeuren was Het Kasteel van Nieuwland in Aarschot. 's Ochtends werden de genodigden vergast op een lezing van ir. Ritsma, die de nieuwe norm en diens bijzonderheden nader toelichtte. Daarbij werd een overzicht gegeven van de nieuwe situatie, de herdefiniëring van de norm en wat er precies verandert met de komst van de EN 61439.

Ir. Roel Ritsma (Entheq) gaf tekst en uitleg bij de ins en outs van de nieuwe norm EN 61439 voor de inrichting van schakelkasten

Na het middagmaal werd verder ingegaan op de nieuwe norm en aan welke eisen de schakelkast moet voldoen. Ten slotte nam de organisator het woord, om de norm even concreet te vertalen naar de eigen schakelkasten, om zo te tonen wat nu wel en niet kan.

DE OUDE NORM De 'oude' IEC 60439 zal dus binnenkort plaats ruimen voor de nieuwe norm. Binnenkort, want de oude blijft van kracht tot eind 2014. Die oude norm had een structuur met een algemeen deel – en tevens productdeel – en vier delen aanvullende eisen, afhankelijk van het toepassingsgebied. Bij de norm hadden controleurs van schakelkasten vaak bedenkingen bij de termen TTA (Type-Tested Assemblies ofwel typegekeurde

Danny Forré (Rittal) stond in voor de organisatie van het seminarie en nam het woord bij de praktische invulling van de norm in een schakelkast

elektricien.pmg.be

verdeelsystemen) en PTTA (Partially Type-Tested Assemblies, gedeeltelijk typegekeurde verdeelsystemen). Bij verificatie van TTA en PTTA stootte men namelijk in toenemende mate op verdeelsystemen die in de praktijk niet aan de IEC 60439 voldeden. Vooral bij PTTA-systemen werd dat vaak duidelijk: in een schakelkast konden naast typegekeurde afzonderlijke delen namelijk ook niet-typegekeurde uitvoeringen voorkomen; de schakelkast was met andere woorden slechts op enkele plaatsen effectief gekeurd, terwijl andere delen van de kast dat niet waren. De kast werd dan goedgekeurd omdat men de niet-gekeurde delen door extrapolatie verifieerde (in plaats van door tests uit te voeren). Wanneer controleurs dan langskwamen ter verificatie van de schakelkast, stelden de eigenaars dat de kast PTTA was en dus wel viel onder de norm – en dat de eigenaar dus in regel was. De praktijk vertelde echter een ander verhaal, dat verschillende nietgekeurde onderdelen de integriteit danig compromitteerden, ook al was de kast officieel in regel. Die incongruentie moest dan ook uit de wereld geholpen worden. Structuur De structuur van de oude norm EN 60439 bestond (en bestaat voorlopig nog steeds) uit vijf delen; er is een algemeen en tevens productdeel (de 'geheel of gedeeltelijk aan typeproeven onderworpen samenstellingen' – hieronder zitten de basiseisen, maar ook het productdeel), daarnaast zijn er nog vier delen met bijzondere eisen: • deel 2: voor railkokersystemen • deel 3: voor laagspannings-

schakelen verdeelinrichtingen voor gebruik in ruimtes toegankelijk voor ondeskundig personeel (concreet betekent dat eigenlijk residentieel gebruik) • deel 4: voor bouwkasten • deel 5: voor inrichtingen bestemd voor verdeelkasten in openbare netwerken

NIEUWE BEZEMS VEGEN SCHOON De nieuwe norm is er gekomen nadat Groot-Brittannië in 1998 een voorstel indiende om de bestaande IEC 60439 te veranderen. Er waren twee zaken die de Britten anders wilden zien: enerzijds moest er een nieuwe structuur komen, anderzijds moesten de termen TTA en PTTA verdwijnen. Voortaan gaat de EN 61439 (ook wel de IEC 61439, want het gaat om een internationale elektrotechnische norm die zich niet enkel tot Europa beperkt) uit van verschillende manieren van verificatie. Het uitgangspunt is grondigheid: testen kan nog steeds, maar indien er minder of niet getest wordt, zijn de regels aangescherpt. Hoe minder er getest wordt, hoe meer aanwijzingen er voor samenbouw (van de kast) in acht genomen moet worden (bv. de dikte van de kabels in de kast). Als alles (vooraf) getest is, is men dus heel wat zekerder over de integriteit van de kast: TTA en PTTA worden zo geëlimineerd en worden vervangen door de noemer 'designverificatie' (de kast is opgebouwd met componenten die alle getest en geverifieerd zijn). Doel van dit uitgangspunt is om een kwalitatief veilig verdeelsysteem te kunnen garanderen in alle gevallen, en waarbij het voorschrift betere en Elektricien 12 • Maart 2012

19

PQ-Box 100 ʹ Power Quality Analyser Eénvoudig te bedienenͶextreem robuust.

Nooit was uw keuze zo eenvoudig.

ͻ'ĞŶĞƌĞĞƌƚĂƵƚŽŵĂƚŝƐĐŚĞƌĂƉƉŽƌƚĞŶ volgens EN50160, IEC61000-2-2 of IEC 61000-2-4 voor lage-, middenof hoogspanningsnetten ͻ/ϲϭϬϬϬ-4-30 class A toestel ͻ^ƚŽƌŝŶŐƐĐŚƌŝũǀĞƌĨƵŶĐƚŝĞ ͻsĞďƌƵŝŬƐĂŶĂůǇƐĞ ͻZŝƉƉůĞ-control signaal analyse ͻŶĞƌŐŝĞŵĞƚŝŶŐ ͻ^ĐŚŽŬďĞƐƚĞŶĚŝŐĞĞŶǁĂƚĞƌĚŝĐŚƚĞ behuizing ͻd/s ͻϭ'ǇƚĞŝŶƚĞƌŶŐĞŚĞƵŐĞŶ

Aangepast aan de nieuwe norm EN 61439 voor stroomverdeling.

Meer info: GMC-Instruments Belgium NV ² Galgenbergstraat, 52 ² 9290 BERLARE Tel.: 052/399 750 ² Fax: 052/399 760 ² email: [email protected] www.gmc-instruments.be www.a-eberle.de

Rittal nv/sa - Industrieterrein E17/3206 Stokkelaar 8 - B-9160 Lokeren Tel. 09 353 91 11 - Fax 09 355 68 62 [email protected] - www.rittal.be

ACTUEEL duidelijkere aanwijzingen geeft in het geval van samenbouw. Andere structuur De nieuwe norm heeft een nieuwe structuur meegekregen, wat meer overzicht moet brengen in het oerwoud dat normeringen kunnen zijn. EN 61439-1 telt nu enkel de basiseisen en moet eigenlijk altijd in combinatie gebruikt worden met de overige vijf aanvullende eisen, alle voor laagspanningsschakel- en verdeelinrichtingen: • deel 2: vermogensschakelen verdeelinrichtingen • deel 3: distributie van borden • deel 4: bouwkasten • deel 5: verdeelkasten in openbare netwerken • deel 6: railkokersystemen Gedeelde verantwoordelijkheid De IEC 61439 maakt gedeelde verantwoordelijkheid nog steeds mogelijk: zowel de original manufacturer (die de kast en de componenten produceert) als de panelenbouwer (die een specifieke kast moet opbouwen en samenstellen) dragen verantwoordelijkheid: de producent is verantwoordelijk voor de definiëring van de verificatie door tests, berekening of door het opvolgen van constructievoorschriften. De panelenbouwer is verantwoordelijk voor de dimensionering van de kast, alsook de conformiteit met de standaarden; hij moet ook de eisen van de producent volgen voor de designverificatie en staat in voor de routineverificatie.

MEER IS BETER Ook inhoudelijk is er het een en ander veranderd aan de norm. Waar de bestaande EN 60439 de norm in acht verschillende hoofdstukken uiteenzette, wordt dat in de nieuwe EN 61439 uitgebreid naar 11 hoofdstukken. Hoewel er dus drie hoofdstukken bijkomen, leidt dat niet tot minder overzicht (zie tabel). Integendeel, er is een duidelijk onderscheid in de

INHOUD VAN EN 60439 VERSUS EN 61439 EN 60439 1. Algemeen (Scope + normatieve referenties)

1. Scope (toepassingsgebied) 2. Normatieve referenties

2. Definities

3. Definities 4. Symbolen & afkortingen

3. Classificaties 4. Karakteristieken

5. Karakteristieken (interface)

5. (Product)informatie

6. Productinformatie

6. Bedrijfscondities

7. Bedrijfscondities

7. Design en constructie

8. Constructieve eisen 9. Prestatie-eisen

8. Testspecificaties

10. Verificatie van het ontwerp 11. Verificatie na samenbouw

hoofdstukken en elk hoofdstuk heeft een vast omlijnde inhoud. We staan even stil bij enkele hoofdstukken.

de schakelkast bezit. Bij die laatste gaat het om zowel de nominale stroom van het verdeelsysteem als van een circuit binnen dat systeem.

Toepassingsgebied Het toepassingsgebied heeft een duidelijke omschrijving van het verdeelsysteem meegekregen: 'een verdeelsysteem is een samenstel van een of meer laagspanningsschakeltoestellen, met de daarbij behorende stuur-, meet-, beveiligings-, signalerings- en regelcomponenten, volledig met alle inwendige elektrische en mechanische verbindingen en constructiedelen samengebouwd'. Hierbij dient gezegd dat laagspanning spanningen zijn die ofwel lager dan 1.000 V AC (en met een frequentie kleiner dan 1.000 Hz) ofwel lager dan 1.500 DC zijn. Ook moet men rekening houden met de verschillende componenten: die dragen namelijk ook elk een eigen normering met zich mee.

Productinformatie Belangrijk bij dit hoofdstuk is te weten wat er minimaal op het productschild vermeld moet worden. Dat schild moet namelijk zeker het volgende bevatten: • de naam (of handelsmerk) van de fabrikant van het verdeelsysteem of de naam van de labelaar • een typeaanduiding, zodat relevantie informatie bij de fabrikant kan worden opgevraagd • datum van fabricage • de precieze normvermelding: IEC 61439-X (1 tot en met 6). Bovenstaande vier zaken zijn absoluut verplicht. Daarnaast zijn er nog tal van zaken die men op het schild mag vermelden, gaande van de nominale spanning, de impulsspanning, de nominale stroom, de maximale korteduurstroom en de bijbehorende tijdsduur, de gelijktijdigheidsfactor, de IP-graad, de eisen voor het bedienende personeel, de afmetingen en het gewicht van het verdeelsysteem ...

Karakteristieken De karakteristieken van een schakelkast bevatten de diverse vormen van spanning (de nominale bedrijfsspanning, maar ook de nominale isolatiespanning of de nominale stoothoudspanning) en stroom die

Het seminarie kreeg heel wat bijval en was dan ook snel volzet: iedereen wilde namelijk weten welke veranderingen de nieuwe norm met zich meebracht

elektricien.pmg.be

EN 61439

Constructieve eisen Een van deze eisen houdt verband met de lucht- en kruipwegen. Dat zijn de kortste afstanden tussen spanningsvoerende delen gemeten door respectievelijk de lucht of over isolatiemateriaal. Een ander deel van de constructieve eisen behandelt de inbouw en de interne bedrading; die hebben namelijk een grote invloed op het thermische gedrag van de schakelkast, alsook op het gedrag van de kast in geval van kortsluiting. Prestatie-eisen Ook bij de prestatie-eisen dient men eens stil te staan; ook die worden namelijk beïnvloed door het thermische gedrag en het gedrag bij kortsluiting. De nieuwe norm stipuleert alge-

mene regels inzake temperatuurverhogingen: bij een bepaalde stroom door een geleider komt er een bepaalde hoeveelheid warmte vrij (dissipatie) onder volgende verhouding: I²R. Neemt de stroom (I) met andere woorden met een factor 2 toe, dan neemt de dissipatie toe met factor 2² ofwel 4. Concreet wil dat zeggen dat, wanneer de stroom verhoogd wordt van 50 A naar 60 A (een verhoging met factor 1,2), de warmtedissipatie toeneemt met een factor 1,44. Die dissipatie gebeurt daarenboven niet enkel bij de componenten, maar ook bij de geleiders; hoe meer de component dissipeert, hoe meer warmte er ook via de aangesloten geleider zal moeten worden afgevoerd. De doorsnede van de geleiders is dan ook van groot belang. Onderstaande tabel geeft een vergelijking van de kabeldoorsnede met de dissipatie bij een kabel van 1 m lang bij 63 A (driefasig). DOORSNEDE

DISSIPATIE

6 mm²

34 W

10 mm²

20 W

16 mm²

13 W

25 mm²

8W

Designverificaties De verificatie van het ontwerp kan gebeuren op vier manieren: • tests • berekeningen • fysiek opmeten • opvolgen van ontwerpregels Belangrijke verificaties zijn die rond temperatuursverhoging en kortsluitvastheid. De belangrijkste criteria bij temperatuursverhoging zijn o.a. dat het verdeelsysteem gevoed wordt met max. 1.600 A, dat geen enkele inbouwcomponent meer dan 80% van zijn nominale stroom belast zal worden en dat het systeem gekarakteriseerd kan worden door de berekening volgens IEC 60890 (die berekent de temperatuursverhoging van de lucht in de kast t.o.v. de omgeving, op basis van de totale dissipatie in een kast). Daarbij is het verdeelsysteem in orde als de berekende temperatuursverhoging van de lucht in het systeem de maximale werktemperatuur van de ingebouwde componenten niet overschrijdt. Ook de interne geleiders dienen geverifieerd te worden; dat gebeurt op basis van de kabeldoorsnedes. De minimale kabeldoorsnede is gebaseerd op 125% van de nominale stroom van de functionele unit (de eindgroep of het voedingsveld). Voor de verificatie van de kortsluitvastheid geldt dat er, tot een piekwaarde van 17 A, geen verificatie nodig is; boven die piekwaarde moet die getest worden, al zijn er weinig mogelijkheden voor berekening of zijn er weinig ontwerpregels. Elektricien 12 • Maart 2012

21

INTERVIEW

“IK ZIE EEN ROOSKLEURIGE TOEKOMST VOOR DE ELEKTRICIEN” KRIS VAN DINGENEN (VEI) ZIET OPPORTUNITEITEN IN ONZE SECTOR Het VEI (Vlaams Elektro Innovatiecentrum) is een begrip bij de elektro-installateur. Als bron van technische kennis wordt het centrum dan ook vaak geconsulteerd door de sector. Door hun veelvuldige contacten met zowel fabrikanten, kennisinstellingen als elektro-installatiebedrijven zijn ze ook perfect geplaatst om hun mening te geven over enkele hete hangijzers in onze sector. We gingen daarvoor op bezoek bij algemeen directeur Kris Van Dingenen. Door Sammy Soetaert Kris Van Dingenen over smart grids: “Niet alleen de installatie van slimme meters, maar ook de aanpassing van binneninstallaties aan dit concept zal enorme perspectieven openen”

OVER HET VEI

telefonisch, maar indien dat niet mogelijk blijkt, dan gaan we soms zelf ter plaatse. We werken ook proactief: we kiezen enkele hot topics in de sector en daarover organiseren we infoavonden voor de sector. Die zijn ook weer gratis te volgen voor elektro-installatiebedrijven. Wat ook belangrijk is: we richten ons niet alleen op de bedrijfsleiding, ook de arbeiders kunnen gratis deze infosessies volgen en ons vragen stellen.” “Een derde taak is de reglementering en normalisatie. Deze dienst werkt enerzijds ondersteunend aan de dienst technologische dienstverlening, maar heeft nog een bijkomende belangrijke taak: het technische belang van onze bedrijven verdedigen in de Technische Commissies waaraan we deelnemen. Het spreekt voor zich dat federaties uit andere sectoren die in eenzelfde commissie zetelen, soms een andere mening hebben over een bepaald item. Denk bijvoorbeeld aan de brandbeveiliging. Hier kunnen wij dan vanuit elektrotechnisch oogpunt onze mening laten horen. Een vierde hoofdactiviteit is wat wij

Het VEI werd 16 jaar geleden opgericht onder impuls van de federaties Fedelec, LVMEB-ANPEB en Nelectra en met initiële steun van de organisaties AIB-Vinçotte en Electrabel. Bedoeling was om de elektricien bij te staan met technische info en dienstverlening. Elektricien: Hoe verloopt jullie dienstverlening in de praktijk?

Kris Van Dingenen: “Wat het WTCB doet voor de bouwsector in het algemeen, dat doen wij voor de elektricien. Je kan onze werking opsplitsen in een vijftal hoofdactiviteiten. Een eerste tak is de technologische dienstverlening. Die vullen we in op verschillende wijzen. We hebben ten eerste een werking die reactief is: oplossen van elektrotechnische vragen en problemen. Elke elektricien kan

daarvoor een beroep doen op onze medewerkers.“ “Men hoeft daarvoor zelfs niet aangesloten te zijn bij een federatie. Aannemers die niet onder de noemer elektro-installatiebedrijf vallen, kunnen ook zelfs onze hulp krijgen, maar zij moeten dan wel een bijdrage betalen. Die dienstverlening verloopt meestal

innovatiestimulering noemen. We gaan de tendensen en evoluties in de installatietechniek opvolgen. We hebben daar het project 'technologywatch' voor, waarin we alles opvolgen. Alle bedrijven die een innovatieproject voor ogen hebben, kunnen een beroep doen op onze kennis, niet alleen op technisch vlak maar ook bij het aanvragen van een subsidiedossier en dergelijke.“ “Een vijfde taak die we op ons nemen, is wat ik 'labeling en certificering' zou noemen. Een voorbeeld: Europa heeft een richtlijn uitgevaardigd ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen. Een van de aspecten daarin is een certificatie/attestering van de competentie van personen die werkzaam zijn in bedrijven die deze systemen plaatsen. In samenwerking met andere betrokken partijen werken we dat uit.” “Verder hebben we ook nog enkele nevenactiviteiten, zoals het schrijven van artikelen voor de federatiebladen, het deelnemen aan beurzen en het opvolgen van activiteiten van de VREG en het Vlaams Energie Agentschap.”

K RIS VAN D INGENEN (VEI) “D E

ACTIVITEITEN VAN HET

VEI

RICHTEN

ZICH NIET ENKEL TOT DE LEIDINGGEVENDEN ; OOK ARBEIDERS UIT DE SECTOR KUNNEN GRATIS GEBRUIKMAKEN VAN DE DIENSTVERLENING ÉN DEELNEMEN AAN ONZE INFOSESSIES ”

22


Dienstverlening in Wallonië en Brussel

Elektricien: Jullie zijn nu actief in Vlaanderen. Hebben jullie ook een tegenhanger in de andere gewesten?

Kris Van Dingenen: “Er zijn wel initiatieven in die zin geweest, maar die zijn nooit echt goed van de grond gekomen. Daarom is het de bedoeling om deze diensten in de toekomst ook aan Brusselse en Waalse elektro-installatiebedrijven. Qua timing kan ik wel nog geen exacte datum vooropstellen. Laat ons zeggen dat 2012 een scharnierjaar wordt in onze werking.” De medewerkers

Elektricien: Welk profiel hebben de medewerkers die technisch advies verlenen?

Kris Van Dingenen: “Het spreekt voor zich dat onze mensen hoogopgeleide ingenieurs zijn, die bovendien beschikken over een uitgebreide bagage en ervaring uit het bedrijfsleven. Ik denk dat een starter niet meteen in staat kan zijn om technisch advies te verlenen aan installatiebedrijven. Vandaar dat onze medewerkers een lange ervaring hebben.” “Bovendien hebben ze naast hun basiskennis ook elk zowat een specialisatie: een iemand weet veel over PV, de ander weet dan weer veel over power quality enz.” Elektricien: Zij moeten eigenlijk constant op de hoogte zijn van alle nieuwe evoluties. Hoe blijven zij up-to-date?

Kris Van Dingenen: “Opleiding en bijscholing zijn een absolute voorwaarde om bij te blijven.”

elektricien.pmg.be

INTERVIEW Kwaliteitslabel Domotica

Elektricien: Jullie waren de bezielers van het Kwaliteitslabel Domotica. Dat is echter recent afgeschaft.

Kris Van Dingenen: “Bij de oprichting van het label was de marktsituatie helemaal anders dan nu. Toen was er duidelijk een tekort aan technische kennis over domotica, zowel bij de eindklant als bij de installateur. Het label werd dus opgericht om gebruikers een zekerheid te bieden over de kwaliteit van hun installateur. Anno 2012 is de situatie helemaal anders. De domoticamarkt is nu echt volwassen geworden. Zowel de fabrikanten, hun producten als de installateurs hebben qua domotica een zekere maturiteit bereikt. De kinderziektes zijn eruit en het technische niveau is er sterk op vooruitgegaan. Daarom is een label niet langer nodig.”

EVOLUTIE VAN HET BEROEP ELEKTRICIEN Elektricien: Nogal wat externe bedrijven begeven zich op onze markt zonder dat ze over de nodige technische bagage beschikken.

Kris Van Dingenen: “Dat klopt, en ik snap wel dat dit een frustratie is bij elektriciens. Een duidelijke keuze voor kwaliteit is soms niet voldoende, ook de communicatie daarvan is belangrijk. Maar, anderzijds, ook elektriciens kunnen zich met de nodige bijscholing begeven op andere markten. Zo zien we installateurs die hun activiteitendomein uitbreiden naar ventilatie, warmtepompen en (micro-)WKK's.” Elektricien: Een veelgehoorde verzuchting in de PV-branche: Concurrenten met spotgoedkope offertes.

Kris Van Dingenen: “Je zal als goed menende PV-installateur maar opboksen tegen bedrijven die uit zijn op snel geldgewin. Leg maar eens uit waarom uw offerte 30% duurder is dan die van de concurrent. Kwaliteit komt echter altijd bovendrijven. Door de wijze waarop een offerte gemaakt is, kan men zich al onderscheiden van de concurrentie. Uiteindelijk is het aan de eindklant om een keuze te maken. Als zij kiezen voor een minderwaardige offerte, dan is dat jammer, maar op lange termijn keert men daar toch van terug. Ik zie dat bedrijven die wel op kwaliteit en op een langetermijnrelatie met hun klant focussen, toch ook hun installaties verkocht krijgen. Kwaliteit loont dus wel.” Elektricien: De PV-sector bekomt nog van de shock van het afschaffen van de fiscale stimuli.

Kris Van Dingenen: “Dat klopt,

elektricien.pmg.be

maar ik ben ervan overtuigd dat de gemiddelde terugverdientijd zeker niet boven de zeven jaar uitkomt. Men krijgt echter dat slechte nieuws en automatisch gaan consumenten ervan uit dat het wel niet meer rendabel zal zijn. Dat klopt echter niet. We moeten ook eerlijk zijn: de voorbije twee jaren waren echte topjaren. Bovendien is er al eerder slecht nieuws geweest, en dat is die sector ook te boven gekomen.” Smart grids

Elektricien: Het hele gebeuren van de 'smart grids' dan. Is dat geen ver-van-mijn-bedshow voor de elektricien?

hieraan aangepast worden. Of aan je diepvriezer die op een gegeven moment 2 °C dieper gaat vriezen omdat er een duurder uurtarief aankomt. De aanpassing aan de binneninstallatie, waarbij toch wel aan domoticaoplossingen gedacht zal worden, is 100% werk voor de elektricien.”

beter een beroep doet op een vakman.”

RENOVATIEMARKT ONBESPEELD

Kris Van Dingenen: “Ik zie twee businessmodellen ontstaan: ofwel specialiseert men zich in een bepaalde sector, zoals domotica, video- en parlofonie ..., ofwel wordt men een 'multitechniekbedrijf', maar dan op het gebied van energietechnieken. Deze bedrijven zouden dan wel een stuk groter zijn dan de bedrijven in het eerste geval. Je kan nu eenmaal niet meer alles zelf doen. Samenwerken met andere gespecialiseerde firma's is ook een optie. Kijk bijvoorbeeld naar tertiaire gebouwen: waarom zou een elektricien daarin niet kunnen samenwerken met een collega die gespecialiseerd is in databekabeling?”

Elektricien: Elektriciens komen meestal op de proppen bij nieuwbouw. Biedt de renovatiemarkt geen ongekende opportuniteiten?

Kris Van Dingenen: “Ja, dat zou Kris Van Dingenen: “Er is inderdaad wel eens kunnen. Wie actief wel een groot stuk in dit verhaal dat op zoek gaat naar dergelijke de netbeheerder op zich zal projecten, zal ongetwijfeld succes nemen, zoals de grote kennen. De vraag is echter: welke infrastructuurwerken. Ook de uitrol elektricien gaat dat doen? Als je van de slimme meters is in de eerste ziet dat er nog altijd personeel plaats hun taak, maar gezocht wordt ik denk dat hun bij onze elektrotechnische diensten dat “S LECHTS ÉÉN DING IS installatiebedrijven, ERGER DAN EEN GEBREK dan vraag ik mij af niet allemaal zelf zullen kunnen doen. Er wie daar tijd voor AAN EEN DEGELIJKE komen daarvoor dus zou hebben. OPLEIDING EN DAT IS wellicht enkele Men vindt al geen EEN GEBREK AAN openbare personeel om de ARBEIDSATTITUDE . I N aanbestedingen. traditionele projecten ONZE SECTOR ZIJN ER Maar los van die in te vullen, laat staan NU EENMAAL GEEN slimme meters biedt dat men nog tijd 9- TO -5- JOBS ” ook de rest van het heeft om actief te smartgridverhaal gaan prospecteren. ongetwijfeld enorme Dat is ook de reden mogelijkheden voor de elektricien. waarom ik niet direct ongerust ben Wat als bijvoorbeeld de voor dit jaar. Zolang er een tekort is elektriciteitsleveranciers zullen aan personeel, geloof ik niet dat er werken met acht verschillende zware klappen volgen voor de tarieven, afhankelijk van het uur van sector. Daarnaast hebt u wel een de dag? Ik denk dat daar dan een punt: de elektricien is soms te enorm potentieel weggelegd is voor weinig verkoper.” aanpassingen aan de “Het is echter ook een feit dat de binneninstallaties. Belg een echte doe-het-zelver is en De klassieke passieve installatie dat hij er pas een vakman bijhaalt ombouwen naar een installatie als het echt niet anders kan. waar je energiemanagement mee Op zich is dat niet slecht, maar kunt doen, dat is een enorme markt. meestal zit daar niet veel evolutie Een andere filosofie hierin is dat in: men doet hetzelfde als vijftig men steeds meer onafhankelijk jaar geleden, maar dan met een van het net zal werken. Denk stopcontact of twee extra per kamer bijvoorbeeld aan PV-installaties en en een ander type kabel. Maar op micro-WKK, waar men zelf energie het vlak van functionaliteit toe ben opwekt, of aan de elektrische je dan toch beter af bij een wagen waarin je energie in de elektricien.” batterijen kunt opslaan. En dan “Elektriciteit plaatsen is zo enorm moeten ook nog de stopcontacten gespecialiseerd geworden dat men

Kris Van Dingenen: ”Elektriciens zijn vaak de best opgeleide technici in de bouwsector”

Elektricien: Ons beroep splitst zich meer en meer op in specialiteiten: domotica, PV, industriële elektriciteit, verlichting ... Het wordt moeilijk om nog alle deelaspecten aan te bieden.

ONDERWIJS Elektricien: In onze Ten Huize Van-reportages komt telkens weer één aspect naar voren: het gebrek aan geschoolde technici.

Kris Van Dingenen: ”Het personeelsgebrek is inderdaad een veelgehoorde klacht. En ik zie daar niet direct een snelle oplossing voor. De elektrosector is via Vormelek/Formelec al meerdere jaren aan het investeren om de instroom in onze sector te verbeteren, onder andere door samenwerking met het onderwijs. Elektriciens zijn vaak de best opgeleide technici in de bouwwereld. Het is hoog tijd dat onze samenleving het technische onderwijs opnieuw de waardering geeft die het verdient. Ik heb van verschillende ondernemers al meermaals gehoord dat er maar één ding erger is dan een gebrek aan een degelijke opleiding, en dat is een gebrek aan arbeidsattitude. In de bouwwereld bestaat een pure 9-to-5-job nu eenmaal niet.”

Over de PV-sector: ”Ik ben ervan overtuigd dat de gemiddelde terugverdientijd nu zeker niet boven de zeven jaar uitkomt” Elektricien 12 • Maart 2012

23

LIVINGLIGHT. ÉÉN NAAM, ONEINDIG VEEL MOGELIJKHEDEN.

Rechthoekig, ovaal of extra vlak. Slechts één naam voor welke stijl je ook wenst.

LivingLight.bticino.be

VERLICHTING

LAGE POWERFACTOR VERHOOGT ONNODIG DE STROOM OPMARS VAN LEDS DOET AANDACHT VOOR HARMONISCHEN TOENEMEN Op donderdag 26 januari organiseerde het VEI i.s.m. Fedelec, LVMEB, Nelectra en Groen Licht Vlaanderen van het Laboratorium voor Lichttechnologie (KAHO Sint-Lieven) een studieavond in Kortrijk rond verlichting. Tijdens het eerste deel van de avond lichtte Wouter Ryckaert (KAHO Sint-Lieven) de begrippen cosinus phi, harmonischen en powerfactor toe. Het tweede deel werd verzorgd door Catherine Lootens (Groen Licht Vlaanderen). Zij gaf de aanwezigen een aantal tips rond het ontwerp van een kwalitatieve en energiezuinige installatie. Een zestigtal installateurs luisterde geboeid naar de wetenschappelijke toelichting rond begrippen als cosinus phi, harmonischen en powerfactor

Door Bart Desanghere

POWERFACTOR Wouter Ryckaert: “In de verlichtingswereld is er de laatste tijd veel commotie rond de lage powerfactor (arbeidsfactor of vermogensfactor) van bepaalde lampen, vooral ledlampen. Veelal hoor je dat powerfactor hetzelfde is als de cosinus phi. Soms hoor je dat een lage powerfactor kan worden gecompenseerd door een condensator of condensatorbatterij. Anderen zeggen dat een lage powerfactor een nadelige en inherente eigenschap is van een led. Wat is de link tussen harmonischen en de powerfactor?”

COSINUS PHI Hogere stroom Wouter Ryckaert: “Een verminderde powerfactor kan het gevolg zijn van twee zaken. Enerzijds is er een verlaagde cosinus phi. De cosinus phi is een factor voor de mate

waarin de opgenomen stroom in (230 V x 0,072 A x 0,9 = 15 W). fase is met de spanning. Net zoals Zou de cosinus phi '1' zijn, dan bij alle andere weerstanden is bij was een stroom van 0,065 A gloeilampen de stroom steeds echter voldoende geweest.” perfect in fase met de spanning. De Wat zijn de gevolgen? cosinus phi bedraagt dus altijd '1', Wouter Ryckaert: “Voor de waardoor het opgenomen particuliere klant betekent dit dus vermogen P (bv. 60 W) precies helemaal niets. Dankzij gelijk is aan het toegevoerde, maximaal W OUTER RYCKAERT: het kiezen voor een te benutten vermogen “H ARMONISCHE fluorescentielamp zal hij nu per duizend V x I (230 V x 0,26 A = MOGEN NIET branduren van de lamp 60 W). Vervangen we ZOMAAR VERWARD i.p.v. 60 kWh slechts deze gloeilamp door WORDEN MET DE 15 kWh moeten een fluorescentielamp BETER GEKENDE betalen. van 15 W met een Rekening houdend conventioneel COSINUS PHI ” met een tarief van voorschakelapparaat pakweg 0,2 euro per kWh is dit zonder compenserende condensator, dan zal de stroom niet een winst van 9 euro. Voor het elektrisch netwerk zijn er echter wel meer volledig in fase zijn met de nadelige gevolgen. De stroom is spanning. De cosinus phi is dan immers groter dan strikt bijvoorbeeld '0,9'. noodzakelijk,waardoor de kabels Dit betekent concreet dat, om een en transformatoren sneller volledig actief vermogen van 15 W te belast worden en de verliezen in behalen, er een stroom van het netwerk stijgen.” 0,072 A nodig is

Wat is de oplossing? Wouter Ryckaert: “Aan nietparticuliere verbruikers met een te lage cosinus phi (bv. bedrijven waar een groot aantal inductiemotoren staat opgesteld), kunnen de producenten en netbeheerders een boete opleggen onder de vorm van hogere tarieven. Om deze hogere tarieven te vermijden, laten bedrijven doorgaans een condensatorbatterij installeren waardoor de opgenomen netstroom terug (nagenoeg) in fase is met de spanning.”

HARMONISCHEN Hogere stroom Wouter Ryckaert: “De tweede oorzaak voor een verminderde powerfactor is een door de elektronica in de lamp vervormde stroom. Vooral bij ledlampen, waar doorgaans een gelijkrichterbrug met een condensator aan de DC-zijde

ONDERZOEK LED TL-LAMPEN TER VERVANGING VAN FLUORESCENTE TL-LAMPEN

Wouter Ryckaert (KAHO Sint-Lieven)

elektricien.pmg.be

KAHO SINT-L IEVEN Momenteel loopt aan het Laboratorium Lichttechnologie aan het KAHO Sint-Lieven een onderzoek naar de eigenschappen en prestaties van enkele types led-tl-lampen. VOORLOPIGE RESULTATEN Catherine Lootens:"We kochten in juni 2010 twaalf led-tl-lampen waarvan we de initiële karakteristieken wilden opmeten, maar ook de prestaties in verloop van de tijd wilden kennen. We kunnen hier alvast enkele 'anonieme' voorlopige onderzoeksresultaten meegeven

(zie tabel 1 en 2 bovenaan de volgende pagina). Een eerste element dat ons opviel tijdens de initiële testen, is dat er bij sommige merken een grote discrepantie was tussen de door de fabrikant opgegeven specificaties en de in ons labo opgemeten waardes. Oppassen is dus de boodschap!” RECENTERE MODELLEN Catherine Lootens: “Een tweede bemerking is dat deze test een anderhalf jaar geleden is opgestart en dat er ondertussen al heel wat nieuwe types op de markt gebracht zijn die doorgaans

betere prestaties kunnen leveren. SPECIFIEKE OMGEVINGEN Catherine Lootens: “Led-tl-lampen zijn zeker niet op alle terreinen competitief met de meer ingeburgerde fluorescente tllampen. Een van de redenen hiervoor is hun eerder beperkte lichtoutput. Toch hebben leds in het algemeen enkele belangrijke troeven waardoor ze in bepaalde omstandigheden een streepje voor hebben op de concurrentie: in koude ruimtes, in omgevingen waarin snel schakelen belangrijk is...” Elektricien 12 • Maart 2012

25

10

VERLICHTING TABEL 1: TEST LED-TL (INITIELE PARAMETERS) MERK

LUMEN

P

LM/W

K

CRI

PF

TABEL 2: TEST LED-TL (EVOLUTIE LICHTSTROOM) THD

MERK

LUMEN

START

2000U

4000U

6000U

8000U

VERSCHIL

A

1650

22,8 W 72,4

4186

90

0,97

14%

A

1650

100%

100,5% 98,7%

95,7%

93,0%

-7%

B

1535

23,6

65,0

6876

72

0,45

192%

B

1535

100%

97,9%

96,9%

95,3%

95,5%

-5%

C

1595

17,8

89,6

3709

76

0,82

56%

C

1595

100%

61,4%

37,8%

31,4%

23,2%

-77%

D

1774

21,2

83,7

4016

69

0,66

90%

D

1774

100%

101,1% 95,5%

89,1%

80,9%

-20%

E

754

10,3

73,4

4207

76

0,48

55%

E

754

100%

85,7%

82,5%

80,1%

78,9%

-21%

F

1707

20,9

81,6

3194

65

0,93

17%

F

1707

100%

100,2% 94,7%

failure

failure

dark

G

1036

15,2

68,2

3307

71

0,51

162%

G

1036

100%

86,3%

70,3%

67,3%

-33%

H

1437

17,7

81,1

3853

77

0,96

16%

H

1437

100%

105,7% 105,6% 105,1%

I

1605

31,6

50,8

3365

88

0,53

135%

I

1605

100%

102,3% 102,6% 102,2%

101,0% +1%

J

920

14,5

63,4

3678

78

0,84

59%

J

920

100%

89,4%

59,0%

K

1479

18,3

80,8

4733

65

0,78

54%

K

1479

100%

107,1% 107,8% 105,7%

73,6%

65,5%

59,7%

105,4% +5% -41%

104,5% +5%

Gebruikte afkortingen: P = vermogen; LM/W = lumen/watt; K = kelvin; CRI = Colour Rendering Index; PF= Power Factor; THD= Total Harmonic Distortion

geplaatst wordt, is de stroom niet langer sinusoïdaal te noemen. Niettemin kan elk willekeurig periodiek signaal, hoe vervormd ook, herschreven worden als een som van sinusoïden en dit d.m.v. fouriertransformatie. Neem nu het signaal voorgesteld in figuur 1 onderaan de pagina. Dit signaal kan worden herschreven als de som van een sinus van 50 Hz met een amplitude 1 samen met een sinus van 250 Hz met een amplitude van 0,1. De sinussen zijn steeds een veelvoud van 50 Hz. We noemen dit harmonischen. Zo is een sinus van 150 Hz een derde harmonische en een sinus van 250 Hz een vijfde harmonische. Meestal zet men de harmonischen uit zoals onderaan deze pagina in tabel 3 te zien is (voorbeeld van een ledlamp) waarbij telkens de grootte van de harmonischen weergegeven is. Het actief opgenomen vermogen P van een verbruiker die een niet-sinusoïdale stroom uit het net opneemt, is als volgt te schrijven (veronderstellend dat er geen gelijkstroom aanwezig is): P = V1 x I1 x cos phi1 + V3 x I3 x cos phi3 + V5 x I5 x cos phi5 +... In de praktijk blijkt nu dat de netspanning bij goede benadering veelal zuiver sinusoïdaal

beschouwd kan worden (o.a. door Distortie van de stroom of THDI, de te verwaarlozen netimpedantie). gedefinieerd als THDI = √(+I3² +I5² +...)/I1. Met De netspanning bevat bijgevolg andere woorden: voor een zuiver meestal verwaarloosbaar kleine sinusoïdaal signaal zijn er geen harmonische componenten zodat harmonische componenten en is de we bij benadering kunnen stellen THDI bijgevolg gelijk aan 0. Hoe dat alle harmonischen in de meer harmonischen, hoe hoger de spanning quasi gelijk zijn aan nul. THDI en hoe groter de afwijking Nemen we het voorbeeld van de t.o.v. het zuiver sinusoïdaal signaal. ledlamp uit tabel 3. Aangezien de De THDI van de ledlamp in het netspanning dus zuiver sinusoïdaal voorbeeld is 130%.” is, is het vermogen gelijk aan: P = V1 x I1 cos phi1 + 0 + ... = W OUTER RYCKAERT: Wat zijn de 230 x 0,103 x cos 8° “E EN CONDENSATOR - gevolgen? Wouter Ryckaert: “Net (0,99) = 23,46 W. BATTERIJ IS GEEN zoals bij lampen met Hoewel de harmonische OPLOSSING OM NIETeen lagere cosinus phi componenten in de SINUSOIDALE zullen ook lampen met stroom dus niet actief STROMEN RECHT TE een vervormd bijdragen tot het actief stroomsignaal meer vermogen en tot het TREKKEN ” stroom opnemen dan opgenomen actief eigenlijk strikt noodzakelijk is. Ook energieverbruik, moeten de hier is er dus sprake van een harmonische stromen echter wel hoeveelheid extra stroom die wel geleverd worden. De effectieve door de producenten opgewekt en stroom (RMS-waarde) wordt als door de netbeheerders volgt berekend: I = √(I1² +I3² +I5² +...). Zo neemt de gedistribueerd moet worden, maar ledlamp uit tabel 3 een totale die door de eindverbruiker niet stroom op van 0,244 A. Vergelijk: omgezet wordt in actief vermogen. indien de stroom sinusoïdaal is en Hogere stromen dan strikt in fase zou zijn met de spanning noodzakelijk betekent ook dat de dan zou een stroom van 0,102 A de transformatoren en kabels sneller (23,46 W/230 V) volstaan. Een hun maximale limieten bereiken. maat voor de vervorming in de Door de aanwezigheid van stroom is de Totale Harmonische harmonischen kan ook de neutrale

STROOM LEDLAMP HARMONISCHE

Figuur 1 Het vervormde signaal op het linkerdiagram kan d.m.v. fouriertransformatie herschreven worden als de optelsom van een sinusoïde van 50 Hz met een amplitude van 1 en een sinusoïde van 250 Hz (de zogenaamde vijfde harmonische) met een amplitude van 0,1

elektricien.pmg.be

I

%

1

103 mA 100

3

99 mA

96

5

93 mA

90

7

84 mA

81

9

73 mA

71

11

61 mA

59

13

49 mA

47

15

37 mA

36

17

26 mA

25

...

...

...

geleider overbelast raken. Ook zijn er effecten op de werking van automaten (magnetisch onderdeel) en verliesstroomschakelaars.” Wat is de oplossing? Wouter Ryckaert: “Anders dan bij een verlaagde cosinus phi kan een condensatorbatterij hier geen soelaas brengen. De oplossing zit in dit geval niet bij de installateur, maar wel bij de producent van de lamp en meer bepaald bij de voorschriften die Europa deze fabrikant oplegt. Voor ledlampen onder de 25 W zijn er (voorlopig) geen limieten vereist in de Europese norm NBN-EN61000-3-2 'Elektromagnetische compatibiliteit (EMC) – Deel 3-2: Limietwaarden – Limietwaarden voor de emissie van harmonische stromen (ingangsstroom van de toestellen 16 A per fase)' en dit omdat de vermogens en dus de geïnjecteerde stromen relatief klein zijn.” “De meeste fabrikanten nemen dan ook geen of nauwelijks maatregelen om de lage powerfactor te reduceren, wat men dus wel al doet voor lampen met een groter vermogen. Waarom zou men ook? Het maakt hun producten alleen maar wat duurder. Vele kleintjes kunnen echter één groot maken: één ledlamp heeft nauwelijks

GROTERE STROOM LEIDT TOT GROTERE VERLIEZEN! Een niet onbelangrijk detail in dit verhaal is dat bij stromen die groter zijn dan strikt noodzakelijk ook verliezen gepaard gaan die groter zijn dan echt nodig. Een benaderende formule nodig voor het berekenen van het vermogensverlies in kabels luidt immers R (weerstand) x I². Dit betekent dus dat een lineaire verhoging van de stroom gepaard gaat met een kwadratische stijging van de vermogensverliezen in de kabels! Elektricien 12 • Maart 2012

27

ProPack

©

3 VOB draden (3G1.5 mm² en 3G2.5 mm²) in een stevige, stapelbare doos bestand tegen alle weersomstandigheden. De rol hangt in de doos zodat draden gemakkelijk bijgetrokken of teruggerold kunnen worden. De meterstand is leesbaar op de geelgroene draad en kan genoteerd worden op de Propack zelf.

Prorol

©

De nieuwe waterafstotende kunststof haspel maakt

komaf

met

de

nadelen

van

een

traditionele houten of triplex haspel. Geen splinters meer, de Prorol rolt gemakkelijk, ook op de kabelafroller. De meterstand is duidelijk af te lezen op de NDEHOHQQRWHHUEDDURSGHÀHQV'H3URUROZRUGW geleverd met XVB kabel.

Draka Belgium NV Gaston Geenslaan 11 3001 Leuven [email protected]

Tel +32 16 31 11 50 Fax +32 16 31 11 60 www.draka.com

VERLICHTING REVISIE VAN DE NORM NBN EN 12464-1 De norm NBN EN 12464-1 geeft u een goed gefundeerde methode om tot een kwaliteitsvolle werkplekverlichtingsinstallatie te komen. Deze methode kan u hanteren voor het uitlichten van kantoren, magazijnen, werkplaatsen ... BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN Deze norm is onlangs gereviseerd. We zetten de belangrijkste veranderingen voor u op een rijtje: • Er is een nieuw hoofdstuk over het rekenraster voor de bepaling van de verlichtingssterkten op visuele taak, directe omgeving en overige deel van een ruimte ...; • De introductie van een nieuwe term: de gemiddelde cilindrische verlichtingssterkte; • Hogere toegestane waarden voor de luminantie van armaturen die kunnen worden gereflecteerd door beeldschermen; • Het hoofdstuk met energie-efficiënte eisen is uitgebreider geworden; • De verlichtingssterkte op plafonds is minstens 30 lux; • De verlichtingssterkte op muren is minstens 50 lux.

invloed op het elektrisch netwerk, vele duizenden lampen kunnen wel invloed hebben! Bij dreigende problemen zou het best weleens kunnen dat de limieten voor harmonischen verstrengd zullen worden.”

POWERFACTOR Wouter Ryckaert: “Samenvattend kunnen we stellen dat er twee elementen zijn die een effect uitoefenen op de powerfactor van een lamp, d.w.z. op de arbeidsfactor of het rendement van de energieoverdracht: de cosinus phi en de Totale Harmonische Distortie van de stroom (THDI). Gieten we die twee samen in één formule, dan kunnen we zeggen dat arbeidsfactor (λ) bij sinusoïdale spanning gelijk is aan cos phi1/√(1 + THD²).

ELEKTRO-INSTALLATEUR EN PROJECTVERLICHTING Catherine Lootens: “Door de stijging van de elektriciteitsprijzen wordt het voor eigenaars en bouwheren hoe langer hoe interessanter om te investeren in een kwalitatieve, energie-efficiënte verlichtingsinstallatie. Als elektro-

EUROPESE COMMISSIE GROENBOEK SSL DOELSTELLING GROENBOEK Het groenboek van de Europese Commissie rond SSL (Solid State Lighting) heeft als ambitie om de verspreiding van innovatieve verlichtingstechnologie (leds en oleds) te versnellen. Het is in wezen een verzameling van ideeën en beleidsvoorstellen. PUBLIEKE CONSULTATIE De Europese Commissie roept op om mee te schrijven aan dit groenboek. Tussen 15 december 2011 en 29 februari 2012 kunnen alle 'stakeholders' uit de onderzoeks- en bedrijfswereld, overheden, het maatschappelijke middenveld en de burgers hun ideeën ter zake aanleveren. Deze publieke consultatie verloopt via een online-enquête die u kunt terugvinden via http://ec.europa.eu/yourvoice/ipm /forms/dispatch?form=ssl Voor het invullen van deze enquête krijgt u maximaal 90 minuten, maar het invullen verloopt veel vlotter en sneller wanneer u wat voorbereid bent. Daartoe kunt u de enquête vooraf in PDF-formaat inkijken via http://ec.europa.eu/information_society/digitalagenda/actions/ssl-consultation/docs/ssl20120112.pdf

installateur kunt u zich mits enige • Zorgt voor een hogere specialisatie makkelijk op deze productiviteit van werknemers; markt toespitsen. De diensten die u • Een grotere veiligheid bij de daarbij aanbiedt, kunnen erg uitvoering van bepaalde taken uiteenlopend zijn, gaande van met zich brengt; retrofitting, over het vervangen van • Een (esthetische) meerwaarde conventionele biedt aan een gebouw; voorschakelapparaten door • Goed scoort op het vlak van elektronische tot het volledige energie-efficiëntie; ontwerp van een • Misschien wat meer nieuwe C ATHERINE L OOTENS : vergt op het vlak van verlichtingsinstallatie, investering, maar die “E EN UP - TO - DATE eventueel met dankzij de lagere VERLICHTINGS geïntegreerde verbruikskosten een INSTALLATIE IS VEEL automatisatie. Ook de lagere TCO (Total MEER DAN EEN opgebouwde Cost of Ownership) klantenportefeuille kan heeft. VERZAMELING VAN erg divers zijn: Als elektro-installateur is ENERGIEZUINIGE particulieren, scholen, het belangrijk dat u LAMPEN ” landbouw, horeca, aandacht hebt voor al zelfstandige deze aspecten.” ondernemers, sportaccommodaties ... Het ONTWERPPARAMETERS marktpotentieel is zeer groot.” Catherine Lootens: “Probeer steeds rekening te houden met de OPTIMALE INSTALLATIE specifieke eisen van het project. Catherine Lootens: “Het realiseren Het uitlichten van een kantoor is van een up-to-date verlichtingsimmers compleet anders dan het systeem houdt volgens ons veel uitlichten van een woning.” meer in dan het kiezen voor “Neem in dat verband de energiezuinige lampen. Onder een ontwerpparameter optimale installatie verstaan wij een 'kleurtemperatuur': in een installatie die: kantoorgebouw past u het best een • Een verbeterd visueel comfort iets kouder licht toe (bv. 4000 K), oplevert; terwijl u in een woonkamer het best Lichtsterkte (lux) Inacceptabele kleurtemperatuur

MEER INFO? Acceptabele kleurtemperatuur

Inacceptabele kleurtemperatuur Kleurtemperatuur (K)

Catherine Lootens (Groen Licht Vlaanderen)

elektricien.pmg.be

een iets 'warmer' licht (bv. 3000 K) voorziet. Interessant in dat verband is dat er nu ook al verlichting bestaat waarvan u de kleurtemperatuur kunt regelen ('tunable white').” “Een ander voorbeeld van een belangrijke ontwerpparameter is de 'kleurweergave' van een lamp. Hoe waarheidsgetrouw worden kleuren weergegeven in een bepaald licht?” “Dit kan erg belangrijk zijn in winkels of in andere omgevingen waar een snelle en correcte kleurherkenning van groot belang is. Bij gloei- en halogeenlampen is dit optimaal en bedraagt de zogenaamde 'Ra-waarde' 100. Fluorescentielampen scoren iets minder, maar komen toch nog uit op een Ra-waarde van boven de 80. Leds scoren doorgaans minder goed (hoewel er ook leds met een goede CRI bestaan), maar recent onderzoek lijkt aan te geven dat de huidige methode om de kleurweergave van een lamp te bepalen niet geschikt is om leds mee te beoordelen. Andere ontwerpparameters waarmee rekening dient te worden gehouden, zijn zaken als 'contrast', 'verblinding', 'sfeerschepping', 'stralingshoek'...”

De Kruithof curve geeft aan welke kleurtemperatuur (zie x-as, in kelvin) acceptabel is bij welke lichtsterkte (zie y-as, aangegeven in lux)

POWERFACTOR Wie meer info hierover wenst, kan terugvallen op een omstandig uitgeschreven versie van Wouter Ryckaerts presentatie. Deze is consulteerbaar via www.groenlichtvlaanderen.be > downloads > folders. VERLICHTING EN TOEPASSING? Voor algemene en specifieke vragen over verlichting kunt u steeds terecht bij instanties als het VEI, het Laboratorium voor Lichttechnologie (KAHO St.Lieven) en Groen Licht Vlaanderen.


29

XLed Home 1 (IIHFWLHIOLFKWYRRUEXLWHQ /DVHQVDWLRQOXPLQHXVHXQFRQFHQWUpG pQHUJLH/('

14,8 Watt

ZZZVWHLQHOGH[OHG

;/HG+RPH :

+DORJHHQ+DORJqQH :

0D[LPDOHHQHUJLHHIÀFLsQWLHGRRUWRHSDVVLQJ/('HQVHQVRU (IÀFDFLWpLQFUR\DEOHSRVVLEOHHQXWLOLVDQWXQGpWHFWHXUHW/(' • 170 LED's is goed voor 14,8 watt / 170 LED, équivalent pour +- 14,8 Watt • Levensduur LEDs : 50000 branduren / Durée de vie LED : jusqu'au 50000 heures • 90% energiebesparing / 90% d'économie d'énergie • Bereik 14 meter met een hoek van 140°/ Portée de détection : max. 14m avec angle 140° • IP 44 / IP 44 • Kijk voor meer info op : www.steinel.de/xled / Pour plus d'information : www.steinel.de/xled

VSA Handel BvBa Hagelberg 29 B-2440, Geel België

T +32 (0)14 25 60 50 F +32 (0)14 25 60 59 M [email protected]

IT

“WE VERPLICHTEN ONZE KLANTEN TIJDIG NA TE DENKEN OVER HUN INSTALLATIE” ELEKTROCONCEPT H&R BVBA GEBRUIKT SITUATIETEKENING AL IN OFFERTEFASE Hans Inslegers en Robin Pauwaert doorbreken de traditionele ketting van offerte, bestelling, uitvoering en facturatie door al in de offertefase te werken met een situatietekening van de elektrische installatie. Zo krijgen hun klanten niet alleen een schriftelijke beschrijving van hun installatie, maar ook een visuele neerslag ervan. Volgens Inslegers en Pauwaert zorgt die aanpak ervoor dat offertes opgemaakt kunnen worden voor quasi definitieve installaties. Voor de tekeningen zelf maken ze gebruik van StabiCAD LT, een softwarepakket van Stabiplan bvba. Door Jan De Naeyer TEKENING IN PREOFFERTEFASE Als de normale gang van zaken wordt gevolgd, maken elektriciens eerst een offerte, die in het beste geval resulteert in een bestelling. Na de bestelling wordt een en ander uitgetekend op plan. Niet zo bij Elektroconcept evenwel. Zij maken al een volledige tekening van de inplanting van de lichtpunten, stopcontacten, databekabeling enz. in de offertefase. “Klanten weten in de planningsfase vaak nog niet welke richting ze uit willen op elektrotechnisch vlak”, aldus Robin Pauwaert. “Daarom zitten wij altijd eerst met onze klant rond de tafel om de lichtpunten, het aantal en de locatie van de stopcontacten, de bewegingsdetectoren enz. te bespreken. Vaak blijkt een klant hier geen enkel idee over te hebben. Daarom ontwikkel-

den we met Elektroconcept een standaardinstallatie die we vaak op plannen intekenen. Die standaard biedt dan voldoende gesprekstof om de installatie aan te passen volgens de wensen van de klant. Dat gesprek resulteert in een eerste tekening die wij – nog altijd in de preoffertefase – terugsturen naar de potentiële klant. Die maakt daarop een aantal aantekeningen waarna we een quasi definitief plan genereren. Op basis daarvan maken we onze offerte op.”

VIER TEKENINGEN MINDER TIJDROVEND DAN VIER OFFERTES Deze aanpak lijkt tijdrovend maar Hans Inslegers en Robin Pauwaert kunnen heel wat redenen aanbrengen om voor deze manier van werken te kiezen. “Stel dat je de gewone weg volgt. Je dient een

Robin Pauwaert (links) en Hans inslegers (rechts): “Globaal gezien zijn we ervan overtuigd dat onze aanpak ons zeker niet meer tijd kost dan wanneer we op de reguliere manier zouden werken”

offerte in maar de klant wil nog heel wat zaken wijzigen. Dan moet je een volledig nieuwe offerte opmaken, waar ook heel wat tijd in kruipt. Naderhand moet je dan ook nog eens je eendraadschema en situatieschema opmaken. Kort gezegd, ik pas liever vier keer een plan aan dan dat ik vier nieuwe offertes moet aanmaken. Er kruipt immers heel wat tijd in het opmaken van offertes. Stel dat we een klant niet binnenhalen, dan hebben we daar meer tijd ingestoken dan onze collega’s, dat klopt. Maar als we de potentiële klant kunnen overtuigen om voor Elektroconcept te kiezen, dan is 80% van ons tekenwerk wel al achter de rug. We kunnen de tekening uit de offerte immers grotendeels recupereren voor de definitieve tekeningen die voor de elektrische keuring noodzakelijk zijn. Enkel de kringen

moeten nog een naam krijgen en daarna doet de software opnieuw zijn werk. Globaal gezien zijn we ervan overtuigd dat onze aanpak ons zeker niet meer tijd kost dan wanneer we op de reguliere manier zouden werken. Van de tien offertes die we uitschrijven, halen we er immers een zevental binnen. Daardoor blijft het aantal ‘verloren’ tekeningen binnen de perken. De tijd die we daaraan verliezen, recupereren we zeker tijdens de installatiewerkzaamheden.”

TEKENING AANGEVULD MET GEDETAILLEERDE BESCHRIJVING Het visuele aspect speelt ook een belangrijke rol in de aanpak van Elektroconcept. “Een offerte – hoe gedetailleerd ook – blijft veelal slechts wat lettertjes en cijfertjes op

ELEKTROCONCEPT H&R BVBA IN EEN NOTENDOP Elektroconcept ontstond in 2010 door de samenwerking tussen Hans inslegers (links op de foto) en Robin Pauwaert (rechts). “Aanvankelijk zijn we allebei in bijberoep begonnen maar al snel bleek dat er voldoende werk op de markt was om volledig zelfstandig te worden”, vertelt Robin Pauwaert. “We hielpen elkaar regelmatig uit de nood en in september vorig jaar besloten we om beide eenmanszaken stop te zetten en onze eigen bvba op te richten.” Elektroconcept H&R bvba is actief in verlichting, domotica, automatisatie, ventilatie, airco, zonne-energie, warmtepompen, datanetwerken en audio en tv. “Kortom de algemene elektriciteit”, aldus Hans Inslegers. “Zelfs tot en met het leveren van elektrotoestellen. Die activiteiten voeren we zowel uit in nieuwe gebouwen als bij renovatieprojecten, gaande van de particulier tot en met de kleine industrie. We focussen vooral op de regio Knokke, Brugge, Maldegem en Eeklo.”

elektricien.pmg.be

"Van de tien offertes die we uitschrijven, halen we er een zevental binnen. Daardoor blijft het aantal ‘verloren’ tekeningen binnen de perken" Elektricien 12 • Maart 2012

31

IT

Keuken • 1 stopcontact microgolf • 1 stopcontact oven • 1 stopcontact steamer • 1 stopcontact koelkast

Bureau

• 4 stopcontacten alg. gebruik • stopcontact microgolf • stopcontact oven • stopcontact steamer • stopcontact koelkast • stopcontacten alg. gebruik

Deel van een volledig uitgetekende installatie, hier van de studiekamer. “Ik pas liever vier keer een plan aan dan dat ik vier nieuwe offertes moet aanmaken”

papier”, aldus Hans inslegers. “Onze klanten krijgen daarentegen een afgewerkt plan waarop het hele elektrotechnische schema staat getekend. Zo kunnen ze zich al een concreet beeld vormen over hoe de elektriciteit in hun gebouw er zal uitzien. Let op: ook wij schrijven onze offertes volledig uit. Per ruimte maken we een hele plaatsbeschrijving met vermelding van alle elementen die wij er zullen installeren. Zo krijgen onze klanten ook nog eens een schriftelijke neerslag van wat er op het plan allemaal vermeld staat. Maar door er van bij de aanvang een plan bij te steken, vermijd je situaties waarin

je zelfs nog wijzigingen aan de offerte moet aanbrengen bij de ondertekening ervan.”

RUIM BEMETEN STANDAARDINSTALLATIE Omdat klanten in offertefase vaak nog niet hebben nagedacht over hun elektrische installatie, ontwikkelde Elektroconcept een standaard waar naar hartenlust van afgeweken kan worden. “Wij ontwikkelden samen een visie op hoe een standaardwoning er volgens ons zou moeten uitzien op elektrisch vlak”, zegt Robin Pauwaert. “We voorzien liever te veel dan te

Detail uit het eendraadsschema. Robin Pauwaert: “We voorzien liever te veel dan te weinig stopcontacten. Achter een tv plaatsen we steevast acht potjes, inclusief stopcontacten, distributie en twee datakabels. Ook onder een bed plaatsen we vaak twee stopcontacten voor de bediening van elektrische lattenbodems”

32


“Onze klanten krijgen een afgewerkt plan waarop het hele elektrotechnische schema staat getekend. Zo kunnen ze zich al een concreet beeld vormen over hoe de elektriciteit in hun gebouw er zal uitzien”

weinig stopcontacten. Achter een tv plaatsen we steevast acht potjes, inclusief stopcontacten, distributie en twee datakabels. Ook onder een bed plaatsen we vaak twee stopcontacten voor de bediening van elektrische lattenbodems. Daarnaast adviseren we vaak bewegingsmelders in toiletten, wasplaatsen, garages en gangen. Die melders zijn steeds minder een luxeproduct maar zijn eerder een kwestie van louter comfort. Heel vaak gaan onze klanten daarop in.”

ENTHOUSIASTE REACTIES De reacties van de klanten zijn heel enthousiast. Met deze aanpak blijkt Elektroconcept ook in te spelen op een maatschappelijke trend waarbij bouwende tweeverdieners vaak bijzonder weinig tijd hebben om zich tot vijfmaal over een offerte te buigen. “Een groot deel van onze klanten is vragende partij om enkel via mail te communiceren”, beseft Robin Pauwaert. “Onze aanpak is daar ideaal voor. Onze ontwerptekening kan door man en vrouw rustig thuis, op het moment dat voor hen het best past, bekeken en aangepast worden. Wij krijgen de aangepaste tekening terug en tekenen de aanpassingen opnieuw in, waarna we een gedetailleerde offerte opmaken. We merken dat klanten die we zelfs nog niet gezien hebben en die we enkel onze standaardinstallatie aanbieden, onmiddellijk beginnen dingen aan te passen, stopcontacten te verplaatsen, lichtpunten bij te voegen en dergelijke. Ze zijn dus in feite al deels een detailtekening aan het maken. Een dergelijke tekening in offertefase verplicht onze klanten eigenlijk om te beginnen nadenken over hun elektrische installatie. Wanneer dat denkwerk achter de rug is, is het voor ons veel eenvoudiger om een offerte op te maken en ontstaan er ook geen discussies meer achteraf. Dat betekent evenwel niet dat er niets

meer kan wijzigen tijdens de uitvoering van de werkzaamheden. Het aantal aanpassingen zal dan wel veel lager liggen, wat zowel voor de klant als voor ons een stuk comfortabeler is.”

EENDUIDIGE VERGELIJKINGSBASIS Het aanbieden van een gedetailleerde tekening in de offertefase verplicht de potentiële klanten van Elektroconcept om appelen met appelen en peren met peren te vergelijken. “Een van onze klanten is al eens zo eerlijk geweest om te zeggen dat hij onze tekening aan enkele concurrenten heeft bezorgd op basis waarvan zij hun prijs moesten geven”, verklapt Robin Pauwaert. “Dat zorgt inderdaad voor een duidelijke vergelijkingsbasis. Onze standaard is – zoals vermeld – vaak ruim bemeten, zeker in vergelijking met wat sommige sleutel-op-de-deurfirma’s aanbieden. Dankzij onze tekening kunnen we verklaren waarom we bijvoorbeeld twee stopcontacten onder een bed voorzien. Het is aan de klant om ons daar al dan niet in te volgen.”

STABICAD Voor het maken van hun tekeningen maken Hans Inslegers en Robin Pauwaert gebruik van StabiCAD LT. Met StabiCAD kunnen tekenaars installaties ontwerpen in het door de architect aangeleverde gebouwmodel. Er zijn twee versies beschikbaar op de markt, namelijk StabiCAD voor AutoCAD en StabiCAD voor Revit. Beide versies maken gebruik van vergelijkbare userinterfaces. Of een installateur kiest voor CAD en/of Revit hangt af van onder andere de aanwezigheid van bouwkundige Revitmodellen, momenten van uitwisselen van informatie en het gewenste detailniveau. Binnen StabiCAD voor AutoCAD werden twee edities ontwikkeld, met name de LT-editie

elektricien.pmg.be

Gratis updates binnen servicecontract Elektroconcept maakt enkel gebruik van de module Elektro Installatietechniek binnen de LT-editie. Daarmee kunnen Hans Inslegers en Robin Pauwaert sterk- en zwakstroominstallaties tekenen, symbolen toekennen aan kringen, eendraadschema’s genereren, kabelgoten tekenen en kabelgoten automatisch maatvoeren. “Elke elektricien moet voor ieder huis een eendraadschema en een situatieschema afleveren”, aldus Hans Inslegers. “Omdat we altijd al een mogelijke samenwerking tussen onze initiële eenmansbedrijfjes in het achterhoofd hadden, zijn we allebei StabiCAD 8 beginnen gebruiken. Hetzelfde gold voor ons facturatieprogramma. Op die manier kon de samenwerking op een vlotte manier tot stand komen. Wij maken een volledige intekening van het elektrische schema, waarna het programma het volledige eendraadschema automatisch opbouwt. Ook alle maatvoeringen kunnen opgenomen worden, waardoor een heel gedetailleerd overzicht ontstaat van de volledige installatie.

De LT-editie is een DWGcompatibele CAD-engine die alle AutoCAD-commando’s herkent. Dat is voldoende voor ons, want 3Dtekeningen en volledige bedradingsschema’s voor kasten hebben wij niet nodig. Wat de aankoop betreft, kun je kiezen uit een eenmalige aankoop of een servicecontract. Wij hebben voor dat laatste geopteerd, omdat we daardoor ook gratis updates krijgen en een beroep kunnen doen op de technische ondersteuning.”

OPLEIDING NOODZAKELIJK Een opleiding om met StabiCAD te leren werken, was geen overbodige luxe. “Een doorgedreven opleiding was wel noodzakelijk”, vertelt Robin Pauwaert. “Wanneer het pakket wordt aangekocht, zit er standaard sowieso een opleidingspakket bij. Wij hebben in totaal een cursus van drie volledige dagen gevolgd. Daarin zit onder andere een basispakket AutoCAD-tekenen. Het grote voordeel is dat alle cursisten elektriciens zijn, waardoor er heel wat ervaring uitgewisseld kan worden. Bovendien staat Stabiplan ook open voor wijzigingen. Wanneer wordt aangegeven dat bepaalde functionaliteiten ontbreken, kun je ervan uitgaan dat die in een volgende versie wel degelijk zijn opgenomen. Na de opleiding konden we daadwerkelijk met het pakket aan de slag. Soms wordt er wel eens een freshupcursus aangeraden wanneer de software werd bijgewerkt maar die updates wijzen vaak zichzelf uit.”

| BA12-12aBD |

en de PRO-editie. Hieronder vindt u een vergelijking. De LT-editie is uitbreidbaar met moduleopties. Beschikbare modules zijn cv & leidingen, gasleidingberekening, sanitair & riolering, tapwaterleidingberekening, lucht, luchtkanaalberekening, technische ruimten, sprinkler, schema-W, huisvestingsbeheer, elektroinstallatietechniek en elektrobesturingstechniek.

Zo bouwt men vandaag. Building Automation van Beckhoff.

Zo bouwt men flexibel: met beton.

Zo bouwt men klassiek: met bakstenen.

Zo bouwt men veilig: met staal.

Zo bouwt men intelligent: met automatiseringscomponenten van Beckhoff.

www.beckhoff.be/building Door het gebruik van Beckhoff Building Automation kunnen alle technische systemen worden geïntegreerd op basis van een op PC en Ethernet gebaseerd gebouwautomatiseringsconcept. Het resultaat: investeringskosten worden geminimaliseerd, onderhoud en flexibiliteit worden geoptimaliseerd, de engineeringskosten worden verlaagd en alle criteria voor gebouwautomatisering volgens energie-efficiëntieklasse A worden vervuld. Met het modulaire Beckhoff besturingssysteem kunnen alle gegevenspunten en subsystemen worden verbonden via Beckhoff busklemmen en flexibel worden bediend met een smartphone tot en met een touchpanel.

IPC I/O Automation

Hans inslegers: “Als we de potentiële klant kunnen overtuigen om voor Elektroconcept te kiezen, dan is 80% van ons tekenwerk al achter de rug”


33

BEKABELING

GROTERE KABELSECTIE KAN GELD EN MILIEU SPAREN GRATIS INTERNETTOOL MET BEREKENINGSMODULE ONLINE Door de keuze voor elektrische bekabeling met grotere sectie kunnen bedrijven niet alleen geld besparen, maar ook milieuwinst boeken en dus duurzamer produceren. Via een vrij beschikbare internettool die de elektriciteitswetten en internationale normen (IEC 60287 en 60228) combineert met concrete elektriciteitsprijzen, kabelprijzen en CO2-uitstoot, lukt het nu om die energie-efficiëntie te kwantificeren. Door Yves De Groote Een optimalisering van de kabelkeuze kan leiden tot een aanzienlijke kostprijsbesparing

KABEL- EN SECTIEKEUZE Lang werd gedacht dat een grotere kabelsectie louter geldverspilling was, maar nu groeit het besef dat hierdoor per saldo geld kan worden bespaard en de milieubelasting worden verminderd. In de jaren 80 werd hierbij door de kabelfabrikanten al stilgestaan en

werden toen al met zelf geschreven programma's de nodige berekeningen gemaakt, maar de tijd was er toen – in tegenstelling tot nu – nog niet rijp voor. Energie was nog relatief goedkoop en duurzaam produceren stond nauwelijks op de agenda van de industrie. De situatie is nu echter helemaal anders.

BELANG VAN DE JUISTE BEKABELING Elektrische bekabeling wordt nogal eens stiefmoederlijk behandeld: het is vaak het laatste onderdeel bij de materiaalkeuze bij installatieprojecten, maar ook in het ontwerp van bijvoorbeeld elektrische of machineinstallaties. Hoewel er voor de verschillende toepassingen duidelijke normen voor de juiste bekabeling bestaan, vraagt een aantal aspecten nadrukkelijker aandacht, aldus ook productmanager Paul Helsen van de Lapp Group. Hij wijst op de mogelijke uitbreidingen van installaties, als gevolg waarvan het benodigde vermogen toeneemt en mogelijke elektromagnetische storingen als gevolg van toenemend gebruik van vermogenselektronica met een hoge concentratie aan elektronische componenten in een beperkte ruimte.

Een juiste kabelsectie leidt ook tot een betere temperatuur in de schakelkast

34


AREI UITGANGSPUNT

zonder andere kabels in de nabijheid), een identieke opstelling van 1,5 mm² slechts 26 ampère.

Het AREI vormt het uitgangspunt voor de kabelkeuze. De kabels moeten aan bepaalde OPTIMALE SECTIEGROOTTE voorwaarden voldoen, die volgens De keuze voor een grotere sectie kabeltype in specifieke normen werden vastgelegd. dan minimum vereist, resulteert in minder energieverlies door Onder andere de bepaling van de juiste kabelsectie is gebaseerd op opwarming. De warmteproductie ten gevolge waarden die in de normen zijn van een stroom die opgenomen. een geleider De normen houden ook D E KUNST BESTAAT door loopt, kan berekend rekening met ERIN EEN correctiefactoren voor worden met de Wet EVENWICHT TE van Joule. In een de maximale belasting VINDEN TUSSEN in functie van de grondgeleider met weerstand of omgevingsOPTIMALE SECTIE EN R is de warmteproductie temperatuur, de (energieverlies in KOSTPRIJS aanwezigheid of weerstand) Q gelijk nabijheid van andere aan de weerstand kabels onder of boven de grond, vermenigvuldigd met het kwadraat op een open of gesloten rek en het van de stroomsterkte I en de tijd t of effect of de nabijheid van het product van het vermogen en de kabelkanalen of -goten en kokers. tijd. Belangrijk is zich te realiseren dat Minder warmteverlies komt dus bij een te kleine diameter of het overeen met minder onzorgvuldig toepassen van die energieverbruik. De kunst bestaat erin het evenwicht te vinden tussen correctiefactoren het risico bestaat op oververhitting, die leidt tot de optimale sectie en de kost van degradatie van isolatiemateriaal en de kabel. mogelijk kortsluiting of brand. De benodigde dikte van de geleider ONLINETOOL hangt af van de hoeveelheid stroom Universeel toepasbaar die maximaal door de kabel zal Dit is meteen ook het uitgangspunt lopen. van de online EcoCalculator van Hoe groter de diameter van de kern, hoe meer stroom de kabel kan Nexans. Deze universeel toepasbare tool geleiden. berekent op basis van de algemeen Het verband is echter niet lineair, gekende elektriciteitswetten en de door de warmteontwikkeling. internationale normen IEC 60287 Een XVB (een kabel met XLPEen IEC 60228 (zie verder) een aderisolatie en pvc-mantel) van geoptimaliseerde sectiegrootte. 2,5 mm² kan volgens de norm Hij geeft aan hoeveel kWh kan (HD604 S1 part4 section G) worden bespaard en hoeveel 36 ampère aan (AC, eenfasig, minder CO2-emissie mogelijk is, opgesteld in de open lucht 30 °C

elektricien.pmg.be

BEKABELING door een grotere sectie en dus een geringer joule-effect. Dat wordt vervolgens afgewogen tegen de meerkost van de dikkere bekabeling, de elektriciteitsprijs, de activiteitsgraad en de verwachte levensduur van de installatie. Kostprijs over hele levensduur Een veelgemaakte fout bij het plannen van projecten is dat men uitgaat van de pure kostprijs van een kabel. Zo kan men kiezen voor een kleinere kabeldiameter (met een kleinere kostprijs), maar de kostprijs over de gehele levensduur kan in vele gevallen veel prijziger zijn, omdat bijvoorbeeld de grotere warmteontwikkeling het verbruik de hoogte injaagt. Bij de keuze wordt dus beter gekeken naar de langetermijneffecten dan naar de winst op korte termijn. Helaas wint de laatste factor nog dikwijls het pleit. Vraag is of dat nog langer houdbaar is in het licht van de toenemende energieprijzen en een grotere ecologische bewustwording.

IEC 60287 EN IEC 60228 De IEC 60287-norm beschrijft de berekening van de verliezen in de kabel en de thermische weerstanden van de kabel en de omgeving bij een stationaire stroom. Een belangrijk element in die berekeningen is de constructie van de kabel, te vinden in de IEC 60228-norm. Deze norm omschrijft de constructie van de kabelkernen van installatiekabels, met als belangrijk stuk de maximale weerstanden. De gegevens hiervan kunnen grotendeels in de brochures van de diverse fabrikanten worden teruggevonden.

GEBRUIK VAN DE TOOL Het gebruik van de Ecocalculator start met de selectie van de kabel en de sectie die men wil optimaliseren.

De internettool vervangt de oorspronkelijke berekening van de kabel in geen geval, maar zal een alternatieve (grotere) kabelsectie voorstellen. Bijkomstig voordeel is dat – indien beschikbaar – ook een halogeenvrije versie wordt gesuggereerd. Halogeenvrije kabels hebben als voordeel dat bij eventuele brand geen giftige stoffen vrijkomen. Ook is de rookintensiteit lager, waardoor de evacuatie vlotter kan verlopen en het werk van hulpdiensten wordt verlicht. Vervolgens vult de gebruiker de waarden in voor de stroomsterkte (in A), de spanning (in V), de activiteitsgraad (in %), de werkelijke energieprijs die hij betaalt (in euro/KWh), de verwachte levensduur van de installatie (in jaren), de spanningsval (in %), de totale kabellengte en de mogelijke prijskorting op de brutoprijslijst van de kabel. Als die eenmaal ingevoerd zijn, berekent de tool automatisch de mogelijke energie- en CO2emissiebesparing (uitgedrukt in kWh, euro’s en in CO2equivalenten, alsook een vergelijkbare vliegafstand) voor de aangeboden alternatieven. Het is ook mogelijk om de resultaten meer in detail te zien. Ook kunt u de gegevens in pdfvorm opslaan, zodat u deze makkelijk met uw potentiële klanten kunt delen.

De ecocalculator in 4 eenvoudige stappen: vooreerst dient u het soort kabel te selecteren

Vervolgens selecteert u het exacte type (aantal geleiders en diameter)

TERUGVERDIENTIJD De totale besparing tijdens de levensduur en terugverdientijd worden ook berekend. Uiteindelijk bepaalt die terugverdientijd of de meerkost van een alternatief te overwegen is. Dat is een keuze die elke gebruiker voor zich moet maken; de Ecocalculator biedt enkel de cijfers aan om die keuze rationeel en precies te onderbouwen. De calculator is te vinden en vrij te gebruiken op:

In de derde stap vult u de specifieke parameters van het project in

www.nexans.be/ecocalculator

POSITIEVE REACTIES Bij de lancering vorig jaar van de EcoCalculator werden meer dan 500 demonstraties gegeven. Op een enkele uitzondering na waren de reacties bijzonder positief. Productmanager bij Nexans Pascal Place: “Zo had een groot Belgisch chemisch bedrijf graag de EcoCalculator gebruikt voor recent afgeronde investeringen, maar kende ze bij de detailengineering van de installaties de tool nog niet. We zien nu dat er maandelijks zo'n 650 berekeningen gemaakt worden.” Gevraagd naar het grootste voordeel van deze internettool antwoordt Pascal Place: “Optimaliseren kun je niet met de tabellen van de verschillende normen alleen.” “Bedrijven staan bovendien onvoldoende stil bij de financiële en meteen ook milieuwinst die te behalen is door de keuze voor een andere kabelsectie. Met de Ecocalculator, gebaseerd op internationale IEC-standaarden, staat die winst aantoonbaar en verifieerbaar zwart-op-wit.”

elektricien.pmg.be

De module stelt vervolgens een alternatief voor, en de winst die kan worden behaald in termen van terugverdientijd, financiële en ecologische winst Elektricien 12 • Maart 2012

35

BEURZEN

MEER BEZOEKERS OP INTERSOLUTION ONDANKS WEGVALLEN FISCALE STIMULI MONITORING, E-MOBILITY, MICROINVERTOREN EN BIPV IN DE LIFT Op Intersolution bleek alweer de veerkracht van de PV-sector. Ondanks de afbouw van de steunmaatregelen zagen we toch een volgeboekte beurs, grotere stands en vooral meer bezoekers dan vorig jaar. De meeste standhouders klonken dan ook positief. De tot hiertoe geïnstalleerde 1,4 gigawatt in België zal dus ook in 2012 nog gevoelig uitgebreid worden, maar 2012 dient zich wel aan als een overgangsjaar met aanzienlijke uitdagingen. Door Sammy Soetaert ENKELE CIJFERS Intersolution klokte dit jaar af op 5.246 bezoekers, een stijging van liefst 26% ten opzichte van het jaar daarvoor. De uitbreiding van de beschikbare ruimte, met meer (138) en grotere stands en een intensieve promocampagne leidden tot de grote opkomst. Vooral donderdag en vrijdag waren de topdagen. Volgend jaar valt de beurs iets later, op 24, 25 en 26 januari.

EVOLUTIES Op korte termijn is de PV-branche enorm geëvolueerd. Dat was ook goed te zien op Intersolution. Het traditionele triumviraat paneel – omvormer – bevestigingssysteem is allang niet meer allesoverheersend. Relatief nieuwe markten zoals die van de e-mobility, breken stilaan

Vooral op donderdag en vrijdag waren de beursstands meer dan goed gevuld

door. Dat uit zich ook op Intersolution, met systemen zoals PV-pergola's en laadpalen voor elektrische voertuigen die meer aandacht krijgen. Dat consumenten die zonnepanelen plaatsen, nauwgezet bezig zijn met hun energieverbruik en -productie, uit zich ook in de vlucht die energiemonitoringsystemen nemen. Daarnaast zien we dat ook omvormerproducenten niet stilzitten. Draadloze oplossingen worden verder uitgewerkt en zaken als micro-invertoren werden bij meerdere fabrikanten voorgesteld. Opvallend is ook dat deze systemen vaak gekoppeld kunnen worden aan de pc of de laptop, zodat men per paneel de prestatie kan nagaan. Ook thermografische camera's passen naadloos in dat verhaal. De consument is duidelijk vragende (of eisende?) partij om

Evolutie prijspeil per Wp in 2011 3,2 2,9 2,6 2,3 2 f eb 11 apr 11 jun 11 aug 11 okt 11 dec 11 jan 11 mrt 11 mei 11 jul 11 sep 11 nov 11 jan 12

De moduleprijs blijft stelselmatig dalen, waardoor de PV-markt ook zonder fiscale stimuli interessant blijft

36


een beter zicht te krijgen op de prestatie van zijn installatie. Zoals een bezoekende installateur het verwoordde: “Twintig jaar waarborg geven op het rendement, allemaal goed en wel, maar mijn klanten zijn daar niet van overtuigd. Ze willen zekerheid over het functioneren van elk apart paneel.”

EVEN OVER DE GRENS Liefst 23% van de bezoekers kwam uit Nederland, wat eigenlijk niet zo verwonderlijk is. De Nederlandse PV-markt begint namelijk stilaan op gang te komen. Op het eerste gezicht is dat merkwaardig, want er zijn geen steunmaatregelen zoals bij ons. Zonder groenestroomcertificaten of fiscale stimuli blijkt de PV-sector dus interessant genoeg om in te investeren. Ongetwijfeld spelen de actuele en de toekomstige elektriciteitsprijs daarin een grote rol. Het wegvallen van de fiscale stimulans van 40% zal ongetwijfeld een negatieve impact hebben. Maar als de consument zijn elektriciteitsfactuur in de bus krijgt, zal hij snel beseffen dat zonnepanelen een prima investering blijven. Zeker als het prijspeil van zonnepanelen op lange termijn blijft dalen (zie de tabel).

NAAR EEN NIEUW EVENWICHT Feit is dat de subsidiëring ervoor zorgde dat heel wat bedrijven zich op de PV-markt begaven. Als de vraag daalt, zullen ongetwijfeld ook de winstmarges dalen. Het gevolg zal zijn dat het aantal plaatsers zal afnemen en het valt te verwachten dat net de 'opportunisten' van vroeger dit eerst zullen doen. Er zal dus stilaan een nieuw

evenwicht komen in de PV-sector. We kunnen maar hopen dat dit bereikt kan worden zonder sociaal bloedbad.

VASTE TERUGVERDIENTIJD De terugverdientijd voor residentiële installaties varieerde in de laatste vier jaar grosso modo van vijf tot elf jaar. De prijs per wattpiek daalde de afgelopen jaren sterk, waardoor er inderdaad een oversubsidiëring was. Groenestroomcertificaten van € 450 werden echter zeer plots drastisch afgebouwd, om een maand later alweer wat herzien te worden. Nauwelijks een jaar later beslist men de fiscale 40%-regel af te bouwen, een regel die nauwelijks anderhalve maand later inging. Dat alles resulteert in onzekerheid voor bedrijven en consumenten. Met een doordachte en beter getimede subsidieregeling had men de terugverdientijd veel beter constant kunnen houden op pakweg zeven à acht jaar. 20-20-20 Dat is net wat de politiek hoort te doen: bedrijven en consumenten een langetermijnzekerheid bieden over hun investeringen. Valt deze zekerheid weg, dan wordt het moeilijk om consumenten ervan te overtuigen engagementen op lange termijn, zoals zonnepanelen, aan te gaan. Wat bovendien, naast de puur economische factor, vaak vergeten wordt, is het ecologische potentieel van deze branche. Of zijn de 20-20-20-doelstellingen (tegen 2020 20% energie besparen en 20% van de energie opwekken met hernieuwbare bronnen) enkel van toepassing in niet-crisistijd?

elektricien.pmg.be

ZONNE-ENERGIE

TERUGVERDIENTIJD ZONNEPANELEN: ONMOGELIJK TE BEREKENEN VARIABELE FACTOREN VERHINDEREN EXACTE BEREKENING Wie de laatste tijd de krant openslaat, wordt er mee om de oren geslagen: de terugverdientijd van zonnepanelen. Een bloemlezing leert dat deze berekening blijkbaar niet evident is: sectorfederatie PV Vlaanderen spreekt over een terugverdientijd van zeven jaar (persbericht d.d. 27/01). Een fictieve berekening op de overheidssite energiesparen.be geeft een terugverdientijd aan van negen jaar en twee maanden. Netto, de weekendbijlage bij De Tijd, spant de kroon met elf jaar en zeven maanden (28/01). Knack spreekt dan weer van 6,2 jaar (website, 27/12). Onduidelijkheid troef dus. Het resultaat is dat potentiële klanten niet meer weten wat te geloven. Wij zetten alles even in perspectief. Door Sammy Soetaert

Terugverdientijd PV: berekeningen lopen sterk uiteen

ONBEREKENBAAR Laat ons maar meteen met de deur in huis vallen. De terugverdientijd exact berekenen is onmogelijk. Dat lijkt op het eerste gezicht geen goed nieuws, want uw klanten willen zekerheid. In dit geval is het echter positief. Het is namelijk zo dat de berekening mee afhangt van twee variabele factoren: de prijsevolutie van de zonnepanelen en de prijsevolutie van de elektriciteit. Bij quasi alle berekeningen gaat men uit van de huidige gangbare prijzen, en dat is helaas zeer kort door de bocht. Prijs per Wp In de nabeschouwing van Intersolution (vorige pagina) ziet u de grafiek over het internationale prijspeil van zonnepanelen in 2011. Het is meteen duidelijk dat die een sterk neerwaartse trend vertoont. Het artikel in Netto gaat uit van een installatie van 3 kWp met een kostprijs van € 12.720, of meer dan € 4/Wp. Elke installateur weet dat deze prijzen ondertussen totaal achterhaald zijn. Prijzen van € 2,7 à € 3/Wp zijn ondertussen gangbaar (februari

2012). Zelfs een daling tot € 2,5/Wp zit er op korte termijn in. Elektriciteitsprijs Een tweede factor die voor discussie vatbaar is, is de elektriciteitsprijs. In de berekeningen die wij onder ogen kregen, varieerde die van ongeveer 18 cent/kWh (Netto) over 20 cent/kWh (PV Vlaanderen) tot 23 cent/kWh (Knack). Los van de geschatte huidige prijs is hier de evolutie van deze prijs van veel groter belang. Een installatie die jaarlijks 3.000 kWh opbrengt, levert vandaag, volgens het tarief van de voornoemde partijen, respectievelijk € 540, € 600 en € 690 aan jaarlijkse besparing op de elektriciteitsfactuur op. In twintig jaar tijd levert dat verschillen in berekening op van liefst € 3.000. Wie is nu correct, vraagt iedereen zich af? Wel, hoogstwaarschijnlijk niemand. Het is weinig waarschijnlijk dat de elektriciteitsprijzen binnen tien jaar nog steeds op hetzelfde peil zullen liggen. En dat is net een factor die in geen enkele berekening meegeteld wordt. Als we de evolutie van de prijzen

bekijken vanaf 2005 tot december 2011, dan zien we ook hier een duidelijk stijgende trend. Als de prijzen in dezelfde mate stijgen als in de voorbije jaren, dan zou dat in 2025, na extrapolatie van de cijfers, een prijs betekenen tussen 28 (zeer conservatieve berekening) en 42 cent per kWh (de maximale berekening), met een gemiddelde verwachting van 35 ct./kWh. Als dat gemiddelde effectief ook gehaald wordt, dan zou dat bijvoorbeeld een winst betekenen voor het jaar 2025 van liefst € 1.050.

MAAR ... Niemand weet wat de elektriciteitsprijzen effectief gaan doen. Er wordt wel nog een aanzienlijke stijging verwacht, maar het effectieve verloop is afhankelijk van zoveel (economische) factoren. Dat geldt in mindere mate ook voor de prijs per Wp van de zonnepanelen. Het is dus eigenlijk absurd om voorspellingen te doen over een onderwerp waarbij zoveel factoren variabel zijn. We kunnen wel meegeven dat beide fluctuerende factoren voorlopig in

Evolutie elektriciteitsprijs 22

voor gezin met verbruik 3.500 kWh/jaar

ct/KWh

20 18 16 14 12 2005

elektricien.pmg.be

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

het voordeel van zonnepanelen lijken te spelen. De elektriciteitsprijs blijft stijgen en de panelen dalen in prijs. Daarnaast zijn er nog zoveel factoren die in de komende jaren een positieve of negatieve invloed kunnen uitoefenen. Komen de gewesten met steunmaatregelen over de brug? Worden de groenestroomcertificaten nog eens herbekeken? Wat met de feed-intarieven: blijven die op het huidige peil? In zekere zin is de PV-branche het slachtoffer van haar eigen succes. Door de oversubsidiëring is men PV steeds meer gaan zien als een investeringsvehikel. Het financiële aspect bleek algauw de overhand te krijgen op het 'groene' aspect.

TWIJFELENDE KLANTEN? U merkt ongetwijfeld een afwachtende houding bij uw potentiële klanten. De tijd dat klanten zelf belden voor een PVinstallatie, is helaas voorbij (en zal waarschijnlijk nooit meer terugkeren). Bovendien zorgt een onzorgvuldige berichtgeving voor bijkomende onzekerheid. Laat u echter niet uit het lood slaan: wijs hen op de nog bestaande voordelen van PV, zoals groenestroomcertificaten, en de besparing die ze kunnen maken op hun elektriciteitsrekening. Een besparing die hoogstwaarschijnlijk nog zal toenemen met de jaren. Daarnaast kunt u hen ook wijzen op de onzekerheid van andere investeringen. In deze onzekere financiële tijden lijkt beleggen in aandelen en obligaties niet evident te zijn. Spaarboekjes brengen bovendien al helemaal niets meer op. Een investering in PV blijft dus zeker aan te raden en in één moeite investeren uw klanten ook in een duurzame energie. Elektricien 12 • Maart 2012

37

INTERSOLUTION 2012 PVS300 8 KW De stringomvormer is specifiek ontwikkeld voor de fotovoltaïsche sector. De omvormer onderscheidt zich door een gebruiksvriendelijke bediening en een uitgebreide functionaliteit. De PVS300 is ook veilig, door verschillende modaliteiten aan het apparaat. De omvormer heeft een hoog omzettingsrendement en een hoog maximaal vermogenspunt, ongeacht de zonneschijn. Een ander voordeel is de geluidsreductie. Daardoor kan het apparaat binnen geplaatst worden. De console is overigens eenvoudig uit de stringomvormer te halen en makkelijk te bedienen. Technische gegevens: - Max. vermogen: 8.900 W - Max. spanning: 900 V DC

S_18 ZONNEPANEEL Het zonnepaneel van Aleo Solar doorstaat makkelijk de Duitse kwaliteitsstandaarden, wat zich uit in de verschillende certificaten: IEC/EN 61215 (Ed. 2) en IEC/EN 61730, veiligheidsklasse II. Aleo Solar biedt dan ook tien jaar productgarantie op de PV-module.

- Max. rendement: 97,1% - Beschermingsklasse: IP55 (behuizing) - Geluidsniveau: max. 45 dBA ABB 02/718.63.11

RBEE SOLAR Dit toestel is een kilowattuurteller en monitoringsysteem in één. Het toestel werkt onafhankelijk van een omvormer en is op elke installatie te gebruiken. De Rbee Solar is snel te installeren en men kan dagelijks de PV-installatie controleren. Door een ingebouwde GPRSmodem is er geen aansluiting op het internet nodig; bij aankoop van het toestel wordt een gratis abonnement van twee jaar meegeleverd. De monitoring kan ook online gebeuren: door de financiële en technische gegevens in te voeren kan men de eigen waarden vergelijken met de theoretische waarden om een gedetailleerd overzicht te krijgen van de eigen PV-installatie. De Rbee Solar bestaat voor één- en

38


- Stekker: MC3-klasse - IP-klasse: IP65

ALEO SOLAR +49(0)39/848.32.80

RST 25IX CONNECTOR

driefasige netwerken.

Deze connector kan gebruikt worden bij cross sections tot 6 mm². Met kabels tot 6 mm² kan de connector stroomsterktes aan tot 32 A, bij spanningen van 230 of 400 V. Met de connector kan men grotere cross sections met elkaar verbinden, waardoor de overbrenging tussen de omvormer en het opslagpunt gereduceerd wordt. Door het ontwerp (en de duidelijke grijze kleur) kan de connector niet verkeerdelijk aangesloten worden. Daardoor kan de montage ook vrij eenvoudig en snel verlopen, net als eventuele herstellingen of onderhoudsbeurten.

AS SOLAR 051/40.52.22

ATEM 03/866.18.00

SOLAR-LOG 1000

HDPE PLASTIC CONSOLE Het ontwerp zorgt naast de beperkte dakbelasting ook voor een efficiënte koeling van de zonnepanelen en is dus geschikt voor platte daken. De consoles zijn gemaakt van polyethyleen met een hoge dichtheid en zijn uv-bestendig. Het gewicht en de kosten van de structuur worden met 20% verminderd en de installatietijd met 80%. De consoles zijn stapelbaar, wat het transport vereenvoudigt. De helling van het zonnepaneel t.o.v. het dak bedraagt 12,5°. Ze kunnen zowel zijdelings als in de lengte verbonden worden met aluminium profielen van 40/40/4 mm. Zo wordt de installatie een homogeen systeem met een hoge weerstand tegen atmosferische invloeden,

Technische gegevens: - Rendement: 14,6% - Nominaal vermogen: 240 W - Dimensies (lxbxh): 1.660 x 990 x 50 mm - Gewicht: 21 kg - Aantal cellen: 60 - Materiaal voorzijde: solarglas - Materiaal achterzijde: polymeerfolie - Materiaal raamwerk: aIuminium legering

zoals windbelasting.

BISOL 016/39.15.60

Dit toestel kan tot honderd omvormers ondersteunen. Men kan de module eenvoudig bedienen met een interface op het touchscreen, maar dat kan ook via een webbrowser binnen het netwerk. Het toestel kent een uitgebreide monitoring, waaronder een uitvalbewaking, maar ook de status van de omvormers of een dagelijkse rendementsmelding kunnen worden weergegeven. De aansluiting gebeurt met twee RS485-interfaces of met een gecombineerde RS485/RS422interface voor de aansluiting van omvormers. Een verbinding met het netwerk gebeurt via ethernet en met het internet via een draadloze verbinding met de modem.

De Solar-Log1000 is compatibel met alle gangbare omvormers.

DEKENS TECHNICS 055/30.36.70

elektricien.pmg.be

INTERSOLUTION 2012 FB250-F-G

M215 MICRO-OMVORMER

Het monokristallijne zonnepaneel van Elsingor heeft een speciale glasstructuur, afkomstig van SaintGobain. Onder de naam Albarino is die verkrijgbaar in G-uitvoering of in P-uitvoering. De glasstructuur zorgt ervoor dat de zonnestralen gespreid in het glas vallen, waardoor de kans op oververhitting vermeden wordt. De panelen zorgen altijd voor goede prestaties, ook op daken die minder goed georiënteerd zijn. Technische gegevens: - Maximaal vermogen: 250 Wp - Aantal cellen: 60 - Celgrootte: 156 x 156 mm - Afmetingen: 1.645 x 985 x 40 mm (Lxbxh)

Enphase Energy stelt een innovatieve technologie voor die de ontwikkeling van de zonneenergie bevordert. Een grotere stroomproductie, een grotere veiligheid, een eenvoudige installatie en een garantie van 25 jaar maken van deze omvormer een sterke speler op de markt. De module is bestand tegen stof en beschaduwing en de monitoring kan per module gebeuren.

ELSINGOR 02/367.86.40

FRONIUS IG TL Deze trafoloze PV-omvormer heeft een standaardsysteemmonitoring en is geschikt voor tal van installaties, gaande van eengezinshuizen tot boerderijen en kleine bedrijven. De systeemmonitoring, de Status Manager, meldt eventuele storingen direct en stelt zo het rendement van de PV-installatie op langere termijn veilig. De omvormer heeft ook een stringuitvalherkenningsfunctie. Die herkent systeemstoringen vroegtijdig, waardoor ze verhinderd kunnen worden. Technische gegevens: - Nominaal vermogen: 4.600 W AC - Max. rendement: 97,7% - Afmetingen:

ENPHASE ENERGY +33(0)474/98.41.43

Dit zonnepaneel met monokristallijne zonnecellen is gemaakt met de grootste precisie en is bovendien overeenkomstig de strengste internationale standaarden. Alle producten moeten overigens de fabriekseigen tests ondergaan. Een strikte kwaliteitscontrole tijdens het hele productieproces moet elk foutje elimineren.

597 x 413 x 195 mm (lxbxh) - Beschermingsklasse: IP55

FRONIUS 03/235.77.17

Technische gegevens: - Celrendement: 18,2% - Celgrootte: 12,7 cm - Aantal cellen: 96 - Afmetingen: 1.560 x 1.064 x 46 (lxbxh) - Aantal bypassdiodes: 4 - Piekvermogen: 265 Wp - Modulerendement: 15,8% - Werkingstemperatuur: -40 tot 85 °C

GH SOLAR 016/38.06.82

EPIC SOLAR 4 Deze industriële connectoren zijn specifiek ontworpen voor fotovoltaïsche toepassingen. Het nieuwe design moet er bovendien voor zorgen dat men de connectoren nog makkelijker aan elkaar kan verbinden; met een simpele klik worden de mannelijke en de vrouwelijke connector met elkaar verbonden en wordt een duurzame connectie gemaakt. De connectoren zijn gecertificeerd volgens de Europese normering en zijn volledig compatibel met de industriële standaard.

Dit zonnepaneel kan een rendement halen van 12,6%. De modules hebben een speciale lichtabsorptietechnologie, die resulteert in een hogere output. Alle modules zijn overigens conform de RoHS-richtlijn, wat het milieu ten goede komt; de zonnepanelen bevatten namelijk geen cadmium of lood.

elektricien.pmg.be

25 mm (zonder mounting bracket) - Gewicht: 1,6 kg

GH 265M125

SF155-L

Technische gegevens: - Max. vermogen: 155 Wp - Tolerantie: +10% / -5% - Modulerendement: 12,6% - Afmetingen: 1.257 x 977 x 35 mm (lxbxh) - Veiligheidsklasse: IP67 (met bypassdiode) - Energy Payback Time: minder dan een jaar

Technische gegevens: - Max. input DC-voltage: 45 V - Operating range: 16 V - 36 V - Max. output: 215 W - Nominaal voltage: 230 V AC - EN 50530-efficiëntie: 95,4% - Statische MPPT-efficiëntie: 99,6% - Afmetingen: 172 x 164 x

IKAROS SOLAR 03/641.64.80

Technische gegevens: - Toelaatbare impulsspanning: 10 kV - Nominale stroom: 45, 52 of 60 A

- Doorsnede: 4, 6 of 10 mm² - Klembereik: 4,5 – 7,8 mm doorsnede - Uv- en ozonbestendig - Beschermingsklasse: IP68 LAPP +31(0)40/228.50.00 Elektricien 12 • Maart 2012

39

INTERSOLUTION 2012 POWERTEC PLUS

GEKLEURDE PV-MODULES

PV-module Mono Black overtuigt door een flexibele planning: er zijn paneelklassen voor elke installatiedimensie en hij werkt met hoge werkingsgraden. Ook aan de kust of in de landbouw zijn de panelen geschikt. De installatie is eenvoudig, met een gering gewicht en handige formaten. Aan elke paneelzijde is een montage mogelijk. De panelen zijn gecertificeerd volgens de strenge internationale normen. Mage geeft dan ook een productgarantie van tien jaar. Technische gegevens: - Plustoleranties tot 5 Wp - Nominaal vermogen bij STC: 265 Wp - Nullastspanning (bij STC): 59,60 V

Martifer komt met gekleurde PV-modules. De zonnepanelen zijn verkrijgbaar in zeven kleuren: diamond blue, fresh green, sparkling gold, starry blue, cocoa brown, glitter red, maple red. De modules beschikken echter niet over zwakkere eigenschappen; zo zijn ze bestand tegen heel wat externe omstandigheden, zoals een hevige sneeuwval (die een druk van 5.400 Pa op de panelen uitoefent). - Aantal cellen: 96 - Celgrootte: 125 x 125 mm - Moduleafmetingen: 1.580 x 1.069 x 50 mm (lxbxh) - Aantal bypassdiodes: 4 MAGE SOLAR +49(0)282/661.60.38

WESTLAKE JUNCTIONBOX

MULTI-CONTACT 056/36.41.00

Technische gegevens: - AC-uitgangsspanning: 230 V (+/- 2%) - AC-uitgangsstroom: 13 A - Max. ingangvermogen: 3,3 kWp

40


MARTIFER SOLAR 09/324.29.30

Deze nieuwe stringstroombewaking verhoogt de efficiëntie in PV-installaties. Het bewakingssysteem herkent vermogensverliezen die door vuile of beschadigde panelen kunnen ontstaan, waardoor snel maatregelen kunnen worden getroffen. Het systeem is tweedelig. Er is de meetmodule, die de stroomwaarden van maximaal acht PVstrings kan meten. De module registreert een gelijkspanningswaarde van maximaal 1.200 V. De communicatiemodule verzamelt die meetwaarden en geeft die door aan een hogere besturing als Modbus-RTU-slave. Er kunnen tot 31 communicatiemodules zonder repeater geïntegreerd worden.

Zo kunnen bijna 2.000 PV-strings bewaakt worden.

PHOENIX 02/723.98.11

LICHTGEWICHT DAKSYSTEEM

POWERROUTER PR30S Dit intelligente systeem laat toe om heel wat energie en geld te besparen; de PowerRouter slaat de energie, die overdag door de zonnepanelen opgewekt wordt, op in accu's, om die energie 's avonds te verbruiken. Op die manier wordt de belasting van het net gereduceerd en worden heel wat elektrische apparaten met eigen opgewekte energie gevoed; zo kan tot 70% van het totale energieverbruik komen uit de eigen opgewekte energie. Het systeem is makkelijk te installeren en te configureren.

- Aantal cellen: 60 - Aantal bypassdiodes: drie - Productgarantie: tien jaar

SOLARCHECK

Deze junctionbox is specifiek ontworpen voor kristallijne PV-modules. Dankzij het lage ontwerp kan het vlak onder het frame van de module geïnstalleerd worden, wat de montagetijd terugdringt. Die montage verloopt overigens vrij eenvoudig, met behulp van een siliconenkit. De junctionbox is standaard uitgerust met de nieuwe MC4PLUS-connectoren. Technische gegevens: - Nominale stroom: 12 A (met diodes) - Nominale spanning: 1.000 V DC - Beschermingsklasse: IP65 - Aantal diodes: 3 - Kabellengte: 80 cm of op maat

Technische gegevens: - Max. vermogen: 240 Wp - Modulerendement: 15,1% - Afmetingen: 1.639 x 982 x 35 mm (l x b x h) - Glasdikte: 4 mm

en 15 A - Afmetingen: 544 x 504 x 149 mm (bxhxd) - Beschermingsklasse: IP21 RA6 015/34.62.56

Het daksysteem voor PV-modules kan worden geïnstalleerd op zowel hellende als platte daken. Door het kleine aantal te monteren componenten gebeurt de installatie behoorlijk snel en eenvoudig. Door het aerodynamische ontwerp kan het daksysteem met relatief weinig dakbelasting gemonteerd worden, zelfs tot onder de 10 kg/m². Bovendien zijn er geen dakdoorboringen nodig, waardoor het dak waterdicht blijft. Het systeem is goed bestand tegen corrosie en kan heel wat weersomstandigheden aan; sneeuwof waterophoping vormen geen problemen.

Technische gegevens: - Materiaal: verzinkt staal - Verstelbaar van 5° tot 30° SADEF 051/26.12.11

elektricien.pmg.be

INTERSOLUTION 2012 HIT PV-MODULE N235B Deze PV-module met zwarte achtergrondfolie zorgt voor een grotere warmteopname en levert een hogere output dan traditionele kristallijne siliciumpanelen. Dankzij de betere temperatuurcoëfficiënt kan deze volledig zwarte module betere prestaties voorleggen. Door de technologie van de zonnecellen (met een efficiëntie van 21,1%) beschikt deze module over een rendement van liefst 18,6%. De HIT-modules zijn 100% emissievrij, bevatten geen bewegende delen en maken geen lawaai. Verder zijn de modules RoHSconform en bevatten ze geen cadmium of lood. Technische gegevens: - Max. vermogen: 235 Wp (STC)

MSE 210 AERO PLATDAK

- Celgrootte: 125 x 125 mm - Connector: MC3 of SMK - Afmetingen: 1.580 x 798 x 35 mm (lxbxh) SANYO/SANEL 03/451.21.50

SUNNY VIEW De gegevens van de residentiële PV-installatie kunnen nu makkelijk en overzichtelijk in beeld gebracht worden met de Sunny View. Deze module heeft een kleurentouchscreen waarop alle gegevens over de PV-installatie terug te vinden zijn. Daarnaast kunnen geheel andere functies, zoals het weer, het nieuws of de beurscijfers, weergegeven worden. Het apparaat beschikt over een automatische bewaking, die in het geval van storing zowel een optisch als akoestisch signaal uitzendt. De Sunny View kan communiceren met maximaal twaalf omvormers, en dat draadloos via Bluetooth. Technische gegevens: - Max. communicatiebereik:

elektricien.pmg.be

Technische gegevens: - Hellingsgraad: 15°

- Schaduwafstand: van 590 tot 965 mm - Materiaal: aluminium en verzinkt staal (achterkant) SCHUCO 087/59.06.10

TESTO 876

100 m - Bediening: touchscreen (5 inch of 12,75 cm diagonaal) SMA 015/28.67.39

Deze thermische camera kan tot 19.200 temperatuurpunten lokaliseren, waardoor meetobjecten duidelijk weergegeven kunnen worden. Met een thermische gevoeligheid van 80 mK kunnen kleine temperatuurverschillen gemeten worden. De camera heeft een geïntegreerde Solar modus, waarmee men voor iedere meting de waarde 'zonnestraling' in de camera kan invoeren. Die waarde wordt dan samen met het thermische beeld opgeslagen. Een handige functie is het draaibare display. Men kan de camera zo in alle hoeken op een object richten, zonder daarbij het overzicht te verliezen. Technische gegevens: - Resolutie: 320 x 240 pixels

- Weergavemogelijkheden: infrarood en/of zichtbaar licht - Bedrijfsduur batterij: 4 u. TESTO 02/582.03.61

SOLFIXX

789-621 STROOMSENSOR Deze stroomsensor werd speciaal ontwikkeld voor een geleiderdoorsnede van max. 35 mm² en heeft een uitgebreid meetbereik. De stroomsensor is specifiek geschikt voor monitoringapplicaties in PV-installaties. Technische fouten aan zonnepanelen (door bv. celbreuk) kunnen zo makkelijk ontdekt worden. Zo kan de PV-installatie altijd in optimale toestand gebruikt worden. Communicatie is eenvoudig via de RS485 Modbus interface et RJ45-aansluiting. Daardoor kan de stroomsensor communiceren met bv. een HMIpaneel. Iedere module is bovendien voorzien van twee connectoren, zodat men makkelijk kan doorlussen.

Het nieuwe montagesysteem laat toe om met een gering gewicht polykristallijne zonnepanelen te monteren op platte daken. Het systeem is daardoor geschikt voor grote daken zonder een grote belastingsreserve. De panelen zijn aerodynamisch ontworpen met windgeleiders aan de achterkant van de zonnepanelen. Door het montagesysteem is het mogelijk dat de beschikbare oppervlakte zo efficiënt mogelijk benut wordt. Bovendien kunnen bij dakhindernissen de zonnepanelen makkelijk verschoven worden, zodat het hele dakoppervlak toch maximaal gebruikt kan worden.

Technische gegevens: - Meetbereik: 0 – 140 A - Nauwkeurigheid: tot 0,5% van de meetwaarde WAGO KONTAKTTECHNIK 02/717.90.90

Het SOLfixx systeem is geschikt voor dakbedekkingen vanaf een belastingsreserve van 12,9 kg/m². Alles is makkelijk en snel te installeren op het dak, mede door de speciale verbindingsstukken. Bovendien hoeft men geen gaten in het dak te maken. Het plug&play concept zorgt verder voor een eenvoudige installatie waarbij geen gereedschap nodig is. Doordat de panelen stapelbaar zijn, is het systeem makkelijk te transporteren. De constructie van kunststof kan op verschillende daktypes geplaatst worden. SOLfixx is bestand tegen sneeuw, maar ook tegen uv-stralen of windbelasting. Technische gegevens: Hellingsgraad: 10°

10 jaar productgarantie Afmetingen (lxbxh): 2.100 x 1.430 x 258 mm Materiaal: polypropyleen YPS 011/75.45.86 Elektricien 12 • Maart 2012

41

ELEKTRO LIJN HT3320 Infrarood thermometer met foto/video-functie Deze infrarood thermometer heeft een unieke foto/video-functie waarmee beelden van het meetobject kunnen worden opgeslagen. Daarnaast bevat het instrument interne sensoren voor meting van de omgevingstemperatuur en de relatieve luchtvochtigheid.

Kenmerken

Meetbereik van -50 tot +1.000 °C Geïntegreerde camera, 640 x 480 pixels, JPEG (foto) en 3GP (video) Afstandsverhouding 50:1, dubbele laserpointer Omgevingstemperatuur en relatieve luchtvochtigheid met berekening van dauwpunt en natte bol temperatuur K-type thermokoppel Datalogging Intern geheugen en externe micro SD kaart Instelbare emissiefactor Data Hold en MAX/MIN/DIF/AVG-functies USB interface (geen software nodig)

Inbegrepen accessoires K-type thermokoppel, Li-Ion accu, externe lader, USB-kabel, statief, draagtas en handleiding Scan voor meer informatie

ELEKTRO LIJN

WWW.EURO-INDEX.BE

Zo wat het grootste assortiment dimmers DRAADLOZE AANSTURING Modulair, inbouw, snoerdimmer, van 400 W tot 800 W (en uitbreidbaar) I Voor R, L, C belastingen I Voor dimbare spaarlampen I Voor dimbare LED lampen I Voor electronische dimbare

ballasten (1-10 V)

I Met lichtsferen I Met constant lichtniveau I Met lokale en centrale sturing,

groepssturingen I Uitbreidbaar voor sturing en visualisatie met PC

VOOR IEDERE SITUATIE EEN OPLOSSING Serelec n.v.

•

Gasmeterlaan 207, B-9000 Gent, België

+32 / 9 / 223 24 29

+ 32 / 9 / 225 46 79

[email protected]

www.eltako.com


ADEQUATE BESCHERMING VAN KABELS EN ONDERDELEN KEUZE KRIMPKOUSEN NAARGELANG VAN DE TOEPASSING Krimpkousen zijn voor u, als elektricien, dagelijkse kost. Het voorzien van een beschermende en isolerende laag rond kabels is namelijk een absolute noodzaak en als elektricien komt u er dan ook haast dagelijks mee in contact. Het is echter niet zo vanzelfsprekend om een krimpkous aan te brengen; de ene kabel is namelijk de andere niet, en niet elke krimpkous past op elke kabel. We staan even stil bij krimpkousen, welke types er bestaan, waar men ze (niet) kan gebruiken en welke fouten er bij dat gebruik gemaakt worden. Krimpkousen zijn geschikt voor allerlei kabeltypes, zoals gewone koperen kabels, maar ze kunnen ook voor kunststof of voor de oudere loodpapierkabels ingezet worden

Door Rory Moerman EVEN OPFRISSEN

GEBRUIK

Elektriciens komen haast dagelijks in nauw contact met krimpkousen. Toch geven we nog even snel mee wat krimpkousen eigenlijk zijn. Krimpkousen zijn als het ware dunne holle buisjes waardoor men kabels e.d. heen trekt; ze vormen dus het omhulsel van kabels en onderdelen. Krimpkousen zijn gemaakt van door straling dwarsverbonden polyolefinen (polymeren van lichte alkenen, zoals etheen of propeen; de bekendste polyolefinen zijn polypropyleen en polyethyleen). Bij productie wordt de huls geëxtrudeerd, d.i. opgeblazen tot een grotere (doch welbepaalde) dikte, en afgekoeld. Tijdens het gebruik van krimpkousen wordt de huls verwarmd, waardoor die krimpt tot zijn oorspronkelijke diameter.

Krimpkousen worden vooral ingezet ter bescherming van de kabels. Daarnaast worden de krimpkousen toegepast om de kabels te isoleren of te versterken. Enkele andere toepassingen van krimpkousen zijn: • eindafsluiting van kabels (beschermt de kabels tegen o.a. corrosie en slijtage) • versterking van kabelsplitsingen • bescherming tegen elektrolytische invreting • isolatie en bescherming van elektrische kabels en onderdelen van wagens • bescherming van verbindingsstukken van coaxkabels • bescherming tegen synthetische en hydraulische olie • voor toepassingen in contact met chemicaliën • herstelling van kabelbomen met fijne draden

Krimpkousen moeten kabels e.d. beschermen en isoleren tegen externe invloeden, met name vocht

elektricien.pmg.be

• aansluiting op printplaten • isolatie op temperatuurgevoelige plaatsen De krimpkousen zijn geschikt voor allerlei kabeltypes, zoals gewone koperen kabels, maar ze kunnen ook ingezet worden voor kunststof kabels of de oudere loodpapierkabels. Al blijft het belangrijk om de technische data goed te overlopen, want niet elke krimpkous is voor om het even welke kabel inzetbaar.

EIGENSCHAPPEN Krimpkousen hebben over het algemeen geen overkoepelende eigenschappen, die voor alle types gelden; de technische eigenschappen zijn er namelijk specifiek voor elk type krimpkous. Toch geven we even een overzicht van wat een krimpkous aankan: • temperatuurbestendigheid: -55 °C tot +150 °C • krimptemperatuur: tussen de 110 °C en 135 °C (afhankelijk van het type) • krimpverhouding: 6:1 – 2:1. Een verhouding van 6:1 wordt gebruikt bij toepassingen waarbij er een groot verschil is tussen de kabeldiameter en de te verbinden componenten • breuksterkte: 300% – 500% (volgens ISO 37) • treksterkte: 10 à 12 Mpa Diverse krimpkoustypes zijn ook halogeenvrij. Dat heeft te maken met de RoHS-wet. De meeste fabrikanten bieden hun krimpkousen steeds meer standaard aan als halogeenvrij; alle producten zullen binnen afzienbare tijd moeten voldoen aan die regelgeving. Verder zijn de meeste krimpkousen goed bestand tegen chemische producten, alsook uv-straling.

Ten slotte zijn zo goed als alle krimpkousen, om duidelijke redenen, waterdicht. Krimpkousen hebben ook een zekere diëlektrische sterkte, al is die verschillend naargelang van de toepassing van de krimpkous, net als de soepelheid van krimpkousen. Dimensies Krimpkousen bestaan in allerlei diktes, gaande van 0,5 mm tot 140 mm diameter. Lengtegewijs bestaan ze standaard in lengtes van een meter, al zijn er ook versies te vinden van 1,22 m. Verder bestaan er ook krimpkousrollen; die kunnen gaan tot een lengte van 12 m. Dunwandige kousen kunnen, afhankelijk van hun diameter, gaan tot 150 m. Kleuren De meeste krimpkousen zijn zwart, met een opdruk van het merk en het type krimpkous. Maar daarnaast heeft men krimpkousen in diverse kleuren, zoals wit, blauw, rood, groen en geel. Om inspectie voor service en onderhoud mogelijk te maken, zijn er zelfs krimpkousen in een transparante versie.

TYPES Precies omdat niet elke krimpkous gebruikt kan worden voor om het even welke toepassing, bestaan er heel wat soorten. Dikwandig Heel wat krimpkousen bestaan uit een dikke wand, om zo voor extra bescherming te zorgen. Die dikke wand heeft aan de binnenkant een geïntegreerde smeltlijmlaag, die, zoals de naam zegt, bij verwarming smelt en zo Elektricien 12 • Maart 2012

43

De bedrijfswageninrichting voor de professional Sortimo Globelyst is de professionele bedrijfswageninrichting die voldoet aan de specifieke eisen welke gesteld worden in eender welke branche. Doordat het systeem niet bestaat uit vaste blokken maar modulair wordt opgebouwd, kunt u samen met ons een inrichting op maat bepalen. Zo bent u zeker dat deze voldoet aan uw behoeftes!

Sortimo West Gentseweg 749, 8793 Sint-Eloois-Vijve Tel. 056/61 17 65, Fax 056/60 65 11 Sortimo Belux Schaarbeeklei 207, 1800 Vilvoorde Tel. 02/355 03 70, Fax 02/355 03 71 E-mail: [email protected] www.sortimo.be

2012 Valt pas op wanneer het moet

WORKWEAR

Waar voorheen “grote” armaturen het werk deden, plaatst u nu de witte, zwarte of aluminiumkleurige Serenga led lichtspot voor een optimaal veiligheidsresultaat. Het miniscuul futuristische ontwerp combineert de hoogste staat van bedrijfszekerheid in vluchtwegverlichting met uitgekiende lichtoptiek. Met 1 lux lichtspreiding op de vloer licht u uw omgeving ook in de nacht energiebesparend uit. Zet de noodverlichtingsspot iedere nacht in als energie-efficiënte nachtwaak- of anti-inbraakverlichting. VanLien biedt u voorsprong in veiligheid. tel +32 (0)56 78 35 35 [email protected] • www.vanlien.be

INSTALLATIEMATERIALEN doordringt in alle gleuven en oneffenheden. Door de eigenschappen van het materiaal zorgt de gesmolten binnenkant van de krimpkous voor een waterdichte afsluiting van de kabels. De buitenkant is zo ontworpen dat de wand een gelijkmatige dikte behoudt, ook wanneer de binnenkant gesmolten (en afgekoeld) is. Dunwandig Bij dunwandige krimpkousen bekleedt de krimpkous een dubbele functie. Enerzijds zorgt de krimpkous voor een bescherming van externe factoren, anderzijds moet diezelfde laag (door het krimpsmelten) de kabel isoleren. Belangrijk om te vermelden is dat dunwandige krimpkousen anders werken dan dikwandige. Zo isoleert de krimpkous wel degelijk kabels, maar beschermt ze die niet noodzakelijk tegen vocht. Dunwandige krimpkousen zijn ook niet zo sterk. Ze worden dan ook vooral voor binnengebruik ingezet, waar waterdichtheid en sterkte niet zo belangrijk zijn. Een groot voordeel bij dunwandige krimpkousen is dat de buitenwand, ook na het smelten, egaal van oppervlak blijft. Aarding Voor het aangeven van aarding op draden, kabels, staven of aardingslatten zijn er geel-groen gestreepte krimpkousen.

VEELGEMAAKTE FOUTEN Krimpkousen aanbrengen is op zich geen 'rocket science'. Uiteindelijk gaat het erom om de krimpkous aan te brengen over de kabel en om die krimpkous dan te verwarmen, zodat die smelt, krimpt en de draad op die manier kan beschermen. Toch worden nog steeds fouten gemaakt bij het aanbrengen van krimpkousen, en die zijn nogal moeilijk om uit de wereld te helpen. De meest voorkomende fout die

WARMTEBRONNEN Om de krimpkousen te kunnen doen smelten, moet men gebruikmaken van een warmtebron. Dat kan men doen met heel wat soorten, gaande van een simpele aansteker tot meer specifieke toepassingen zoals een heteluchtpistool. Uiteindelijk maakt het al bij al niet uit welke warmtebron men gebruikt; indien die correct werd gebruikt, is het resultaat doorgaans hetzelfde: een gesmolten krimpkous die de kabel optimaal beschermt. Een mogelijke valkuil is echter het te lang laten smelten van de krimpkous; dat kan namelijk de kous danig beschadigen, waardoor die zijn functie niet langer kan uitoefenen. men maakt bij krimpkousen is de verkeerde keuze van de diameter. Een voorbeeld: een bepaalde krimpkous van 6 mm diameter zal (met een krimpvermogen van 3/1) krimpen tot 2 mm. Heel wat gebruikers gaan er echter van uit dat een kabel van 4 tot zelfs 5 mm relatief gemakkelijk in de krimpkous kan. Dat is fysiek ook mogelijk, maar het is zeker niet aan te raden: men houdt er namelijk geen rekening mee dat de wand van de krimpkous verdikt bij een optimale krimp. Die optimale krimp zorgt ook voor de eigenschappen die vermeld staat op de technische fiche. Wanneer men die optimale krimp dus niet respecteert, zal de krimpkous ook niet de beschermende functie kunnen hebben zoals die op de technische fiche vermeld staat. Daarom stellen krimpkousfabrikanten dat de keuze van de diameter pas juist is wanneer 'een maximumkrimp bekomen kan worden'. Als we dan even teruggrijpen naar het voorbeeld, dan kunnen we stellen dat de beste resultaten behaald kunnen worden als men

Krimpkousen bestaan in allerlei groottes en kleuren; om inspectie voor service en onderhoud mogelijk te maken, zijn er zelfs krimpkousen in transparante versie

elektricien.pmg.be

De krimpkousen worden gesmolten met een warmtebron, gaande van een gewone aansteker tot een heteluchtpistool

gaat werken met kabels die 2,5 mm (tot max. 3,5 mm) dik zijn. Geen eenheidsworst Een andere veel voorkomende fout is de veronderstelling dat de meeste krimpkousen dezelfde eigenschappen hebben, en dat het dus niet uitmaakt welke soort krimpkous gebruikt wordt. Dat is overduidelijk verkeerd. Een dunwandige krimpkous bijvoorbeeld heeft wel een isolerende functie, maar beschermt niet tegen vocht en water en is ook niet zo sterk als een dikwandige krimpkous. Deze (dunwandige) krimpkous kan perfect gebruikt worden voor gebruik binnen, waar waterdichtheid of sterkte niet zo'n grote rol spelen. Wanneer er echter kracht verwacht wordt, komt de dunwandige krimpkous te kort en moet men gebruikmaken van bv. een dikwandige krimpkous. Controleer bedrading Een andere fout die (te) vaak begaan wordt, is dat gebruikers niet controleren of de bedrading wel in orde is. Als er bv. draadjes puntig naar boven uitsteken, dan

kunnen die schade toebrengen aan de krimpkous; wanneer de krimpkous smelt (en krimpt), kunnen die uitstekende draadjes de krimpkous perforeren, met alle (nefaste) gevolgen van dien, bv. inzake waterdichtheid of sterkte bij het buigen van de kabel. De juiste lengte Wanneer men de krimpkous langs een kant bijsnijdt om de juiste lengte te bekomen, moet men ervoor zorgen dat men een mooi afgesneden uiteinde heeft. Anders kan er bij het smelten een inscheuring aan het uiteinde van de krimpkous ontstaan. Begin (niet) bij het begin Een laatste veelgemaakte fout is dat de gebruiker begint te smelten bij het begin (een uiteinde van de krimpkous). Dat is geen goede werkwijze: het is beter om te starten in het midden van de krimpkous, omdat de spreiding en krimping zo gelijkmatiger en dus beter verlopen. Met dank aan 3M, NBR Nussbaumer en Novatio

Krimpkousen hebben heel wat toepassingen, gaande van de gewone isolatie van kabels tot het beschermen tegen elektrolytische invreting of tegen oliën Elektricien 12 • Maart 2012

45

VERLICHTING

INDUSTRIELE VERLICHTING VEREIST INLEVING IN PRAKTIJK [DEEL 1] AANDACHTSPUNTEN BIJ OPSTELLEN LICHTPLAN Relighting, relamping, retrofitting ... termen die frequent terugkeren in vakliteratuur. Een correcte verlichting biedt zoveel meer voordelen dan enkel een economische besparing. In bedrijven kan een correcte verlichting ook een aanzienlijke bijdrage leveren aan de veiligheid op de werkvloer. Ook het welbevinden vaart er wel bij (net als de productiviteit). Als elektricien bent u goed geplaatst om uw klanten hierbij advies te verlenen, want relighting is meer dan wat lampen en/of armaturen vervangen. Wij zetten nog even alles op een rij. Hier is de inval van daglicht groot. Een aanpasbare lichtsterkte kan hier dus een aanzienlijke besparing betekenen

Door Sammy Soetaert NEGATIEVE GEVOLGEN De gevolgen van slechte verlichting kunnen voor bedrijven behoorlijk verregaand zijn. Werknemers die werken onder een slechte verlichting, kunnen last hebben van vermoeidheid, hoofdpijn, stress ... Deze factoren zorgen voor minder welbevinden op het werk, wat zich op zijn beurt uit in een dalende productiviteit en een verhoogde kans op arbeidsongevallen. Iedereen is dus gebaat bij een goede verlichting. Bovendien (en voor bedrijven is dit veelal de trigger tot verandering) kan de besparing enorm oplopen, zeker in het licht van de almaar stijgende energieprijzen. In vergelijking met enkele jaren geleden is er een zekere omslag gekomen in het denken over

verlichting binnen bedrijven, maar er is in de meeste gevallen nog een lange weg te gaan.

EEN VOORBEELD Vooraf: gebrekkig onderhoud Een bedrijf in de streek van Gent is hierbij een illuster voorbeeld. De zorg voor verlichting zat, zoals in veel bedrijven, logischerwijs in het takenpakket van de technische dienst. De bedrijfshal was 'bezaaid' met tientallen tl-armaturen. Het vervangen van de lampen was een logistieke nachtmerrie: lampen waren door een gebrekkige warehousing soms niet voorradig, door de hoogte was het vervangen een gevaarlijk werkje (de ladder was maar net hoog genoeg) en de productielijnen moesten hiervoor telkens stilgelegd worden, veelal

tot ergernis van de operatoren. Bovendien was men op directieniveau nogal krenterig als het op het budgetteren van de technische dienst aankwam. Door deze situatie ontzagen de technici zich het vervangen van de tl-buizen. Door de grote hoeveelheid tlbuizen viel het uitvallen van één exemplaar bovendien niet erg op. Resultaat van dit alles was dat lampen slechts vervangen werden 'als het echt nodig was', dixit een van de technici. Actieplan opgesteld De ommekeer kwam er nadat men een programma startte om meer ergonomie te verkrijgen. Dat programma vermeldde ook verlichting als actiepunt. De personeelsdirecteur liet de verlichting 'doorlichten' en stelde

samen met de technische dienst een actieplan op: de tl-armaturen werden stuk voor stuk nagekeken en waar nodig werd de voorschakelapparatuur vervangen. De lampen werden ook stuk voor stuk vervangen door nieuwe exemplaren met een langere levensduur. Tegelijkertijd startte men een programma op waarbij men systematisch de toestand van de lampen naging. Resultaten De resultaten (van het hele programma) waren op zijn minst indrukwekkend. Het ziekteverzuim daalde met 11%, het aantal fouten in de productie lag in de eerste drie maanden 17% lager en het aantal stilstanden daalde met een vierde. De kost voor het vervangen van de

TABEL1: EN 12464-1(*) SOORT RUIMTE

LICHTSTERKTE

Werkplaats

300-500 lux

Precisiewerk

1.000 lux

Opslagruimte

200 lux

Gangen

100 lux

(*) de complete lijst vindt u o.a. op www.scribd.com/doc/19607736/LightingHandbook-ZVEI-Guide-to-EN-12464-1

TABEL 2: LUMINANTIE / AFSCHERMHOEK LUMINANTIE IN KCD/M²

Een schematische voorstelling van een productieruimte, met daarin plaatsen die een verschillende lichtsterkte vereisen. Een dergelijke voorstelling is een onmisbaar onderdeel van een compleet lichtplan

46


AFSCHERMHOEK

1-20

10°

20-50

15°

50-500

20°

>500

30°

elektricien.pmg.be

VERLICHTING HET FINANCIELE PLAATJE De meeste bedrijven laten zich meestal niet leiden door argumenten als 'het welbevinden van de werknemers' of 'het esthetische uitzicht' om een relighting uit te voeren. Meestal is de financiële winst doorslaggevend. Maar hoeveel bedraagt die nu precies? Deze vraag valt niet eenvoudig te beantwoorden omdat er nogal wat variabelen meespelen. Grosso modo worden wel terugverdientijden van 4 à 8 jaar vooropgesteld. De winst wordt voornamelijk gemaakt door de verminderde onderhoudskosten (beter en nieuw materiaal), het verminderde energieverbruik (door de energiezuinige lampen en betere afstemming van lamp en voorschakelapparaat) en de betere prestaties (denk bijvoorbeeld aan de levensduur). KOSTPRIJS VS. LANGETERMIJNDENKEN Nogal wat bedrijven willen een relighting laten uitvoeren, maar trekken zich terug na de offertefase. De kostprijs blijkt toch wat boven hun verwachtingen te liggen ... De oorzaak daarvan ligt veelal bij het feit dat veel aankoopverantwoordelijken nog steeds op de pure kostprijs van de make-over focussen. Wat men echter veelal vergeet, is dat alleen al het in stand houden van de bestaande installatie dikwijls een fortuin kost aan het bedrijf (denk aan onderhoud, energiekosten ...). Een simulatie maken van de kostprijs over een tijdspanne van pakweg 15 jaar van zowel de bestaande installatie als de nieuwe installatie, kan helpen om hen toch te overhalen. Mocht dat nog niet voldoende zijn, dan kan u hen ook nog wijzen op de evolutie van de energieprijzen. Algemeen wordt verwacht dat de stijgende trend zich zal blijven doorzetten. Relighting wordt dus steeds interessanter. lampen werd door deze factoren al ruim uitgevlakt.

monteren van kleine onderdelen ...). Wel dient hier opgemerkt te worden dat veel specialisten hogere waarden vooropstellen dan wat het ARAB vraagt. Ook, en niet onbelangrijk, vermeldt het ARAB de passage: “Elke installatie en elk toestel voor algemene of lokale verlichting moet zo gebouwd en geplaatst zijn dat gevaarlijke of hinderlijke verblindende lichtuitstralingen, stroboscopieverschijnselen, oververwarming van de lokalen en luchtbederf worden vermeden.” In tabel 1 onderaan ziet u enkele richtwaarden. De waarden uit het ARAB zijn overgenomen op de Europese norm EN12464-1. In principe is er niet direct rechtstreekse controle op de correcte uitvoering van de gewenste lichtsterktes, al dient

ARAB/EN 12464-1 Het ARAB legt diverse lichtsterktes op, aangepast aan het soort werk. Zo wordt 500 lux opgelegd aan werkplaatsen die 'een scherpe waarneming van de details gedurende een lange tijd vergen'. Dat zijn dan takken waar activiteiten worden uitgeoefend zoals 'nauwkeurige assemblage, nauwkeurig werk aan machines, polijsten en afschuimen van glas, precisiewerk in de glasfabrieken, tekenen mecanografiewerk, permanent typewerk, bewerken van geverfd textiel en geverfd leder, fijn laswerk alsmede alle andere werkzaamheden van analoge aard'. De lijst gaat tot 1.000 lux (precisiewerken,

gezegd dat u er wel voorzichtig mee moet omspringen. Bij een zwaar arbeidsongeval kan men bijvoorbeeld ook de verlichting onder de loep nemen. Indien u voor een derde partij kiest (een studiebureau bijvoorbeeld), dan zullen zij bepalen welke lichtsterkte u dient te voorzien. Achteraf zal men dat veelal controleren ook. Indien u zelf volledig instaat voor de lichtplanning, dan moet u zelf oordelen over welk type werk er gedaan wordt, en wat daarbij de best passende lichtsterkte is volgens EN 12464-1. Dat is door de eigenheid van elk bedrijf echter niet evident. Er is altijd een grijze zone die ruimte laat voor discussie.

DE PRAKTIJK Elk bedrijf is weer anders. Er bestaat niet zoiets als 'het perfecte lichtplan'. Belangrijk is dus om, als u de vraag krijgt van een bedrijf, u zich ter plaatse te gaan vergewissen van de situatie. Maak een grondig overzicht van alle factoren: • de huidige situatie (toestand en types van armaturen, lampen); • de huidige problemen (ongelijke verdeling, flikkeren, verkeerde voorschakelapparaat ...); • de algemene toestand van de elektriciteit; • beschrijving van de lokalen; • activiteiten per lokaal; • bedrijfsuren per lokaal; • per lokaal een beschrijving van de activiteiten (bandwerk, kantoorwerk, precisiewerk ...); •de andere visuele gegevens, zoals de natuurlijke instraling, weerkaatsing ...; • mogelijke hindernissen (verblindingseffecten bijvoorbeeld); • de mogelijke besparing (op energiegebied); • andere besparingsfactoren (productiviteit, ziekteverzuim ...).

Actieplan In samenspraak met de verantwoordelijke (en met zijn budget) kan men vervolgens een concreet lichtplan opstellen. Hou hierbij de volgende aanbevelingen en onderwerpen voor ogen: • Wat is de verwachte levensduur van de gebruikte lampen? • Wat is hun 'lifecycle'-kostprijs (dus met inachtneming van hun verbruik)? • Welke aanpassingen aan het elektriciteitsnet dienen te gebeuren en waarom (aangepaste bekabeling bv.)? • Welke voorschakelapparatuur dient er geplaatst te worden? • Hou er rekening mee dat sommige bedrijven zeer flexibel zijn: wat vandaag een magazijn is, kan morgen een productiehal zijn. • Een belangrijk gegeven: welke omgevingsfactoren kunnen de werking beïnvloeden? Denk bijvoorbeeld aan koelruimtes of vochtige omgevingen. • Waar mogelijk kan de inplanting van dimmers, aanwezigheidsdetectoren en dies meer het verbruik verminderen? • Geef een correcte indicatie van de terugverdientijd. • Desnoods kunt u enkele mogelijke scenario's maken en die bespreken met de verantwoordelijke. • Hulp nodig? Uw leverancier kan u ongetwijfeld bijstaan in het uitwerken van een goed lichtplan. Te installeren vermogen Omdat elk project weer anders is, is het moeilijk om richtwaarden voorop te stellen. Aanbevolen is om de waarden, opgegeven in de norm NBN EN 12464-1, enigszins te overschrijden. Die norm beschrijft de vereisten die gesteld moeten worden aan binnenverlichting in lokalen. De mate van overschrijding dient echter niet al te groot genomen

TABEL 3: TYPE BALLAST IN FUNCTIE VAN DIMPROCEDURE

SPAARLAMP

RESISTIEF

RESISTIEFCAPACITIEF

RESISTIEFINDUCTIEF

MULTILOAD

x

x

x

x

HALOGEENLAMP MET EVSA

x

HALOGEENLAMP MET CVSA

x x

x

HALOGEEN 230 V

x

x

x

x

GLOEILAMP 230 V

x

x

x

x

FLUORESCENTIELAMP 0-10 V

elektricien.pmg.be

BALLAST 0-10 V

x

Een magazijn vereist een andere benadering dan een productieruimte Elektricien 12 • Maart 2012

47

FLIR i-Serie

Een grensverleggende infraroodrevolutie > Eenvoudige bediening > Compact en lichtgewicht > Extreem robuust > Groot 2.8” LCD-kleurenscherm > Tot 140 x 140 pixel beeldresolutie (FLIR i7) > Accu met 5 uur capaciteit

Prins Boudewijnlaan 30/6 > 2550 Kontich tel. +32 (3) 450 78 00 > fax +32 (3) 450 78 05 [email protected] > www.kwx.be

Experts in solutions

Ons vak is onze passie Met diezelfde passie helpen wij u als installateur van zonnepanelen uw projecten op een kostefficiënte manier te realiseren. Het resultaat? Een maximaal rendement voor u en uw klanten. Wat biedt Ikaros Solar? t "BOUSFLLFMJKLFQSJK[FO t 3VJNFLFV[FBBONBUFSJBBMWBOHFSFOPNNFFSEFQSPEVDFOUFO t "EWJFTFOUFDIOJTDIFPOEFSTUFVOJOH t &FOQFSTPPOMJKLF TOFMMFFOWMFLLFMP[FTFSWJDF %BUBMMFTWFS[PSHEEPPSFFOHFESFWFOUFBN Hebben wij u warm gemaakt? Bel dan naar Ben Davidson op +32 3 641 64 91 of surf naar www.ikaros-solar.eu. .FUSPQPPMTUSBBU"t4DIPUFO #FMHJÑ Onze leveranciers:

VERLICHTING

Op plaatsen waar een operator veelvuldig taken uitvoert, kan wat extra lichtsterkte geen kwaad

Een egale lichtverdeling, goede lichtkleur en het ontbreken van stroboscopische effecten kenmerken een goede verlichting

Oplossing die gerichte verlichting mogelijk maakt, bijvoorbeeld voor precisiewerk

Een minimale lichtsterkte van 500 lux is een algemeen aanvaarde stelregel voor in bedrijven

Een vervangingsalternatief voor de traditionele T8-buis; die verbruikt aanzienlijk minder en er zijn geen ingrijpende veranderingen nodig

te worden, anders zal dat ook ten koste van de lichtkwaliteit gaan (zie verder). Een vuistregel hierbij kan zijn: • max. 2 tot 2,5 W/m² per 100 lux voor kantoren, leslokalen … • max. 3,5 W/m² per 100 lux voor grote bedrijfshallen (echter niet hoger dan 5 m) • max. 3,5 W/m² per 100 lux voor circulatie Hierbij dient opgemerkt te worden dat dit slechts een vuistregel is. Het werkelijke te kiezen vermogen hangt af van de situatie ter plaatse.

met speciale, hoge eisen, niet lager dan 90 Ra. De kleurtemperatuur wordt uitgedrukt in kelvin. Hoe hoger de temperatuur, hoe kouder het licht wordt ervaren. Hoe meer daglicht in de ruimte valt, hoe lager de kleurtemperatuur wordt gekozen. Voor beeldschermwerk ligt deze waarde het best tussen 3.000 en 4.000 K.

Verbruik Er moet ook telkens een afweging gemaakt worden tussen lichtsterkte en vermogen. Een te grote lichtsterkte is niet enkel onaangenaam, in veel gevallen zal het verbruik navenant zijn. Een te kleine lichtsterkte zorgt dan weer voor de eerder aangehaalde nadelen zoals stress, vermoeidheid ...

Ook hier moet dus een afweging gemaakt worden. Verblinding Verblinding treedt op wanneer een gebied een grotere helderheid heeft dan de rest in het gezichtsveld. De zon, ramen of nietafgeschermde lichtbronnen in de kijkrichting zijn daar typische voorbeelden van. Helderheidswering of matte armaturen kunnen dat vermijden. In tabel 2 vindt u de afschermhoek waarin u de lampen moet plaatsen om verblinding te voorkomen. Lichtkleur Niet enkel de lichtsterkte is van belang: ook de manier waarop mensen het licht als natuurlijk ervaren, is een belangrijke factor. Daarom mag de kleurweergaveindex in werkruimtes niet lager zijn dan 80 Ra en in werkruimtes

Afstemmen componenten Een energiezuinige lamp plaatsen is enkel effectief als u ook de ballast optimaliseert. Niet elke ballast kan echter zomaar gebruikt worden voor elke lamp. Overleg zo nodig even met de producent wat de beste oplossing kan zijn, want dit is geen gemakkelijk gegeven. In tabel 3 vindt u een overzicht van de gangbare combinaties.

TOEGELATEN LAMPTYPES INDUSTRIE TELKENS IN APRIL ...

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

X

X

X

X

X

X

X

X

X

T12 LAMPEN

X

X

X

X

X

X

X

X

X

HOGEDRUKKWIKLAMPEN

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

TL-D STANDAARDLAMPEN (33/54)

FLUORESCENTIELAMP MET CONVENTIONEEL VSA

elektricien.pmg.be

Specifieke situatie Zoals reeds vooropgesteld, is elke situatie anders. Ook een op het eerste gezicht uniforme bedrijfshal herbergt soms nog een aantal diverse lichtsituaties. Denk bijvoorbeeld maar aan werkbanken waar stukken worden bewerkt of aan plaatsen waar arbeiders visuele controles uitvoeren op producten. Het spreekt voor zich dat hiervoor de nodige aanpassingen voorzien moeten worden. Zoals zoveel zaken laat de praktijk niet toe om zomaar normen naar de letter toe te passen. Je gezond verstand gebruiken is dus de boodschap. Zware industriële toepassingen Veel bedrijven hebben ruimtes die een zeer specifieke toepassing vereisen. Denk bijvoorbeeld aan diepvriesbedrijven, ruimtes die onder de ATEX-regels vallen of vochtige omgevingen. Deze problematieken behandelen we in het volgende nummer van Elektricien.

INDUSTRIELE VERLICHTING Deel 1: algemene aandachtspunten

(Elektricien nr. 12)

Deel 2: verlichting in zware industriële toepassingen

(Elektricien nr. 13)


49

GEREEDSCHAPPEN & MACHINES

THERMOGRAFISCHE CAMERA'S BRENGEN DE WARMTE IN BEELD THERMISCHE BEELDEN ZIJN WEERGAVE VAN THERMISCHE ENERGIE Thermografie is geen gemakkelijke materie. Logisch ook, aangezien we warmte (en warmteverschillen) niet kunnen zien, terwijl we toch een visueel beeld wensen. Dat komt omdat we de thermische energie van een object kunnen meten. In dit artikel staan we even stil bij de begrippen thermografie en thermische energie, en hoe we die kunnen meten. Verder kijken we even wat een thermografische camera is, hoe die werkt, waar we die kunnen toepassen en waarom we die gebruiken. Dit thermische beeld geeft duidelijk aan dat er een probleem is met de middelste component, iets wat met het blote oog niet zichtbaar is

Door August Lesage THERMOGRAFIE: EVEN SITUEREN Alle objecten, warmer dan -273 °C (absolute nulpunt), stralen elektromagnetische golven uit met een bepaalde golflengte of frequentie. De frequentie is omgekeerd evenredig aan de temperatuur. Bij infraroodthermografie wordt die straling opgevangen en gemeten met infraroodbeeldvormers (radiometers). De beeldvormer bevat een infrarooddetector die de opgevangen straling omvormt naar elektrische signalen die op hun beurt weergegeven worden op een beeldscherm. De signalen kunnen verder elektronisch en digitaal verwerkt worden om het temperatuurverloop via

kleuren in een thermogram te kunnen weergeven. Er zijn drie manieren om energie(warmte) te transfereren: • door convectie; • door thermische geleiding; • door straling. Convectie is de geconcentreerde, collectieve beweging van reeksen moleculen in vloeistoffen of gassen. Dit gebeurt niet in vaste stoffen. Er is sprake van natuurlijke en geforceerde convectie. Bij een warmtetransfer door warmtegeleiding ontstaat er een warmteoverdracht in een object of tussen objecten door de temperatuurverschillen. De geleiding ontstaat in alle vormen van materies (vaste stoffen, vloeistoffen en gassen). Warmte vloeit spontaan

van hete lichamen naar koudere. Zonder externe invloeden wordt er op die manier gestreefd naar een thermisch evenwicht. In vaste stoffen gebeurt de geleiding door het trillen van de moleculen in de kristalstructuur; bij vloeistoffen en gassen ontstaat er een geleiding door de botsingen en een diffusie van de moleculen bij hun willekeurige vrije beweging. In de natuurkunde wordt straling omschreven als een proces waarbij energiedeeltjes of energiegolven zich verplaatsen door een medium of ruimte. Bij warmte spreken we over niet-ioniserende straling. Frequenties De warmte kan door een object uitgezonden of gereflecteerd

Hotspots, die duiden op een fout in een zonnepaneel, kunnen met thermografische camera's snel opgespoord worden

50


worden. Warmte kunnen we bijvoorbeeld waarnemen via onze huid, maar niet zien (dus enkel het effect ervan). Warmte is een elektromagnetisch verschijnsel waarvan de frequentie buiten het menselijk zichtbare spectrum valt, namelijk het infraroodspectrum. Het infraroodspectrum, met een golflengte, gaande van 0,75 μm tot 1.000 μm, wordt nog opgedeeld in verschillende subzones: • Near-infrared (NIR, IR-A DIN): 0,75 - 1,4 μm in golflengte, veelal gebruikt in telecommunicatie via glasvezel (fiber optic) wegens de lage verliezen in SiO2-glas. Beeldversterkers zijn zeer gevoelig voor dit deel van het spectrum. Bv. nachtkijkers maken hiervan gebruik. Het kortst bij het zichtbare licht gelegen. • Short wavelength infrared (SWIR, IR-B DIN): 1,4 - 3 μm, het spectrumgebied dat dikwijls gebruikt wordt voor langeafstandstelecommunicatie. • Mid-wavelength infrared (MWIR, IR-C DIN): ook 'Intermediate Infrared (IIR)' genoemd: 3 - 8 μm. O.a. gebruikt bij telegeleide raketten. • Long wavelength infrared (LWIR, IR-C DIN): 8 - 15 μm. Dit is de 'thermografieregio', waar sensors een volledig passief beeld kunnen vormen van de omgeving, uitsluitend gebaseerd op thermische straling zonder extra licht of warmtebron. Dit gebied wordt ook 'Thermal Infrared' genoemd. • Far infrared (FIR): 15 1.000 μm, gebruikt in laser technologie. NIR and SWIR worden soms 'Reflected Infrared' genoemd, terwijl men met MWIR and LWIR verwijst

elektricien.pmg.be


Ook voor hoogspanningscircuits kunnen thermografische camera's hun nut bewijzen. Ze vermijden zo dure onderhoudswerkzaamheden

Thermische camera's vinden al snel slecht functionerende zekeringen; de controleur kan zo visueel controleren en vermijdt een mogelijk risico door aanraking

naar 'Thermal Infrared'. Infraroodthermografie is een techniek waarbij het infrarood spectrum omgezet wordt naar zichtbaar licht en/of vertaald wordt naar zichtbare kleuren (thermal imaging). Het infrarode thermografische spectrum loopt van -50 °C tot meer dan +2.000 °C.

worden in een infraroodbeeld als ze verschillende eigenschappen hebben qua reflectie en absorptie. In het beste geval zal de thermische camera extra instelmogelijkheden hebben. De camera zal aan de hand van een reeks rekenkundige algoritmes haar beeld opbouwen.

THERMISCHE ENERGIE Thermische beelden of thermogrammen zijn eigenlijk afbeeldingen met een voorstelling van de hoeveelheid infraroodenergie, uitgestraald, doorgestuurd en gereflecteerd door objecten. Aangezien er meerdere infraroodenergiebronnen (materialen) in het beeld aanwezig kunnen zijn, is het moeilijk om daaruit de exacte temperatuur van een object te kunnen afleiden. Een thermografie camera kan door extra berekeningen deze gegevens interpreteren om een beeld op te bouwen. Het beeld geeft een benadering van de temperatuur van de geviseerde objecten, aangezien de camera in feite meerdere bronnen en ook gegevens van zones rond een object gebruikt in plaats van de actuele temperatuur te meten. Dit fenomeen wordt duidelijker als we de volgende formule bekijken:

overdracht plaatsvinden; de energie zal overgaan van warm naar koud volgens de principes van de thermodynamica. Als er een koude zone in het thermogram voorkomt, zal die de warmte van het warme object absorberen. De eigenschap van objecten om warmte te stralen of te absorberen, noemt men de emissiegraad. Bij metingen in de openlucht zal de convectiekoeling door bv. de wind ook meespelen. Om temperaturen vanop afstand te meten, zal de camera o.a. rekening moeten houden met de transmissiemogelijkheden van het medium (normale lucht). De emissiegraad van een object is zeer belangrijk bij de interpretatie van thermogrammen. Met de emissiegraad wordt aangegeven hoe de thermische emissie zich tot een volledig zwart object (black body) verhoudt. Twee objecten en/of materialen met dezelfde fysieke temperatuur zullen niet noodzakelijk gelijk weergegeven

TOEPASSING Wat zijn nu de mogelijke toepassingsdomeinen van een systeem waarmee we de warmte (Thermal IR) kunnen aflezen: • beveiliging en hulpverlening; • industriële doeleinden; • militaire doeleinden. • wetenschap en onderzoek. De voordelen hiervan zijn: • Op die manier lukt het ons om bijvoorbeeld objecten waar te nemen in het volstrekte duister (zichtbaar spectrum). • De meeste levende wezens hebben een verhoogde lichaamstemperatuur, waardoor ze ook in het donker door hun hogere

temperatuur ten opzichte van de omgeving opvallen in een IR- beeld (bijvoorbeeld militaire toepassingen). • Maar het kan vooral zijn nut hebben in industriële toepassingen: het herkennen van al dan niet ongewenste warmteverliezen door convectie, geleiding en straling. • Bij het opsporen van fouten of probleemgebieden (plaatsen die ongewenst afkoelen of opwarmen door lekken, kortsluitingen of slechte verbindingen en aansluitingen). Het temperatuurbereik en de resolutie worden op de toepassing afgestemd. Men spreekt van 'niet-destructief' en contactloos meten op onderdelen, materialen of systemen. Men kan vanop een veilige afstand extreme temperaturen registreren zonder demontage of breekwerk. Naargelang van de toepassing en de doelstelling zal men kiezen voor 'realtimemetingen', momentopnames (foto) of video-opnames.

Incident Energy = Uitgestraalde energie + Doorgestuurde energie + Gereflecteerde energie • 'Incident energy' is het energie-

profiel, door de camera gezien. • Uitgestraalde energie is eigenlijk wat we willen meten. • De doorgestuurde energie is de energie die door het object vloeit, komend van een vreemde warmtebron. • De gereflecteerde energie is een hoeveelheid energie die van een vreemde bron komt en door het object gereflecteerd wordt. Als het object op een hogere temperatuur straalt dan zijn omgeving, zal er een energie-

elektricien.pmg.be

Het beeld geeft een benadering van de temperatuur van de geviseerde objecten, zoals een huis of een zekeringkast (foto rechts) Elektricien 12 • Maart 2012

51

UW NIE

EEN NIEUW TYPE: ELC4X IN HET GAMMA KRIMPWARTELS VAN ELECTA: ELC4X Uit marktonderzoek blijkt dat er nood is aan een krimpwartel die compacter is dan de ELC5 krimpwartel en toch een oplossing biedt voor kabels met een buitendiameter van Ø 20 tot 50mm. De ELC4X krimpwartel biedt hier de perfecte oplossing. 4X ZOVEEL VOORDELEN: X-TRA RUIMTEBESPAREND X-TRA INSTALLATIEGEMAK X-TRA LANGE SCHROEFDRAAD X-TRA VOORDELIG NBR NUSSBAUMER Zinkstraat 10 IZ4A “Dassenveld´ +DOOH 7HO )D[ LQIR#QXVVEDXPHUEH www.nussbaumer.be

Zit uw brandwerend compartiment ook vol gaten? EEN ALL BIEDT at ID Prom ERHE EL K E ZE ZOV MET TESTEEN! GE SING OS P O L

Om de brandwerendheid van wanden en plafonds te waarborgen, dienen ook de doorvoeringen van kabels, buizen, luchtkokers evenals naden en voegen doelmatig afgedicht te worden. Promat ontwikkelde onder de noemer Promat® Fireline een aantal efficiënte en gemakkelijk te plaatsen oplossingen voor elektrokabeldoorvoeringen. Al deze systemen voldoen aan de strengste eisen en werden met succes getest volgens NBN of EN normen.

PROMASTOP®-CB PROMASTOP®-CSP L

PROMASTOP®-CB PROMASTOP®-CSP L

PROMASEAL®-S

Promat International NV Bormstraat 24, 2830 Tisselt Tel. 015 71 33 51 Fax 015 71 82 29 E-mail [email protected] Website www.promat.be

PROMASTOP®-A

PROMASTOP®-U


Met behulp van een thermografische camera kunnen anomalieën in een elektrisch circuit relatief makkelijk ontdekt worden

Door met een apart scherm te werken, kan men de camera ook op plekken richten die men niet makkelijk kan zien – bv. achter een hoek, over een dak en dergelijke meer

DE THERMOGRAFISCHE CAMERA

De ongekoelde detectors zijn meestal gebaseerd op pyroelektrische, magneto-elektrische materialen en microbolometertechnologie, gebaseerd op CMOS. De warmtegevoeligheid of NETD (noise-equivalent temperature difference) ligt voor de eerste twee materialen rond 70 à 80 mK, voor de bolometer ligt die rond 20 mK. De speciale warmtebeeldcamera’s, gebaseerd op deze detector technologieën, gebruiken dus sensors die specifiek gevoelig zijn voor 'Thermal IR' en 'FAR IR'. Klassieke CCD- en CMOS-sensors zijn het meest gevoelig in het zichtbaare lichtspectrum. Nochtans kunnen deze detectors onder bepaalde omstandigheden toch beelden genereren van objecten met temperaturen tot +280 °C en hoger, door gebruik te maken van de uiterste limiet van hun spectrum dat grenst aan het NIR.

Types

Gekoelde infrarooddetectors

zitten meestal in een vacuümkamer of een dewarfles en zijn veelal zelfs cryogeen gekoeld (onder -150 °C). De gebruikte halfgeleider materialen vereisen deze extreme koeling. Zonder koeling zullen deze sensors, die licht detecteren en converteren, vergelijkbaar met gewone digitale camera’s, 'verblind' worden of beïnvloed worden door hun eigen straling. Deze camera’s zijn extreem duur om te produceren en uiteraard ook duur in gebruik. Het koelen vraagt veel energie en tijd. Bij het opstarten moet er eerst voldoende gekoeld worden. Meestal wordt er een miniatuurstirlingmotor als cryogene koeler toegepast. De kosten en afmetingen van zo’n toestel zijn dan ook navenant. Toch zullen de voordelen, zoals

de betere beeldkwaliteit en de hogere gevoeligheid, dikwijls die keuze verantwoorden. Als alternatieve oplossing voor het koelen wordt er soms gekozen voor stikstofgas onder hoge druk via het Joule-Thomsonproces. Veel voor de fotodetector gebruikte materialen horen thuis bij de supergeleidende materialen. Ongekoelde infrarood detectors: Hier wordt er gewerkt

met sensors bij omgevingstemperatuur, soms met temperatuurijking of temperatuurregeling om bijvoorbeeld de beeldruis te onderdrukken. Ze worden echter niet extreem gekoeld en zijn daardoor veel beperkter in omvang, simpeler te construeren en uiteraard minder duur. Dit alles resulteert echter in een lagere gevoeligheid, resolutie en beeldkwaliteit. Moderne ongekoelde detectors werken vooral met wijzigingen in de grootheden, de weerstand, de spanning en de stroom.

Naast de foutopsporing is ook de controle na montage een belangrijke toepassing: zijn er geen verborgen gebreken in de pas geplaatste verdeelkast?

elektricien.pmg.be

Enkele belangrijke specificaties van een infraroodcamera • Gebruikte technologie; • Aantal pixels (resolutie) van de sensor en van het display; • Grootte van het display; • Kleurenpalet; • Signaal-(temperatuur)-ruisverhouding (Noise Equivalent Temperature Difference (NETD)); • Warmtegevoeligheid; • Temperatuurbereik; • Nauwkeurigheid; • Spectrale bandbreedte; • Levensduur sensor; • Minimaal waarneembaar temperatuurverschil (Minimum Resolvable Temperature Difference (MRTD)); • Zichthoek (Field of View (FOV)); • Contrastverhouding (Dynamic Range); • Instelmogelijkheden; • Opgenomen vermogen; • Autonomie; • Gewicht en omvang (i.v.m. draagbaarheid); • Opslaggeheugen (facultatief);

• Computeraansluitingen; • Beschikbare accessoires (bv. lenzen). Richtprijzen De aankoopprijzen van het gamma van 'ongekoelde sensorapparatuur' kunnen variëren tussen enkele duizenden euro’s voor de nietvideo- en de niet-opnameversie met beperkteresolutie-FPA’s (Focal Plane Arrays) tot meer dan € 30.000 voor de hogeresolutie-FPA’s en volwaardige videocameraversies (de cryogeen gekoelde versies buiten beschouwing gelaten). Toepassingen bij elektrische installaties • Controle via thermografie van installaties waarbij men snel kan nagaan of de installatie correct uitgevoerd is. • Slechte of losse verbindingen worden heet en kunnen brand veroorzaken. • Ondergedimensioneerde dradenen kabelsecties vertonen hogere temperaturen. • Overbelaste circuits vallen dadelijk op. • Te lange kabels veroorzaken door hun extra weerstand hogere temperaturen (en energieverliezen). • Optimale installatie van zonnepanelen. Bij 'predictive maintenance' ontdekt men via thermografie bv. snel problemen: • met elektrische motors, koppelingen enz., bv. een vastlopend lager dat heet wordt; • met elektrisch aangedreven installaties met onvoldoende smering. Thermische efficiëntie-analyse: • Koelelementen en/of isolaties kunnen onvoldoende werken of slecht geplaatst zijn. • Een elektriciteitskast kan onvoldoende ventilatie hebben. • Warmteverliezen bij elektrische verwarming of koeling zijn ongewenst. Elektricien 12 • Maart 2012

53

HET NIEUWE BOTT VARIO !!

GRATIS DEMO EN OFFERTE www.abeco.be

Deerlijksesteenweg 101 8530 Harelbeke Tel. : 056/70.56.08 Fax. : 056/70.57.63

www.logicline.be

Met zekerheid meer zien! De hoge resolutie thermische camera Testo 876 in een flexibel camcorder design

Betrouwbaar kleine structuren zichtbaar maken – de thermische camera Testo 876 herkent snel en nauwkeurig defecte componenten en verbindingen: • Uitstekende beeldkwaliteit dankzij de 160 x 120 beeldsensor • Buitengewone thermische gevoeligheid < 80 mK • Handige en flexibele bediening van de camera

www.testo.be/elektro-thermografie

ADVERTORIAL

UNIVERSELE SAFETYRELAIS WIELAND: SNO 4083 KM SUPERIEURE VEILIGHEID IN EEN KLEINE BEHUIZING EEN BREDE WAAIER VAN TOEPASSINGEN MOGELIJK De nieuwe safetyrelais SNO 4083 KM van Wieland Electric is slechts 22,5 mm breed en kan in een heel brede waaier van toepassingen gebruikt worden. Tot nu toe waren relais met vergelijkbare functies groter en duurder. Dit maakt van deze safetyrelais een topproduct in zijn klasse. Het wordt gebruikt in de machinebouw, vooral voor speciale machines en voor kleinere serieproductie.

VEILIGHEIDSFUNCTIES

Dit universele safetyrelais kan bijna voor alle veiligheidsfuncties gebruikt worden: van noodstop en veiligheidsdeur bewaking en bewaking van elektrogevoelige beschermingsmiddelen (ESPE) type 4 (lichtgordijn) – tot de bewaking van drukmatten of gecodeerde magnetische schakelaars met open/gesloten contacten. Extra functies zoals een selectief automatische of manuele herstart van de veiligheidsfunctie,

synchrone tijdsmonitoring van 0,5 of 1,5 s voor alle tweekanaalstoepassingen of de geïntegreerde mono flope productreeks: een state-of-the-art veiligheidsrelais op 22,5 mm breedte! Het temperatuurbereik loopt van -25 °C tot 65 °C. Al deze veiligheidsgeoriënteerde toepassingen zijn heel eenvoudig te implementeren, zonder dat de gebruiker hiervoor een controleknop moet indrukken of extra aansluitingen aan rijgklemmen moet maken.

MONITORING

De SNO 4083 KM safetyrelais worden gebruikt voor conventionele veiligheidsfuncties in mechanische en engineeringsystemen en toepassingen in liften (volgens EN81-1) of in de controle van industriële verbrandingsinstallaties (volgens EN50156-1). Het onderdeel is TÜV gecertificeerd en kan worden gebruikt in veiligheidsgeoriënteerde toepassingen tot PL e / categorie 4 volgens

VEILIG UITSCHAKELEN IN DE MACHINEBOUW De robuuste en compacte SIN en SMS veiligheidsschakelaars van Wieland Electric combineren positiemonitoring en vergrendeling in één schakelaar en worden in verschillende modellen aangeboden. SIN SERIE De SIN serie is bijzonder geschikt voor een veilige sluiting met geïntegreerde vergrendeling van veiligheidsdeuren, lichtgordijnen, kappen, kleppen of poorten. De vergrendeling van de deur blijft behouden tot de gevaarlijke beweging van de machine afgelopen is. Een optionele led signaleert de status en vergemakkelijkt de diagnose. Met het brede temperatuurtoepassingsgebied tot +70 °C kan de veiligheidsschakelaar van de SIN serie ook in extremere condities gebruikt worden. Varianten met veerklemmen en andere beveiligingskoppen zijn ook leverbaar. SMS SERIE De mechanische veiligheidsschakelaars van de SMS serie met aparte actuator controleren de positie van bewegende poorten en worden beschermd door een meervoudige magnetische code tegen overbrugging. Er zijn varianten beschikbaar voor normale en toenemende uittrekkrachten, waarbij niettoegestane opening van het hekwerk mechanisch

verhinderd wordt. De SMS veiligheidsschakelaars zijn IP65 en zijn bruikbaar tot + 80 °C. Alle veiligheidsschakelaars van de SIN- en SMSserie zijn gecertificeerd door het Duitse TÛV en de vereniging van werkgevers aansprakelijkheidsverzekering (BG) en kunnen gebruikt worden in veiligheidsgeoriënteerde bedieningen van Wieland Electric tot PL e/ category 4 volgens EN13849-1 of SIL 3 volgens EN62061.

EN ISO 13849-1 of SIL 3 volgens EN 62061. Een goeie diagnose van de bedrijfstoestand van het relais helpt de offline situatie van de machine te beperken en reduceert de niet-productietijd van de machine tot een strikt minimum. Daarenboven zorgt een veiligheidsrelais voor minder kans op ongevallen.

UITGEBREID GAMMA

Met deze nieuwe ontwikkeling vervolledigt Wieland Electric zijn gamma veiligheidsoplossingen, naast de veiligheidsrelais kan je ook programmeerbare eenheden krijgen, noodstoppen, deurcontacten en veel meer. Bezoek alvast onze website: www.wieland-electric.com

ATEM

Bedrijvenpark De Veert 4 2830 Willebroek Tel.: 03/866.18.00 Fax: 03/866.18.28 [email protected] www.atem.be


55

ADVERTORIAL

DOMOTICA VOLGENS DOMESTIA DOMOTICA BINNEN HANDBERE IK DANKZIJ DE START KIT Om de tekortkomingen van de systemen die momenteel op de markt zijn, weg te werken, heeft Domestia een gamma gecreëerd met sterke producten die eenvoudig in gebruik en vooral goedkoper zijn. Het bedradingsprincipe is identiek aan dat van de meeste systemen op de markt. Maar in tegenstelling tot de bestaande uitrustingen zijn de oplossingen van Domestia volledig vrij van ingewikkelde informaticasystemen. De programmatie gebeurt aan de hand van slechts vijf toetsen.

GEDAAN MET VERSPILLING

• Timer: schakelklok van 30 sec. Tot 127 min. MET of ZONDER tijdsverlening. • Alles aan of selectief • Alles uit of selectief. MET of ZONDER vertraagd uitvallen na 30 sec. • Aanwezigheidssimulatie. • Groep: beheer van 4 groepen uitgangen.

Het essentiële doel van de basisfuncties van de domoticasystemen van Domestia is om verlichting optimaal te beheren en verspilling tegen te gaan. Voordelen: gemakkelijk in gebruik, lage kosten, energiebesparend, zeer betrouwbaar, 'groen' huis.

ENERGIEBESPARING

Enkele belangrijke redenen om te kiezen voor een domoticasysteem van Domestia: • U bespaart energie dankzij het vertraagd uitvallen van de verlichting en de 'Alles uit'functie. • Kostenplaatje: de Start Kit is een zeer beperkte investering die u snel terugverdient door de besparingen die u doet dankzij de eenvoudige bekabeling. • De modulaire opbouw van het systeem. • Geen wispelturig informaticasysteem, maar degelijke elektronica. • Tweepolige circuits: het principe van een 'groen' huis. • Vrije keuze van drukknoppen. • Aanwezigheidssimulatie.

EENVOUD

• Gemakkelijk te configureren zonder computer. • Eenvoudig te programmeren dankzij het klavier met vijf toetsen.

START KIT DKS-012-002

De Start Kit 'DKS-012-002' is ongetwijfeld het vlaggenschip van het Domestia aanbod en bestaat uit één 'DMC-012-002' kaart, 12 'DMI-004-001' identificatie-

56


TECHNISCHE GEGEVENS

modules en 40 microbusaan sluitingen. Het waarborgt een probleemloze verwezenlijking van de elektrische installatie van een driekamerappartement of een eengezinswoning. Met Start Kit kunt u tot 12 lichtpunten en 48 druktoetsen configureren. Meer nodig? De 'DMC-012-002' uit de Start Kit kan als basis dienen voor een installatie met uitbreidbare mogelijkheden. Het volstaat om meerdere kaarten onderling te verbinden tot het gewenste aantal lichtpunten bereikt is. Aangezien elke kaart

apart instaat voor het beheer van twaalf lichtpunten, kunt u met Domestia installaties van 24, 36 en 48 lichtpunten configureren.

• Voedingsspanning: 230 VAC/50Hz +/- 10%. • Aantal uitgangen per kaart: 12 tweepolige, potentiaalvrije en ontkoppelbare contacten van 8 A. • Bus van de identificatiemodule: 10 VDC, tweeaderige, nietgepolariseerde geleider. • Vijf programmeertoetsen. • Communicatiebus tussen de kaarten onderling: RS485. • Grootte: 18 modules. • Max. 48 uitgangen (voor meer: zie het gamma Evolution). • Optie: de tweepolige relais van 8 A kunnen vervangen worden door eenpolige relais van 16 A met een ogenblikkelijk uitschakelvermogen van 80 A.

FUNCTIES

Dankzij de Start Kit kunt u, door middel van een manuele programmatie (via de 5 toetsen) de 12 uitgangen van de basiskaart aansturen en beschikt u over de volgende functies: • Afstandsschakelaar: emulatie van een klassieke schakelaar. • Relais: aansturing van modules voor dimmen vanop afstand.

DOMESTIA

a division of D-TECH Electronic Rue Jean Jaurès 176 4430 Ans Tel.: 04/372.07.16 Fax: 04/372.07.19 [email protected] www.domestia.be

ADVERTORIAL

KRIMPKOUSEN HEBBEN NIET ALTIJD EEN WARMTEBRON NODIG 3M STELT KOUDKRIMPTECHNIEK VOOR Elke elektricien wordt haast dagelijks geconfronteerd met krimpkousen. Hij moet de juiste diameter en het juiste type kiezen om de krimpkous dan aan te brengen op de kabel en daarna de kous te verwarmen, zodat die krimpt rond de kabel. Allemaal routinewerk voor de doorgewinterde elektricien, maar soms kan er toch al eens iets verkeerd lopen, bijvoorbeeld bij het krimpen: men gebruikt een te hete warmtebron of men gebruikt die warmtebron te lang, waardoor de krimpkous letterlijk kapotgesmolten wordt. 3M heeft dat probleem naar de vergetelheid verwezen met de koudkrimpkousen.

WAT ZIJN KOUDKRIMPKOUSEN?

Koudkrimpkousen verschillen in principe weinig ten opzichte van 'gewone' krimpkousen. Uiteindelijk moet de elektricien nog steeds de correcte diameter bepalen om die dan op de kabel aan te brengen. Maar het wezenlijke verschil is dat het gebruik van een warmtebron niet langer noodzakelijk is.

HOE WERKT HET?

Krimpkousen met koudkrimptechniek halen hun krimpvermogen uit de constante radiale sluitdruk die het materiaal uitoefent. De montage gebeurt eigenlijk grotendeels zoals die van reguliere krimpkousen: men kiest het juiste type en de juiste diameter van de krimpkous en men brengt die aan op de kabel. Om de krimpkous dan te doen

krimpen, dient men de gespiraliseerde kern van kunststof van de krimpkous te verwijderen. De koudkrimpkousen worden namelijk op die verwijderbare kern opgespannen; als die kern weggenomen wordt, krimpt de kous vanzelf en vormt die een dichte laag rond de kabel.

EIGENSCHAPPEN

De koudkrimpkousen dienen vooral ter bescherming van kabels en stekkers met kunststof of rubber tegen vocht, vuil of mechanische beschadiging. Ze kunnen bestaan uit silicone (of een siliconenrubber) of uit het EPDM-elastomeer (het terpolymeer ethyleenpropyleen-dieen). Daardoor blijft de koudkrimpkous vrij buigzaam en elastisch. De meeste krimpkousen met koudkrimptechniek zijn waterdicht en bovendien bestand tegen zuren en alkalimaterialen, en

tegen externe invloeden als ozon of uv-straling. De koudkrimpkousen kunnen gebruikt worden bij temperaturen van -55 °C tot 260 °C. De krimpkousen beschikken verder over een elektrische isolatie tot 1 kV. Maar 3M beschikt ook over een gamma voor middenspanning. Krimpkouseindkappen met koudkrimptechniek hebben als bijkomend kenmerk dat ze eenvoudig te verwijderen zijn met een simpele knipbeweging, wat bij een demontage of een vervanging een voordeel kan zijn.

TYPES

Hoewel ze onderling niet zoveel van elkaar verschillen, biedt 3M enkele types aan om te voldoen aan elk gebruik. Zo zijn er de koudkrimpkousen van EPDM (de serie 842), die in feite de standaardversie zijn van koudkrimpkousen. Daarnaast heb je echter ook nog de versie van silicone (serie 844). Op het vlak van het gebruik verschilt die niet zoveel van de EPDM-variant. De siliconenkrimpkousen zijn grijs van kleur en zijn buigzamer dan de EPDM-krimpkousen, en kunnen beter tegen extreme temperaturen. Beide beschermen alle kabels en stekkers met kunststof- of rubberisolatie. De eindkappen met koudkrimptechniek beschermen kabels, leidingen en andere cilindrische voorwerpen tegen vocht en vuil, alsook mechanische beschadiging. Voor een goede afdichting is een inwendige lijmlaag bij deze koudkrimpeindkappen overbodig, waardoor

ze makkelijk en zonder sporen na te laten, met een makkelijke knipbeweging te verwijderen zijn. Er zijn ook koudkrimpmoffen met drie vingers beschikbaar: die kabels met drie aders vormen een bescherming tegen externe invloeden. De intrinsieke eigenschappen zorgen voor een blijvende flexibiliteit; bovendien is de koudkrimpmof bestand tegen verrotting. Ten slotte zijn er de verbindingskits voor coaxkabels. Zo'n kit wordt over de verbinding van twee coaxkabels geplaatst en is speciaal ontwikkeld voor antennes van mobiele telefoons of basisstations.

3M ELECTRO & COMMUNICATION Hermeslaan 7 1831 Diegem Tel.: 02/722.54.13 Fax: 02/722.50.37

[email protected] www.mmm.com Elektricien 12 • Maart 2012

57

ADVERTORIAL

GMC INSTRUMENTS: VOOR ELK WAT WILS AANBIEDER VAN EEN ZO VOLLEDIG MOGELIJK ASSORTIMENT GMC Instruments België beschikt over een wel heel breed assortiment. Gaande van draagbare en industriële meeten testapparatuur en omvormers tot spanningsregelsystemen wil het bedrijf voor al zijn klanten de meest geschikte oplossing kunnen aanbieden. Daarbij tracht GMC Instruments (Gossen, Metrawatt & Camille Bauer) om de klant zo goed mogelijk te helpen, ook bij het (leren) werken met de vaak complexe toestellen.

In wijzerzin: de multifunctionele powermeter Sineax A2000, de omvormer Sineax VK616 en de hoekomvormer WT717

DRAAGBARE MEETEN TESTAPPARATUUR

De draagbare meeten testtoestellen beslaan het grootste deel van het aanbod. Dat gaat van multimeters, isolatiemeters, aardingsmeters en netkwaliteitsanalysers tot veiligheidstesters voor elektrische apparaten, installaties en medische apparatuur. Het bedrijf staat bekend om zijn kwaliteit inzake meetapparatuur, en wil zijn klanten een kwaliteitsvolle oplossing aanbieden, die aan alle veiligheidsnormen voldoet. Niettegenstaande de hoge kwaliteit kan GMC een breed gamma aanbieden voor een al even breed klantenspectrum.

INDUSTRIELE MEETEN TESTAPPARATEN

Meettechniek voor sterkstroomgrootheden

Hieronder vallen meetomvormers die een bepaalde elektrische parameter meten en omvormen naar een standaardsignaal die in de industrie gebruikt wordt. Daarnaast heeft men ook nog multifunctionele powermeters.

Daar kunnen modules op gezet worden voor bepaalde interfaces, zoals kWh-meters of energiecontrolesystemen met dataloggers en softwarepakketten, om een complete energieanalyse te kunnen uitvoeren bij een bedrijf.

Procesmeettechniek

Dit zijn omvormers, maar dan voor processignalen, hetzij temperatuursignalen, hetzij gewone signalen. De temperatuuromvormers kunnen gemonteerd worden op ofwel de top van de voeler, of op een DIN-rail, en bestaan ook in explosieveilige uitvoering, waardoor ze ingezet kunnen worden in de chemische en petrochemische sector. Hieronder vallen ook de processchrijvers, zowel de digitale als de uitvoeringen met 'ouderwetse' papierrol.

Meetomvormers voor hoekverdraaiing

Meetomvormers met hoekverdraaiing zijn toestellen met een as die kan verdraaien. Die verdraaiing wordt opgemeten en omgevormd naar een standaardsignaal of een interface – een

Sedert dertig jaar is GMC Instruments een betrouwbare partner in het meten en testen van elektrische installaties en netkwaliteit.

bussignaal. Op die toestellen is geen mechanische slijtage mogelijk, doordat er geen wrijving is tussen het beweegbare en nietbeweegbare gedeelte.

UITGEBREID GAMMA

In de loop der jaren heeft GMC zijn gamma vervolledigd. Daardoor biedt GMC Instruments ook spanningsregelsystemen voor vermogentransformatoren bij ELIA en Infrax en tal van grote industriële bedrijven, en ze zijn absoluut nodig in de regelketen van onze spanningsvoorzieningen.

MEERDERE OPLOSSINGEN GMC Instruments wil zijn klanten meer dan één oplossing kunnen aanbieden: als men de klant kan laten kiezen uit meerdere oplossingen, zal hij sneller iets vinden dat op zijn maat gesneden is. Daarom verdeelt GMC ook de draagbare meetapparatuur van Extech; die zijn wat goedkoper dan de toestellen van GossenMetrawatt en worden aangeboden bij scholen en universiteiten, waar men dan leert werken met dergelijke toestellen.

NIEUWIGHEDEN PROFITEST-PV

Dit meettoestel voor PV-panelen is een analyser die de kwaliteit van de installatie kan meten en registreren. De toestellen richten zich tot industriële projecten, waar het des te belangrijker is om zwakke schakels in de installatie zo snel mogelijk te vinden en te vervangen.

Hoekmeetomvormer met holle as

Deze omvormer kan gemonteerd worden wanneer er al een as voorhanden is. Het toestel heeft een hoge nauwkeurigheid: 0,1%!

OPLEIDINGEN

Wanneer GMC een complex toestel verkoopt (bv. een veiligheidstester voor medische apparatuur), biedt de onderneming altijd een opleiding aan; de klant moet immers weten hoe de toestellen werken.

WEBSHOP EXTECH

Vakmensen, die overdag altijd aan het werk zijn, hebben geen tijd om rustig op zoek te gaan naar een geschikt meettoestel, behalve dan 's avonds of in het weekend. Nu kunnen zij rustig de diverse apparaten bekijken op de webshop, zodat ze een goed toestel kunnen kopen.

GMC INSTRUMENTS Galgenbergstraat 52 9290 Berlare Tel.: 052/39.97.50 Fax: 052/39.97.60 GMC Instruments heeft vaak heel wat nieuwigheden voor te stellen. Van links naar rechts: de Profitest-PV, de thermografische camera FLIR T335 en de PQ-Box 100

58


[email protected] www.gmc-instruments.be www.extech.be

ADVERTORIAL

KWALITEIT EN KLANTGERICHTE FLEXIBILITEIT TECHNIEK GAAT PRIMA SAMEN HPR Techniek maakt deel uit van de Nederlandse Batenburg groep, een in Amsterdam beursgenoteerd bedrijf, gevestigd in Rotterdam, dat twee belangrijke afdelingen omvat. In de afdeling Installatie zijn er een achttal bedrijven met 850 medewerkers. De vier bedrijven van de Technische Handelsonderneming, waaronder HPR Techniek, stellen zowat 250 mensen tewerk. HPR Techniek, onder de leiding van managing director Gert-

De verantwoordelijken voor HPR Techniek Zaventem (v.l.n.r.) HPR Techniek Managing director Gert-Jan de Waard, salesassistant Nora El Youssfi, sales- & marketingassistant Bo Hoste en salesmanager Belux Roger De Koninck

De meettoestellen van Hioki zijn zeer betrouwbaar en gemakkelijk te gebruiken

Vandaalbestendige schakelaars worden gebruikt voor liften, parkingbeheer, toegangscontrole en informatiekiosken Vermogenweerstanden als rem-, dumpof ballastweerstand, ze worden ook samengebouwd in metalen behuizingen

Jan de Waard telt 50 mensen in Rotterdam. De vestiging in Zaventem bestaat sinds 2006 en salesmanager Belux Roger De Koninck draagt hier de verantwoordelijkheid. voor gebruik in het veld, de productie en het laboratorium. Het gamma loopt van eenvoudige multimeters, ampèretangen, isolatiemeters, aardingstesters, tot en met meetsnoeren. Het begint bij basic apparatuur die elke elektricien en installateur gebruikt tot apparatuur voor het realiseren van grote industriële projecten. Voor die groep heeft HPR Techniek onder meer transiëntrecorders, -loggers en wattmeters.

vermogens als hoge precisie. Voor bv. energiemaatschappijen, liften- en kranenbouwers en ook voor de machinebouw wil HPR Techniek oplossingen maken op maat van de klant. Dit gebeurt in eigen huis, in de werkplaatsen in Rotterdam waar weerstanden worden geproduceerd. Op het vlak van condensatoren, werkt HPR Techniek samen met gerenommeerde fabrikanten, die zowel standaardproducten als maatwerk verzorgen.

CONNECTOREN EN SCHAKELAARS

GEPERSONALISEERDE SERVICE

In de afdeling schakelen connectiemateriaal biedt HPR Techniek een ruim aanbod aan in codeer-, druktoets- sleutel- en keuzeschakelaars, encoders en paneelmeters, met ook vandaalbestendig materiaal. Ook printpennen, netentrees en -snoeren kunnen worden geleverd in alle formaten van klein tot groot, evenals waterdichte verbindingen.

WEERSTANDEN EN CONDENSATOREN

TOTAALAANBOD

HPR Techniek brengt niet alleen een zeer ruime waaier aan componenten en toestellen, maar ook en vooral oplossingen voor de elektricien en de installateur. Door deel uit te maken van een grote groep klantgerichte ondernemingen kan iedereen expertise delen en schaalvoordelen benutten. Kwaliteit en innovatieve oplossingen zijn de

trefwoorden van HPR Techniek. HPR Techniek is gespecialiseerd in een aantal specifieke domeinen, waarvan we er hier een drietal voorstellen.

TEST- EN MEETTECHNIEK

Een van de sterke punten van HPR Techniek is de meetapparatuur. HPR Techniek biedt een groot spectrum aan draagbare elektrische testen meetapparatuur

Als specialisten op het gebied van weerstanden ontwikkelt, produceert en levert HPR Techniek oplossingen voor alle toepassingen, van groot tot klein. “Het is vooral deze afdeling die we in de nabije toekomst verder willen verbreden”, zegt Roger De Koninck. Voor die afdeling wordt in België trouwens eerstdaags een extra medewerker aangetrokken. 'Voor elk doel de juiste oplossing' is de slogan van HPR Techniek. Het is dan ook de bedoeling om weerstanden te ontwikkelen voor zowel grote

HPR Techniek brengt het complete gamma standaardapparatuur in deze verschillende sectoren. De elektricien-installateur weet trouwens dat hij die kan vinden in de traditionele groothandel. Maar de toegevoegde waarde van het bedrijf bestaat erin apparatuur te leveren die precies is afgestemd op de specifieke noden van de klant. Concreet komt HPR Techniek ter plaatse voor demo’s en bij aankoop is er ook een concrete klantenservice inbegrepen. Zo worden de termen klantgerichtheid, flexibiliteit en kwaliteit door HPR Techniek omgezet in concrete realisaties.

HPR TECHNIEK

Leuvensesteenweg 613 1930 Zaventem Zuid 7 Tel.: 02/253.31.20 Fax: 02/253.08.97

[email protected] www.hprtechniek.com Elektricien 12 • Maart 2012

59

ADVERTORIAL

IS DE SECTOR VAN FOTOVOLTAISCHE ENERGIE UITGETELD OF KENT HIJ GROEIPIJNEN? TRIECO TIMMERT AAN DUURZAME TOEKOMST VOOR ZONNE-ENERGIE IN BELGIE Ondanks de recente beslissing van de federale overheid om de belastingaftrek voor de installatie van zonnesystemen voor particulieren te schrappen, blijft er een zeer mooie toekomst weggelegd voor de sector van fotovoltaïsche zonnepanelen, zowel in het particuliere als in het bedrijvensegment. Een doorgedreven specialisatie, gecombineerd met een nog grotere klantgerichtheid en verbeteringen in efficiëntie, maakt het mogelijk om steeds meer klanten te overtuigen om de stap te zetten naar de plaatsing van hun eigen zonnecentrale. TriEco B2B

RENDABELE INVESTERINGEN

van een lagere kwaliteit om toch concurrentieel te blijven.

Niemand in de sector mocht verwachten dat de situatie waarbij belangrijke steunmaatregelen toegekend werden, zou blijven duren. Dankzij de wereldwijde groei van onze sector is de productiekost van de belangrijkste systeemcomponenten aanzienlijk gedaald in de afgelopen jaren. Door het aandeel van de Belgische (lees: Vlaamse) markt in deze groei is daarenboven onze onderhandelingspositie ten aanzien van leveranciers ook toegenomen. Eventuele kinderziektes bij de organisatie van logistiek en uitvoering werden ook ondervangen, waardoor de kostefficiëntie van projecten toenam. Dat alles maakt dat het niet nodig is om zijn toevlucht te zoeken tot panelen, omvormers of montagesystemen

Bedrijfsprojecten – verhuren of zelf doen?

Bedrijven en particulieren

Elk bedrijfsproject vereist een specifieke benadering. Waar bij het ene bedrijf het draagvermogen van het dak de uitdaging biedt, is bij het andere bedrijf de aansluiting op de elektrische installatie van de klant en op het net het heikel punt. Daarenboven is elk project een financiële investering die in nauw overleg met de kapitaalverschaffers (ook banken) dient te gebeuren. Op de bedrijfsprojecten heeft de federale maatregel bovendien geen enkele impact. Het correct becijferen van de projectcashflows over de volledige levenscyclus van het zonnesysteem is dan ook een basisvereiste. TriEco deed hiermee veel ervaring op, zowel tijdens het

sparren met bedrijven die zelf de investering deden als met derdepartijfinanciers die zich toeleggen op het huren van daken van bedrijfspanden en op het realiseren en exploiteren van PV-systemen gedurende de huurperiode. In beide gevallen blijven dit zeer interessante projecten waarbij hoge rendementen behaald worden. Terwijl vroeger enkel grote oppervlaktes in aanmerking kwamen om verhuurd te worden aan investeerders, merken we vandaag dat ook kleinere systemen in aanmerking komen indien ze gegroepeerd kunnen worden. Bij het zelf investeren worden doorgaans – in functie van het verbruiksprofiel en de kost van elektriciteit – ROI’s genoteerd van ruim boven de 20%. TriEco startte alleen al in het eerste kwartaal van 2012 meer dan nieuwe twintig installaties.

Particulieren – wachten op Godot?

TriEco B2C

Zonnepanelen als dak

60


Terwijl men sinds vorig jaar in Nederland vele particulieren de stap zag zetten naar de plaatsing van zonnepanelen zonder enige vorm van subsidiëring, menen velen in België dat 'het vet van de soep is' sinds de schrapping van de belastingaftrek. Niets is echter minder waar. Indien men rekening houdt met realistische evoluties van de energieprijzen en met de huidige systeemprijzen, dan blijft de plaatsing van fotovoltaïsche zonnepanelen steeds een hoger rendement bieden dan elke andere belegging die je als individu kan doen. Geen enkele bank biedt dergelijke zekerheden en rendementen!

Dunnefilmmodule (CIGS)

NIEUWE PRODUCTEN

TriEco beschikt reeds over een bestaand portfolio van esthetische kwaliteitspanelen (budgetversie uit Azië, standaard uit Europa en excellent als SunPower Partner). Daarnaast biedt TriEco voor de residentiële omgeving al lange tijd de PowerRouter omvormer van Nedap aan die ook geschikt is voor (semi)autonome systemen en als back-upsysteem. Nu introduceert TriEco ook een dakvervangend zonnesysteem met gegarandeerde waterdichting alsook hoogrendementsdunnefilmmodules. Deze prijsgunstige panelen zien er niet alleen fantastisch uit, ze bieden zowel in bedrijfs- als in particuliere systemen zeer veel mogelijkheden voor zowel ideale als minder ideale oriëntaties.

TRIECO NV

Industriepark 1241 3545 Halen Tel.: 013/33.70.36 Fax: 013/33.73.46 [email protected] www.trieco.be

ADVERTORIAL

TRIDIS: COMPLEET AANBOD VOOR IT EN ELEKTRO MEER DAN 6.000 ARTIKELEN UIT VOORRAAD LEVERBAAR Philippe Christiaens en Jean-Claude Vandersypen hebben beiden hun carrière gestart in de IT-sector, meer bepaald in de wereld van de elektronicaonderdelen. In 1996 richtten ze samen de bvba Tridis op, een toeleveringsbedrijf hoofdzakelijk gericht op de IT retail en de computerwinkels. Twee jaar geleden werd de doelgroep uitgebreid naar de professionele elektromarkt. Met succes, want op vandaag betrekt Tridis in Merchtem een kantoor- en voorraadruimte van 2.650 m², goed voor een tewerkstelling van 20 medewerkers. UITBREIDING NAAR DE ELEKTROSECTOR

Zaakvoerder Philippe Christiaens: “Tot twee jaar geleden was onze activiteit vooral gefocust op de ITdoelgroep. We ondervonden echter dat heel wat producten en artikelen uit ons aanbod ook gebruikt worden door de elektrosector. Meer en meer elektriciens installeren ook netwerken bij hun klanten. Begin 2011 zijn we dan ook die markt gaan prospecteren, en de respons was zeer positief.”

IMPORT EN DISTRIBUTIE

Momenteel staat Tridis in voor import en distributie van een zeer breed gamma producten die in beide sectoren, IT en elektro, worden gebruikt, zoals netwerkbekabeling, industriële netwerkswitchen, videobewakingsproducten, noem maar op, kortom, alle artikelen voor de retailer tot en met de meest professionele apparatuur. Goed voorbeeld zijn de rackkasten, die

vroeger vooral door de computerspecialist werden geïnstalleerd, maar nu ook door de elektricien/installateur worden geplaatst, vooral in de nieuwbouw. Via de verdelers vindt men de rackkasten van Tridis nu ook bij grote bedrijven zoals onder meer Speos (van de Bpost), het Erasmusziekenhuis, en bij de Shell-stations voor de Bancontactbetalingen.

VOORRAADCATALOGI

Tridis is distributeur voor België en Luxemburg van meer dan 6.000 producten, waarvan 95% uit voorraad beschikbaar zijn in de centraal gelegen magazijnen in Merchtem. Zo vindt men er meer dan 180.000 stuks patch-cables, in alle denkbare kleuren en lengtes, en kunnen er eveneens fiberkabels op maat worden gemaakt. Ieder jaar realiseert Tridis zelf een handige, overzichtelijke kleurencatalogus waarin alle producten per sector zijn onderverdeeld, zoals bijvoorbeeld Active en Passive Networking, Fiber optics, Datacom

KVM switches, Security en Domotica, en nog veel meer. Een nuttig en makkelijk bruikbaar werkinstrument dat door de klanten effectief wordt gebruikt. Behalve deze jaarlijkse catalogus stuurt Tridis ook elke maand een kleinere folder naar de klanten, en die wordt eveneens ingelast in enkele vaktijdschriften. En zes keer per jaar is er nog een bijkomende extra foldermailing naar de klanten. Tridis is onder meer exclusief verdeler voor alle professionele Planetnetwerkproducten, IP bewaking, IP telefonie, en industriële netwerkswitchen om in de traditionele elektriciteitskasten in te bouwen, tot en met megapixelcamera’s.

WEBSITE EN WEBSHOP

Tridis beschikt over een website, waar iedereen, ook de consument, een overzicht kan krijgen van het gehele aanbod, maar zonder prijsvermelding. De professionele klanten kunnen via een eigen code inloggen, online de voorraad

consulteren en online bestellen 24/7. De levering gebeurt binnen de 24 uur over geheel België en Luxemburg. Ook dropshipments, waarbij direct aan de eindklant wordt geleverd, zijn mogelijk. Indien gewenst kan de klant ook bestellingen zelf komen afhalen in het magazijn in Merchtem.

PROFESSIONELE SERVICE

De service van Tridis beperkt zich niet tot het leveren van goederen. De technische dienst staat in voor het opvolgen van de offertes, de telefonische bijstand wordt sterk op prijs gesteld, en desgewenst kan ook support worden voorzien voor de installatie bij de klant. Momenteel wordt ook een programma uitgewerkt waarbij aan elektriciens-installateurs opleiding wordt gegeven in fiber, CCTV en netwerkbekabeling. Ook de RMA service werkt zeer vlot.

SCHERPE NETTOPRIJZEN

Tridis heeft zijn eerste sporen verdiend in de IT-sector, waar de prijzen altijd zeer competitief zijn. Welnu, dezelfde filosofie wordt ook voor de sector van de elektro en de installateurs behouden. Philippe Christiaens: “We werken altijd met nettoprijzen naar dealers en installateurs toe, en stellen vast dat deze scherpe prijsstelling erg wordt gewaardeerd.” Tridis, een 100% Belgisch bedrijf, brengt een allesomvattend assortiment voor IT en elektro, gestoeld op ruime ervaring van specialisten, met een uitstekende gepersonaliseerde service.

TRIDIS BVBA

Koeweidestraat 46 1785 Merchtem Tel.: 052/22.52.25 Fax: 052/39.98.49 In de moderne magazijnen is permanent meer dan 95% van het aanbod uit voorraad beschikbaar

De klanten krijgen jaarlijks een overzichtelijke catalogus met het complete aanbod.

[email protected] www.tridis.be


61

ADVERTORIAL

TELEC DATA SYSTEMS: TELECS NIEUWE GAMMA VOOR DATATRANSMISSIE VAN KABELIMPORTBEDRIJF TOT TOTAALLEVERANCIER VOOR BEKABELING Kabelleverancier Telec heeft grote ambities. Het bedrijf, gewezen dochter van het Duitse Kerpenwerk en van oorsprong kabelimporteur, gaat met een toenemende diversifiëring van zijn assortiment, resoluut de weg op naar een totaalaanbod van kabels, toebehoren en gereedschappen. Telec Data Systems of TDSys, het nieuwe gamma instrumenten voor datatransmissie, past helemaal in deze visie. Met TDSys maakt Telec bovendien de cirkel rond en biedt het bedrijf nu een compleet pakket aan, zowel voor industriële als voor tertiaire projecten. Gebruiksgemak en een goede prijs-kwaliteitsverhouding staan daarbij voorop. SITUERING

Telec is actief op de Belgische markt sinds 1969, toen nog als dochteronderneming van het Duitse Kerpenwerk, producent van kabels en bekabelingssystemen, en wist zich een sterke marktpositie te verwerven voor de speciale instrumentatiekabels. Toen Kerpenwerk in 2006 werd overgenomen door de Leoni groep, ging Telec als zelfstandig bedrijf verder. In de loop der jaren is het gamma geëvolueerd in de richting van een totaalpakket voor kabels en toebehoren. “Telec verdeelde van bij de start instrumentatie, energie en stuurstroomkabels”, zegt Serge Casier, die in 2011 de dagelijkse leiding van het bedrijf overnam. “De laatste jaren zijn daar producten bijgekomen zoals halogeenvrije buizen, wartels, brandveilige muurdoorvoeren, draadgoten en gereedschappen voor kabels. We willen uitgroeien tot dé Belgische referentie op gebied van kabels.”

TELEC DATA SYSTEMS Meer dan kabels

Met het nieuwe Telec Data Systems – TDSys gamma zet Telec hoog in op datatransmissie. Serge Casier: “Vorig jaar sloten wij een overeenkomst met Metz Connect als preferent verdeler van hun datagamma TDSys in België. Tegelijk koppelden wij aan dit A-merk ook een budgetvriendelijker alternatief, zodat wij zowel lowbudget- als high-endtoepassingen kunnen leveren.” TDSys is meer dan een product, het is een compleet systeem. “We kunnen alle bereiken van koper en glasvezel aan. Zelfs de 19” kasten en hun toebehoren vind je in het TDSys gamma”, zegt Casier.

Grote keuze UTP- en FTP-kabels

“Zowel de koperen UTP- en FTPkabels als de connectoren hebben we op stock, zelfs de wat specialere kabels zoals een

UTP cat. 5E outdoor met gel. We trachten te leveren tegen een prima prijs-kwaliteitsverhouding en we garanderen met onze connectoren een snelle en gemakkelijke installatie. De meeste producten op stock zijn verpakt in dozen van 305 m of op haspels van 500 m. Speciale lengtes en uitvoeringen zijn uiteraard op vraag leverbaar. Ook alle mogelijke componenten zijn opgenomen in het gamma, van de patchkabels – zelfs op 90° voor een eenvoudige montage in de patchpanels – tot switchpoorten voor DIN-railmontage en de outlets voor de stopcontacten (ook in 45x45 mm).”

Glasvezel

Stilaan draait ook het glasvezelgamma op volle toeren. Ook hier wil Telec een volledig aanbod op de markt brengen. “We stockeren onze glasvezels op rollen van 3.000 m en kunnen ze dan op de gewenste lengte snijden”, zegt Casier. “Ook hier gaan we voor een gamma met alle componenten. Wenst de klant een speciale montage, dan leveren we maatwerk en monteren we de snoeren perfect op maat af.”

Datakasten en toebehoren

De TDSys kabels in ontwikkeling, vanaf 15 maart verkrijgbaar in België

62


“Natuurlijk kunnen we geen compleet datasysteem voeren zonder datakasten. We hebben in ons assortiment zowel de wand- als de vloerkasten en alle bijbehorende componenten zoals patchpanels en kabelogen. Projecten kunnen worden gestuurd naar [email protected]. Met de lancering van TDSys maakt Telec de cirkel rond en kunnen we nu een compleet pakket aan-

TDSys patchkabels zijn verkrijgbaar in diverse kleuren, zowel in UTP als in FTP

bieden, zowel op het gebied van industriële als tertiaire projecten.”

Knowhow en service

Waarmee wil Telec zich onderscheiden? Serge Casier: “Met de komst van een aantal accessoires maken we ons pakket compleet: we zorgen voor de kabel, de wartel, de kabelbaan en zo meer, kortom, we kunnen het volledige kabelproject in één keer aanleveren op de werf of in het atelier – onze logistieke mogelijkheden breiden zich nog elke dag uit. Dankzij onze technische knowhow, directe toegang tot de fabrieken, met elk hun specialisatie, én een gemotiveerd team kunnen we onze klanten bovendien voor alle gangbare problemen een oplossing aanreiken. En dat allemaal vanuit dezelfde filosofie: gebruiks-, montage- en budgetvriendelijk.”

TELEC SA

Rue des Rivageois 1A 4000 Luik Tel.: 04/252.75.73 Fax: 04/252.70.14 [email protected] www.telec.be

BUSINESS LINKS VERLICHTING

WERF- & ATELIERINRICHTING

LED TL LAMPEN EN ARMATUREN NIJVERHEIDSSTRAAT 72 B5 -- BE-2160 WOMMELGEM Tel: 03/542.35.04 Fax: OSRAM POSTBUS 777 -Tel: 010/750.14.14 Fax: 010/750.14.06 SCHNEIDER ELECTRIC DIEWEG 3 -Tel: 02/373.75.02 Fax: 02/375.38.58 SYLVANIA NOORDERLAAN 105 -Tel: 03/610.44.44 Fax: 03/610.44.52 VSA HANDEL HAGELBERG 29 -Tel: 014/25.60.50 Fax: 014/25.60.59

BE-1930 ZAVENTEM

BE-1180 BRUSSEL

CCI LOUIZA-MARIALEI 8 -Tel: 03/232.78.64 Fax: 03/231.98.24 EURO-INDEX LEUVENSESTEENWEG 607 -Tel: 02/757.92.44 Fax: 02/757.92.64 GMC INSTRUMENTS GALGENBERGSTRAAT 52 -Tel: 052/39.97.50 Fax: 052/39.97.60 HITACHI KONINGIN ASTRIDLAAN 51 -Tel: 02/460.17.20 Fax: 02/460.25.42

BE-8790 WAREGEM

BE-3090 OVERIJSE

BE-2018 ANTWERPEN

BE-1930 ZAVENTEM

BE-2550 KONTICH

MALLENTJER MECHELSTRAAT 24 -Tel: 02/255.10.70 Fax: 02/252.32.60

BE-1851 HUMBEEK

MERCEDES-BENZ TOLLAAN 68 -Tel: 02/724.12.11 Fax: 02/724.14.73

BE-1780 WEMMEL

BE-1740 TERNAT

BE-9820 MERELBEKE

HYUNDAI PIERSTRAAT 229 -Tel: 03/450.06.11 Fax: 03/450.06.67

SNICKERS ORIGINAL ANTWERPSESTEENWEG 285 -Tel: 070/22.43.08 Fax: 015/44.65.39

LECOT VIERLINDEN 7 -BE-8501 KORTRIJK-HEULE Tel: 056/36.45.11 Fax: 056/35.44.38

HELIA PUURSESTEENWEG 363 -Tel: 03/899.40.40 Fax: 03/899.40.50 NEXANS ALSEMBERGSESTEENWEG 2 B2 -Tel: 02/363.26.05 Fax: 02/363.26.03

BE-1400 NIVELLES

VERGOKAN MEERSBLOEM MELDEN 16 -Tel: 055/33.73.48 Fax: 055/31.43.88

BE-2800 MECHELEN

RITTAL STOKKELAAR 8 -Tel: 09/353.91.11 Fax: 09/355.68.62

--

BE-3500 HASSELT

BE-9160 LOKEREN

ATEM BEDRIJVENPARK DE VEERT 4 -Tel: 03/866.18.00 Fax: 03/866.18.28 BINTZ TECHNICS BRIXTONLAAN 23 -Tel: 02/720.49.16 Fax: 02/720.37.50

BE-1180 BRUSSEL

BE-9000 GENT

BE-4020 BRESSOUX

BE-9700 OUDENAARDE

WAGO KONTAKTTECHNIK EXCELSIORLAAN 11 -BE-1930 ZAVENTEM Tel: 02/717.90.90 Fax: 02/717.90.99 BNP PARIBAS FORTIS WARANDEBERG 3 -Tel: 02/565.44.47 Fax: 02/228.71.21

BE-8760 MEULEBEKE

BIOSOLAR OPSTALSTRAAT 21 -Tel: 09/349.36.20 Fax: 09/349.36.21 GDK RUE PHOCAS LEJEUNE 22 Tel: 081/25.31.20 Fax: 081/74.34.99

BE-9620 ZOTTEGEM

--

KLIMA-SOLAR PRO KRUISSTRAAT 61B -Tel: 09/372.49.05 Fax: 09/372.49.06

BE-5032 ISNES

BE-9930 ZOMERGEM

KYOCERA FINECERAMICS SOLAR FRITZ-MULLER-STR. 27 -DE-73730 ESSLINGEN Tel: +49(0)711/93.93.49.99 Fax: +49(0)711/93.93.49.50 REB2B VLIMMERSEBAAN 138 -- BE-2275 WECHELDERZANDE Tel: 04/70.89.08.99 Fax: DOMOTICA & IMMOTICA ATEM BEDRIJVENPARK DE VEERT 4 -Tel: 03/866.18.00 Fax: 03/866.18.28

BE-2830 WILLEBROEK

B.E.G. BELGIUM CLEYDAELLAAN 12 -BE-2630 AARTSELAAR Tel: 03/887.81.00 Fax: 03/887.41.00 Email: [email protected] Web: www.beg-belgium.be

BE-1930 ZAVENTEM

BE-2830 WILLEBROEK

HANDSOFT ROLWAGENSTRAAT 82 -Tel: 0800/926.42 Fax: 03/230.58.07

BE-1930 ZAVENTEM

CELLPACK KEERSLUISWEG 13 -- NL-1332 EE ALMERE BUITEN Tel: +31(0)36/549.03.36 Fax: +31(0)36/532.74.99

BE-1000 BRUSSEL

ECL RODERVELDLAAN 3 -- BE-2600 BERCHEM (ANTWERPEN) Tel: 03/280.53.00 Fax: 03/280.53.53 ELECTRABEL REGENTLAAN 8 -Tel: 078/35.33.33 Fax: -

INSTALLATIEMATERIALEN ABB HOGE WEI 27 -Tel: 02/718.63.11 Fax: 02/718.64.40

AS SOLAR NIJVERHEIDSSTRAAT 10 -Tel: 051/40.52.22 Fax: 051/40.58.22

DIENSTEN

IT BECKHOFF KEMPISCHE STEENWEG 305 B202 Tel: 011/24.08.00 Fax: 011/24.08.01

BE-2880 BORNEM

BE-9160 LOKEREN

SERELEC GASMETERLAAN 207 -Tel: 09/223.24.29 Fax: 09/225.46.79

BE-1200 BRUSSEL

ANTARIS SOLAR AM HEERBACH 5 -DE-63857 WALDASCHAFF Tel: +49(0)6095/95.04.41 Fax: +49(0)6095/95.05.44

BE-2630 AARTSELAAR

SCHNEIDER ELECTRIC DIEWEG 3 -Tel: 02/373.75.02 Fax: 02/375.38.58

SOPRAPOWER AVENUE DE NANCY 8 -Tel: 04/341.47.90 Fax: 04/343.29.00

BE-3001 LEUVEN

BE-1501 BUIZINGEN

RITTAL STOKKELAAR 8 -Tel: 09/353.91.11 Fax: 09/355.68.62

HEROMA INDUSTRIEPARK 1 -Tel: 09/210.58.40 Fax: 09/252.34.70

BE-9290 BERLARE

ENERGIE

DRAKA GASTON GEENSLAAN 11 -Tel: 016/31.11.50 Fax: 016/31.11.60

OBO BETTERMANN BIST 14 -Tel: 03/870.74.00 Fax: 03/887.40.00

PEUGEOT RUE DE L'INDUSTRIE 22 -Tel: 067/88.02.11 Fax: 067/21.00.65

HUURLAND KORTRIJKSESTEENWEG 1067 -- BE-9051 SINT-DENIJSWESTREM Tel: 09/222.77.37 Fax: 09/221.05.73 Email: [email protected] Web: www.huurland.be

TESTO INDUSTRIELAAN 19 -Tel: 02/582.03.61 Fax: 02/582.62.13 Email: [email protected] Web: www.testo.be

ETANCO SINT-JANSVELD 8 -BE-2160 WOMMELGEM Tel: 03/354.15.00 Fax: 03/354.11.77 Email: [email protected] Web: www.etanco.be

BE-2440 GEEL

GEREEDSCHAPPEN & MACHINES BOELS VERHUUR BRUSSELSESTEENWEG 330 -Tel: 02/687.38.50 Fax: 02/688.04.57

BE-8730 OEDELEM

BE-2030 ANTWERPEN

KLIMATISATIE & VENTILATIE RENSON VENTILATION MAALBEEKSTRAAT 10 -Tel: 056/62.71.11 Fax: 056/60.28.51

DASSY EUROPE VULLAERTSTRAAT 73 -Tel: 050/79.93.20 Fax: 050/79.93.01

BE-1000 BRUSSEL

BE-2018 ANTWERPEN

IT MOBILE XAVIER DE COCKLAAN 66 B7 -- BE-9830 SINT-MARTENSLATEM Tel: 09/245.65.45 Fax: 09/245.65.25 SCHNEIDER ELECTRIC DIEWEG 3 -Tel: 02/373.75.02 Fax: 02/375.38.58

BE-1180 BRUSSEL

DOMESTIA RUE JEAN JAURES 176 -Tel: 04/372.07.16 Fax: 04/372.07.19 Email: [email protected] Web: www.domestia.be SCHNEIDER ELECTRIC DIEWEG 3 -Tel: 02/373.75.02 Fax: 02/375.38.58

BE-4430 ANS

BE-1180 BRUSSEL

PRODUCTINFO

UPS 24-30

NETKIT IR EN RS

BMP 51 EN 53

DELTA DORE INTRO

Betrouwbare bescherming in schakelkasten tegen lange stroomonderbrekingen. De UPS maakt gebruik van batterijen om stroomstoringen te dekken in het 24 V DC elektrisch circuit voor maximaal 12 minuten, afhankelijk van de grootte van de batterijen en de uitgangsstroom. De noodstroomvoorziening kan omgaan met uitgangsstromen tot maximaal 30 A. Het compacte, ruimtebesparende apparaat beschermt de aangesloten batterijen van onderspanning, overbelasting en omgekeerde polariteit. Het werkt betrouwbaar in temperaturen van -40 °C tot 71 °C en werkt met natuurlijke koeling. De UPS kan worden vastgeklikt op een DIN-rail van 35 mm, voldoet aan de EN-normen en beschikt over CE- en cULus-certificering.

Met AParts nieuwe Netkit IR en Netkit RS kunnen verschillende toestellen met IR of RS232 beheerd worden vanaf een tablet, smartphone of pc. De Netkits laten een gemakkelijke integratie van pc, Mac, iPhone/iPod/iPad en Android toe via gratis softwareapplicaties. Deze kits garanderen meer flexibiliteit bij het combineren van verschillende netwerktoestellen, of de klant thuis werkt, in een hotel of kantoor. Technische gegevens: - Afmetingen (L x W x H): 82,5 x 57,2 x 31,8 mm - Ethernetverbinding via RJ45-connector, 100/10 Mbits ethernetprotocol, volgens TCP-, DHCP- en HTTP-standaard - Downloadbare iHelp and iLearn software

Nieuwe mobiele labelprinter die wordt geleverd in twee versies. De BMP 51, met een scherm en een qwertytoetsenbord, kan worden gebruikt als een stand-aloneprinter of kan worden aangesloten op een pc. De tweede versie is de BMP53 zonder toetsenbord. De printers beschikken over een eenvoudig te laden cartridge die zowel het labelmateriaal als het lint bevat.

Met de nieuwe draadloze oplossingen van Delta Dore kan men diverse systemen beheren, zoals de sturing van de verlichting, rolluiken, toegangsen garagepoorten, ventilatie, elektrische verwarming, warm water, alarm ... voor woningen en bedrijven. Met de zogenaamde RF-technologie van de domoticaproducent hoeven kabels niet meer ingesleept te worden. Nieuwe functies bijvoegen behoort ook tot de mogelijkheden.

ATEM 03/866.18.00

AUDIOPROF 03/448.01.60

BRADY 052/45.79.65

Technische kenmerken: - Duurzaam ingebouwde snijder - Printsnelheid: 24,4 mm per seconde - Pc-verbinding via USB - Bluetoothtechnologie - Optionele wifikaart

Technische mogelijkheden: - Centrale programmering van het rolluiksysteem - Tijdschakeling - Programmering van de verwarming - Programmering van de verduisteringssystemen - Dimmerfunctie CCI 03/232.78.64

HS-CABINES

HT3320

MIRADOR

VERBETERDE FLIR I-SERIE

Er zijn nieuwe prefab betonnen cabines voor HS-installaties of als technische lokalen. De muren worden standaard met een crepi afgewerkt, met een kleur naar keuze. De HS-cabines kunnen volledig ingericht en geplaatst worden met transformator, schakelkast en eventueel het laagspanningsbord. Ze zijn uit één stuk vervaardigd van alkaliarm beton, voorzien van de nodige wapeningsnetten en aardingen. Ook gleuven voor drukontlasting, de kabelldoorvoeringen en de ventilatieroosters zijn aanwezig. Het betonnen dak krijgt een waterdichte Disboroof coating. Dit dak is ook losliggend, wat de plaatsing voor grote materialen mogelijk maakt. Alle gebruikte materialen dragen het Benor keurmerk.

De Elektro Lijn HT3320 is een digitale infraroodtemperatuurmeter met een foto- en videofunctie waarmee beelden van het meetobject samen met de gemeten temperatuur kunnen worden opgeslagen. Het toestel heeft een afstandsverhouding van 50:1 en een dubbele laserstraal. De HT3320 beschikt over interne sensoren die de omgevingstemperatuur en de relatieve luchtvochtigheid meten, waarna het toestel het dauwpunt en de natteboltemperatuur kan berekenen. Indien gewenst kan een K-type thermokoppel worden aangesloten om een contactmeting uit te voeren. De meetresultaten met foto’s kunnen worden opgeslagen in het interne geheugen of op een MicroSD-kaartje.

Mirador is een nieuwe compacte spot die gebruikmaakt van een 4 W 230 Vac-led. In plaats van een samenstelling met lenzen werd er gekozen voor een reflector van 34° met een lichtoutput van 180 lumen. Door zijn IP44-afwerking is de spot geschikt voor het gebruik in aluminium profielen van bijvoorbeeld veranda's.

De nieuwe FLIR i3, i5 en i7 zijn zo aangepast dat ze extreem robuust zijn. De warmtebeeldcamera’s zijn bestand tegen een val van twee meter. De gebruikers hoeven niet langer bang te zijn dat hun camera beschadigd raakt tijdens werkzaamheden in ruwe werkomgevingen. Bovendien zijn de toestellen stof- en spatwaterbestendig, en IP43-gecertificeerd. Ook de beeldkwaliteit is verbeterd: de Flir i3 produceert beelden van 60x60 pixels, de i5 100x100 pixels en de i7 140x140 pixels. De vastefocuslens maakt het gebruik van de camera's eenvoudig. Het toestel produceert beelden in JPEG-formaat, die opgeslagen worden op een SD-kaart of op het interne geheugen. Alle gegevens worden automatisch opgeslagen.

ELEKTRO DERMO 015/25.83.83

EURO-INDEX 02/757.92.44

EXTERUS 0486/65.87.24

64


Technische gegevens: - Buitenmaat: 45 mm - Inbouwdiameter: 40 mm - Verkrijgbaar in Warm White 3.000 K - Afwerking in geanodiseerd aluminium natuur en RAL9003

FLIR 03/239.15.32

elektricien.pmg.be

PRODUCTINFO

434 SERIE II

GIRA KNX/EIB CO2-SENSOR

ANTIBACTERIELE SCHAKELAAR

LED REFLECTOR GU10

De nieuwe Fluke 434 serie II energieverliescalculator berekent de kosten van een slechte netvoedingskwaliteit, zodat men probleemgebieden kan identificeren en de juiste oplossingen kan implementeren. Het toestel maakt een basisanalyse van de netvoedingskwaliteit V/A/Hz, het vermogen, de spanningsschommelingen, harmonischen en onbalans. De gebruiker krijgt onmiddellijk de meetresultaten plus kortetermijnloggen.

Gira brengt de KNX/EIB CO2-sensor met een geïntegreerde humidistaat en thermostaat op de markt. De sensor bewaakt de luchtkwaliteit, de luchtvochtigheid en de temperatuur in een ruimte en stuurt via het KNX/EIBsysteem diverse functies aan die bedoeld zijn om het binnenklimaat te behouden of te verbeteren. Zo kunnen er automatisch ramen geopend worden, ventilatoren ingeschakeld worden of kan de verwarming geregeld worden. Men kan de sensor bovendien volledig in een schakelaarprogramma integreren en in een gangbare inbouwdoos monteren. De sensor kan in zowel openbare, publiek-private als particuliere omgevingen ingezet worden.

Dankzij een partnerschap met BioCote brengt Arcolectric een antibacteriële versie uit van zijn best verkopende schakelaars. Bij de productie worden zilverionen ingebracht, waardoor de groei van bacteriën met 95% wordt afgeremd. Crosscontaminatie wordt hierdoor tegengegaan in ziekenhuizen, de voedingsindustrie, laboratoria en plaatsen waar veel mensen komen, en dat gedurende de hele levensduur van de component. Het aanbod omvat rockerswitches, druktoetsen en covers.

Ter vervanging van een 35 watt halogeen is er nu de GU10 6W, met een aanzienlijke energiebesparing.

GIRA 056/72.22.20

HPR TECHNIEK 02/253.31.20

Technische gegevens: - Geïsoleerde USB-poort voor aansluiting op een pc - Li-ionbatterij voor een langere gebruiksduur - Opslag op SD-kaart (tot 32 GB); nieuw lcd-kleurendisplay (153 mm) - PowerLog 3.0-software FLUKE 02/402.21.00

Eigenschappen: - Verkrijgbaar in twee lichtkleuren: 2.800 K (warme kleur) en 4.000 K (koude kleur). - Keuze tussen twee gradenbundels: 24 of 35° - Hoge Ra-waarden en output van 300 lumen

Technische gegevens: - Minimaal 95% bacteriereductie

LIGHTPLUS 011/36.30.30

METABO 4.0 AH-ACCU

SPANNINGSDETECTOREN

INBOUWDRAAIKNOPDIMMER

MX2

Volgens de gereedschapsproducent bieden deze nieuwe 4.0 Ah-accu's 33% meer capaciteit, terwijl de grootte en het gewicht ervan even groot zijn als de 3.0 Ah-varianten. Met 14.4 of 18 volt zijn de batterijen compatibel met het hele assortiment van Metabo machines in deze spanningsklasse. Daarnaast vertelt een display de gebruiker hoeveel stroom er nog rest, vooraleer de energiecel moet worden opgeladen. Verder werkte de fabrikant ook aan een nieuwe accutechnologie. Met deze zogenaamde 'Ultra-M-Technology' zou het bedrijf dan ook als enige ter wereld deze 4.0 Ah-accu's op de markt gebracht hebben. De gebruikelijke 3 jaar garantie blijft ook behouden voor dit product, zonder beperking op de laadcycli.

Er zijn twee nieuwe detectoren geschikt voor het meten op ingekapselde schakelinstallaties met capacitieve interface. - Arcuspocket is een eenpolige spanningsdetector (VDS) getest volgens IEC 61243-5 en geschikt voor spanningen tot 52 Kv/50 Hz. Men test de interface door het meten van de reële effectieve waarde van de interfacestroom, dit wordt op een oleddisplay met bijkomende ledindicatie afgelezen. - Arcusphase is een 2-polige spanningsdetector (VDS) en fasevergelijker (UPC) volgens de IEC61243-5-norm, geschikt voor spanningen tot 52 Kv/50 Hz. Men test de interface op dezelfde manier als bij de Arcuspocket. De fasevergelijking gebeurt door het meten van het fasehoek-verschil (nauwkeurigheid 0,5°).

Deze nieuwe inbouwdraaiknopdimmer heeft een vlak design waardoor hij discreet geïnstalleerd kan worden. Er kunnen tot 5 extra draaiknoppen op de dimmer worden aangesloten. Hierdoor kan de gebruiker vanop meerdere plaatsen dezelfde kring dimmen. De gebruiker kan eenvoudig instellen om welk type lampen het gaat, net als het minimumdimniveau. Zo wordt er steeds volgens de ideale curve gedimd zonder dat de lamp uitvalt of begint te knipperen.

De nieuwe MX2 IP54 frequentieregelaar is een omvormer voor standalone-installaties omdat hij kan worden aangepast aan de wensen van de gebruiker. Op de voorzijde kan men de hoofdschakelaar installeren, een bypassschakelaar, een selectieknop, een veiligheidsstopschakelaar enz. In de omkasting is nog meer ruimte voor meer accessoires. Standaard is de MX2 IP54 voorzien van een ingebouwde EMC-filter klasse 1 voor bewoonde gebieden, en van een USB-aansluiting op het front voor de configuratie van de regelaar. Technische gegevens: - Vermogen: 1 x 200 V van 0,2 kW tot 2,2 kW, 3 x 400 V van 0,4 kW tot 15 kW, 3 x 200 V van 0,2 kW tot 15 kW

METABO 02/467.32.10

NBR-NUSSBAUMER 02/357.09.40

NIKO 03/778.90.00

elektricien.pmg.be

Technische gegevens: - Voor lampen van 5 W tot 325 W - Ook geschikt voor spaar- en ledlampen

OMRON 02/466.24.80


65

PRODUCTINFO

SOLAREYE

PREVALED LIJN

HARMONY XB5R

SPACEGUARD SG14

Met het Solareye monitoringsysteem kan de klant in één oogopslag zien wat de totale opbrengst van zijn zonne-energiesysteem in kWh is, hoeveel hij heeft bespaard en in hoeverre werd bijgedragen tot het terugdringen van de CO2-uitstoot. Het monitoringsysteem bestaat uit een kleine, zwarte Solareye en een webportal. De Solareye is een apparaat dat via RS485 met de omvormer communiceert of met de kWh-meter via S0-pulsen. De informatie uit deze communicatie wordt vervolgens naar een persoonlijke webportal gestuurd. Deze webportal is een webbased applicatie die de gegevens van de zonnepanelen bijhoudt, storingen opspoort en problemen oplost op zowel omvormer- als systeemniveau.

De producten in de nieuwe PrevaLED lijn Core Eco Z2 kunnen per module een efficiëntiewaarde tot 108 lumen/watt (lm/W) bereiken. Bovendien zijn de light engines 70% zuiniger dan hun voorgangers. De gestandaardiseerde waarden, zoals afmetingen, lichtstroom en lichtverdeling, zijn het equivalent van de Edisonschroeffitting in de wereld van het analoge licht. 'Chip on Board' technologie werd toegepast: op de printplaat worden geen afzonderlijke leds meer gemonteerd, maar een uit ledchips opgebouwd oppervlak. Dat zorgt voor een homogeen licht. De geringe warmteproductie wordt aan de achterzijde van de module afgevoerd via gestandaardiseerde thermische interfaces.

Draadloze en batterijloze plastic drukknop. De afwezigheid van een bekabeling bespaart tijd en geld (tot 20% in vergelijking met een bekabelde oplossing) en voegt een functionaliteit toe aan machines. De 2,4 GHz-frequentie die gebruikt wordt, maakt het product geschikt voor wereldwijd gebruik. De batterijloze drukknop zet mechanische energie om in elektrische energie. Zo zijn er geen oplaadkosten en geen recyclagekosten.

De SG14 lichtgordijnen bestaan uit een autonome SGT-zender en een SGR-ontvanger, die recht tegenover elkaar geplaatst moeten worden. De detectoren hebben een stevig aluminium profiel en zijn verkrijgbaar in een slimlinemodel (10 x 28 mm), een leadingedgemodel (37,5 x 13 mm) en een waterdicht slimlinemodel (12 x 30 mm). De SGR moet gevoed worden tussen de 12 - 36 V DC en heeft een solidstaterelais (potentiaalvrij) als uitgang. Via een draadaansluiting kan men de dynamische blankingfunctie aan- en uitschakelen.

OSKOMERA +31(0)493/32.51.15

OSRAM +31(0)10/750.14.14

SCHNEIDER ELECTRIC 02/373.75.02

Technische gegevens: - Stroomverbruik: max. 70 mA - Lichtbron: infrarood (880 nm) - Actieve hoogte: 695 - 2.535 mm - Diodes per detector: 16 - 56 SENSOR PARTNERS 02/464.96.90

HI-SPOT REFLED ES50 350 LM

NEXTREMA

VITOGATE 200

JUMPFLEX

Deze lamp is de eerste ledretrofit die een 50 W-halogeenlamp kan vervangen en toch binnen de IEC-gespecificeerde maximale lampafmetingen blijft. De lamp past in alle armaturen met een GU10 en een GZ10 lampvoet. De ledlamp zal beschikbaar zijn in de kleuren Homelight 2.700 K, warm wit 3.000 K en koel wit 4.000 K met een stralingshoek van 25° of 40°.

Deze waterdichte ledarmatuur kan zowel in koelruimten, industriële installaties als parkeergarages gebruikt worden, aangezien ze bestand is tegen extreme temperaturen, een hoge luchtvochtigheid en een hoge stof- en vuilconcentratie. De armatuur is onmiddellijk startklaar, zonder aanlooptijd. Zelfs in geval van een stroomonderbreking.

Vitogate 200 is de digitale schakel tussen de verwarming en een domoticasysteem of andere externe bedienings- en bewakingsapparatuur op basis van communicatiestandaard KNX. Het is een KNX-interface die op een DIN-rail in de elektriciteitskast gebouwd kan worden. Dankzij deze koppeling wordt het mogelijk om de CV-installatie te volgen vanop afstand. Het systeem kent een eenvoudige installatie, een lage aanschaf- en gebruikskost en de afstandsbediening via KNX-toestellen maakt de Vitogate 200 ideaal voor woningen. De KNX-toepassing is aansluitbaar aan Vitotronic regelingen voor wandtoestellen en middelgrote ketels.

Dit al langer bestaande productassortiment werd onlangs uitgebreid met een Loop Powered scheidingsversterker (857-450). Hiermee kunnen actieve I/O-modules van automatiseringssystemen galvanisch van het veldniveau worden gescheiden. De scheidingsversterker verwerkt unipolaire of bipolaire ingangssignalen, die m.b.v. een zero/span-afstelling in een bereik van + 5% fijn afgesteld kunnen worden. De scheidingsversterker wordt hierbij door het uitgangssignaal van een 4-20 mA stroomlus gevoed. Hierdoor is geen aparte voedingsspanning nodig. Het apparaat wordt met behulp van de DIP-schakelaars aan de zijkant van de behuizing geconfigureerd. Een compacte, 6 mm brede behuizing is bestemd voor de montage op de 35 mm DIN-rail.

VIESSMANN 02/712.06.66

WAGO KONTAKTTECHNIK 02/717.90.90

Technische kenmerken: - Output: 350 lumen - Branduren: 25.000 - Powerfactor: 0,8

SYLVANIA 03/610.44.44

66


Technische kenmerken: - Levensduur: 50.000 bedrijfsuren - Beschermklasse: IP66 - Armatuurlichtstroom: 4.000 lm bij ca. 73 lm/W - Bestand tegen temperaturen van -25 °C tot + 35 °C

TRILUX 015/40.90.10

elektricien.pmg.be

Woningen

Appartementen

Kantoren

Niets ontsnapt aan het oog van GT

170°

170° wideview. Dankzij de VIZOCAM technologie doet het GT systeem het méér dan 50 % beter dan zijn naaste concurrent. Hoge resolutiecamera en 3,5” kleuren LCDscherm. Voor messcherpe beelden die niets aan de verbeelding meer overlaten. 100 % gebruiksgemak. Volledig handenvrije bediening, pictogramweergave van de functies, gesproken boodschappen, nachtverlichting,... Intercom. Voor een vlotte communicatie tussen binnenposten.

101370 www.mink.be

Beeldgeheugen. Van iedere oproep worden 6 momentopnames opgenomen.

Invoerder: CCI NV | Louiza-Marialei 8, bus 5 | 2018 Antwerpen | www.aiphone.be

DOSSIER INDUSTRIELE VERLICHTING

Recommend Documents