Dit discussiestuk over ziekte en zonde is als volgt samengesteld: 1. De discussie over ziekte en zonde is vaak onvolledig en leidt tot veel 2. 3. 4. 5. 6. 7.
verdriet en gevoelens van onmacht. Door Jaap Spaans (3 A4 in rood) Open brief aan de EO van 10/11/2003 (7 A4 in zwart). De reactie van de EO met het antwoord (2x A4 in zwart) Overzicht van enige reacties op de open brief (3 A4 in groen) Persoonlijke overpeinzing (1 A4 in rood) Antwoord van de EO van 12/12/2003 (2x A4 scan van origineel) Vraag per mail gesteld aan Jan Zijlstra + antwoord, november 2012 1. Discussie over ziekte en zonde is vaak onvolledig (december 2012)
Onder de kop ‘Oorzaak ziekte bij christenen is vaak gebrek aan kennis’ gaf gebedsgenezer Jan Zijlstra enige weken terug op een christelijke website zijn visie op ziekte. Het artikel was opgesteld naar aanleiding van een radiointerview. Ziekte komt volgens Zijlstra oorspronkelijk door de zonde en die wordt veroorzaakt door de duivel. Een van de grootste oorzaken is volgens Jan Zijlstra een gebrek aan kennis. Doordat mensen niet door hebben dat Jezus mensen wil genezen, blijft men ziek, aldus Zijlstra. Zie ook de link: http://www.cip.nl/artikel/32096/Oorzaak-ziekte-bij-christenen-is-vaak-gebrekaan-kennis Na het lezen van het gelet op aard en lading van het onderwerp te beknopte artikel, kwam bij mij de vraag op hoe het bij de gebedsgenezer zelf is gesteld met kennisniveau en zelfreflectie. Veel zieken raken erdoor in grote verwarring. Ik zal die fundamentele vraag met twee voorbeelden illustreren. Volgens openbare informatie op diverse websites moest Zijlstra in 2004 een genezingsdienst in Stolwijk afzeggen, omdat hij was getroffen door een hartinfarct en zelf dus een beroep moest doen op de reguliere geneeskunde. Bron zie o.a. de link http://www.vergadering.nu/leesmap20041122ndgoudagenezing.htm Als iemand expliciet een standpunt inneemt over ziekte en zonde, komt het de eerlijkheid en objectiviteit ten goede, als je ook je eigen kwetsbaarheid erbij betrekt. Jos de Kock, directeur Onderwijs van de Protestantse Theologische Universiteit, reageerde volgens het bewuste artikel op het betoog van Zijlstra. Hij was van mening dat Jan Zijlstra te makkelijk omspringt met mensen die niet genezen: "Er zijn veel mensen die boos en verontwaardigd zijn over je verhaal. Weet je hoe dat komt?’ en "In je hele betoog ga je nergens serieus in op voorbeelden van mensen die niet genezen. Je stelt dan altijd een ander voorbeeld van iemand die wel geneest er tegenover." In mijn boekje over een persoonlijke ervaring met een hartritmestoornis (zie mijn website), haal ik Psalm 38:8,9 aan. In die Psalm stelt koning David ‘Ik ben uitgeput, volslagen verbrijzeld, ik brul het uit vanwege het bonzen van mijn
hart’. Wat is er op tegen om ook jezelf kritisch te onderzoeken. Kennelijk voelt koning David zich niet te goed om zich kwetsbaar op te stellen. Vaak is er bij ziekte sprake van een multicausaal verband, meerdere oorzaken dus. Een onjuiste levenswijze, ook in het verleden, kan daarbij vanzelfsprekend een rol spelen en dat zou je als ‘zonde’ kunnen omschrijven. Maar ook gebeurtenissen als een ongeval, omgevingsfactoren en erfelijkheid kunnen een rol spelen. Vaak is er sprake van een opstapeling van factoren, vooral in deze rusteloze en complexe tijd. Via zijn gemeente heb ik mijn vraag per email aan evangelist Zijlstra voorgelegd. Het antwoord hield in dat hij in die tijd een overvol programma had, minstens 17-18 uur per dag werkte en een volkomen verkeerd levenspatroon had, waardoor hij ziek werd (zie de email met antwoord aan het eind onder 7). Een eerlijk antwoord dus, maar in het bewuste artikel wordt dat persoonlijke aspect er niet bij betrokken. Die belangrijke persoonlijke nuance ontgaat dus de kwetsbare groep die het artikel leest en daarvan geen kennis kan nemen. Het tweede deel van mijn vraag aan hem ging over erfelijkheid en omgevingsfactoren. Erfelijkheidsleer is tegenwoordig zo’n belangrijk onderwerp en zoveel mensen hebben ermee te maken, dat je dit aspect van ziekte en gezondheid niet langer kunt negeren of mag afdoen met de stelling, dat er bij erfelijke ziekte sprake is van een vloek in het voorgeslacht, zoals in charismatische kringen nogal eens gebeurt. Ook omgevingsfactoren zoals milieu kunnen van invloed zijn, denk aan de gevolgen van vervuiling, de slachtoffers van asbest of ziektes die ontstaan als gevolg van oorlog en calamiteiten. Dat rangschik ik onder de gebrokenheid van de schepping. Het gebruik van het ontbladeringsmiddel Agent Orange tijdens de Vietnamoorlog, is daarvan een treffend voorbeeld. Tevens verwijs ik naar de publicatie over de Eerste Wereldoorlog op mijn website. Onlangs werd in een gerenommeerd medisch tijdschrift in de VS een onderzoek aangehaald, waarbij een relatie werd gelegd tussen de sterke toename van autisme en luchtvervuiling. Zie http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2672/WetenschapGezondheid/article/detail/3354307/2012/11/27/Vervuilde-lucht-mogelijkoorzaak-van-autisme.dhtml De bevindingen zijn niet nieuw. Van blootstelling aan lood is in het verleden aangetoond dat het een serieuze bedreiging is voor het zich ontwikkelende zenuwstelsel. Op grond van onderzoek zijn toen maatregelen getroffen, zoals het verwijderen van lood uit benzine. Verder onderzoek dient nog plaats te vinden, maar de actuele feiten mogen niet worden genegeerd. Geboorteafwijkingen na de Vietnam-oorlog Laat ik voorop stellen dat het niet mijn bedoeling is medechristenen te kwetsen of stigmatiseren. Dit onderwerp raakt echter zoveel vaak kwetsbare medemensen en kan dusdanige schade berokkenen, dat ik van mening ben dat de discussie erover zeer zorgvuldig dient te worden gevoerd. Geen oneliners dus,
maar graag een goede onderbouwing is wat ik vraag van gebedsgenezers, die hun mening over de ziekte van anderen nadrukkelijk via de media kenbaar maken. Als Zijlstra anderen een gebrek aan kennis verwijt, dient hij tenminste goed te onderbouwen wat hij dan wel bedoelt met zonde. Persoonlijke zonde of de gebrokenheid van de Schepping? En hoe was dan de relatie tussen die zonde en de hartklachten waar hij zelf in 2004 mee te maken kreeg? En dan is er nog de fundamentele vraag of er minder ziekte is in de charismatische of pinksterkringen. Dat is bij mijn weten nimmer aangetoond (zie ook mijn brief verderop aan de EO). In persoonlijke contacten vang ik regelmatig geluiden op die het tegendeel aangeven. Nader onderzoek is ook op dit punt gewenst. Bij ziekte kan er sprake zijn van een opstapeling van belastende factoren. Inmiddels is wetenschappelijk aangetoond dat omgevingsfactoren (werkstress) en erfelijkheid ook kunnen bijdragen aan het ontstaan van ziekte. Dat geldt bij meer gevallen van ziekte en ik zal dat met enige voorbeelden onderbouwen. Als gevolg van gebruik van het ontbladeringsmiddel Agent Orange tijdens de Vietnamoorlog (schattingen in de media lopen uiteen van 70 tot 90 miljoen liter gif dat is verspreid), zijn vier miljoen betrokkenen en hun nakomelingen (?) geconfronteerd met ernstige ziektes, geboorteafwijkingen en mogelijke erfelijke mutaties. Is dat een gevolg van de zonde? Ja, we leven nu eenmaal in een gebroken schepping. Maar is het ook een gevolg van persoonlijke zonde? Bij het beantwoorden van die vraag komt ook de vraag op hoe je een nakomeling van iemand die tijdens een oorlog is getroffen door zo’n calamiteit, dat persoonlijk kunt aanrekenen? Velen van hen waren op het bewuste moment nog niet eens geboren. Ook Amerikaanse soldaten die het ontbladeringsmiddel verspreidden, zijn getroffen door ernstige ziektes en genetische mutaties. Moet je dan stellen dat de ‘zonde’ bij de een leidt tot ziekte bij een ander? Hetzelfde zien we bij andere calamiteiten zoals de rampen in Bhopal en Tsjernobyl. De gevolgen van luchtverontreiniging in stedelijke gebieden. Slachtoffers van asbest en milieuvervuiling. Ziekte bij inwoners van arme landen, die zonder beschermende kleding onze schepen moeten slopen en oude computers demonteren en verwerken. Het verschil in levensverwachting tussen rijke en arme landen. Ik zou talloze andere voorbeelden kunnen opsommen. Er is veel onderzoek naar gedaan en veel over gepubliceerd zoals een schokkend artikel over de milieuramp in Bhopal in een landelijk dagblad http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1173990/2009/12/03/Bhop al-geeft-de-strijd-niet-op.dhtml Het is aangetoond dat de gemiddelde mens 8 genetische defecten heeft, ernstig en minder ernstig. De mens met volmaakte genen bestaat dus niet en ook dat aspect zou bij een visie op ziekte en gezondheid betrokken moeten worden.
Een menselijke cel bevat 2x 23 chromosomen met daarop ongeveer 30.000 genen. Genetische mutaties kunnen ontstaan door allerlei oorzaken en generaties lang doorwerken in geslachten. Afbeelding geplaatst met toestemming www.erfelijkheid.nl
Ruim 9 jaar geleden verscheen in het omroepblad Visie nr. 46 van de EO van 7 november 2003 een publicatie onder de kop ´Zonde-ziek-gebed-genezing?’. Auteursrechtelijk bezien is het helaas niet toegestaan de publicatie in zijn geheel te plaatsen. Het is een bespreking van het boek ´Geneest de zieken!’ Van prof.dr. W.J. Ouweneel. Citaat. ´Het lijkt er sterk op dat bij veel (niet alle) mensen die niet genezen, de hoofdoorzaken zijn twijfel en ongeloof, het vasthouden aan bepaalde zonden of verkeerde contacten en het niet breken met bindingen en vloeken´. Prof. Dr. M.J. Paul stelt in een reactie dat hij het boek kan waarderen als ´goed theologisch studiemateriaal, maar dat hij het in het pastoraat niet aan een zieke zou geven´. Dat is nogal wat en daarmee geeft deze deskundige aan hoe hard dit veel zieken kan raken. Hij voegt er gelukkig aan toe dat we ´te maken hebben met de realiteit van een gebroken wereld met ziektekiemen´. In het artikel plaatst baptistenvoorganger Bottenbley gelukkig een kanttekening bij de visie van Ouweneel. Hij geeft aan dat we de meeste ziekten niet kunnen verklaren. Ook is een reactie opgenomen van een medisch specialist, die een verband legt tussen zonde en ziekte. Echter op het moment dat deze arts de reactie in het aangehaalde artikel gaf, was er bij hem zelf al sprake (geweest) van onverantwoord medisch handelen m.b.t. diagnose en behandeling van een psychiatrische patiënt. Deze arts, waarvan ik de naam bewust niet vermeld, kreeg in 2007 de sanctie opgelegd dat zijn algehele inschrijving in het register ex. Artikel 3 van de Wet op de individuele beroepen in de gezondheidszorg werd doorgehaald. Dit op grond van uitspraken van het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg (Medisch Tuchtcollege) en het Centraal Medisch Tuchtcollege, waarvan tevens officieel mededeling is gedaan in het vakblad Medisch Contact. Bronnen zijn beschikbaar. Ik stel met nadruk dat achter deze rechterlijk beslissingen meerdere diepe menselijke tragedies schuil gaan, die ik verder niet bij deze discussie betrek. In de context van deze bijdrage en het artikel dat ik aanhaal, kon ik er echter niet omheen. Uitgangspunt is dat men zorgvuldig dient om te gaan met het doen van uitspraken over de oorzaken van ziekte in relatie tot zonde. Teveel en te vaak worden zieken en gehandicapten getraumatiseerd door impulsieve en slecht onderbouwde conclusies en een gebrek aan zelfreflectie en zelfbeoordeling bij critici. Is het niet opvallend dat er voor reacties altijd
wordt uitgeweken naar ‘deskundigen’ vaak theologen, zonder dat degenen waar het om gaat, de zieken en gehandicapten, zelf aan het woord komen. Hieronder de open brief die ik naar aanleiding van de publicatie in omroepblad visie, op 10 november 2003 schreef aan de directie van de EO. Ik verwijs bewust naar die brief, omdat de situatie zich helaas regelmatig lijkt te herhalen, zonder voldoende weerwoord of weerlegging. Ik wijs er nadrukkelijk op dat er sinds het schrijven van de open brief bijna een decennium is verstreken. Taalkundig is er niets in gewijzigd en op enige korte punten kan er sprake zijn van doublures. 2. Open brief aan de directie en de voorzitter van de Evangelische
Omroep van 10 november 2003 Van: J. Spaans, te Hoogeveen. Onderwerp: De actuele discussie over ziekte en genezing wordt gevoerd over de ruggen van grote groepen kwetsbare medemensen. Daarom een dringend en onderbouwd verzoek om de discussie hierover niet uitsluitend over te laten aan theologen, maar ook medische en statistische deskundigen en vooral de zieken en gehandicapten zelf erbij te betrekken. Aanleiding voor het schrijven van deze open brief: publicaties over ‘profeet T.B. Joshua’ en het onderwerp zonde-ziek-gebed-genezing?, respectievelijk in het programmablad Visie 44 van oktober 2002 en 46 van november 2003. Bronnen: verwerkt in de tekst dan wel opgenomen in een bronnenoverzicht.
Hoogeveen, 10 november 2003 Geachte EO-directie, Mijn vrouw en ik zijn ruim 30 jaren lid van de EO en we voelen ons met deze omroep verbonden. Het afgelopen jaar constateer ik echter met groeiende zorg dat er een discussie plaats vindt over ziekte, demonie en genezing, die grote schade kan toebrengen aan groepen, veelal kwetsbare medemensen. Volgens mij wordt de discussie niet met de noodzakelijke zorgvuldigheid gevoerd, zijn er leemtes in de journalistieke berichtgeving, wordt er onvoldoende rekening gehouden met de gevoelens van tienduizenden Nederlanders te weten zieken, gehandicapten en andere direct betrokkenen en is er bij veel ‘deskundigen’ sprake van een gebrek aan inlevingsvermogen. Omdat ik een aantal tegenstrijdigheden constateer in de EO-visie over het onderwerp, richt ik
mij tot u in deze open brief. Ik zal mijn kritiek met bronnen onderbouwen. Ik heb nog even getwijfeld of het wellicht zinnig zou zijn een ‘ingezonden brief’ te zenden aan de redactie van uw programmablad Visie. Gezien de beperking in het aantal woorden en ervaringen met ongewenste inkorting van voorgaande brieven, vond ik dat traject niet adequaat om mijn groeiende verontrusting kenbaar te maken. Bewogen met de kwetsbaren in de samenleving De EO besteedt in haar programmering in verhouding veel aandacht aan onderwerpen als ziekte, gezondheid en zorg. Programma’s als Na de diagnose en Ik mis je getuigen niet alleen van betrokkenheid, maar vooral ook van bewogenheid met degenen die in het leven zware klappen hebben gekregen als gevolg van ziekte, ongeval, handicap of overlijden. Diezelfde betrokkenheid raakte mij altijd in de programma’s van wijlen Dirk Jan Bijker en tot op zekere hoogte nu ook nog bij Andries Knevel. Afgelopen week trof mij bijvoorbeeld het interview met de kinderarts uit Cambodja, die met onvoorstelbaar veel leed is geconfronteerd. Ook dominee v.d. Veer legt die bewogenheid met zieken en kwetsbaren aan de dag in zijn columns in Visie en het programma Nederland zingt, bijvoorbeeld toen hij de televisiekijkers begin oktober 2003 bepaalde bij schizofrenie en andere psychische stoornissen. Ik ben zelfs van mening dat het inlevingsvermogen van dominee v.d. Veer is toegenomen en zijn optreden aan diepgang heeft gewonnen, sinds hijzelf een open hartoperatie heeft ondergaan, maar dat is niet meer dan een gedachte van mij. Ook in het programmablad Visie tref ik regelmatig achtergrondartikelen aan over ‘Burn-out’, ‘Ik heb Parkinson’ of ‘Ons kind heeft het Down-syndroom’ en wat mij veelal opvalt bij de artikelen is de bewogen toonzetting en de behoedzame en zorgvuldige wijze waarop wordt bericht. Ik heb de stellige indruk dat getracht wordt om te voorkomen dat zieken worden gestigmatiseerd of beschadigd, dan wel vooroordelen worden versterkt en zo mag je het ook verwachten van christenen. Ziekte en zonde In Visie nr. 44 van 2002 was een reportage opgenomen van Marcus Wisse over de ‘profeet T.B. Joshua’ in Nigeria, waar indrukwekkende wonderen zoals genezingen zouden plaats vinden. In de publicatie is tussen aanhalingstekens een uitspraak van cameraman Christiaan opgenomen: ‘Tot in je tenen moet je je zonden belijden. Ook wat je verkeerd gedacht hebt. Dan ben je helemaal schoon en de redenering is dat de ziekte dan geen bestaansrecht meer heeft’ (citaat). EO-programmamaker Wout Heslinga besluit dan nog met de stelling dat hij zich hoedt voor finale eindoordelen omdat hij te kort in Nigeria is geweest. Ruim een jaar later, te weten in Visie nummer 46 (deze week), wijdt dezelfde Marcus Wisse weer een artikel aan het onderwerp, maar nu in het kader van de uitgave van het nieuwe boek van Joshua-bewonderaar prof.dr. W. Ouweneel, ‘Geneest de zieken!’. Gelukkig nu iets meer nuance bij monde van
prof.dr. Paul, die overigens wel duidelijk stelt dat hij het boek in het pastoraat nooit aan een zieke zou geven. Een veelzeggende opmerking, maar de heren theologen vergeten kennelijk dat zieken en gehandicapten de discussie in Visie en andere bladen wel volgen en er dus toch mee worden geconfronteerd. Van de schrijver van beide artikelen zou je in ieder geval mogen verwachten dat een gedegen oordeel er na een jaar dan eindelijk wel komt. Er is immers na het verschijnen van de eerste publicatie een boek uitgebracht dat kritisch staat ten opzichte van de Joshua-beweging. Ook had de wonderbare genezing van ene heer W. van Multiple Sclerose, waar men mee leurt, inmiddels op duurzaamheid kunnen worden getoetst. Journalistiek bezien hoeven jullie daar geen schroom voor te hebben, aangezien hijzelf de publiciteit heeft gezocht en zelfs nu nog op een website zijn mening ventileert. Er had bijvoorbeeld kunnen worden ingegaan op de zwaarwegende kritiek op de leer en de persoon van T.B. Joshua, zoals die in diverse recente publicaties naar voren is gekomen onder andere in de christelijke pers (ND 11/10 en 18/10, Trouw 21/10) en het onlangs uitgebrachte boek ‘Dossier T.B. Joshua’. Prof. dr. Ouweneel kan worden beschouwd als een gezaghebbende figuur binnen de EO. Hij geeft zelf in zijn boek aan, dat hij ten aanzien van het onderwerp ziekte en genezing een totale omslag in denken heeft gemaakt. Zijn huidige visie op genezing en gaven van de geest wijkt niet zoveel af van die van wijlen evangelist Johan Maasbach, die decennia lang door de EO is genegeerd. Nu kan iedereen gedurende het leven anders gaan denken, maar is dat niet een reden om extra kritisch en behoedzaam te zijn? Stel nu eens dat het waar is wat er in kritische zin allemaal over profeet T.B. Joshua wordt geschreven. Het feit dat een diepte-onderzoek over deze belangrijke kwesties nog niet heeft plaats gehad verbaast mij ten zeerste, aangezien de EO in andere gevallen op journalistiek gebied de onderste steen wel boven weet te halen en zelfs regelmatig met primeurtjes komt, bijvoorbeeld in de actualiteitenrubriek 2Vandaag. Ergerlijk vind ik het dat professoren en theologen het zich kennelijk kunnen permitteren om over ziekte, zonde en genezing te discussiëren zonder in breed verband degenen erbij te betrekken over wie het gaat, namelijk de zieken en gehandicapten zelf. Schuldgevoelens die knagen Alvorens ik inga op enige effecten van de discussie die mij ernstig verontrusten, stel ik met nadruk dat ik als EO-begunstiger en lezer van het programmablad Visie ongevraagd wordt betrokken bij deze discussie en tenminste recht heb op duidelijkheid voor wat betreft de visie van de EO. U kunt en mag dit dan ook niet afdoen met de opmerking dat er nu eenmaal een zeer grote verscheidenheid en diversiteit is in de EO-achterban. Daarvoor worden veel zieken en gehandicapten evenals de direct betrokkenen te zwaar geschaad. In het Nederlands Dagblad van 10 oktober wordt een gehandicapt meisje geïnterviewd. Ten aanzien van de discussie rond het geschetste onderwerp stelt ND-
interviewster Reina Wiskerke: Wat volgens haar kan knagen is de suggestie dat haar handicap iets te maken heeft met zonde die zij heimelijk zou hebben gedaan of dat haar geloof niet groot genoeg zou zijn (citaat). Ik zou dit kunnen aanvullen met vele reacties uit mijn directe omgeving. In het kader van vrijwilligerswerkzaamheden ben ik veelvuldig in aanraking gekomen met mensen die ziek zijn of een beperking/handicap hebben en afhankelijk zijn van zorg. De boosheid over zoveel onrecht neemt toe en dat vereist een duidelijk standpunt, zoals jullie dat ten aanzien van veel andere onderwerpen ook zo vaak innemen. Als je handicap een schande wordt In mijn omgeving heb ik te maken met twee personen die lijden aan een spierziekte. Dat is echter niet de enige aanleiding voor het schrijven van deze open brief. Er is nog een dringende reden dat ik mij zorgen maak over de bijna drie miljoen zieken en gehandicapten in onze samenleving, waaronder enige van mijn dierbaren. Wanneer ziekte of een handicap per definitie worden gerelateerd aan zonde, vloek of demonie is het gevaar levensgroot aanwezig dat ook de personen daarmee worden geïdentificeerd. U geeft hiervan zelf een voorbeeld in een publicatie in Visie nr. 35 van 2003 onder de veelzeggende kop ‘Als je handicap een schande wordt’. Daar wordt een voorbeeld aangehaald uit Albanië, waar gehandicapten worden: gediscrimineerd, niet meer meetellen, worden opgesloten, uitgelachen bespot en vernederd (citaat). In een vergelijkbare publicatie over dit onderwerp in een landelijk dagblad wordt keihard gesteld dat: op een mens met een aangeboren handicap de vloek van Allah rust (citaat). Wellicht denkt u dat ik overdrijf en het in ons christelijke land niet zo’n vaart zal lopen. Nog niet zo lang geleden werd een ziekenhuis door een rechter hier aansprakelijk gesteld voor de schade die de geboorte van een gehandicapt kind met zich had meegebracht. Er werd zelfs gesteld dat dit ‘wrongful life’ ontwel ‘onterecht leven’ was. In september 2003 vroegen ouders om een plekje in de kerk voor hun autistische kind. Aanleiding was het feit dat deze kinderen niet werden geaccepteerd op de catechisatie, jeugdverenigingen of gemeentedagen (1). De samenleving wordt harder voor zieken en gehandicapten, er is een groeiend draagvlak voor selecties in de gezondheidszorg. Alles wat ertoe kan bijdragen dat zieken en gehandicapten worden gestigmatiseerd of een etiket krijgen opgeplakt, dient dan ook kritisch aan de kaak te worden gesteld. In dat verband mogen we zeker de lessen van de geschiedenis niet vergeten! Ik twijfel nog niet aan de goede bedoelingen van de EO, maar de tijd is wel rijp voor zelfonderzoek en bezinning op de door mij aangehaalde punten. Nog enige relevante opmerkingen en vragen Hiervoor heb ik mijn verontrusting kenbaar gemaakt over de discussie die momenteel wordt gevoerd. Ik heb een aantal zwaarwegend argumenten
aangevoerd op basis waarvan ik van mening ben dat de tijd voor bezinning is aangebroken. Mijn verzoek om naast theologen ook medische deskundigen, statistici maar vooral ook de zieken en gehandicapten zelf bij de discussie te betrekken, heeft te maken met het feit dat belangrijke punten in de totale discussie onvoldoende worden belicht of geheel worden genegeerd. Het gaat om theologische, medische en statistische argumenten in relatie tot de volgende relevante onderwerpen: Genetica. Onlangs is het menselijk genoom in kaart gebracht. Genetisch onderzoek heeft geleerd dat de mens gemiddeld drager is van 8 tot 10 erfelijke afwijkingen. In een aantal gevallen kan dit leiden tot ernstige ziekten of handicaps. Als iemand al vanaf de bevruchting drager is van een erfelijke ziekte, kan dit toch onmogelijk het gevolg zijn van persoonlijke zonde (2). In dat verband verwijzen naar een vloek die op het voorgeslacht zou kunnen rusten is wazig en weinig tastbaar. Theologisch bezien is het christelijk geloof toch gebaseerd op het feit dat geen mens rechtvaardig is en er verzoening plaats vindt op het moment dat iemand Jezus Christus aanneemt (Romeinen 3:10). Die boodschap heeft de EO toch al die jaren uitgedragen. Definiëring. Wat wordt in relatie tot zonde en demonie eigenlijk verstaan onder ziekte? Valt daar bijvoorbeeld ook het normale slijtageproces onder dat een mens bij het ouder worden doormaakt. Een van de gevolgen van onze welvaartsmaatschappij is dat mensen veel ouder worden. Deze vergrijzing heeft echter wel tot gevolg dat mensen meer worden geconfronteerd met ziekte, dementie en andere beperkingen. Wie aan het verouderingsproces twijfelt moet maar eens een foto van zichzelf lichten van bijvoorbeeld twintig jaar terug. Hoewel het proces per persoon kan verschillen, is het onvermijdelijk dat bij het verstrijken der jaren de conditie afneemt, bloedvaten minder soepel worden, de functie van organen achteruit gaat en de hersenactiviteit afneemt. Volstrekt normale processen derhalve. Wordt in de discussie met betrekking tot het begrip ziekte ook gedoeld op handicaps als het Down-syndroom, autisme en andere aandoeningen? Driehonderd jaar geleden werden vrouwen met anorexia als heksen beschouwd en we hebben er de heksenwaag nog aan overgehouden. Zij werden na weging vaak verbrand. Amper honderd jaar geleden werden epileptische patiënten nog beschouwd als ‘bezeten’. Inmiddels is bekend dat er iets mis is in de hersenen waardoor de stuiptrekkingen ontstaan. Met medicijnen is een en ander goed te verhelpen. Nu gaan dezelfde vooroordelen over schizofrenie, autisme en psychotische patiënten. Onlangs hoorde ik een ‘bijbelgetrouwe’ christen over een psychisch zwaar lijdend medemens zeggen dat hij ‘bezet’ was. Dergelijke kwalificaties traumatiseren niet alleen de getroffenen zelf, maar ook ouders en familieleden. Inmiddels is bijvoorbeeld van schizofrenie bekend dat het een ‘deficitprobleem’ (tekort) in de hersenen is en de chemische huishouding is verstoord. U geeft dat notabene zelf aan in een
publicatie in Visie nr. 41 van 2003. Redacteur Ronald Koops geeft daarin aan hoe zwaar de vooroordelen voor deze patiënten wegen en hoe kwetsend dit wordt ervaren (3). Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat babies die zijn geboren tijdens de hongerwinter meer lijden aan schizofrenie dan anderen, als gevolg van een tekort aan voedingsstoffen. Zonde of bezetenheid als oorzaak? Dan toch zeker niet bij de zwaar lijdende patiënten, maar bij degenen die de Tweede Wereldoorlog zijn begonnen en indirect verantwoordelijk waren voor de chaos in ons land. Oorzaken. Jaren terug was er de ramp met de kerncentrale in Tsjernobyl. Als gevolg van de straling die vrij kwam liepen duizenden mensen ernstige ziektes op als leukemie, onder andere doordat er mutaties ontstonden in erfelijk materiaal. Onschuldige werknemers en omwonenden werden ernstig ziek, terwijl degenen die op hoog niveau echt zondigden door veiligheidsmaatregelen aan de laars te lappen, in de meeste gevallen ongedeerd bleven. Ik wil ermee aangeven dat het moeilijk is een direct causaal verband te leggen tussen zonde en ziekte. Wij, bewoners van de rijke landen plegen roofbouw op de aarde en exporteren afval naar andere delen van de wereld, waardoor arme sloebers daar ziek worden. Wij worden ziek van de overdaad, in arme delen van de wereld sterven kinderen door een tekort aan noodzakelijke levensbehoeften. Wat verstaan de theologen precies onder zonde en wat is de strekking van dat begrip in deze complexe tijd, waarin op wereldniveau alles met elkaar samenhangt? Is zonde het niet naleven van de Tien Geboden of wellicht slecht rentmeesterschap, hoogmoed, machtsstreven, egoïsme en zelfgenoegzaamheid. Statistieken. Als je de stelling van Ouweneel en anderen doortrekt kan het niet anders of er zullen aantoonbaar minder ziekten en handicaps zijn in geloofsgemeenschappen die de gaven van de geest/genezing al decennia lang in de praktijk toepassen. Indien in bepaalde geloofsgemeenschappen minder ziekte voorkomt, moet dat statistisch toch gemakkelijk zijn aan te tonen. Mij bereiken echter signalen die dit niet bevestigen, maar die eerder het tegendeel aangeven. Wat belet zo’n charismatische gemeente nu om gedegen en verantwoord onderzoek toe te staan, waarmee kan worden aangetoond dat veel gemeenteleden genezen of dat er verhoudingsgewijs weinig ziekte voorkomt. De EO kan daar nu een belangrijke rol spelen. Zij heeft de contacten en de infrastructuur om desgewenst zelf dergelijk onderzoek te laten uitvoeren. Ik weet zeker dat er zowel binnen de overheid als de sector gezondheidszorg grote belangstelling voor positieve resultaten zou bestaan. Het zou in ieder geval de kwaliteit van de discussie ten goede komen en mogelijk zelfs een getuigende werking hebben, doordat twijfelaars over de streep worden getrokken. Harde feiten spreken immers voor zich en overtuigen.
Slotoverpeinzing. 2003 is in Europa het Jaar van mensen met een handicap. Mijn contacten met gehandicapten en chronisch zieken hebben mij geleerd dat je veel van hen kunt leren en dat kan verrijkend werken. Vaak heeft men een uitkering en leeft op het bestaansminimum. Door de omstandigheden genoodzaakt, stellen zij niet de torenhoge eisen die veel ’gezonde’ mensen wel stellen in deze tijd van overdaad. Degenen die onder de druk van de moderne prestatiemaatschappij bezwijken, ziek worden en bijvoorbeeld het burn-outsyndroom oplopen, zijn ook lang niet altijd de minsten. Integendeel het zijn vaak zeer serieuze werknemers, die wellicht verweten kunnen worden wat al te plichtsgetrouw te zijn geweest. Ik heb zo maar enige voorbeelden opgesomd. Ik hoop dat u na het lezen van deze brief begrijpt, waarom ik van mening ben dat zieken en gehandicapten niet mogen worden gestigmatiseerd. Door de wijze waarop de geschetste discussie nu wordt gevoerd, gebeurt dat wel. Ik hoop tevens dat de reeds sterk versnipperde EO-achterban niet verder wordt opgedeeld in twee extra doelgroepen. Aan de ene kant de topfitten die nooit wat mankeren en daardoor wat gemakkelijker door het leven kunnen gaan en aan de andere kant de kwetsbaren die vaak worstelen met hun ziekte of handicap en tegenslagen en lijden ondervinden. Ik weet dan ook zeker dat ik de mening van veel kwetsbare medemensen verwoord, als ik stel dat zij absoluut geen behoefte hebben aan nieuwe stempeltjes en vooroordelen. Hoogachtend, J. Spaans, publicist Bronnen. 1. De Telegraaf, 17 januari 2002. ‘Afghaanse gehandicapte schande voor de familie’. Reformatorisch Dagblad, 27 maart 2003. ‘Geld voor geboorte kind met handicap’. Nederlands Dagblad, 27 maart 2003. ‘Geld voor schade geboorte met handicap’. Nederlands Dagblad, 29 september 2003. ‘Ouders vragen een plek in de kerk voor hun autistische kind’. 2. Erfelijkheid en ziekten. Uitgave Vereniging Spierziekten Nederland. Algemeen Dagblad, 17 februari 1995. ‘De vinger aan de genen’. Nieuwsblad van het Noorden, 24 juli 1996. ‘De mens met volmaakte genen bestaat niet’. Reformatorisch Dagblad, oktober 2002. ‘Psychiatrische stoornis zit deels in de genen’. Time Magazine, march 3, 2003. ‘A twist of fate. The DNA revolution’. Hartezorg, September 2002. ‘Trombose en erfelijkheid’.
3. Omroepblad Visie, nr. 41/2003. ‘Schizofrenie: doe niet zo gek?’ Bij de
hardnekkige misverstanden over schizofrenie staat in het artikel vermeld: Niet waar: schizofreniepatiënten zijn altijd door de duivel bezeten. Wel waar: schizofrenie is een stoornis in een deel van de hersenen. 3. De reactie van de EO
--Op 22 november 2003 ontving ik een mail van EO-directeur Ad de Boer. Hij geeft daarin aan dat de beantwoording van de brief vanwege de vereiste zorgvuldigheid een aantal dagen tijd kost. Uiterlijk begin december ontvang ik een inhoudelijk antwoord (citaat). Dit komt redelijk op mij over, aangezien de brief veel feiten en argumenten bevat waarop moet worden ingegaan. --8 december 2003. Ik mail dhr. De Boer dat ik nog steeds in afwachting ben van het toegezegde inhoudelijke antwoord op mijn open brief, dat ik volgens zijn eigen mededeling begin december al zou ontvangen. Geen reactie! --9 december 2003. Omdat er geen reactie kwam opnieuw gemaild. Het gaat toch om een concrete toezegging en ik mag er toch van uit gaan dat zeker christenen hun beloftes en toezeggingen nakomen. Diezelfde dag volgt een mailtje van directiesecretaresse mw. Lok-Meijer. ‘Omdat de heer De Boer enige dagen afwezig is krijgt u een reactie van mij. Ik heb van hem begrepen dat hij de heer van der Veer gevraagd heeft om inhoudelijk op uw brief te reageren. Na navraag blijkt dat het antwoord op uw brief op zijn secretariaat ligt, deze zal deze week uitgetypt en verstuurd worden’ (citaat). Waarom dhr. de Boer het door hem persoonlijk toegezegde antwoord op mijn open brief niet weet te formuleren en besluit dit over te dragen aan de voorzitter, wordt niet vermeld. --16 december 2003. Eindelijk de brief naar ik aanneem met een inhoudelijk antwoord, want zo was het immers toegezegd door directeur Ad de Boer. De beknopte brief, oftewel het antwoord door EO-voorzitter ds. van der Veer, roept herinneringen bij mij op aan de tijd dat ik werkzaam was als voorlichter bij een departementale overheidsdienst. Als je met vragen of andere kwesties werd benaderd door journalisten of andere burgers, werd er van je verwacht dat je niet je eigen mening ventileerde, maar het organisatiestandpunt vertolkte. Dat was zwaar, want soms moest je de eigen afwegingen en principes buiten schot laten. Maar zelfs bij zo’n seculiere overheidsdienst namen de voorlichters nog wel de moeite om tenminste op de argumenten van mensen in te gaan. Zij nemen immers de moeite je te bellen of aan te schrijven en dan dien je dat serieus te nemen. Na het lezen van de brief vroeg ik mij in alle rede af of dit nu het inhoudelijke antwoord was waar zo zorgvuldig mee was omgegaan, zoals directeur de Boer in zijn eerste mail aangaf? Weer wordt die oude koe van stal
gehaald, namelijk het versleten argument van al die verschillende meningen van de EO-achterban en de pluriformiteit binnen de EO, waaraan recht moet worden gedaan. Maar pluriformiteit mag toch nimmer een reden zijn om zieken en gehandicapten te stigmatiseren en zelfs beledigen? Dhr. van der Veer schrijft onder andere: ‘Persoonlijk heb ik over al die zaken (die ik in mijn open brief benoem: js) een mening. Maar moet de EO die ook hebben? Al die verschillende mensen in de EO-achterban moeten zo evenwichtig mogelijk aan het woord worden gelaten. Hij besluit met de opmerking dat de redactie van Visie van mening is, dat zij in de publicaties niet stigmatiserend ten opzichte van zieken en gehandicapten is geweest. Als ik het antwoord goed begrijp, vindt men dus een kop boven een artikel als ‘Astma is altijd van de duivel’ of een tekst in een publicatie waarin naar voren komt dat ziekte altijd het gevolg is van zonde, evenwichtig en niet stigmatiserend. Welnu, uit de vele reacties die ik ontving blijkt dat veel lezers er anders over denken en een deel van de reacties is hierna opgenomen. Hier moet sprake zijn van star denken, een chronisch gebrek aan inlevingsvermogen, alsmede het vanuit een machtspositie weigeren open te staan voor kritiek van anderen. Ik begin mij te realiseren dat je dergelijke mensen niet overtuigt met feiten en argumenten. Dat moet het leven dan zelf maar bij die mensen doen. Helaas gaat dhr. v. d. Veer niet in op de vele argumenten die ik in mijn open brief heb opgesomd bijvoorbeeld ten aanzien van erfelijkheid, hoe je het begrip ziekte definieert en voorbeelden die ik opsom, waarbij nooit sprake kan zijn van een direct causaal verband tussen zonde en ziekte. Ook wordt niet ingegaan op het feit dat ik signaleer dat de argumenten van de critici van profeet Joshua in Visie nauwelijks worden belicht en last but not least, dat de kwetsbare groep die zo wordt gestigmatiseerd zelf niet aan het woord wordt gelaten in de publicaties over het onderwerp. Ik betreur het ten zeerste dat de EO-directie noch de voorzitter de moed had op de in de open brief opgesomde argumenten in te gaan. Er is mijns inziens dan ook op geen enkele wijze recht gedaan aan de toezegging van directeur Ad de Boer, dat ik een zorgvuldig inhoudelijk antwoord zou ontvangen. Voor de originele en integrale versie van de brief verwijs ik naar punt 6 verderop in dit discussiestuk. 4. Beknopt overzicht van enige reacties op de open brief aan de EOdirectie De brief is via e-mail verspreid onder ongeveer 250 personen, opinieleiders, organisaties in de evangelische wereld, theologen en evangelisten, media, Kamerfracties en organisaties binnen de gezondheidszorg waaronder belangenverenigingen voor chronisch zieken en gehandicapten. Echt negatieve of agressieve reacties richting mijn persoon zijn er tot op heden niet geweest. Wel veel bijval en adhesie. Hieronder in de vorm van relevante citaten een bescheiden greep uit de ongeveer 70 reacties die ik ontving. Bijna alle citaten zijn afkomstig van (uitgeprinte) e-mails die zijn binnengekomen. Twee van de
aangehaalde citaten zijn afkomstig van de vele telefonische reacties, die ik ontving naar aanleiding van de publicatie in het maandblad Uitdaging. Mijn conclusie is dat het onderwerp de gemoederen volop bezig houdt, maar ook buitengewoon diep snijdt in de zielen van mensen. 1. Citaten uit de vele reacties die ik ontving --De brief is, in een door mij geautoriseerde vorm, nagenoeg integraal geplaatst in het evangelische maandblad Uitdaging van december 2003. Dat leverde weer veel, overwegend positieve reacties op. --Diverse fracties van de Tweede Kamer reageerden waaronder CU, Groen Links en het CDA. Uit de reactie van het CDA: ‘Wij hebben zorgvuldig kennis genomen van uw pleidooi’. Het CDA gaat er van uit dat: ‘De waardigheid van de mens, de eerbied voor en de bescherming van menselijk leven fundamenten zijn van de nationale en internationale rechtsorde. Die bescherming geldt voor het leven in elk ontwikkelingsstadium of in elke verschijningsvorm’ (citaten). --Reactie van mw. M. uit België: ‘Via onze webmaster heb ik uw brief doorgestuurd gekregen. Eerst en vooral vind ik het goed dat u in de pen bent gekropen. Wij hebben hier thuis minder EO-voeling, maar velen (bejaarden, zieken…) in de gemeente kijken naar hun programma’s en dan hoor ik er in de huisbezoeken/pastoraat wel over en ik maak me ook steeds meer zorgen over de ‘druk’ die op de zieken e.a. wordt gelegd in het ‘pastoraat’ van deze uitzendingen, doorstromend naar de gemeenten waar een groep mensen er een steeds strakkere mening op na houdt. Je bent ziek dus zondig (geweest) en ‘wij ‘gaan je door gebed genezen’ (citaat). Als de genezing niet plaats vindt worden ze ‘weggewerkt’ en hoeven ze niet meer te komen omdat ze toch niet geloven. Schrijnende toestanden voor de slachtoffers van deze visie’. --Reactie van K. van een belangenvereniging voor chronisch zieken: Ik heb bewondering voor de manier waarop je strijdt tegen de stigmatisering van gehandicapten die in sommige geloofskringen voorkomt. Ikzelf heb een andere levensbeschouwing. Buiten het geloof zijn er ook nog groeperingen die mensen met een ongeneeslijke ziekte een schuldgevoel aanpraten. Op basis van hun inzichten over de samenhang tussen geestelijke en lichamelijke gezondheid, zijn er tal van alternatief getinte therapeuten die bijvoorbeeld zeggen: ‘Ziek zijn betekent eenvoudig dat u tegen de levensstroom inroeit en negatief denkt’. --Reactie van P.: Fijn dat iemand dit gevoelige onderwerp eens onderbouwd en beargumenteerd bij de EO aankaart. Ik betwijfel echter of je antwoord krijgt. Ik erger mij ook al lange tijd aan de kwetsende artikelen in het blad Visie. Degene die zulke artikelen schrijft heeft volgens mij een verkokerde visie of zelf nog
weinig ziekte of tegenslagen meegemaakt. Dit soort mensen vergeet vaak dat hun situatie van de ene op de andere dag kan veranderen. Zou het nu werkelijk Gods bedoeling zijn dat vliegtuigladingen welgestelde Nederlanders naar Nigeria gaan om daar gebedsgenezingsbijeenkomsten van die profeet Joshua te bezoeken, terwijl mensen in dezelfde regio bezwijken aan ziekten als aids en malaria omdat er amper geld is voor medicijnen? --Reactie van J.: Ik heb uw brief gelezen en grotendeels kan ik mij hierin vinden. Ik heb een tweetal preken van prof.Ouweneel gehoord die hij onlangs in de Bethel-gemeente in Drachten heeft gehouden over geneest de zieken en hierin was hij iets genuanceerder dan uit de publicaties naar voren komt (!). --Reactie van K: ‘Het zwakke is er om het sterke te beschamen en daar hebben ze (de theologen) hun handen vol aan (naar 1 Kor.1:27). Vanuit het NT lijkt me de gave van genezing onopgeefbaar, maar er is veel geheimenis. God loopt echt niet achter onze trends aan. Nogmaals de ‘zwakken zijn onmisbaar en… kostbaar in Gods oog’. --Reactie van M: ‘Ik ben het met je standpunt eens. Na de ziekte van mijn echtgenote hebben sommige christenen gemeend het verband te moeten leggen met zonde in haar leven als gevolg waarvan de ziekte heeft toegeslagen. En nog wel op een liefdeloze manier. Pijnlijk. Al die discussie over genezing levert alleen maar onrust op. We hebben dan ook veel mensen in een enorme verkramping zien raken, juist doordat ze zo gefocust raakten op goddelijke genezing. In plaats daarvan kun je ook zoeken naar rust, berusting en overgave. Ik heb mijn twijfels over veel gebedsgenezers, want het komt dicht in de buurt van magnetisme. Onderzoek door een Amerikaan heeft uitgewezen dat de meeste ‘genezingen’ plaats vinden bij psychosomatische klachten. De discussie en stukken in de Visie confronteerden ons elke keer weer met de ziekte van mijn echtgenote en daar hebben we gewoon geen zin meer in. Reden om de Visie op te zeggen. We zijn nog wel begunstiger van de EO. We hebben in dit land behoefte aan een eerlijke en goede theologie hieromtrent en dus niet gevoed door theorieën uit de New-Age-hoek. --Reactie van J: Ik hoop van ganser harte dat je brief het effect sorteert wat jij ervan verwacht. Als er eenmaal een mening bij dat soort organisaties heeft post gevat is men niet meer in voor veranderingen. Zelf heb ik al eens een brief aan dhr. V.d. Veer gestuurd waar een nietszeggend antwoord op kwam. Succes! --Reactie van P: Ik dank je voor het toezenden van je open brief aan de EO en ik hoop en bid dat het een uitwerking zal hebben. Ook werd ik zelf afgelopen week tijdens een Bijbelstudie geconfronteerd met het onderwerp waarbij ook het boek
van W. Ouweneel ter sprake kwam. Ik was blij dat ik met jouw brief in mijn achterhoofd er iets over kon zeggen. --Reactie van H: Nadat ik je open brief had gelezen, heb ik het artikel in Visie gelezen en schrok enorm van de stelligheid van prof. dr. Ouweneel. Ik kan mij heel goed voorstellen dat je je zorgen maakt over de manier waarop de discussie wordt gevoerd en dan met name het feit dat daarbij de direct betrokkenen niet gehoord worden (Bottenbley zegt dit ook zijn reactie). Zelf haal ik steeds meer mijn schouders op over de opvattingen zoals verwoord in het artikel, ik heb het gevoel dat ik mij er niet meer over moet opwinden, want sommige opvattingen van mensen zijn zo vastgeroest dat je er niets meer aan kunt veranderen en vaak is men doof en blind voor de argumenten van anderen. Deze mensen hebben er volgens mij ook geen benul van dat ze andere mensen in een hoek zetten en stigmatiseren. --Reactie van B.: De heftigheid van jouw reactie wordt – meen ik – vooral ook gevoed door jouw persoonlijke biografie ? De hele brief heeft een sterk appellerend karakter, een roep om gerechtigheid. --Reactie van J.: Ik heb je brief gelezen en ik denk dat het goed is dat de EO dit alles zo voorgeschoteld krijgt. Het is een duidelijke aanwijzing in het mank gaan (en dreigen te gaan) in vele facetten van hun publicaties. Graag wil ik ook deelgenoot worden van hun reactie, indien mogelijk. --Reactie van S.: De EO eet duidelijk van twee walletjes. Aan de ene kant koestert men de zieken en hebben zij veel programma’s waarin zieken of hun familieleden aan het woord zijn. Aan de andere kant zijn zij keihard in hun oordeel. Goed dat dit eens ter sprake komt, alhoewel ik niet geloof dat het helpt. --Reactie van D., vertegenwoordiger van een belangenvereniging van (ouders van) mensen met een verstandelijke beperking: Ik ben het geheel met je eens dat het te gek voor woorden is dat in 2003, het Europees jaar voor mensen met een handicap, gesproken wordt over mensen met een handicap, zonder dat ze er actief bij betrokken worden. 5. Persoonlijke overpeinzing van 17 december 2003
Ik kan niet ontkennen dat de discussie over dit onderwerp, die voornamelijk via e-mail is gevoerd, veel energie heeft gevergd. Dat zal mede te wijten zijn aan mijn persoonlijke betrokkenheid bij dit zeer gevoelige onderwerp. Hoe meer ik met het onderwerp bezig was en mij erin verdiepte, hoe meer ook de verontwaardiging toenam. In mijn open brief aan de EO stelde ik reeds dat de discussie wordt gevoerd over de ruggen van mensen die toch al uitermate
kwetsbaar zijn en ik ben door de vele reacties in die gedachte gesterkt. Terwijl de discussie liep, verschenen er diverse rapporten, o.a. van het Leger des Heils en het Trimbos Instituut, waaruit blijkt dat de verharding in de samenleving doorzet en de bewogenheid met zieken en gehandicapten afneemt. Mede door de economische recessie is het eigen-schuld-dikke-bult-principe bezig aan een onstuitbare opmars in onze samenleving. (Door de economische crises en de problemen in de zorgsector zal die tendens toenemen. Aanvulling J.S. 2012). Die ontwikkeling baart mij grote zorgen en we zullen alles in het werk moeten stellen om de verharding van de samenleving een halt toe te roepen. Christenen mogen daarbij niet passief toezien en zeker geen bijdrage leveren aan dat proces door kwetsbare groepen te stigmatiseren. Ik zal dan ook trachten mij voor deze zaak te blijven inzetten. Ik dank iedereen voor de bijdrage aan deze discussie. 6. Bijlage de originele brief met antwoord van de EO
7. Vraag op 16/11/2012 per email gesteld aan Jan Zijlstra met antwoord ----- Original Message ----From: Jaap Spaans To:
[email protected] Sent: Saturday, November 17, 2012 12:54 PM Subject: Svp doorsturen. Vraag aan evangelist Jan Zijlstra Vraag gesteld aan evangelist Jan Zijlstra naar aanleiding van een publicatie op de website CIP Beste evangelist Jan Zijlstra, Naar aanleiding van de publicatie op de website van het CIP afgelopen maandag 12 november 2012 (http://www.cip.nl/artikel/32096/Oorzaak-ziekte-bij-christenen-is-vaak-gebrek-aan-kennis) stel ik u de volgende vraag en ben zeer benieuwd naar het antwoord. U stelt dat ziekte oorspronkelijk door de zonde komt maar tevens te wijten is aan een gebrek aan kennis. Gelukkig noemt u het woord oorspronkelijk want ik geloof zelf namelijk dat de gebrokenheid van de Schepping ook de oorsprong van ziekte en andere factoren is, zoals het kwaad etc. Niet altijd persoonlijke zonde. Volgens openbare informatie op diverse websites werd u in 2004 vlak voor een genezingsdienst in Stolwijk getroffen door een hartinfarct http://www.vergadering.nu/leesmap20041122ndgoudagenezing.htm Hoe plaatst u die persoonlijke ervaring in uw visie en boodschap en waarom maakt u er nooit melding van? Ik heb zelf een
hartritmestoornis en in een boekje daarover stel ik mijzelf kwetsbaar op. Ook koning David doet dat in Psalm 38: 8,9. Natuurlijk kan zonde of een verkeerde levenswijze een ziekmakende factor zijn, maar ook erfelijkheid en omgevingsfactoren kunnen bij ziekte een rol spelen. Is het niet eerlijker om daarop ook eens in te gaan. Ik vind het opmerkelijk dat men die aspecten negeert en tegelijk anderen erop wijst dat er een gebrek aan kennis is. Met een hartelijke groet, Jaap Spaans Hoogeveen www.jaapspaans.nl Antwoord (hieronder) door of namens Jan Zijlstra ontvangen op 20 november 2012. Gezien het adres van de afzender op 21 november 2012 telefonisch gecheckt of dat adres correct is. Dit werd door een medewerkster van de Levensstroom bevestigd. ----- Original Message ----From: Tryfosa Manikus To:
[email protected] Sent: Tuesday, November 20, 2012 4:15 PM Subject: Re: vraag aan evang Jan Zijlstra
Beste Jaap Spaans, Bedankt voor uw mail. Ik had een overval programma, ik werkte minstens 17-18 uur per dag. Ik had een volkomen verkeerd levenspatroon, daardoor werd ik ziek. Dit heb ik meermalen vanaf het podium gezegd. Ik heb dit ook in mijn autobiografie geschreven. Ik dacht dat ik eerlijk geweest ben. Met vriendelijke groet, Evangelist Jan Zijlstra
