Dalton en montessori: heel anders of heel vergelijkbaar?

NUMMER

4 | JAARGANG 36

nederlandse montessori vereniging

Dalton en montessori: heel anders of heel vergelijkbaar?

7257_Pom1_fc.indd 1

01-07-13 16:53

ALLES UIT DE KAST VOOR MONTESSORI ONDERWIJS

Totaalleverancier Montessori Onderwijs

w w w. h e u t i n k . nl

1_1_stA4_fc_A.indd 1

02-07-13 09:56

1000-21-3000-1512 Montessori 36-4 Kleur: FC

Inhoud 1

Van de redactie

23

Klassenmanagement, door Miriam Klamer Jacqueline Hendriksen

Thema: Dalton en montessori 2

‘Ik zie vooral de overeenkomsten’ Lector daltononderwijs en onderwijsvernieuwing Patrick Sins over dalton, montessori en onderzoek Michael Rubinstein

24 Een montessorischool in India Greetje Hoekstra

4

Dalton en montessori in het voortgezet onderwijs

28

De kwestie

31

Clubs B@s

Paula Leideritz 32 7

‘Why, how en what’ in traditionele vernieuwingsscholen

8

Montessorileraren over daltonscholen

10

13

I’d like to teach the world to sing in perfect harmony!

Colofon

Omslagfoto: Bouwen met constructiemateriaal. Foto: Erica Dirven

1

Mirjam Stefels

Van de redactie

Tijd voor vernieuwing

In het laatste nummer van deze jaargang besteden we aandacht

Cor Hoffmans

aan het daltononderwijs. Er lopen vele lijnen tussen dalton en montessori, te beginnen met de persoonlijke relatie tussen

15

Kwaal van de tijd

Maria Montessori en Helen Parkhurst. Tegenwoordig hebben in

Jules Jansen

Nederland beide verenigingen hun secretariaat onderbracht bij de VBS en zijn ze allebei lid van SOVO, het platform waarin het

16

Materiaal delen en elkaar zo inspireren

vernieuwingsonderwijs samenwerkt.

Arne Keuning over Montessorinet

Overeenkomsten en verschillen worden zichtbaar in de artikelen:

Michael Rubinstein

een interview met Patrick Sins, lector daltononderwijs, over zijn werk en verhalen waarin leraren uit PO en VO ervaringen uit daltononderwijs en montessori-onderwijs naast elkaar leggen. In dit nummer ook aandacht voor Arne Keuning, de man achter Montessorinet, de succesvolle website waarop veel materiaal wordt uitgewisseld. Montessorinet en de NMV site groeien naar elkaar toe en dat is een goede ontwikkeling voor het veld. Dit nummer is het laatste nummer van Mirjam Stefels als redacteur voor het PO. Na vele jaren in de redactie te hebben gezeten, vindt zij het tijd om het stokje over te dragen. De redactie dankt haar zeer voor haar grote inzet voor MM.

18 Bouwen met constructiemateriaal Erica Dirven en Joke Werver 20

Teksten in de maak Marjan Smid

Voor mij is dit de laatste MM in mijn functie als hoofdredacteur. Ik heb het 10 jaar met veel plezier gedaan en heel prettig samengewerkt met de redactie en met Elma, uitgever van ons blad - dank daarvoor. Ik wens iedereen een hele goede zomervakantie toe!

MM

7257_V01_fc.indd 1

Michael Rubinstein - Hoofdredacteur MM

01-07-13 16:53

Thema

Lector daltononderwijs en onderwijsvernieuwing Patrick Sins over dalton, montessori en onderzoek

i

‘Ik zie vooral de overeenkomsten’ Michael Rubinstein

Patrick Sins is lector daltononderwijs en onderwijsvernieuwing bij de academie Pedagogiek en Onderwijs vanSaxion. MM sprak met hem over daltononderwijs en over de wijze waarop het daltonderwijs gebruik maakt van het lectoraat om onderzoek te doen.

aan een Europees project waarin we

2

onderzoek verrichtten naar kenniscreatie: groepen leerlingen of leraren werkten daarin samen aan het maken van een leerobject, zoals het programmeren van een educatieve game of het bouwen van een website. Daarna ben ik in Leiden onderzoek gaan doen naar de professionalisering van mbo-docenten verpleegkunde, met name gericht op het ondersteunen van reflectie bij studenten. Dat droeg er ook weer aan bij dat ik nog meer in de praktijk geïnteresseerd raakte en ook meer wilde samenwerken met mensen die in de praktijk werken. Toen ik in 2010 vernam van de mogelijkheid te solliciteren naar de aanstelling als lector daltononderwijs en onderwijsvernieuwing, twijfelde ik dan ook geen

Patrick Sins

moment. Ik prijs me erg gelukkig dat ik nu als lector invulling kan geven aan

Achtergrond

mijn ambities.

Hierin onderzocht ik de redeneervaar-

Naast mij lectoraat ben ik werkzaam als

‘Ik heb onderwijspsychologie in

digheden van leerlingen in het vak

universitair docent bij LOOK, Weten-

Maastricht gestudeerd. Het was een

natuurkunde. Geleidelijk aan raakte

schappelijk centrum Lerarenonderzoek

nieuwe opleiding die was vormgegeven

ik steeds meer geïnteresseerd in onder-

aan de Open Universiteit. Daar mag ik

volgens het didactisch concept van

zoek dat wetenschappelijk onderzoek

praktijkgericht wetenschappelijk onder-

probleemgestuurd onderwijs, verder

dat meer praktijkgericht is. Zo heb ik,

zoek doen naar het professioneel leren

was de sfeer pioniersachtig. Dat sprak

na mijn promotie, als onderzoeker bij

van leraren, op basis van vragen waar

me erg aan. Daarna ben ik in Amster-

de Universiteit Utrecht deelgenomen

leraren zelf mee komen.’

MM

7257_V01_fc.indd 2

dam promotieonderzoek gaan doen.

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

Thema

Efficiency

Samenwerken

‘Efficiëntie is een kernbegrip bij Helen

‘Naast vrijheid en zelfstandigheid is

en de neiging om leerlingen in het

Parkhurst, de grondlegster van het

samenwerken een van de pijlers van

onderwijs te domesticeren, wringen

daltononderwijs. Zij vond dat klassikaal

het Nederlandse daltononderwijs.

met de bredere vormingsdoelen van

georganiseerd onderwijs niet doelmatig

In ons boek “Samenwerken in het

het vernieuwingsonderwijs.

was en stelde daarom een reorganisatie

daltononderwijs: Geschiedenis,

Wat betekent het dat we zo focussen

van het onderwijs voor. Twee soorten

Praktijk en Onderzoek” hebben we in

op kerndoelen? Hoe verhoudt het zich

hervormingen zijn hier voor Parkhurst

kaart gebracht welke condities, volgens

tot burgerschap, sociale vorming en

van belang: “liberation of the pupil”

onderwijswetenschappelijk onderzoek,

de ontwikkeling van competenties die

en “socialization of the school”. In

bijdragen aan effectief samenwerkend

in het kader van levenslang leren van

een notendop betekent dit dat scholen

leren. Bij effectief samenwerken moet

belang zijn?

condities moeten creëren, waarin leer-

er sprake zijn van co-constructie. Dit

Dat zijn zaken die ik in het lectoraat wil

lingen ongehinderd en gemeenzaam

betekent dat leerlingen voortbouwen

onderzoeken.

met elkaar en de leraren leren. Hierin

op elkaars bijdragen en ideeën, door

Er is in Nederland nog nauwelijks on-

staat de leraar veel meer aan de zijlijn,

elkaar te bevragen en te bekritiseren

derzoek beschikbaar naar effecten van

net als in het montessori-onderwijs, en

en actief proberen bij te dragen aan

het vernieuwingsonderwijs. Die leemte

zijn leerlingen zelf met taken aan het

het gedeelde begrip van de groep.

wil ik graag opvullen, in samenwerking

werk waarbij anderen tot hulp kunnen

In het boek laten we zien dat er, om

met de professionals uit de praktijk

dienen. Anders dan bij Maria Montes-

co-constructie te bewerkstelligen,

van het vernieuwingsonderwijs. Het

sori stond bij Helen Parkhurst niet

rekening gehouden moet worden met

gaat erom dat we de toegevoegde

zozeer het mensbeeld voorop als ratio-

onder meer de rol van de leraar, de

waarde van het vernieuwingsonderwijs

nale achter de door haar voorgestelde

taak waaraan leerlingen samenwerken

onderzoeken en dan ook te kijken naar

onderwijsvernieuwingen, doelmatig-

en groepssamenstelling. Voor wat

effecten op de langere termijn. En dan

heid was het hoofddoel.

betreft dat laatste, zie je dat de samen-

niet alleen te focussen op cognitieve

Ik zie vooral de overeenkomsten met

stelling in de regel niet veel uitmaakt

opbrengsten, maar juist ook op niet-

montessori-onderwijs. Dat leerlingen

voor leerlingen die goed scoren voor

cognitieve opbrengsten (zoals burger-

ongestoord aan het werk zijn en zelf

een bepaald vak. Leerlingen die laag

schaps –en sociale competenties) die

tot oplossingen moeten komen voor

scoren, doen het beter in heterogene

van belang zijn voor het functioneren

problemen die ze tegenkomen. Dat

groepen. De gemiddeld scorende leer-

straks in de maatschappij.

de docent in dit proces in feite een

ling laat weer betere resultaten zien

hulpmiddel is. Het is het leren door

als hij/ zij in een groep samenwerkt

Kortgeleden hebben we bijvoorbeeld

ervaren - het lijkt erop dat deze vorm

waarin leerlingen van hetzelfde niveau

een analyse gemaakt waarin dalton-

van authentiek leren steeds minder

(homogeen) samenwerken. In het boek

scholen en traditioneel ingerichte

een plek krijgt in meer traditioneel

gaan we dieper in op de achterliggende

basisscholen met elkaar zijn verge-

ingerichte onderwijs.

redenen. Het soort taak speelt hierbij

leken. Uit de resultaten bleek dat de

Leren door ervaring staat in zowel

overigens ook weer een rol, aange-

daltonscholen in de regel gelijk scoren

het dalton- als montessori-onderwijs

zien niet alle taken tot samenwerking

op het gebied van taal en rekenen. We

centraal. De leraar biedt vrijheid om te

uitnodigen

hebben ook gekeken naar verschillen

ervaren, observeert en geeft op basis

En de rol van de leraren is heel belang-

in burgerschapscompetenties en daar

van zijn of haar diagnose van het leren

rijk – hij/ zij moet niet teveel ingrijpen

scoren de daltonscholen, weliswaar in

van de leerling passende begeleiding.

op inhoud, maar wel het proces goed

een beperkte mate, hoger op kennis

Er is ook voldoende onderzoek waaruit

begeleiden, dat is heel belangrijk. Dat

Dit soort onderzoek moeten we echter

blijkt dat expertleraren hun instructie

zagen we net ook al. Daarnaast is het

uitbreiden met studies op scholen zelf

goed weten te doseren en te timen,

goed als de leraar zelf een rolmodel is

in nauwe samenwerking met leraren en

zodanig dat het effectief bijdraagt aan

van goed samen kunnen werken.’

schoolleiders. Zo kunnen we nagaan

ook wel met de eisen van de overheid. De nauwe focus op taal en rekenen

het leren van hun leerlingen.

welke activiteiten er echt toe doen. Op

Dit vraagt wel veel van de professionele kennis en kunde van leraren, maar

deze manier hoop ik een bijdrage te

Meerwaarde en onderzoek

het is wel essentieel voor het leren

kunnen leveren aan het verbeteren van de vernieuwingsonderwijspraktijk, op

door ervaring. Montessori onder-

‘De Nederlandse daltonscholen wor-

basis van praktijkgericht wetenschap-

schreef dit ook.’

stelen, net als de montessorischolen,

pelijk onderzoek.’

MM

7257_V01_fc.indd 3

3

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

Thema

d

Dalton en montessori in het voortgezet onderwijs Paula Leideritz

Lotje Cohen geeft wiskunde en maatschappijleer op het Spinoza Lyceum in Amsterdam, een daltonschool voor mavo, havo, vwo en gymnasium. Zij is lid van de dalton commissie. Haar vriend Quincy Elvira geeft economie op het Montessori Lyceum Amsterdam (MLA), een school met dezelfde schooltypen. Hij promoveert volgend jaar op het onderwerp expertiseontwikkeling binnen het schoolvak management & organisatie.

moeten zich daarvoor inschrijven en

door alle secties De wiskundesectie

een vak en een docent kiezen. Daar-

heeft bijvoorbeeld uitgewerkt: plannen,

naast hebben we de drie dalton pijlers:

hoe doe je dat?

zelfstandigheid, samenwerken en

De moeilijkste pijler is vrijheid en

vrijheid en verantwoordelijkheid. Om

verantwoordelijkheid. Zelfstandigheid

die meer te operationaliseren hebben

is duidelijk, zelf keuzes kunnen maken,

we eerst het eindbeeld bepaald: Wat

zelf kunnen werken, zelf je werk beoor-

vinden wij nu dat een daltonleerling

delen. Het doel samen werken lukt ook

moet kunnen als hij de school verlaat?

wel, maar de pijler “verantwoordelijk” is

Welke vaardigheden, attitudes moet

lastig. Dit doel is leuk beschreven zoals

hij hebben? Vandaar uit hebben we –

“de leerling stuurt grotendeels zelf zijn

vier jaar geleden - het geheel in kleine

leerproces aan”, of “de leerling heeft

Krijgen de docenten op jullie school

stapjes opgesplitst en de leerlijn per

de vrijheid om de verantwoordelijkheid

een dalton opleiding?

schooljaar ontwikkeld en beschreven:

voor zijn leeractiviteiten te nemen”,

Lotje Cohen: ‘In oktober worden de

Wat betekent het eindbeeld voor de

maar deze doelen worden door de sec-

nieuwe docenten twee dagen uitge-

leerlijn in de brugklas, de tweede klas

ties minder vaak geadopteerd. Ze zijn

roosterd, de afgelopen jaren ongeveer

enzovoort.

moeilijker en ingewikkelder te operatio-

twintig docenten, en worden dan

Neem bijvoorbeeld zelfstandigheid

naliseren. Daar zitten we ook wel mee.’

geschoold in dalton en de manier

als doel in leerjaar 6: de leerling heeft

waarop wij ermee werken. Het afgelo-

zelfkennis. Hij weet wat hij kan en waar

Zijn deze dalton leerlijnen over te

pen jaar waren er niet zoveel nieuwe

zijn beperkingen liggen. Zo zijn er per

plaatsen naar montessori of botsen ze

docenten en dan gaan ook docenten

pijler vier, vijf of zes doelen vastgesteld

ermee?

die al langer bij ons werken mee om

en die zijn teruggerekend. Als we dat in

Quincy Elvira: ‘Wij hebben deze leerlij-

hun kennis op te frissen.’

het zesde willen bereiken, wat moeten

nen niet, wij hebben de karakteristie-

we dan voor stappen maken per jaar.

ken, maar niet per leerjaar uitgewerkt.

Hoe maken jullie op school daltonon-

Dat is voor zelfstandigheid bijvoor-

Dat zou wel wenselijk zijn. Ik vind het

derwijs zichtbaar?

beeld in leerjaar 1: de leerling is op

een interessant idee om het per sectie

Lotje Cohen: ‘Dalton is meteen zicht-

de hoogte van leerstrategieën voor zelf-

te adopteren en de expertise binnen de

baar op onze school door het dal-

standig werken. Of, de leerling kan zich

sectie in te zetten om dit te operatio-

tonuur. Dat hebben we elke dag voor

op een opgedragen taak oriënteren.

naliseren.

iedereen op het vierde uur. Leerlingen

Deze leerlijnen zijn toen geadopteerd

Wij zijn er in zekere mate ook wel mee

4

Lotje Cohen

MM

7257_V01_fc.indd 4

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

Thema

bezig via de vakleerplannen. Daarin

wordt. Zo is er bij Engels een opdracht

in een lokaal waar het stil is. Bij ons is

moet je aangeven wanneer en waarom

dat de leerlingen samen een poppen-

dat stilte uur nogal populair. Leerlingen

je welke leerstof aanbiedt en hoe dat

kastvoorstelling moeten maken in het

vinden het soms heerlijk om hier na

past binnen de zes karakteristieken.

Engels. Of bij aardrijkskunde wordt elk

toe te gaan.’

Maar ik heb er zelf geen zicht op hoe

jaar een Oosterse markt georganiseerd

dit bij de secties is geland. Binnen

waar groepjes een land vertegenwoor-

Dalton staat en valt met taken. Klopt

onze eigen sectie economie staat het

digen en daar iets van moeten laten

dat?

op een laag pitje.’

zien. Het gaat dus vaak om opdrachten

Lotje Cohen: ‘Het is soms lastig vast

Lotje Cohen: ‘Het is niet zo dat onze

die je als groep samen moet doen.

te stellen wat een daltontaak moet

leerlijnen op alle daltonscholen wordt

Quincy Elvira: ‘Ik denk dat wij meer

inhouden. Er is bij ons discussie over

toegepast. Wij zijn er vier jaar geleden

denken vanuit het individu. Wij hebben

de vraag of de gewone stof in de lessen

mee begonnen en je denkt af en toe

de zes montessori karakteristieken,

behandeld moet worden en speciale

wel eens: is het nu een papieren tijger

daar zit alles wel in, maar wat ons

stof in het daltonuur. Maar een dal-

of niet? Je schrijft het allemaal op in

onderscheidt is het pedagogische

tontaak kan gewoon inhouden: maak

een leuk boekje, maar gebeurt er nu

klimaat, het omgaan met kinderen. Ik

hoofdstuk 3 van het wiskunde boek.

iets mee of niet? We zijn er nog duide-

kom vanwege mijn werk op heel veel

Het boek is immers geschikt om op

lijk mee aan stoeien.’

andere scholen, maar elke keer consta-

een dalton manier te werken. Door de

Quincy Elvira: ‘Dat was ook de kritiek

teer ik dat op onze school het contact

nadruk op daltontaken denken docen-

binnen onze school op de vakleerplan-

tussen docent en leerling heel warm is.

ten dat ze iets extra’s moeten maken

nen. Je schrijft van alles op voor de

In de bovenbouw, waar ik werk, is het

bovenop de lesstof. Dan wordt het ge-

directie en het is leuk als exposure naar

mogen maken van fouten geweldig.

woon meer werk voor de leerlingen. En

buiten toe, maar je kunt je afvragen of

Dat is het eerste waar ik aan denk bij

het is soms ook gewoon een race tegen

daardoor het leren van de leerling beter

montessori.’

de klok. We willen bijvoorbeeld dat de

wordt. Want daar doe je het allemaal

vragen uit het boek gemaakt worden

voor.’

Wat zeg jij dan Lotje wanneer Quincy

Lotje Cohen: ‘Het is wel heel leuk en

zo enthousiast praat over het pedago-

goed dat je het gesprek binnen de

gisch klimaat?

sectie op een goede manier stuurt. Wij

Lotje Cohen: ‘Dat hebben wij ook! De

hebben het er steeds over: hoe doe

school in Amsterdam die het meest

jij dat? Want elk jaar moeten we een

zou lijken op het Spinoza is denk ik

nieuw doel adopteren of vertellen hoe

het MLA. Dat contact tussen docent en

we het dit jaar gedaan hebben. En er

leraar komt er juist door de daltonuren

zijn elk jaar verschillende studiedagen

en op het MLA door de keuzewerktijd-

over dalton waarop we altijd iets doen

uren (kwt). Dan ga je op een andere

met die leerlijnen.’

manier met elkaar om. Want leerlingen

en dan is een extra daltontaak teveel. Ik

5

zitten opeens naast iemand die ze niet

Quincy Elvira

Zowel in montessori-onderwijs als in

kennen en daar gaan ze mee praten en

daltononderwijs zijn zelfstandigheid,

zo komen er allerlei dwarsverbanden

culturele en cognitieve bagage, morele

binnen de school, waardoor de school

en sociale vorming belangrijke doelen.

heel veilig wordt. Je hebt niet die

denk dat op de basisscholen meer met

Zien jullie verschillen in aanpak om

hokjes zoals mavo apart en havo/ vwo.

speciale daltontaken gewerkt wordt.’

deze doelen te bereiken?

Bij ons zit iedereen door elkaar, ook de

Lotje Cohen: ‘Ik heb begrepen dat een

onderbouw en bovenbouw.’

leerling op het MLA in de onderbouw

Volgens Helen Parkhurst is het leerplan en de leerstof niet de moeilijkheid,

zelf mag bepalen wanneer hij toe is

Kenmerkend voor dalton zijn de

maar de organisatie van de school.

aan een toets, dat je alsmaar mag

vaklokalen, ingericht en aangekleed

Voor montessori-onderwijs is het

herkansen en dat je zo een eigen

als werkruimtes die passen bij het vak.

werken met materiaal onderscheidend,

leerlijn hebt. Dat hebben wij eigenlijk

Hebben jullie naast de vaklokalen ook

zeker op de basisscholen. Waar zou

niet. Wij hebben natuurlijk ruimte voor

grote studiezalen?

het montessorimateriaal in het VO aan

zelfstandigheid, maar wel met vaste

Lotje Cohen: Nee, die hebben we niet.

moeten voldoen?

toetsmomenten, we hebben een vast

We hebben wel een opvanglokaal. Als

Quincy Elvira: ‘In principe zou het de

stramien waar je in zit.

docenten ’s morgens ziek gemeld zijn,

operationalisatie moeten zijn van de

Bij ons is het samenwerken heel be-

kunnen de leerlingen zich overschrij-

zes karakteristieken van montessori

langrijk. Er zijn veel samenwerkingsop-

ven naar een ander daltonuur. Doen ze

onderwijs.’

drachten. Bijvoorbeeld bij de dalton-

dit niet, dan komen ze in het opvanglo-

Lotje Cohen: ‘Vind je dat je leerlingen

taken, dat zijn taken waarin de lesstof

kaal. Je kunt wel kiezen voor een stilte

in kwt iets anders moeten doen dan

ook op een andere manier getoetst

daltonuur. Dan kom je bij een docent

de les?’

MM

7257_V01_fc.indd 5

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

Thema

Helen Parkhurst had voor haar ontmoeting met Maria Montessori in 1915

wèl naar de eindexamenresultaten.’

jarenlang uitgebreid geëxperimenteerd met haar Laboratory Plan. Haar eigen

Lotje Cohen: ‘Je zou het anders moeten

schooltijd - waar zij zich enorm verveelde en zich niet serieus genomen

bekijken. Het is niet de examenre-

voelde -, bracht haar tot de overtuiging dat de school anders georganiseerd

sultaten en dalton, maar hoe bereik

moest worden: leerlingen moeten zich vrij kunnen bewegen van vaklokaal

je goede resultaten op een dalton

naar vaklokaal; er moet keuzevrijheid komen en leerlingen moeten worden

manier? Wat we meer zouden moeten

gestimuleerd om zelfstandig aan taken te werken. Taken, die de traditionele

doen is differentiëren. Dat zal bij jullie

lesstof opdelen in praktisch te nemen stappen. De leerling neemt deze taken

beter ontwikkeld zijn, omdat jullie

op zich, aanvaardt die zo gezegd. De taak leidt de lesstof op een aanspre-

kijken naar het individu.’

kende manier in en motiveert en disciplineert, omdat de taak het eigen werk

Quincy Elvira: ‘Dat is juist ongelooflijk

van de leerling is.

moeilijk in een klas met 30 leerlingen,

Daltononderwijs is volgens Dr. Piet van der Ploeg, oud-lector daltononder-

want het gaat erom dat je de kloof

wijs, als praktijk ontwikkeld in de praktijk door een praktisch talent.

overbrugt tussen wat een leerling al

Toen Maria Montessori een zegetocht maakte door de VS in 1914 en 1915 was

zelf kan en wat hij in potentie wel maar

het Helen Parhurst die in het glazen paviljoen van de wereldtentoonstelling

nog net niet zelf kan, de zone van

van 1915 te San Francisco demonstreerde hoe ‘De Methode’ in de praktijk

naaste ontwikkeling. Een van de karak-

werkt. Montessori sprak en verstond geen Engels. Aangezien kinderen niet

teristieken van voortgezet montessori-

mochten worden afgeleid door het persoonlijk optreden van de leidster, vond

onderwijs is ook sociaal leren. Het is

Montessori het inzetten van een tolk niet wenselijk.

de docent als middel die samen met de

Helen Parkhurst, die als een blok gevallen was voor Maria Montessori, brak

leerling denkstappen ontwikkelt.’

echter met haar in 1917 om haar eigen daltonweg te kunnen gaan. Haar boek met haar herinneringen aan Maria Montessori is door ruzie over haar

En dan nu de verschillen

nalatenschap tussen haar levensgezellin Dorothy Luke en haar broer helaas Het gesprek gaat lange tijd over de

onvindbaar gebleven.

6

Bronnen: Marjan Schwegman, ‘Maria Montessori 1870-1952, Kind van haar tijd, Vrouw van de wereld’, 1999 University Press Amsterdam. Piet van der Ploeg, ‘Dalton Plan, oor-sprong en theorie van het daltononderwijs’, 2010, Saxion Dalton University Press

beoordeling van de voortgang en ontwikkeling van de leerling. Kort samengevat zijn er drie wellicht wezenlijke verschillen. In het daltononderwijs houdt de leerling zelf bij of zijn taken uitgevoerd heeft. Alleen de toetscijfers noteert de

Quincy Elvira: ‘Nee, want ook bij

en vrijheid voor eigen verantwoorde-

docent. Op het MLA administreert de

economie is het materiaal geschikt

lijkheid, maar het is altijd vrijheid in

docent al het werk van de leerling.

om zelfstandig te werken en je de stof

gebondenheid.’

Op het Spinoza worden de resultaten

eigen te maken. Dus het loopt door

Quincy Elvira: ‘In montessori-onderwijs

van de leerling per vak weergegeven in

elkaar heen. Meestal wordt er in de

geldt “help mij het zelf doen”. Waar

een totaalcijfer op het rapport. Op het

les aan gewerkt en gaat de leerling

staat “het” voor - de persoonlijke

MLA kent het verslag meerdere criteria,

hiermee verder in de keuzewerktijd.

ontwikkeling en niet het leren? Ideaal-

zoals werkhouding, positie lesstof en

Een enkele keer is er speciaal materiaal

typisch staat de persoonlijke ontwik-

werktijdstof en natuurlijk kwaliteit.

ontwikkeld.

keling op de eerste plaats en op basis

Bovendien gaat het verslag op het MLA

In de les werken leerlingen aan ver-

hiervan kan de cognitieve ontwikkeling

altijd vergezeld van een begeleidende,

schillende onderdelen. Dan begeleid

zich verder verdiepen, maar in de

persoonlijke brief aan de ouders over

ik op maat en soms geef ik opdrach-

praktijk staat toch echt de cognitieve

de voortgang van de leerling.

ten die binnen de lestijd zelfstandig

kennis centraal. Wij worden namelijk

Quincy Elvira: ‘Wij kijken toch meer naar

gemaakt moeten worden. Dus er is

wel afgerekend op de eindexamenre-

de mens achter de leerling, denk ik.’

niet sprake van het volpraten van 70

sultaten.’

Het derde verschil heeft te maken met

minuten.’

Lotje Cohen: ‘Bij ons zie je dat ook.

schoolorganisatie:

Lotje Cohen: ‘Ja, dat doen wij ook zo.’

Door jullie keuzewerktijd en onze dal-

Lotje Cohen: ‘Wat ik bij jullie goed vind

tonuren ontstaat er een goed contact

is de organisatie van deelscholen met

Is er verschil in de rol van de docent?

tussen docent en leerling. De docent

een vast team, waardoor je de leerlin-

In het montessori-onderwijs is de

kan daardoor de leerling makkelijker

gen goed leert kennen en ook makkelij-

observerende rol, het actief afwachten

bereiken en ook stimuleren om te le-

ker in de pauze over een leerling praat.

van de docent belangrijk en niet het

ren. Hij kan ook een rolmodel worden

Dat mis ik op onze school. Je geeft niet

lesgeven. Bij dalton mag de docent een

voor de leerling en hem of haar dan

met een vast team aan dezelfde klas-

actieve rol in het leerproces hebben.

inspireren.’

sen les. Je moet soms in de pauze echt

Lotje Cohen: ‘Ik denk dat wij inderdaad

Quincy Elvira: ‘Ja, dat klopt, maar daar

op zoek naar de mentor van de leerling

meer sturen. Natuurlijk is er ruimte

wordt niet of nauwelijks naar gekeken,

die je in de klas hebt.’

MM

7257_V01_fc.indd 6

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

w Thema

‘Why, how en what’ in traditionele vernieuwingsscholen Louis Jongejans was rector van het Einstein Lyceum in Hoogvliet en leidde deze school in de periode dat hij er werkzaam was naar de Nederlandse Montessori Vereniging1. Eind vorige cursus zocht hij een nieuwe uitdaging en vond deze op het Stedelijk Dalton Lyceum te Dordrecht. Als directeur van de locatie Kapteynweg (met mavo, havo, bilingual education en digiklassen) vond hij daar al snel zijn draai. MM vroeg hem naar de verschillen tussen de twee traditionele vernieuwingsrichtingen.

‘Toen ik solliciteerde heb ik lang nage-

van traditionele scholen. Sterker nog:

keling door docenten gestimuleerd

dacht over de verschillen tussen dalton

de schoolleidersbijeenkomsten vinden

wordt. Dat lijkt vanzelfsprekend, maar

en montessori. Als je me het toen ge-

plaats op dezelfde plek in Leusden en

dat is het niet.

vraagd had, zou ik gezegd hebben dat

kennen exact dezelfde sfeer. Ook de

Of het nou talenten zijn op cultuur-,

dalton wat meer gericht is op samen-

visitaties lijken op elkaar, waarbij het

sport- of maatschappij gebonden

werkingsvormen en organisatiemodel-

enige verschil is dat montessorivisita-

onderwerpen (de CSM- middagen van

len en montessori wat meer gericht

ties ook kijken naar opbrengsten en dat

daltonscholen) of dat het de cognitieve

is op ontwikkelfasen en het individu.

is “not done” in de daltonwereld.

ontwikkelingen zijn, talentontwikkeling

Misschien is dat ook wel zo. In de

Zijn er dan echt geen verschillen? Vast

van de leerlingen is absoluut sterker en

praktijk blijken deze verschillen in het

wel, maar naast het gemis van beken-

gevarieerder aanwezig dan waar dan

voortgezet onderwijs echter nauwelijks

den die ik nu alleen in MM nog zie,

ook. Rick Stiggings (zie zijn artikel “As-

merkbaar. Om een aantal overeenkom-

kan ik ze maar niet ontdekken. Ik ben

sessment though the student’s eyes”)

sten op te sommen: op beide scholen

ervan overtuigd dat als we morgen de

zou daar trots op zijn. De talenten van

kom ik 70 minuten lessen tegen, zijn er

VO tak van montessori en dalton ineen

leerlingen ontwikkelingen is misschien

momenten waarin leerlingen voor (bij)

zouden schuiven dat dit inhoudelijk en

een belangrijker aspect dan we denken.

les kunnen kiezen (Montessorimomen-

qua sfeer nauwelijks merkbaar is.

Het is het “Why” van traditionele ver-

ten versus daltonuren), maken leerlin-

Het verschil met traditionele scholen

nieuwingsscholen. Het “how” en “what”

gen zelf keuzes en is “leer mij het zelf

is echter duidelijker aanwezig dan we

te doen” het motto daarachter. Ik denk

zelf als insiders zien. Dat geldt voor

vloeit daar automatisch uit voort.2 Misschien is dat ook wel wat Ma-

dat de verschillen in het voortgezet

montessorischolen, maar ook voor

ria Montessori en Helen Parkhurst

onderwijs dan ook minimaal zijn. Daar-

het dalton onderwijs in het VO. De

gemeenschappelijk hadden. Zij wisten

naast hebben beide werelden docenten

houding van docenten ten opzichte

waarom ze het onderwijs wilden ver-

met een bovengemiddelde betrokken-

van de leerlingen maakt dat je onmid-

anderen en af wilden van dat uniforme

heid bij de leerlingen - een basis waar

dellijk voelt dat je in een traditionele

traditionele model waarin alle leerlin-

het uiteindelijk om gaat.

vernieuwingsschool loopt. Er is respect

gen op hetzelfde moment hetzelfde

Er zijn echter nog meer meer over-

voor de leerlingen en zij voelen zich

moeten doen en gebruikten allebei de

eenkomsten. Er zijn schoolleidersbij-

meer gewaardeerd en minder afgere-

ontwikkelfasen van de leerlingen als

eenkomsten waarin het over dezelfde

kend dan op traditionele scholen. Ze

vertrekpunt. Het is mooi te zien dat dit

onderwerpen gaat: dalton docent-

voelen dat ze zichzelf mogen zijn en

vertrekpunt bij traditionele vernieu-

competenties, daltonkernwaarden,

dat ze zich kunnen ontwikkelen op vele

wingsscholen nog steeds zo zichtbaar

zelfstandig werken, hoe bereiken we

gebieden. Een leerling uit de brugklas

en voelbaar is. Misschien moeten we

dat leerlingen zelfstandiger worden

die ik lesgeef benoemde dit toen ik

dat meer benadrukken om ons te on-

en hoe ga je om met inspectienormen

als docent aangaf dat ze wel erg aan

derscheiden. Het is in ieder geval iets

die de meerwaarde die je bij leerlingen

het puberen was: “Meneer Jongejans,

om trots op te zijn!’

aanbrengt maar niet willen meten?

het fijne is dat een beetje puberen hier

We hebben ook dezelfde worsteling

mag.” Leerlingen voelen dat ze zichzelf

met imago en de vraag hoe we ons

mogen zijn, dat ze zich mogen en

meer kunnen profileren ten opzichte

kunnen ontwikkelen en dat die ontwik-

MM

7257_V01_fc.indd 7

7

1 Intussen is de school geen montessorischool meer. 2 Zie Simon Sinek op YouTube.

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

Thema

Montessorileraren Michael Rubinstein

Er zijn montessorileraren die ook ervaring hebben in het daltononderwijs en daarom de twee types onderwijs van binnenuit kunnen vergelijken. Maria Rosa den Oudendammer werkte als lerares en opleider in het montessori-onderwijs en werkte daarna een half jaar als IB-er op daltonschool De Grote Reis in Rhoon. Debbie van der Burgh, nu directeur van de montessorischool in Maassluis, werkte drie

8

jaar als adjunct-directeur op een daltonschool in wording in Rotterdam en haalde in die tijd ook haar daltodiploma. Twee stemmen van ervaren montessorianen over daltononderwijs.

Wat valt je op een daltonschool meteen

Debbie van der Burgh: ‘Waar wij de

Debbie van der Burgh: ‘Coöperatief

op als montessorileraar?

kinderen leren wat er in de kasten

werken kom je als vorm veel tegen op

Maria Rosa den Oudendammer: ‘Je ziet

staat, zonder alles te labelen, zie je

een daltonschool. Daarnaast zijn er

natuurlijk andere materialen: in de

in het daltononderwijs overal labels.

ook daltonscholen die voor het directe

kasten staan aanvullende en oefen-

Van stilwerkplek tot rekenkast. Als

instructiemodel kiezen, waarna de

materialen. Je ziet ook geen kinderen

buitenstaander zie je in één keer waar

kinderen mogen gaan samenwerken.

op kleedjes werken. Er was meer

alles staat. Ook zie je een heel duidelijk

Coöperatieve werkvormen zijn ook heel

klassikale instructie, vaak als voorzet

planbord. In het daltononderwijs staat

goed toe te passen in het montessori-

zodat kinderen daarna aan eigen taken

de dagplanning centraal. Door de vele

onderwijs en dan voornamelijk bij

konden werken.

groepslessen die gegeven worden is

een algemene KOO les. Als directeur

Leerlingen werkten met taakkaarten.

een strakke planning erg duidelijk.

gebruik ik vaak tijdens teamvergade-

De taken waren deels basis, deels

Kinderen weten zo wanneer zij, welke

ringen een van deze werkvormen om

uitbreiding. Er zaten ook keuzeop-

instructie krijgen en wanneer zij aan

de teamleden allemaal actief bij een

drachten in. Ik heb wel de indruk dat er

hun taak kunnen werken.’

vergadering te betrekken.’

is om eigen keuzes te maken. De groe-

Samenwerken is een belangrijk begrip

Is de rol van de leraar wezenlijk anders?

pen waren anders omdat ze homogeen

in daltononderwijs. Zag je dat ook?

Maria Rosa den Oudendammer: ‘Er was

samengesteld waren.

Maria Rosa den Oudendammer: ‘Je zag

iets meer groepsinstructie en extra

Het viel me op dat in de onderbouw

het terug in de opdrachten. Er waren

instructie voor groepjes aan de instruc-

dezelfde dingen centraal stonden: de

veel groepsopdrachten met verdeling

tietafel. De leraar stond wat meer op

aandacht voor taal, waarneming, moto-

van verantwoordelijkheden, zoals een

de voorgrond en regelde meer. Dat

riek en de sociaal-emotionele ontwik-

gesprek leiden en het verslag maken.

gold niet voor de samenwerkingsop-

keling. De manier van naar kinderen

Er werd veel gezocht naar taken waarin

drachten, daar waren de leraren er voor

kijken kwam heel erg overeen.’

samenwerken centraal stond.’

begeleiding en ondersteuning.’

in een montessoriklas iets meer ruimte

MM

7257_V01_fc.indd 8

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

Thema

over daltonscholen

9 Debbie van der Burgh: ‘Binnen het dal-

in een montessorischool, alleen is het

mama,” zei een kleuter, “dat is mijn

tononderwijs wordt er veel gewerkt met

hier veel meer gestructureerd.

mentor” over een leerling uit groep 6.’

“maatjes” en “mentoren”. Kinderen

Ook is het de leraar die voor de kinde-

uit oudere klassen zijn mentor van een

ren een weektaak maakt. De basis is

Kreeg je als IB-er andere vragen?

voor alle kinderen hetzelfde, waarbij de

Maria Rosa den Oudendammer:

verschillen vaak in mate van instructie

‘Er waren groepsplannen, dus de

en hoeveelheid werk zitten. Kinderen

invalshoek was iets anders dan op

kunnen zelf nog werk kiezen uit de keu-

montessorischolen met meer vragen

zekasten. Deze zijn veelal ingericht op

vanuit het individuele kind. Verder

de meervoudige intelligentie.’

was het vergelijkbaar. En als het om

“Kijk mama,” zei een kleuter, “dat is mijn mentor” over een leerling uit groep 6.

daltonvragen ging, konden die gesteld Was de sfeer op school vergelijkbaar?

worden aan een ervaren collega die als

Maria Rosa den Oudendammer: ‘Die

vraagbaak diende.

vond ik super en heel vergelijkbaar. Je voelde dat leraren vertrouwen hadden

Het was al met al een plezierige erva-

in de kinderen en hen verantwoor-

ring. Ik was bang dat ik het montes-

delijkheid lieten nemen. Kinderen

sori-onderwijs erg zou missen, maar

kwamen graag naar school omdat ze

dat was niet zo. De sfeer, ook onderling

zelf dingen konden ondernemen, zelf

tussen de leraren, was daarin doorslag-

jonger kind en nemen extra instructie

op onderzoek uit konden gaan, bijvoor-

gevend. En verder het was grappig dat

of oefenstof over van de leerkracht. Een

beeld bij wereldoriëntatie.’

er in de school dezelfde uitspraken

maatje is iemand uit de eigen groep

Debbie van der Burgh: ‘Door het werken

hingen als op een montessorischool.’

waar je die week mee samenwerkt. Dit

met maatjes en mentoren kennen

komt overeen met het samenwerken

de kinderen elkaar veel beter. “Kijk

MM

7257_V01_fc.indd 9

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

Thema

i

I’d like to teach the world to sing in perfect harmony! Mirjam Stefels

Of je de verfrissende koolzuurhoudende drank nu lekker vindt of er de roest van je fiets mee reinigt, iedereen kent de regel uit de reclame. De jeudige coladrinkers uit de reclamespot brengen de tekst vol energie en nodigen je uit om vrolijk mee te zingen en natuurlijk veel van het drankje te gaan nuttigen. Ik moest aan de regel denken toen ik nadacht over de relatie tussen Maria Montessori en Helen Parkhurst. In onderstaande korte beschouwing kijk ik vanuit biografisch perspec-

10

tief naar een aantal gedeelde kernbegrippen.

Vrijheid

indruk dat zij overeenkomst zag tussen hun beide ideeën. Zij liet aanvankelijk

Het leeftijdsverschil van 18 jaar maakt

haar eigen plan rusten om zich in te

dat Montessori als eerste met haar

zetten voor de ideeën van Montessori

ideeen naar buiten trad. Die ideeën

over opvoeding en onderwijs.

ontstonden doordat zij zich het lot

Vrijheid is een begrip geworden in de

aantrok van kinderen in achterstands-

praktijk van beide onderwijsconcep-

wijken. De situatie waar deze kinderen

ten, waarbij vrijheid in gebondenheid

in verkeerden, maakte dat zij eerst de

een prominente plaats heeft in het

hygiene in combinatie met opvoed-

daltononderwijs. Montessori sprak in

kundige richtlijnen oppakte en daarna

haar methoden over de vier vrijheden,

opvoeding met onderwijs verbond.

namelijk de keuzevrijheid, tempovrij-

Parkhurst daarentegen was op zoek

heid, niveauvrijheid en bewegingsvrij-

naar efficiency in onderwijs. Dat idee

heid. Ook hier geldt dat het vrijheid in

De montessorimethode en het

kwam voort uit de toenemende indus-

gebondenheid betreft. De uitwerking in

Laboratory plan van Parkhurst heb-

trialisatie en het daarmee samengaan

beide concepten kent verschillen.

ben drie begrippen gemeen: vrijheid,

van efficiency. Vanuit haar werk in het

zelfstandigheid en samenwerken.

onderwijs kwam Parkhurst in aanra-

Over de herkomst van de termen valt

king met de ideeën van Montessori.

te discussiëren, maar het zijn zeker

Zij zocht contact met Montessori bij

begrippen die passen in het tijdsbeeld.

haar eerste bezoek aan Amerika (1915).

Of Montessori en Parkhurst vanuit

Parkhurst haakte aan en zette zich in

dezelfde motieven voor deze termen

voor het verspreiden van de montes-

kozen, is nog wel de vraag.

sorimethode in Amerika. Het wekt de

Mirjam Stefels

MM

7257_V01_fc.indd 10

Montessori zag Parkhurst als haar vertrouweling.

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

Thema

Zelfstandigheid

de rekeningen voor Montessori met

haar Laboratory plan verder uit voor

het kapitaal van diverse goedgeefse

het voortgezet onderwijs. Dit plan is

Zowel Montessori als Parkhurst

Amerkaanse families. Het samenwer-

duidelijk anders van opzet dan het

startten zelfstandig. De verbinding

ken van kinderen in de beide onder-

Erdkinderplan van Montessori. Er zijn

en nauwe samenwerking ontstond in

wijssystemen is ook vandaag de dag te

overeenkomsten, maar dat het ene

Amerika en Parkhurst werd gegrepen

zien. In algemene zin gesproken is het

concept een flauw aftreksel is van het

door de persoon Montessori en haar

samenwerken in het daltononderwijs

andere, doet Parkhurst tekort.

werk. De beschrijving van hun samenwerking1 geeft de indruk dat er sprake

nauwgezetter uitgewerkt dan in het montessori-onderwijs.

11

Harmonie

zou zijn van adoratie voor Montessori door Parkhurst. Montessori zag Parkhurst als haar vertrouweling. Zo nam Parkhurst de verantwoording op zich voor de montessoriklas tijdens de wereldtentoonstelling in San Francisco (1915). Hoewel Parkhurst hier eigenlijk geen tijd voor had vanwege haar eigen lesgevende taken, wilde zij Montessori toch ontlasten. Parkhurst toonde een werkwijze waarvan Montessori later zei het precies zo gedaan te hebben.

Dat het ene concept een flauw aftreksel is van het andere, doet Parkhurst tekort.

De indruk dat er tussen Parkhurst en Montessori sprake zou zijn van een onverkwikkelijke ruzie of uit de hand gelopen meningsverschil wordt niet bevestigd uit de literatuur. Het stoppen van verdere samenwerking lijkt niet in de persoonlijke sfeer te liggen. In welke mate zij elkaar de eigen onderwijsvorm gunden is mij niet duidelijk geworden, wel dat zij allebei de intentie hadden de kinderen onderwijs te bieden waar vrijheid, zelfstandigheid en samen-

Samenwerken

werken een plaats hebben. Daarmee bieden allebei, zij het langs een andere

Samen hadden de dames het druk met

Vereniging

het verspreiden van informatie over de

route, ruimte voor de persoonlijkheidsontwikkeling van kinderen. Kinderen

montessoritheorie. Beiden werden ge-

Vanuit het verenigingsleven eindigde

die zelfstandig denken en handelen en

dreven door de wens om hier een wijd

de samenwerking tussen Montes-

met vrijheid om kunnen gaan. Kinde-

verspreide onderwijsvernieuwing van

sori en Parkhurst. Parkhurst kreeg

ren die samenwerken en in harmonie

te maken. De onderwijsideeën deelden

binnen de Amerikaanse vereniging

kunnen leven.

zij samen en de financiele zorgen van

en de daaronder opererende regio’s

Montessori evenzo. Parkhurst regelde

onenigheid. Zij trad daarom in 1917

noodgedwongen, om Montessori te

terug uit de montessoriwereld en ging

ontzien, de financien. Zo betaalde zij

verder met haar eigen werk. Zij werkte

MM

7257_V01_fc.indd 11

1 Zie hiervoor bijvoorbeeld: ‘Maria Montessori, a biography’ van Rita Kramer, 1976

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

groep 1

ergens O O

Waar is de pop? Ergens in de huishoek. Zet de gieter maar ergens neer.

O

Wie ziet mijn tas ergens staan?

O

Hier moet ergens de schaar liggen.

O

Hebben jullie juf Nella ergens gezien?

ouders doen thuis mee

herfst

3000 woorden in beeld

5

vliegen

de vogel

de vleugels

de snavel

© REZULTO ONDERWIJSADVIES BV.

de vlieg

de vlinder

lente

peuters

met digitaal woordenboek

plaat prater

8

aanpakken taalachterstand

o o Lg

DĞĞƌŝŶĨŽƌŵĂƟĞ͍ŵĂŝů͗ [email protected] ŽĨďĞů͗ 0346 219 211

Verwerven van de basiswoordenschat, op school én thuis

3000

ADVOCATENKANTOOR

DIJKGRAAF s arbeidsrecht s ambtenarenrecht

Jan Willem Frisolaan 3G

s onderwijsrechtspositie

T: 070 - 323 58 25

s sociale verzekeringen s wet werk en bijstand

7257_P12_fc.indd 2

2517 JS Den Haag F: 070 323 36 29 E: [email protected] www.dijkgraafadvocaten.nl

02-07-13 10:11

Van de voorzitter

Tijd voor vernieuwing Cor Hoffmans, voorzitter

Nog even en het schooljaar zit erop. De zomer nadert, zij het wat verlaat. Het lijkt er soms op dat in deze periode het onderwijs opeens wakker schrikt. Straten kleuren zich met onze nationale vlag, versierd met een versleten rugzak. Het kan zo maar gebeuren dat je moet wachten totdat een stoet oldtimers en allerhande versierde voertuigen voorbij is getrokken met leerlingen op weg naar hun gala. Het is de tijd van de jaarlijkse musical en de schoolreisjes. Pretparken en bezienswaardigheden doen goede zaken.

Voor veel mensen in het onderwijs is

vastgelegd in de onderwijswetten. Ik

Het wordt mijns inziens tijd om het

het ook de periode om stil te staan en

noem daarbij als voorbeeld artikel 8

heilloze pad van het verengde denken

terug te kijken. Tijd voor reflectie en

van de wet op het primair onderwijs.

in resultaten op het terrein van (alleen

evaluatie van het afgelopen schooljaar.

Een overeenkomstige tekst is te vinden

maar) kennis in de kernvakken te ver-

Wat ging goed, wat kan beter en wat

in andere onderwijswetten. In het arti-

laten. Er is in onze maatschappij veel

gaan wij het komend jaar aanpakken

kel staat dat het onderwijs zich in elk

meer behoefte aan mensen die creatief

om het onderwijs nog beter te maken?

geval (!) moet richten op de emotione-

kunnen denken, zelfstandig en samen

Maar ook en vooral: wat doen wij al

le en de verstandelijke ontwikkeling, op

kunnen werken, breed gevormd zijn en

goed en wat moeten wij proberen vast

het ontwikkelen van creativiteit, op het

mogelijkheden krijgen tot diepgang en

te houden? Het valt mij daarbij op dat

verwerven van noodzakelijke kennis en

specialisatie. Daarvoor is vernieuwing

de discussies in deze tijd vooral gaan

van sociale, culturele en lichamelijke

nodig.

over ‘goed’ en ‘beter’ en veel minder

vaardigheden. Het onderwijs moet ook

over ‘anders’.

zo worden ingericht dat leerlingen een

En die vernieuwing moet niet gezocht

ononderbroken ontwikkelingsproces

worden in de zogenaamde aanpak

De huidige tijdgeest in het onderwijs is

kunnen doorlopen. En ten aanzien

van de zesjescultuur en het verzwa-

er een van presteren. Termen als ‘op-

van leerlingen die extra ondersteuning

ren van exameneisen. Die moet juist

brengstgericht werken’, ‘resultaatver-

nodig hebben, moet het onderwijs

worden gezocht in talentontwikkeling

plichtingen’, ‘toetsen’ en ‘testen’ zijn

gericht zijn op individuele begeleiding

in de meest brede zin van het woord.

gemeengoed geworden. De overheid

die is afgestemd op de behoeften van

En daarbij: scholen de ruimte en het

zet erop in en scholen volgen. Noodge-

de leerling.

vertrouwen geven hieraan te werken.

dwongen vaak, want de inspectie ziet

Het montessorionderwijs zou daar op

toe en uiteindelijk liggen er sancties

Ik zou bijna zeggen dat er montes-

grond van de eigen uitgangspunten

op de loer. Steeds meer lopen scholen

sorianen nauw betrokken zijn geweest

klaar voor moeten zijn.

aan de leiband van Cito, ons nationale

bij het opstellen van de wetteksten.

toetscentrum. En als er daar iets fout

Dat kan bijna niet anders. Deze

Na de winter van Dijsselbloem is het

loopt, is het land in crisis en moeten

uitgangspunten zitten ons namelijk

wachten op de lente van vernieuwing.

brokken worden gelijmd door het over-

als gegoten. En dat geldt – zij het op

doen van examens, het uitstellen van

een geheel eigen wijze – ook voor

Ik wens iedereen een gezonde en ple-

diploma’s en ‘inkeerregelingen’.

andere vernieuwingsscholen die in dit

zierige vakantie.

Er is natuurlijk niets mis met de mis-

nummer aan bod komen. Zij komen

sie van scholen, namelijk dat zij er

met elkaar overeen in de zin dat zij de

zijn om leerlingen iets te leren en ‘uit

ontwikkeling en de ontwikkelingskracht

leerlingen te halen wat erin zit’. Maar

van kinderen en jong volwassenen

er mogen wel kanttekeningen worden

centraal stellen. Waar deze stagneert of

geplaatst bij wat dat leren dan in moet

achterblijft, staan deskundige leraren

houden en wat in wezen de opdracht

klaar om hen uit te dagen, hen te

is van scholen. En dat is veel meer dan

stimuleren en een omgeving te schep-

wat toetsen, testen en examens vragen.

pen waarin zij tot ontplooiing en leren

We hoeven daarvoor maar terug te

komen. Zelfstandig en samen met

gaan naar wat wij in dit land hebben

anderen.

MM

7257_V01_fc.indd 13

13

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

‘Ik sta voor de kwaliteit van mijn onderwijs’

Je bent leraar en daar ben je trots op. Je schept kansen voor een nieuwe generatie. Laat zien dat je bevoegd en bekwaam bent en dat je hieraan blijft werken. Registreer je op registerleraar.nl. Je draagt hiermee bij aan een sterke beroepsgroep.

Laat zien wat je waard bent. Sta in het register. De Onderwijscoöperatie bestaat uit de bovenstaande vijf lidorganisaties

1_1_stA4_fc_B.indd 1

02-07-13 10:39

1000-21-3000-2664 NMV MM 36-4 Kleur: FC

Kwaal van de tijd

Jul es

De examenperiode is weer achter de

economie draait niet op geluk en geluk

ons van andere VO scholen? Maken we

rug. Als school hoop je dat de resul-

is geen kwaliteit.

dat waar? Vinden leerlingen en ouders dat ook?

taten goed zijn. En resultaat is niks meer of minder dan het percentage

Het woord kwaliteit wordt veel

geslaagden. Scoor je hoog, dan ben

gebezigd. Het gaat dan vaker over

Wanneer we onze meerwaarde, onze

je weer even verlost van de oordelen

kwaliteitszorg dan over kwaliteit.

kwaliteit omschrijven als gericht zijn

van de Inspectie, de conclusies van

Kwaliteitszorg zijn de activiteiten die

op de ontwikkeling van zelfstandigheid

niks zeggende Trouw en Volkskrant

ondernomen worden om de kwaliteit te

van jongeren, van het bevorderen van

rapportages en van het oppervlakkige

onderzoeken te borgen of te verbete-

de creativiteit en van het ontwikkelen

commentaar van ’s lands twitterende

ren en openbaar te maken. Maar wat

van maatschappelijke verantwoordelijk-

onderbuik …

de kwaliteit van een school bepaalt,

heid, dan zal daar onze focus moeten

is onduidelijk. Vaak blijft dat beperkt

liggen. Hoe doen we dat? Wat is ervoor

Internationale ranglijstjes bepalen

tot het afwerken van vinklijstjes: is

nodig? Wat betekent dat voor onze

de politieke reflexen. ‘Er zijn weinig

er een schoolplan? Is er een zorg-

medewerkers? Waaraan meten we dat

zwakke leerlingen, maar ook weinig

plan? Worden de examenresultaten

af? Vinden leerlingen en ouders dat dit

uitblinkers’ (volgens ‘De staat van

geanalyseerd? Hoe is de in- uit- en

gelukt is?

het Nederlandse onderwijs: ’11-’12’).

doorstroom? Zijn de financiën op

Iets is zeker: wanneer we deze kwaliteit

Excellentie moet. De kwaliteit van

orde? Wordt er van alles geregistreerd?

realiseren, dan hebben leerlingen een

het onderwijs wordt afgemeten aan

Eindeloos.

bij hen passende doorstroomkwalifica-

hoeveel leerlingen rekenen en taal

15

tie. Maar bovenal de bagage waarmee

voldoende beheersen. Maatschappelijk

Kwaliteit wordt wel omschreven als

ze ‘de wereld aan kunnen’. En wij? Wij

succes wordt volgens beleidsbepalers

‘de mate waarin zorgvuldig gekozen

hebben geen last meer van de kwaal

vooral bepaald door voldoende beheer-

doelstellingen, gericht op de wen-

van deze tijd.

sing van de kernvakken: Nederlands,

selijk geachte opbrengsten van het

wiskunde en Engels. Gaat het hier over

onderwijsproces, het voldoen aan de

kwaliteit of over een kwaal van deze

behoefte van de organisatie en het

tijd?

tegemoet komen aan de verwachtingen

Jules Jansen, [email protected]

van de verschillende actoren, worden De Nederlandse jeugd hoort tot de

gerealiseerd’ (‘Q5, instrumenten en

gelukkigste van de wereld volgens het

organisaties’; 2000).

rapport ‘Health Behaviour in School-

Een boeiende omschrijving.

aged Children’ van de Wereldgezondheidsorganisatie, ’09-‘10). Wat zou

Wat is voor ons als montessorischolen

de correlatie zijn tussen het percen-

VO de wenselijk geachte opbrengst?

tage zelfmoorden onder jongeren, de

Welke verwachtingen hebben ouders

positie van landen op de ranglijstjes

en leerlingen van een montessori-

en de mate van geluk? Maar, zeggen

school? Wat is onze toegevoegde

mensen die het weten kunnen dan, een

waarde en waarin onderscheiden we

MM

7257_V01_fc.indd 15

nummer 4 | jaargang 36

03-07-13 14:46

a

Materiaal

s 16

Materiaal delen en elkaar zo inspireren

Arne Keuning over Montessorinet Michael Rubinstein

Met 2600 leden is Montessorinet uitgegroeid tot een belangrijk uitwisselingsplatform voor het montessori basisonderwijs en kindcentra. MM sprak met de man achter Montessorinet, Arne Keuning.

Mijn interesse in deze nieuwe techniek

aantal oud-collega’s gevraagd om te

was wel dusdanig gewekt dat ik een op-

reageren op de nieuwe opzet. Daarna

leiding in de avonduren ben gaan vol-

hebben we het opengegooid. Ik zei

gen en vervolgens na 6,5 jaar werken in

tegen mijn vriendin dat ik haar mee uit

het onderwijs bij een (elektronisch/di-

eten zou nemen als we meer dan 100

gitale) uitgever ben gaan werken. Jam-

leden zouden hebben – dat ging heel

mer genoeg ging dat niet zozeer om

snel en nu hebben we er 2600…’

onderwijs materiaal, maar vooral om juridisch materiaal, maar ik heb er toch veel van geleerd. Verder heb ik in de

Onderhoud en kwaliteit

avonduren allerlei opleidingen gevolgd om me verder in de ICT te bekwamen.

‘Ik houd Montessorinet bij door iedere

Toen brak internet op grote schaal

dag berichten te verzamelen. Deels is

door en ben ik voor mezelf begonnen

dat geautomatiseerd en loopt het via

als ZZP-er. Ik doe allerlei projecten als

zoekopdrachten op internet. Zowel

projectmanager en bouw met teams

op zondag als woensdag wordt een

Van leraar naar netwerkontwerper

onder meer websites, intranetten en

nieuwsbrief verstuurd. De beslissingen

webapplicaties.

over wat je wel of niet plaatst, moet je

‘Tijdens mijn opleiding aan Pabo

Ik hield intussen contact met mijn

In het begin bekeek ik zelf al het

Edith Stein in Hengelo had ik al de

oude school, ook al omdat mijn vrien-

lesmateriaal dat op de site geplaatst

montessoririchting gekozen. Na de

din daar in de bovenbouw werkt. Wat

werd. Ik ben ook bij de AMI geweest

pabo ben ik direct gaan werken op de

mij opviel was dat zij regelmatig het

om te horen welke kwaliteitseisen je

Eerste Deventer Montessorischool in

“hele internet” afzocht naar bruikbare

aan materiaal kunt stellen, maar deze

de midden- en bovenbouw. Met veel

(montessori-)lessen en informatie voor

eisen waren behoorlijk gedetailleerd

plezier heb ik voor de klas gestaan en

haar klas. Dat kostte veel tijd. Ook

en drempelverhogend. Toen heb ik

daarnaast knutselde ik al met compu-

zag ik dat haar mailbox uitpuilde met

besloten om de drempel om materiaal

ters en code. Op een gegeven moment

lessen en periodeplannen, die ze uit-

te plaatsen zo laag mogelijk te maken.

heb ik een eerste versie van Montes-

wisselde met haar zus (ook werkzaam

De geplaatste lesjes worden door veel

sorinet gebouwd voor uitwisseling

op een montessorischool). Daar zaten

mensen bekeken en zij geven er ook

met collega’s. Mijn idee hierbij was

hele leuke en nuttige lessen tussen.

feedback op. Zo groeit de kwaliteit van

dat wij allerlei lesjes en tips onderling

Dat was jammer als anderen dat niet

binnenuit. Ik kijk zelf ook nog wel en

konden uitwisselen. Deze eerste versie

konden gebruiken. Dat alles bij elkaar

let dan speciaal op gebruikersvrien-

van Montessorinet was niet handig

opgeteld deed mij weer besluiten om

delijkheid: kun je als gebruiker het

opgezet. Het onderhoud kostte mij erg

Montessorinet uit de ijskast te halen.

document bijvoorbeeld omzetten naar

veel tijd en daarom heb ik het idee in

Vier jaar geleden heb ik daarom mijn

een ander lettertype en is het eendui-

de ijskast gezet.

oude plan afgestoft en heb ik aan een

dig te printen.

Arne Keuning

wel handmatig nemen.

MM

7257_V01_fc.indd 16

nummer 4 | jaargang 36

03-07-13 14:46

Materiaal

Er zitten soms ook specifieke digitale

Mijn drijfveer voor Montessorinet

Momenteel lopen de gesprekken

lessen bij, soms van Digibordportaal

is om mensen met een hart voor

over samenwerking tussen NMV en

en geen specifiek montessorimateriaal.

montessori te helpen om samen te

Montessorinet en hoop ik op een

Vaak zet ik die er met een link in.’

werken. Mijn rol op Montessorinet is

geïntegreerd platform. Dat maakt het

die van initiatiefnemer, organisator en

efficiënter en doelgerichter.

vraagbaak.

Samenspel tussen Montessorinet en de NMV

Voor de toekomst hoop ik dat MontesDoordat leraren van verschillende

sorinet nog meer een plek wordt waar

scholen, peutergroepen, kinderop-

het bruist, waar je voelt dat je bij een

‘Ik probeer zoveel mogelijk dynamisch

vangen en opleidingen kunnen gaan

club hoort, waar je ondersteuning

te zijn, bijvoorbeeld met een prikbord,

samenwerken en lessen kunnen delen,

vindt, een plek die ook trots uitstraalt.’

agenda, nieuwsbrief. De NMV site

hoop ik dat montessori in Nederland

heeft meer een archief en verenigings-

een positieve stimulans krijgt. En dat

functie. Ik haal er wel brokjes vandaan,

er veel mooie (kosmische) lessen, ma-

bijvoorbeeld uit de MM Nieuwsbrief.

terialen gemaakt, gegeven, maar vooral

Ik plaats dan niet de hele medede-

gedeeld worden. Momenteel zijn er al

Als je mee wilt doen met Montessorinet

ling, maar alleen een deel ervan. Het

veel lessen, tips en ervaringen gedeeld,

kun je een e-mail sturen naar

zorgt ervoor dat dezelfde informatie

maar ik hoop dat iedereen zijn of haar

[email protected]

op meerdere plaatsen te vinden is en

lessen, materialen en tips gaat delen,

Je ontvangt dan een uitnodiging om je

dat verenigingsnieuws en –activiteiten

links gaat toevoegen, vragen gaan stel-

aan te melden.

onder de aandacht van de Montessori-

len, reacties gaat geven en wij met z’n

netleden komen.

allen zo inspiratie opdoen!

17

Op 15 mei jongstleden ontving Montessorinet de Nationale Social Media Award 2013 voor het (primair) onderwijs voor het stimuleren van onderlinge uitwisseling tussen professionals in het (basis-)onderwijs en inzet van Social Media daarbij.’

MM

7257_V01_fc.indd 17

nummer 4 | jaargang 36

03-07-13 14:46

Materiaal

Bouwen met constructiemateriaal Erica Dirven en Joke Werver

Als redactielid van MM krijg je van alles aangereikt om een artikel aan te wijden. Zo kregen we laatst twee dozen ‘Clics’, een constructiemateriaal voor jonge kinderen uit België, met de vraag ze eens uit te proberen met peuters. Dat hebben we gedaan.

18

Clics zijn vierkante, platte blokjes

handen te hebben gehad begonnen

verschillende materialen waar de kin-

gemaakt van kunststof. Ze hebben

sommige oudste peuters ook ruimtelijk

deren veel plezier aan beleefden.

allemaal dezelfde grootte en vorm en

te bouwen. Er ontstonden kubussen,

verschillen alleen van kleur. De blokjes

die vaak eenkleurig waren en op kleur

Zoub: Plastic buisjes met bollen en uit-

hebben twee verschillende verbindin-

gesorteerd werden.

sparingen waarmee je zowel vaste als

gen die licht meegeven, waardoor ze

Volgens de fabrikant zijn bij dit materi-

bewegende verbindingen kunt maken.

relatief makkelijk aan elkaar te klikken

aal hele lesprogramma’s te verkrijgen

De connecties lijken op de bewegingen

zijn. Voor de kinderen was het leuk om

en veroveren deze blokjes de wereld.

die gewrichten ook kunnen maken.

op een vrijdagmiddag eens iets anders

Op de website van Clics lezen we dat

Fijn aan het materiaal is het feit dat er

in handen te hebben. Zo’n anderhalf

deze blokjes het volgende stimuleren:

enige druk uitgeoefend moet worden

uur lang werd er druk onderzocht

‘de creativiteit en verbeelding van het

bij zowel het aan elkaar zetten als het

wat de mogelijkheden van dit mate-

kind, de ontwikkeling van de motoriek,

uit elkaar trekken. Kinderen beginnen

riaal waren. Eerst werden de blokjes

het logisch denken, kleurherkenning

vaak met ‘kettingen’, maar voegen al

bestudeerd. Bevoeld, in elkaar gepast

en sorteervaardigheden, ruimtelijk

snel zijstukken toe. Het werk wordt al

en uit elkaar getrokken. Gaandeweg

inzicht, organisatietalent en geduld en

gauw heel beeldend en fantasievol.

werden er strips geproduceerd. Die

zorg bij het voltooien van een project’.

strips konden dienen als riem of

Volgens ons zijn dit de ontwikkelingsa-

Clippo/Nopper/Stickle Bricks: Dit biedt

kroon. Uit de strips kwamen uitein-

specten van constructiemateriaal in het

al aan de allerjongsten veel plezier.

delijk matjes voort. De toevoegingen

algemeen.

Zelfs dreumesen kunnen er al goed

van assen en wielen vormden een

Tijdens de nabespreking vroegen we

mee bouwen. Je hoeft slechts twee

probleem. Je kon ze wel aan een clics

ons af wat dit materiaal nou anders

blokjes tegen elkaar te duwen en je

deeltje bevestigen, maar vervolgens

maakt dan ander constructiemateriaal.

hebt al iets gefabriceerd. De oudste

was het vrij moeilijk om op het deeltje

We vergeleken het met ’Clippo’, ‘Knex’,

peuters bouwen al vrij snel vliegtuigen,

met as de hoogte in te bouwen. De

‘Lego’/’Duplo’ en alle andere die we in

treinen en auto’s.

kinderen kwamen zonder hulp niet

de afgelopen jaren in de voorbereide

verder dan losse plaatjes met wielen,

omgeving hebben gezet. Hieronder

Lego en Duplo: Algemeen bekend lijkt

maar na het materiaal enige dagen in

volgt een beknopte opsomming van

ons. Er kan realistisch mee gebouwd

MM

7257_V01_fc.indd 18

nummer 4 | jaargang 36

03-07-13 14:46

Materiaal

worden, maar doordat de blokjes goed klemmen kunnen er constructies mee gemaakt worden die in het echt zo zouden instorten. Kapla: De duurzame houten ‘kabouterplankjes’ waar zelfs bruggen en tempels van gebouwd kunnen worden.

19

De kinderen ervaren dat zwaartekracht meespeelt en dat bouwwerken ook in kunnen storten. Ze worden door het materiaal als het ware gedwongen om voorzichtig te zijn. Je moet bij dit materiaal het fundament goed neerzetten als je groter wilt bouwen. Planmatig denken wordt gestimuleerd. Anker steentjes: Zeer realistisch betonnen bouwmateriaal voor de oudste peuters en kleuters. De steentjes lijken op echte bakstenen en hebben slechts noppen op de bovenkant en kleine uitsparingen aan de onderkant als verbinding. Het gewicht van de steentjes speelt een rol bij het bouwen en de stabiliteit. Geomag: Zeer geliefd constructiesysteem met magnetische staven en verchroomde stalen bollen. De kinderen beginnen eerst met het verkennen van het magnetisme, maar ontdekken door de vormgeving van het materiaal als vanzelf allerlei geometrische figuren. Al met al is er dus veel materiaal op de markt dat de bouwknobbel ontwikkelt.

MM

7257_V01_fc.indd 19

nummer 4 | jaargang 36

03-07-13 14:46

Teksten in de maak

het schrijven van een handleiding bij een apparaat of een mededeling in de

Marjan Smid

schoolkrant. Bij beschouwen wordt als voorbeeld

Niemand zal bestrijden dat een goede schrijfvaardigheid in onze maatschappij

gegeven: een beschrijving van een

van groot belang is. Maar wat is precies de functie van geschreven tekst? Aan

uitstapje met de klas waarin de leer-

welke kenmerken voldoet een goede tekst? Hoe komt die tot stand? En, voor

ling de meningen van verschillende

leraren van belang: hoe breng ik mijn leerlingen tot schrijven en hoe leer ik ze

klasgenoten weergeeft. Bij instrueren

schriftelijk te formuleren op een voor anderen begrijpelijke wijze?

gaat het om bijvoorbeeld een gebruiksaanwijzing en bij argumenteren om

‘Teksten in de maak’ laat met behulp

Met het verschijnen van het ‘Referen-

advertenties en reclames.

van het vijffasenmodel zien hoe je deze

tiekader taal’ heeft het schrijven van

De aanpak wordt steeds aan de hand

complexe vaardigheid kunt (aan)leren.

teksten meer aandacht gekregen. Het

van een concreet voorbeeld geïllus-

Aan de hand van talloze herkenbare

referentiekader geeft een overzicht wat

treerd.

voorbeelden reikt het boek ideeën en

en wanneer aan bod moet zijn geweest

Bij de expressieve functie staat bijvoor-

tips aan om met het schrijfonderwijs

en welk niveau kinderen moeten berei-

beeld een verhaalschema. Door het

aan de slag te gaan, zodat de kinderen

ken. Daarmee hebben de referentieni-

plezier krijgen in het schrijven en tot

veaus een productgericht karakter.

kwalitatief goede teksten komen.

Vanaf eind jaren negentig is er in taalmethoden meer oog voor de wijze

20

Goed schrijfonderwijs is procesgericht

waarop teksten tot stand komen. Meer aandacht voor het proces leidt tot een beter product, maar didactische aan-

Wie wel eens een stukje heeft geschre-

wijzingen om gestructureerd aandacht

ven, bijvoorbeeld een informatiebrief

te geven aan het schrijfproces ontbre-

aan de ouders of een verslag voor de

ken nog veelal.

schoolkrant, weet dat de tekst meestal

Het is dus niet verrassend, dat de In-

niet in één keer perfect op papier staat.

spectie van het Onderwijs in 2012 con-

Je denkt eerst na over de inhoud, je

stateert dat de procesgerichte didactiek

stemt de tekst af op de lezer, tijdens

in de praktijk nog weinig zichtbaar is.

het schrijven buig je je over de formu-

Dit boek speelt hierop in en geeft volop

lering en de indeling, je leest het nog

handvatten om de procesgerichte

eens na of je laat het aan een ander

didactiek met behulp van het vijffasen-

hele boek staan er in het rood tips bij

lezen, je schaaft bij en vervolgens con-

model vorm te geven in de klas.

de voorbeelden. Zo staat er bij het

troleer je je tekst op spelling. Voor de geoefende schrijver een van-

verhaalschema als tip: ‘Gebruik steeds

Drie schrijffuncties

zelfsprekende gang van zaken, maar

school, vanaf de onderbouw.’

opmerkelijk genoeg is er binnen het

Het boek geeft eerst aandacht aan de

Bij de conceptualiserende functie staat

onderwijs tot nu toe voornamelijk aan-

functies van teksten: de communica-

het schrijven om te leren centraal,

dacht geweest voor het eindproduct.

tieve functie, de expressieve functie en

zoals bij werkstukken, aantekeningen

Kinderen schrijven spontaan of naar

de conceptualiserende functie.

en verslagen.

opdracht een verhaal of een gedicht.

Bij de communicatieve functie ligt de

Sommigen kunnen dat prachtig, maar

nadruk op het overbrengen van een

er zijn ook kinderen die het schrijven

boodschap. Er worden voorbeelden

van teksten moeilijk of zelfs stom en

gegeven van verschillende vormen.

Vervolgens worden de kenmerken

saai vinden.

Bij uiteenzetten kun je denken aan

van de schrijftaak behandeld. In dit

MM

7257_V01_fc.indd 20

dezelfde pictogrammen voor de hele

Kenmerken van de schrijftaak

nummer 4 | jaargang 36

03-07-13 14:46

hoofdstuk wordt duidelijk hoe complex

In het boek staat dit vijffasenmodel

en werkvormen gegeven. Concrete

het schrijven van een tekst is. Het

centraal. De verschillende fasen wor-

aanwijzingen hoe een schrijfles er in

hangt zowel af van de inhoud als van

den uitvoerig onder de loep genomen,

de praktijk uit zou kunnen zien en een

de vorm of een tekst aantrekkelijk is

steeds volgens dezelfde structuur. Wat

hoofdstuk over het monitoren van

of niet. In dit boek wordt uitgegaan

doet de leraar? Wat doen de leerlingen?

het schrijfonderwijs maken het boek

van acht kenmerken: afstemming op

Welke werkvormen kunnen worden

compleet. In de bijlagen zijn de be-

het doel, afstemming op het publiek,

ingezet? Aan de hand van de tips en

schrijvingen van de referentieniveaus

samenhang, woordgebruik en woor-

voorbeelden krijg je een goed beeld

opgenomen, evenals allerlei overzich-

denschat, leesbaarheid, spelling en

van hoe je kinderen kunt begeleiden bij

ten en schema’s.

interpunctie, grammatica en stijl.

het schrijven. Het zijn geen hemelbe-

Ieder kenmerk wordt beschreven en

stormende nieuwe ideeën, integendeel,

Dit boek is niet geschreven voor wie

verduidelijkt met een voorbeeld en

de tips en voorbeelden sluiten goed

even snel een idee zoekt voor een

tips, waardoor het heel concreet wordt

aan bij de dagelijkse praktijk. Bijvoor-

schrijfopdracht. Maar als je serieus

hoe je kinderen kunt helpen bij hun

beeld in de oriëntatiefase: ‘Laat de

werk wilt maken van de procesgerichte

ontwikkeling in het schrijven van tek-

leerlingen in een tweetal om de beurt

schrijfdidactiek, vind je heel veel bruik-

sten. (illustratie 2 tip)

een zin schrijven over een onderwerp.’

bare tips overzichtelijk gerangschikt.

De vijf fasen van het leerproces

Of: ‘Laat de leerlingen

Veel wordt er al gedaan in de scholen,

elkaar vertellen waar-

maar door je bewust te zijn van de

over ze gaan schrijven.

vijf fasen, meer te focussen op het

Een gerichte opdracht

schrijfaspect en bij opdrachten andere

zou kunnen zijn: vertel

accenten te leggen, kun je al veel ef-

in een minuut aan een

fectiever aandacht besteden aan het

klasgenoot waarover je

schrijfproces, zodat de kinderen met

gaat schrijven: wat doe

plezier schrijven en kwalitatief goede

je achtereenvolgens?’

teksten maken. Het boek reikt daar

Voor de opdrachtfase

veel ideeën voor aan, waardoor jezelf

wordt onder meer

ook gemakkelijker mogelijkheden ziet.

21

als tip gegeven de verwachtingen te benoemen, zoals de tekstsoort, het doel en de doelgroep benoemen,

Marjan Smid is taalcoördinator op

Ik begon deze boekbespreking met een

aangeven welke bronnen kinderen kun-

Montessorischool Landsmeer en lid van

beschrijving van hoe een tekst meestal

nen gebruiken, wat gebeurt er met de

de taalwerkgroep.

tot stand komt via plannen, schrijven

eindversie.

en reviseren. Deze stappen zijn vervat

In de schrijffase doet de leraar een

in een didactisch model dat leraren

stapje terug. Toch zullen er kinderen

helpt bij het gestructureerd doorlopen

zijn die nog hulp nodig hebben. Vijf

Marjolijn Korstanje met mede-

van de fasen in het schrijfproces.

manieren van begeleiden worden

werking van Lucia Fiori en Janneke

Het model ziet er als volgt uit:

besproken: modeling, minilesjes,

Hardeveld: ’Teksten in de maak.

begeleid werken aan de

Leerlingen begeleiden bij het

instructietafel, servi-

schrijven’

cerondes en schrijfge-

Uitgegeven door CPS Onderwijsont-

sprekjes

wikkeling en advies, september 2012

Ook voor de revisiefase

CPS bestelnummer: 32359

en publicatiefase

ISBN 978-90-6508-649-5

worden voorbeelden

MM

7257_V01_fc.indd 21

nummer 4 | jaargang 36

03-07-13 14:46

www.kika.nl Giro 8118

Samen zorgen voor de natuur De natuur staat steeds meer onder druk. Natuurmonumenten stelt de natuur veilig. Uw steun is hard nodig. Word lid, dat kan al vanaf € 2,– per maand. Kijk voor meer informatie op www.natuurmonumenten.nl Natuurmonumenten. Als je van Nederland houdt.

7257_P22_fc.indd 2

02-07-13 10:50

Klassenmanagement, door Miriam Klamer Jacqueline Hendriksen

Wanneer je een boek in handen krijgt met als titel: ‘Klassenmanagement’ roept dat direct het beeld op van een zwaar en serieus pabo boek, een echt studieboek. Hoewel de titel niet uitnodigt om gezellig op de bank te gaan lezen, is het wel een titel die uitnodigt om te leren.

Iedere student, iedere leerkracht,

hoofdstuk start met het aangeven van

hoofdstuk, waar iedere student en me-

ervaren of onervaren, wil immers een

de doelen en sluit af met een samen-

nige leerkracht veel van kan opsteken.

antwoord op de vraag: hoe moet je

vatting.

In dit hoofdstuk krijgen de theoretische

handelen in de klas om een fantastisch

Van alle onderwerpen wordt veel en

concepten een praktische vertaling. De

pedagogisch klimaat te creëren, met

diepgaande kennis geboden, er staat

daaropvolgende hoofdstukken maken

een sterk groepsgevoel en een maxi-

zeer veel informatie in het boek, dat

het boek weliswaar compleet, maar ook

maal leerresultaat? Is hier dan eindelijk

maakt het zeer compleet als studie-

wat onoverzichtelijk. Ik raak het doel

iemand die het onderwerp theoretisch

boek. Of een gemiddelde pabostudent

een beetje kwijt: hebben we te maken

en praktisch zo behandelt en zulke

nieuwsgierig genoeg is om de stof

met een naslagwerk, een studieboek of

handvatten geeft dat de leerkracht

door te werken betwijfel ik, ondanks de

een werk waar ik mee aan de gang kan.

gegarandeerd succesvol werk levert?

casussen uit de praktijk. De hoofdstuk-

Miriam Klamer benadert het on-

ken worden ondersteund met tussen-

Al met al is dit een handig, informatief

derwerp op een ecologische wijze,

vragen, zodat de student tussentijds

en goed gedocumenteerd boek, zeker

passend bij de montessoristijl: bij klas-

bij het onderwerp gehouden kan wor-

omdat het ondersteund wordt door een

senmanagement gaat zij niet uit van de

den. De vragen worden op persoonlijk

eigen website. Voor montessorianen

problemen, maar van de kansen. Het

niveau gesteld: wat vind jij ervan, waar

biedt het boek nog wat extra’s: enkele

boek ademt dan ook positiviteit uit:

voel jij je het meest bij betrokken? Het

prachtige voorbeelden uit de montes-

de auteur bespreekt de leerkrachtvaar-

is sterk dat eerst de theorie gegeven

soripraktijk en vooral mooie foto’s.

digheden, de relatie tussen passend

wordt en dan pas de toepassing, en

onderwijs en klassenmanagement, de

bovendien heel montessoriaans.

Jacqueline Hendriksen is leraren-

kracht van positieve pedagogiek en het

Hoofdstuk 3, ‘Klassenmanagement

opleider aan Hogeschool Edith Stein en

belang van de groepsdynamiek. Elk

toepassen’, is een heel praktijkgericht

trainer en schoolbegeleider bij Ave.Ik.

23

Miriam Klamer: ‘Klassenmanagement’, Noordhoff Uitgevers, 2012, ISBN10 9001809332

MM

7257_V01_fc.indd 23

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

e

Een montessorischool in India Greetje Hoekstra

In het begin van dit jaar was ik in Auroville in de deelstaat Tamil Nadu in Zuid-India en bezocht er de Isai Ambalam school, die deels een montessori werkwijze heeft en deze nog steeds uitbreidt. Isai Ambalam betekent: ‘Plaats van harmonie’ en de school wordt bezocht door leerlingen uit de 5 Tamil dorpen die rondom Auroville liggen. De school ligt op een prachtige locatie in de bossen; er zijn vlinders en bloemen. Ik werd heel vriendelijk ontvangen door de leerkrachten en leerlingen en coördinatoren. Hieronder volgt een interview dat ik hield met de Assistant Coordinator V. Kavitha. De Coordinator die de leiding van de school heeft, heet Subash.

24

Welke leeftijden hebben jullie op

Hoe gebruikt u, naast andere metho-

want ik kende haar niet. In de training

school?

des, de montessori werkwijze in uw

leerden we over het materiaal. Onze

V. Kavitha: ‘Van 3 tot 13 jaar; pre-school

school?

kinderen raakten altijd snel verveeld;

tot en met tot de Indiase 7e standard.

V. Kavitha: ‘Wij wilden de montessori

door gebruik te maken van de montes-

We hebben geen voortgezet onder-

werkwijze op onze school implemen-

sori materialen zijn ze actief bezig en

wijs. In de laatste vier jaren zitten de

teren omdat deze mij zeer geschikt

leren veel. Zij krijgen de gelegenheid

kinderen door elkaar. We hebben 45%

voor onze kinderen leek toen ik erover

om het materiaal te voelen en aan te

jongens en 55% meisjes op school.’

hoorde. Ik ging naar een school die

raken. Zij vinden het heerlijk om zo te

Pre Progress School heet en zag daar

leren.

kinderen van 4 jaar oud leren over

Nu gaat Grace, een montessori

onderwerpen die wij op onze school

leerkracht die nu hier in Auroville is,

pas in de groep 7 en 8 leren. Ik was

ons verder helpen met de training. Zij

heel geïnspireerd om deze werkwijze

adviseerde ons te beginnen bij de pre-

op onze school over te brengen. Ik las

school, maar daarna willen wij de mon-

ook op het internet over de montessori

tessori werkwijze verder incorporeren

werkwijze. Onze coördinator Subash,

in onze school. Met montessori leren

wil deze werkwijze implementeren

de kinderen op een bredere manier. Bij-

evenals de Glenn Doman methode

voorbeeld zij leren over India, zij leren

(waarover later meer, GH). Op die Pre

over Indiase staten, plaatsen, rivieren,

Progress School werd een training

waar je India op de kaart kunt vinden,

gegeven en toen we de werkwijze wilde

zij tekenen, zij kleuren, zij leren over

overnemen zijn onze leerkrachten er

de Indiase cultuur.’

10 keer naar toegegaan. De training

V. Kavitha

MM

7257_V01_fc.indd 24

gaat nog steeds door. We willen deze

Gebruiken jullie ook de montessori

werkwijze op onze hele school imple-

materialen?

menteren. Nu doen kinderen van de

V. Kavitha: ‘Nog niet. Grace had ook

pre school montessori werkjes, zoals

materialen bij zich, ik ben er nog niet

kralen sorteren en rijgen, waterschenk

zeker van of zij die ons wil geven, mis-

werkjes en puzzels.

schien doet zij dat wel. Ik vind het heel

Eigenlijk was ik in het begin niet zo

interessant, hoe deze materialen wor-

geïnteresseerd in Maria Montessori,

den gebruikt. Het kind moet eigenlijk

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

en passie hebben voor het materiaal. Als de kinderen deze materialen gebruiken leren zij geduld. Zij leren het concept van vrijheid en bepalen en kunnen zelf kiezen en zodoende op hun eigen tempo hun eigen ontwikkeling doormaken.’ Hoe is jullie school opgericht? V. Kavitha: In 1982 richtte een Nederlander, Ivar, de school op voor leerlingen van 8/15 jaar, drop- outs van andere scholen uit de dorpen in de directe omgeving van Auroville Ik denk dat er toen zo een twintig leerlingen waren. Hij begon met muziekonderwijs en breidde dat later uit. Daarna ging

dat bij. Vanaf dit niveau schrijven wij

soms hier en vertellen zij verhalen

een Duitse vrouw, Liza, ermee verder.

een individueel rapport elke maand en

en delen hun ervaringen. En als wij

In 1996 kwam Subash. Ik kwam in

aan het einde van de maand doen wij

naar de dorpen gaan, vertellen zij hun

1994.’

weer een assessment om te kijken of

verhaal over het dorp, hoe het aan zijn

de leerling zijn/haar plan heeft uitge-

naam kwam, over landbouw en vee-

Op welke filosofie is de school geba-

voerd. Dus elk jaar schrijven wij een

teelt. De kinderen die uit dat speciale

seerd?

leerprogramma voor elk kind. En aan

dorp komen, weten dan waarom hun

V. Kavitha: ‘Om onze visie waar te ma-

het einde van het jaar vergelijken wij

dorp zo heet, zij maken een kaart van

ken, volgen wij verschillende alternatie-

het leerplan met de leeropbrengst.’

het dorp en dan vertellen zij dit later in

ve methoden. Wij volgen op de eerste

de klas.’

plaats de principes van Sri Aurobindo

Zijn er ook buitenschoolse activiteiten

en de Moeder, maar ook de montessori

voor de kinderen?

Hoe leggen jullie verantwoording af

werkwijze en andere werkwijzen.

V. Kavitha: ‘Ja, zij gaan naar de dorpen

naar de overheid toe? Is er een soort

Wij vertellen verhalen over Sri Auro-

rond Auroville en zij hebben een soort

inspectie?

bindo en de Moeder, op het niveau van

boeren bedrijf in Auroville, daar leren

V. Kavitha: ‘De school is gesticht door

de kinderen. We zingen en we laten

zij bijvoorbeeld compost maken, hoe

de S.A.I.I.E.R Unit het betekent: Sri

foto’s van hen zien. En ook leren wij

ze planten moeten kweken en de

Aurobindo International Institute of

de kinderen concentratie en meditatie,

varkens voeren. En zij doen projecten

Educational Research. Zij geven geld

we geven de leerproblemen van de kin-

die aansluiten op hun leervakken. Als

voor het eten en het salaris van de leer-

deren aan hen, in een gebed. In de 5e

het gaat over zonne-energie gaan zij

krachten en geld voor de niet Aurovilli-

t/m de 7e grade geven de kinderen zelf

Auroville naar de Solar Unit daar. Als

anen. En voor de overige kosten krijgen

hun leerproblemen aan Sri Aurobindo

zij het onderwerp water bestuderen,

wij donaties van onze vrienden.’

en de Moeder. Wij dwingen hen er niet

gaan zij naar plekken die zich met de

toe, maar zij doen dat alleen als zij

waterhuishouding bezighoudt.’

goed begrijpen wat zij doen, dus als zij

25

Dus er is eigenlijk geen controle van buitenaf door een overheids inspectie?

willen kunnen zij dit doen maar het is

Wat is op deze school de rol van de

V. Kavitha: ‘Nee, S.A.I.I.E.R neemt dat

geen must.’

ouders?

op zich.’

V. Kavitha V.K: ‘In de pre-school volgen Welke vakken worden er gegeven?

wij de Glenn Doman methode. Als

Kunnen alle kinderen naar deze school

V. Kavitha: ‘Engels, Tamil, Science, So-

de ouders en de leerkrachten deze

gaan, ook de aller armsten?

cial Science, Milieu studie, Computer,

methode samen doen, zien wij goede

V. Kavitha V.K: ‘Alle kinderen van de

Judo, Muziek, Meditatie.’

resultaten. Wij willen de ouders leren

omliggende dorpen kunnen komen. De

hoe zij deze methode thuis kunnen

kinderen eten hier ook: in de ochtend

Hebben jullie een systeem dat de

gebruiken. Dus zij trainen samen met

pap en wij zorgen ook voor de lunch

voortgang van leerlingen registreert?

ons en dan kunnen ze ons vertellen

en ’s avonds geven wij de kinderen

V. Kavitha: ‘Bij elke nieuwe leerling ne-

hoe de kinderen lezen.

bananen en snacks. Dat doen wij al-

men wij een assessment af en houden

Tijens projecten komen de ouders

lemaal zelf.’

MM

7257_V01_fc.indd 25

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

Voor welke dienstverlening u ook kiest. U zit altijd goed.

Bij Merces treft u specialisten aan die het onderwijs door en door kennen. Alle cao’s, alle wet- en regelgeving en al die evenzovele uitzonderingen. Wij kennen ze en begrijpen ze. Om u nog beter van dienst te zijn hebben we drie pakketten ontwikkeld die maatwerk leveren op het gebied van: • Human Resource • Personeels- en Salarisadministratie • Financieel en • Bedrijfskundig. Merces kent drie keuzepakketten; Standaard, Plus en Excellent. Deze pakketten kunt u moeiteloos combineren. Afhankelijk van uw organisatie maakt u een keuze waarmee u altijd goed zit. Helder en overzichtelijk. Meer weten? Bel 0344 - 64 80 00 of mail naar [email protected].

merces.nl

1_1_stA4_fc_A.indd 1

1000-21-3000-0528 NMV MM 36-4 1000-21-3000-0516 NDV Daltonvisie 3-2013 1000-21-3000-0527 NMV MM 36-3

Kleur: fc

02-07-13 10:12

Of als er een kalfje wordt geboren, moeten zij nagaan of die plek waar het plaatsvindt schoon is en dit soort dingen.’ Wat is de Thematic Project Work method? V. Kavitha: ‘Kinderen in pre-school bestuderen bijvoorbeeld eerst vogels, daarna wilde dieren, huisdieren en planten. Dan over de natuur in het algemeen, daarna over dingen in de klas. Kinderen van de primary bestuderen de lucht, planeten en sterren. Zij nemen een thema en doen daar het project Wat zijn de schooltijden?

dorpen, die meestal de eerste of twee-

over. Zij leren liedjes, doen toneelstuk-

V. Kavitha: Van 8.30 in de ochtend tot

de generatie van leerlingen vormen.

jes, ze vertellen verhalen en zij maken

16.30 uur. Veel kinderen komen en

Bilingual Audio with Language Game

kleine boekjes.’

gaan met de bus; sommige kinderen

method: Een bilinguale tekst (in Engels

die dicht in de buurt wonen, lopen.

en Tamil, de moedertaal) en zijn audio

Wilt u nog iets toevoegen?

versie, wordt voorbereid. Leerlingen

V. Kavitha: ‘Ik zou graag onze visie nog

Welke activiteiten doen jullie met de

horen de audioversie en zien de

willen toevoegen. Wij willen graag een

pre-school kinderen (3-5)?

gedrukte tekst, en zij leren het Engels

leeromgeving creëren, waarin wij het

V. Kavitha: ‘Zij hebben een soort lees-

door taalspelletjes te spelen. De kin-

hoogst mogelijke bewustzijnsniveau

programma in de ochtend, daarna vrij

deren uit de dorpen beleven hier veel

behalen en wij willen dit dan gebrui-

spelen. Dan doen zij wat montessori

plezier aan en zo leren zij de basisvaar-

ken voor het welzijn van de leerlingen

activiteiten en na 11 uur doen ze buiten

digheden snel.

en leraren. Het doel van onze school

spelletjes die gebaseerd zijn op onze

Basic Sentence Structures method: De

is om uitdrukking te geven aan de

acht ontwikkelplannen:

leerlingen leren hier foutloos Engels te

opvoedkundige principes van Sri

Word Flash cards method (De Glenn

schrijven, door gebruik te maken van

Aurobindo en de Moeder en deels ook

Doman method.)

de 20+ zinstructuren en leren zo het

van Maria Montessori. Wij geven zo

Rishi valley method (Activities based

schrijven in het Engels snel zonder hun

ook trainingen aan leerkrachten in- en

learning Cards System)

geheugen te hoeven gebruiken. Het

buiten Auroville. Tot nu toe hebben

Thematic Project Work method.

geeft een groot zelfvertrouwen aan de

wij 300 leerkrachten opgeleid in Tamil

Savalae Samaali method (Problem

leerlingen.’

Nadu. Er kwamen hier ook mensen

solving approach)

vanuit Karnataka. Onze trainingen zij

Phonics method for reading.

Ik las over ‘Education by Design’ - wat

niet perfect, maar we zijn wel bezig in

Bilingual Audio with language games

betekent het?

het proces, we zijn zelf eigenlijk ook

method.

V. Kavitha: ‘Education by Design

leerlingen. We moeten verder groeien

Basic Sentence Structures method.

noemen wij de probleemoplossende

en leren. Het proces gaat door, het is

Spiritual method.’

aanpak. De leraar biedt de kinderen

nog niet klaar. Het neemt nog 2 of 3

een uitdaging aan en de kinderen

jaar, voordat wij het hoogtepunt heb-

Kunt u iets vertellen over een aantal

zitten samen in groepjes en bediscus-

ben bereikt.

van deze methodes?

siëren de uitdaging en proberen zo om

In ons gebied, zijn er snelle leerlingen

V. Kavitha: Phonics method for reading

tot een oplossing te komen.

en langzame leerlingen, zo ongeveer

is een methode, waarin de spelling van

Om een voorbeeld te geven: Hoe kun

half om half.

al de 43 belangrijke Engelse klanken,

je water bewaren? Hoe wordt er water

Er is een grote kloof tussen deze twee,

wordt geleerd door horen en zien.

verspild in het dorp? Of: dorpsbewo-

die willen we graag overbruggen.’

Dit wordt in vijf stadia gedaan. En dit

ners worden ziek en dan moeten de

maakt het lezen van Engelse teksten

kinderen de oorzaak vinden. Is het

Greetje Hoekstra is groepsleidster op

makkelijker voor de studenten van de

bijvoorbeeld het drinkwater of het eten.

Montessorischool Stad, Almere.

MM

7257_V01_fc.indd 27

27

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:53

De kwestie

k

Het is belangrijk dat de vernieuwingscholen met elkaar samenwerken

Egbert de Jong Directeur van de Haarlemse Montessorischool

28

Els Wasmann-Peters Montessori opleider aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

MM

7257_V01_fc.indd 28

Samenwerkend leren Vanuit ons gedachtegoed zou samenwerken in ons bloed moeten zitten. Als we met een groep leren, zijn we krachtiger dan als we alleen leren. Zou dat ook opgaan als we verschillende schooltypen met elkaar samen laten werken? Naar mijn idee hangt dat af van het niveau van samenwerken. Ik kan me bijvoorbeeld goed voorstellen dat we krachtige partners zoeken en dus samenwerken om een duidelijke stem te krijgen richting politiek, inspectie en beleidsmakers. Als we elkaar daar vinden omdat we gericht op een onderwerp elkaar kunnen steunen, dan lijkt samenwerken me van groot belang. Soms kan een samenwerking ook leiden tot een ander inzicht of inspiratie geven voor een eigen ontwikkeling. In dat geval ziet samenwerken er eerder uit als inspireren. Daarvoor is het zelfs goed om naast het kijken bij vernieuwingsscholen ook te kijken bij het reguliere onderwijs. Ook daar zijn mensen geïnspireerd met onderwijs bezig en ook daar kunnen we onze eigen scholen verder mee laten ontwikkelen. Ik denk dat samenwerken ook ergens ophoudt en dat is daar waar je, om goed samen te kunnen werken, je eigen identiteit los moet laten. Een samenwerking heeft een sterke eigen identiteit nodig. Zodat we als vernieuwingsscholen niet met elkaar een gemiddelde worden. Er is kleur in het onderwijslandschap nodig en niet verschillende tinten grijs.

Bij het verantwoorden van de kwaliteit van het onderwijs aan de Inspectie van het onderwijs, is de het belangrijk dat de vernieuwingsscholen met elkaar samen te werken. Onder vernieuwingscholen versta ik scholen met een ander onderwijsconcept, niet alleen de traditionele vernieuwingsscholen, maar ook de nieuwste vernieuwingsscholen. Het gaat dan al gauw om duizend scholen. Een van de kwaliteitseisen is dat het onderwijs aan de kerndoelen voldoet. Kerndoelen hebben te maken met dat wat aangeboden moet worden in de scholen. Daarnaast zijn er referentieniveaus, die hebben te maken met wat er beheerst moet worden. Het grootste probleem is het toetsen, omdat dan te weinig rekening wordt gehouden met het individuele kind. Montessorischolen willen nou juist hun onderwijs afstemmen op de individuele leer- en ontwikkelingsbehoeften van kinderen. Dat betekent je rekening houdt met de manier waarop kinderen leren; dat je uitgaat van hun talenten en het tempo waarin ze werken. Sommige kinderen maken ineens een grote sprong in hun ontwikkeling, anderen doen dat geleidelijk aan. Het verkrijgen van betrouwbare gegevens heeft alles te maken met het kindvolgsysteem, liefst het MKVS. Daarnaast kan je als leraar niet stil blijven zitten, leraren moeten voortdurend leren, hun kennis opfrissen en dezelfde taal spreken, ook de taal die de inspectie gebruikt. De opleiding kan een belangrijke rol spelen en die vertaalslag maken. Laten we samenwerken en samen kijken hoe de scholen de evaluatiegegevens betrouwbaar kunnen verkrijgen. Samen kijken hoe je de kwaliteit kan verantwoorden, voor kinderen, ouders en collega’s niet alleen voor de inspectie. Anticipeer op het inspectiebezoek, spreek dezelfde taal, weet wanneer je aan de kerndoelen werkt en houd rekening met het eigen onderwijsconcept, samen zijn we sterk!

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:54

De kwestie

Tessa Wessels Medeoprichter van Casa Tweetalige Montessorischool in Pijnacker www.casaschool.nl

San Helfferich Directeur van Montessori Lyceum Flevoland

MM

7257_V01_fc.indd 29

Het principe van samenwerken tussen verschillende instanties of onderwijsvormen zou positief kunnen zijn. Het betekent immers samen sterker staan. Maar eigenlijk ben ik ervan overtuigd dat montessori-onderwijs in Nederland juist verwaterd en verzwakt is door het deel uitmaken van een poldermodel waarbij verschillende sterke spelers samenwerken. Waarover gaat dit samenwerken nu? Moeten we montessori weer op de kaart zetten? Laten we liever terug gaan naar onze eigen roots en proberen de kwaliteiten van montessori-onderwijs terug te winnen. Moeten we überhaupt samenwerken? Want met samenwerken gaan we die kwaliteiten zeker niet terugwinnen. Samenwerken met internationale instanties is voor mij de meest voor de hand liggende keuze op dit moment. Eerst moet montessori in Nederland zelf weer terugkomen bij de kern van waar het om gaat voordat het samen kan werken met andere onderwijsvormen in Nederland. De methodes die nu massaal binnen montessori in Nederland gebruikt worden zijn immers maar manieren om greep te houden waar het eigenlijk overbodig zou zijn geweest, als de pure vorm van montessori-onderwijs bedreven werd. De mensen binnen montessori Nederland moeten hier weer naar terug, en afstappen van de nieuw verzonnen methodes en hulpmiddelen. Montessori Nederland moet eerst zelf een sterke speler worden.

29

Het is heel belangrijk dat vernieuwingsscholen met elkaar samenwerken. Mijn school is onderdeel van een groot bestuur waarin acht VO-scholen en ruim vijftig PO-scholen samenwerken. Nog steeds merk ik dat ‘mijn’ VO-school met montessori-onderwijs en de VO-school met daltononderwijs staan voor eenzelfde cultuur. Niet zozeer alleen in de praktische uitvoering in de klas, waar er ruimte is voor differentiatie en begeleiding op maat, maar vooral in de cultuur die de brede pedagogische ontwikkeldoelen meeneemt in haar curriculum. Ons beider uitgangspunt is meer dan elders dat leerlingen niet alleen moeten leren ‘meedraaien’ in de samenleving, maar ook vooral moeten ‘meebouwen’ aan die samenleving. Graag citeer ik hierbij de Duitse cultuurfilosoof Peter Sloterdijk: ‘Een goede school leidt op voor een samenleving die er nog niet is. De sfeer op school moet bepalend zijn voor de sfeer in de samenleving en niet andersom’. En hierin vinden de vernieuwingsscholen (vandaar die naam) elkaar nog steeds, in die sfeer. Daarom, vanwege die vergelijkbare sfeer plaatsen wij op het MLF, ondanks de loting die nodig is vanwege een hoger aantal aanmeldingen dan beschikbare plaatsen, álle leerlingen die afkomstig zijn van alle type vernieuwingscholen in de regio direct. Zij pakken onze ‘sfeer’ sneller op en dragen deze gemakkelijker uit dan leerlingen die afkomstig zijn van reguliere scholen. Daarmee vormen deze leerlingen gezamenlijk een stevig fundament waarop ons onderwijs kan rusten.

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:54

U heeft bekendheid genoeg? Hoe zorgt u ervoor dat úw website als eerste gevonden wordt binnen de zoekresultaten van Google?

Opmax kan u hierbij helpen! Opmax uniek in Nederland: GEEN RESULTAAT? GEEN KOSTEN! OPMAX BV | TELEFOON +31 (0)475 85 49 94 | E-MAIL [email protected] | WWW.OPMAX.NL

180x270.indd 1

02-07-13 10:41

Clubs Een van de mooiste verhalen over on-

Een van de doelstellingen van de club

Er zit echter een groot verschil in het

derwijs kun je vinden in ‘Egeltje’,

luidt immers ‘kamperen met beschei-

aanpassen aan de tijd. De discussie

een minder bekend werk van Theo

den middelen’. Vroeger bestond dat

of er getoetst mag worden in ons on-

Thijssen. Het gaat over het oprichten

uit kleine tentjes, maximaal 1,60 meter

derwijs is wel zo’n beetje beslecht ten

van clubs in de klas, inclusief doelen,

hoog, en vooral uit een verbod op

gunste van de toetsaanhangers, maar

vergaderingen en een heus presidium

warme douches op de terreinen. Als je

verder blijven we in de montessoriclub

met een voorzitter, penningmeester

sportief wilde kamperen moest je on-

wel erg traditioneel hangen aan allerlei

enzovoort. In de klas van meester

der de koude kraan. Naarmate echter

vormaspecten. Het honderd jaar oude

Staal loopt het uiteindelijk uit de hand

de gemiddelde leeftijd van de leden

materiaal dient uitgangspunt te zijn.

met de hoeveelheid clubs zodat de

van deze 100 jaar oude club steeg,

Een klas zonder kleedjes kan geen

schoolmeester een verbod op clubs

daalde het aantal leden navenant.

montessoriklas zijn en het fenomeen

uitvaardigt. Uiteindelijk blijft er in de

Jonge gezinnen konden het sportieve

directe instructie is voor sommigen

klas slechts één club over - de club

aspect van de kleine douche en lage

vloeken in de kerk. Dat de scholen om

tegen de clubs!

tentjes niet aan hun kroost verkopen

ons heen zich aanpassen aan nieuwe

en weken naar minder strenge kam-

didactische inzichten lijkt ons te zijn

Zelf ben ik ook niet zo’n liefhebber

peerterreinen uit. Gelukkig kwam de le-

ontgaan.

van clubs, hoewel ik toch van verschil-

denvergadering er in de vergaderzalen

lende lid ben. Al eerder maakte ik u

achter dat de club, wilde zij overleven,

Nu ben ik heel erg voor het oriënteren

deelgenoot van de verwikkelingen

met de tijd mee moest gaan. Warme

op onze uitgangspunten en doelstellin-

op de volkstuincomplexen met het

douches werden aangelegd, de vroeger

gen. Waar willen we met ons onderwijs

bewaken van hun ecologische kwaliteit.

strenge ballotage werd afgeschaft,

in de 21e eeuw naar toe? Welke doel-

Daarnaast ben ik lid van een vereniging

tenthoogtes werden opgerekt en regels

stellingen vinden we belangrijk? Deze

voor toeristisch kamperen, NTKC. Dat

werden aangepast of minder streng

discussie wordt gelukkig nu gevoerd.

is een kleine en vrij onbekende club,

toegepast. Dit leidde tot een stabilisa-

Dat gaat verder dan een discussie over

die een twintigtal kampeerterreinen

tie van het aantal leden.

de vorm en de regeltjes; immers, staat

beheert waar toeristisch gekampeerd

Wat ook bleef was het beroep op

ons onderwijs niet voor een hogere

dient te worden. Zoals het een goede

zelfwerkzaamheid. De leden beheren

doelstelling, het ontwikkelen van zelf-

club betaamt wordt er ook heel wat

de terreinen en reinigen er zelf het sa-

standigheid, verantwoordelijkheid bin-

vergaderd in kleine zaaltjes, waar

nitair. Voor en door de leden luidt het

nen vrijheid en gebondenheid? (laatst

traditiegetrouw maar weinig leden

motto. Dat is tevens een motto van de

las ik ‘verbondenheid’ bij een school,

op af komen. Maar er moet natuur-

club waar ik deze column voor schrijf.

ook mooi!). Ik zou het goed vinden als

lijk wel vergaderd worden over wat

Verder zijn er natuurlijk nog veel meer

we binnen onze club die discussie over

dat dan is, toeristisch kamperen. Er

overeenkomsten. Ook wij vergaderen

onze doelstellingen verder zouden kun-

moeten regels, richtlijnen en afspraken

graag in kleine zaaltjes, waar ook tradi-

nen voeren zonder al te veel krampach-

opgesteld, bijgesteld en geëvalueerd

tiegetrouw weinig leden op af komen.

tigheid. Die kramp die krijg ik wel als ik

worden.

Beide clubs zijn ongeveer even oud.

’s ochtends uit mijn kleine tentje kruip.

MM

7257_V01_fc.indd 31

31

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:54

c

Colofon MM is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging en verschijnt vier keer per jaar.

Redactie Michaël Rubinstein, Erica Dirven, Mirjam Stefels, Joke Werver, Paula Leideritz, Ank Hendricks

Eindredactie Michaël Rubinstein Redactieadres (voor artikelen en inhoudelijke mededelingen) Entrepôtdok 139, 1018 AD Amsterdam Telefoon: (070) 331 52 82 E-mail: [email protected]

Grafische vormgeving en advertentieverkoop Elma Multimedia B.V. Keizelbos 1, 1721 PJ Broek op Langedijk

32

Postbus 18, 1720 AA Broek op Langedijk Telefoon: (0226) 331600 Fax: (0226) 331601 E-mail: [email protected] Website: www.elma.nl

Abonnementen Leden van de NMV ontvangen MM gratis. De kosten van een gewoon lidmaatschap bedragen € 31,91. De abonnementsprijs voor niet-leden bedraagt € 20,26. Reductie is mogelijk voor studenten. Aanmelding: Per fax: (070) 381 42 81 Per e-mail: [email protected] Men ontvangt na aanmelding een acceptgirokaart. Losse nummers zijn verkrijgbaar bij het secretariaat. Centraal Secretariaat NMV (voor informatie over abonnementen) Bezuidenhoutseweg 251-253 2594 AM ’s Gravenhage Telefoon: (070) 331 52 82 E-mail: [email protected] Website NMV: www.montessori.nl Sluitingsdatum kopij MM 37-1 (oktober 2013): 15 september 2013 Kopij aanleveren: [email protected]. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uitsluitend na schriftelijke toestemming van de uitgever. MM

7257_V01_fc.indd 32

nummer 4 | jaargang 36

01-07-13 16:54

www.nienhuis.nl

Wij bouwen kwaliteit. Al meer dan 80 jaar staat bij ons één begrip centraal: de absolute topkwaliteit van onze producten. Deze topkwaliteit gaat altijd gepaard met educatieve inhoud, wat heeft geleid tot een samenhangend assortiment materialen dat verheven is tot wereldwijde standaard. Deze kwaliteit komt tot uiting bij alles wat we doen, of het nu gaat om de selectie van onze grondstoffen, de precisie van ons productieproces of het verpakken van ons materiaal. In iedere geleding van Nienhuis wordt stapsgewijs gebouwd aan deze kwaliteit. Net als in het geval van de Romeinse boog. Wij bouwen kwaliteit!

Nienhuis Montessori. The global standard. Industriepark 14, 7021 BL Zelhem, Nederland T 0314 62 71 10 F 0314 62 71 28 E [email protected]

1_1_stA4_fc_P.indd 1

02-07-13 10:01

1000-21-2000-6972 Montessori 36-4 Kleur: FC

StexFlex faciliteert vrijheid in werkkeuze!

Ondersteuning StexFlex: een schakelbaar inrichtingsprogramma voor het basisonderwijs Het programma bestaat uit verrijdbare werkbladen met onderkasten.

Interactief

l e

le

b i x

F 1_1_stA4_fc_A.indd 1

Ze

lfs

eromes.nl Scholen inrichten is ons vak!

1000-21-3000-1796 NMV MM 36-4

ta

nd

ig Kleur: FC02-07-13

10:03