Ctrl + Alt + Del Kansrijk sturen in de informatiesamenleving
Congres verslag
@LCB_2014 #LCB2014
Inhoudsopgave Voorwoord Farah Nikijuluw 5 Sfeerimpressie donderdag 6 Donderdag 24 april 8 Lezingen 9 Workshops 14 Sfeerimpressie vrijdag 28 Vrijdag 25 april 30 Lezingen 31 Themadiscussie 36 Workshops 38 Brasz-scriptieprijs 45 Stands 46 Partners 47 Subsidiënten 48 LCB-bestuur 49 Vooruitblik 2015 50 Dankwoord 51 Comité van Aanbeveling 52
Colofon Landelijk Congres der Bestuurskunde KvK-nummer: 28087930
Universiteit Leiden - Campus Den Haag Instituut Bestuurskunde
e-mail:
[email protected]
Vormgeving: LCB bestuur 2014
3
4
Voorwoord Beste lezer, De Griekse filosoof Heraclitus zei ooit: ´niets duurt voort behalve verandering.´ Het LCB 2014 heeft zeker bewezen dat dit ook geldt voor de wereld van de technologie. Het thema Ctrl + Alt + Del: kansrijk sturen in de informatiesamenleving, heeft veel prikkelende gedachtes teweeggebracht bij de sprekers en congresbezoekers. Zo heeft de dagvoorzitter Pieter Cobelens gesteld dat je met Ctrl + Alt + Del doorgaat vanaf een punt uit het verleden. Mevrouw Ingrid van Engelshoven, wethouder voor onderwijs en dienstverlening in Den Haag, vond de knoppen en kansrijk sturen niet samen gaan. Alex Brenninkmeijer filosofeerde of de knoppen overal te vinden zijn (op fysieke toestellen, maar ook in systemen) en of ze daadwerkelijk nodig zijn. Technologische ontwikkelingen zijn een deel van ons en een deel van ons bestaan. De ontwikkelingen die nu gaande zijn binnen de cybersecurity zijn met name van groot belang voor de toekomst van het openbaar bestuur. Het belang van het debat op 24 en 25 april heeft zich bewezen en bewijst zich nog steeds. Technologische ontwikkelingen staan niet ver van ons af. Dit hebben we gezien tijdens een succesvol congres met interessante sprekers en workshops in de prachtige Koninklijke Schouwburg. Nog steeds in de veronderstelling dat technologie ver afstaat van het dagelijks bestaan? Brenninkmeijer stelde de volgende vraag tijdens zijn lezing: ´wie praat er wel eens tegen zijn computer?´, waarop een overweldigend aantal de hand opstak. Technologie komt dichterbij dan u denkt. Namens de organisatie wens ik u veel plezier bij het lezen van dit congresverslag. Namens het 14e bestuur van het LCB, Farah Nikijuluw
5
Sfeerimpressie Donderdag
6
Sfeerimpressie Donderdag
7
Donderdag 24 April De bezoekers werden op donderdagochtend verrast met beelden van henzelf op het scherm terwijl ze de prachtige zaal van de Koninklijke Schouwburg binnenstroomden. Over het podium vloog namelijk een drone die de binnenkomende bezoekers nauwkeurig in de gaten hield. Dit was meteen te zien op het grote scherm. Na dit kleine inkijkje in het thema en de toekomst begonnen de openingssprekers: Farah Nikijuluw, voorzitter van het LCB-bestuur 2014, heette alle bezoekers welkom en stelde Pieter Cobelens, de dagvoorzitter, voor. Hij gaf het woord weer door aan wethouder Ingrid van Engelshoven. Zij vertelde hoe Den Haag als stad van vrede en recht ook steeds met dit thema te maken heeft en hoe de gemeente haar inwoners steeds meer ook via de digitale weg tot dienst wil en kan zijn. Vervolgens nam Hedwig Verhoeven, zakelijk directeur van de Koninklijke Schouwburg, het woord om iets over de prachtige locatie en het tweehonderdjarig jubileum te vertellen. Na deze openingswoorden begonnen de lezingen, gegeven door Edwin Bakker, Jaap-Henk Hoepman en Marcel Wendt. Tijdens het lunchbuffet konden de bezoekers verschillende stands bezoeken. Bij ProDemos kon men een stemadvies inwinnen aan de hand van de stickerstemwijzer, een van de tools van ProDemos om burgerparticipatie aan te wakkeren. Bij het Centre for Innovation zag men een 3D-printer het LCB 2014-logo printen en een drone, aangestuurd door hersenactiviteit, vliegen. Na de pauze leerden de bezoekers tijdens twee workshoprondes meer over het thema. Ze losten cases op, discusieerden en participeerden onder andere in crisissimulaties. Het middagprogramma werd plenair afgesloten met een laatste lezing van Fred Streefland en een hackingdemo door ethische hackers, mede mogelijk gemaakt door Deloitte. Natuurlijk was er daarna tijd voor de bezoekers om na te praten en te netwerken tijdens de borrel.
8
Lezingen Donderdag
9
Lezing Edwin Bakker ´Samenwerking en onderwijs noodzaak om kansen te grijpen´ Hij was de avond voor zijn lezing nog te zien in Pauw en Witteman en kreeg de eer om de spits af te bijten op de eerste dag van het Landelijk Congres der Bestuurskunde. Edwin Bakker is onder meer hoogleraar (Contra-) Terrorisme aan Universiteit Leiden. Hoewel hij zelf veel te maken heeft met de dreigingen in de informatiesamenleving, prefereert Bakker naar de kansen te kijken: ´Maar wat is daarvoor nodig? Het beantwoorden van vragen als: waar staan we als samenleving nu en hoe zijn we hier gekomen? Waar willen we naartoe?´ Veel vragen waarvan de antwoorden, volgens Bakker, alleen kunnen voortkomen uit systematische ontmoetingen tussen academische, private en publieke organisaties. Die samenwerking kan uitmonden in organisaties als de Cyber Security Academy, onlangs opgezet en geopend in Den Haag. Deze stad is, wat betreft Bakker het centrum voor cybersecurity. ´In de Cyber Security Academy komen techniek, economie en bestuur samen. Mensen moeten getraind worden om kansen en bedreigingen te zien, disciplines in de wetenschap moeten in die training worden samengetrokken.´
10
Lezing Jaap-Henk Hoepman ´Veiligheid + Privacy! = 0´ Er moet een balans gevonden worden tussen veiligheid en privacy in cyberspace, zo betoogde Jaap-Henk Hoepman, wetenschappelijk directeur van het Privacy & Identity Lab. Het debat over cyberspace wordt nu nog te vaak beheerst door ´duiven´ en ´haviken´ die zich inzetten voor respectievelijk complete privacy of complete veiligheid. Veiligheid en privacy zijn echter niet elkaar uitsluitende begrippen, ze zijn zelfs gebaseerd op dezelfde onderliggende principes. Beide zijn een mensenrecht en beide zijn van groot belang voor innovatie en democratie. In sommige gevallen komt veiligheid ook direct voort uit privacy. De architectuur van cyberspace is ontworpen voordat de strijd tussen deze twee waarden duidelijk werd. De architectuur van digitale systemen bepaald wat er wel en niet mogelijk is. Voor internet geldt, bijvoorbeeld, dat er geen centraal controlepunt is, waardoor het lastig is om informatie te controleren of the blokkeren. Bij het ontwerp van nieuwe systemen zouden de ontwerpers dus rekening moeten houden met privacy, zodat dit vastligt in de structuur van het systeem. Daarnaast schuilt een bedreiging voor privacy in function creep. Dit betekent dat goed werkende systemen, zoals snelheidscontrole gebaseerd op nummerbord, gebruikt worden voor privacyschendende maatregelen door de informatie voor langere tijd op te slaan. Dit geeft des te meer aan hoe belangrijk het is om maatschappelijke normen vast te stellen over de balans tussen privacy en veiligheid die de overheid moet nastreven.
11
Lezing Marcel Wendt ´Code Napoleon 2.0´ Tijdens de derde lezing op de eerste dag van het LCB spreekt Marcel Wendt, maker van DigiD, over de ambities van zijn bedrijf Digidentity en het toepassen van identitymanagement. De titel ´Code Napoleon 2.0´ is als volgt te verklaren: de originele ‘Code Napoleon’ was het eerste bevolkingsregister waarin werd bijgehouden wie op welke plek woonde en wat iemand deed. Het identitymanagement van vandaag is eigenlijk niets anders dan een geüpdatete versie hiervan. Digidentity is een jong bedrijf dat zich heeft gespecialiseerd in identitymanagement; veilige en eenvoudige digitale communicatie tussen personen, bedrijven en overheden. Zij zoeken naar oplossingen waarin iedereen veilig en eenvoudig gebruik kan maken van een digitale identiteit. Het bekendste product is natuurlijk DigiD, maar identitymanagement staat nooit stil. Er doen zich continue nieuwe ontwikkelingen voor op dit gebied. Wendt is dan ook een pionier in deze sector. ´Hoe kunnen we bepalen dat u online echt bent wie u zegt te zijn?´ vroeg Wendt zich af: ´Aan de hand van een checklist op schaal van 1 tot 4 wordt uw identiteit getoetst. Door meerdere stappen toe te voegen aan een online identificatie is vele malen beter te achterhalen of uw online identiteit klopt. Dit maakt online werken veiliger en eenvoudiger.´
12
Lezing Fred Streefland ´Monitor, monitor, monitor´ ´Mind your step´, zo begon de laatste lezing van de donderdag die in het teken stond van cybersecurity in de kritische infrastructuur. Hoe kunnen we kansrijk sturen in procescontrole- en automatiseringssystemen, de zogenaamde industrial control system (ICS)? Fred Streefland, werkzaam voor het European Network for Cyber Security (ENCS), deed de congresbezoekers doen beseffen dat het van zeer groot belang is dat de cyberweerbaarheid van (vitale) infrastructuur in bijvoorbeeld energie- en transportsector vergroot wordt. ´Zelfs ik kan een smartmeter in jouw huis hacken´, aldus Streefland. Sinds de opkomst van internet is alles en iedereen met elkaar verbonden. Organisaties zijn daarbij steeds complexer. De mogelijkheden voor hackers zijn daarom eindeloos. Hackers zijn daarnaast steeds beter in hun vak waardoor aanvallen steeds geavanceerder worden. ‘Wist u dat er in 2013 bijna een black-out van het Duitse en Oostenrijkse energienetwerk werd veroorzaakt door het plaatsten van een fictief ICS?´ Een standaarddader is er niet. Een standaardoplossing daarom ook niet. Wel gaf Streefland nog enkele zeer nuttige tips voor risicovermindering aan (toekomstige) beleidsmakers. ´Breng al je services, netwerken en connecties in kaart en ontkoppel al je onnodige connecties. Laat regelmatig securityaudits uitvoeren door externe partijen en zorg voor back-ups en herstelplannen. Maak beleid en train dit regelmatig en het allerbelangrijkste: monitor, monitor, monitor!´
13
Workshops Donderdag Workshopronde 1 Binnenlandse Zaken 15 Franklin 16 Slimmernetwerk 17 ProDemos 18 Peak & Valley 19 Informatievoorziening Politie 20 Geerling & Geerlings 21
Workshopronde 2 Capgemini 22 PBLQ 23 Rathenau Instituut 24 StePS 25 Trimension 30 BCM Academy 31
14
Binnenlandse Zaken De workshop die het ministerie van Binnenlandse Zaken gaf stond geheel in het teken van ´Digitale Overheid 2017´, een programma dat binnen Binnenlandse Zaken draait. Dit programma houdt concreet in dat burgers en bedrijven uiterlijk in 2017 al hun zaken die ze met de overheid doen digitaal kunnen regelen. Het eerste gedeelte van de workshop werd gebruikt om een korte inleiding te geven van wat het programma ´Digitale Overheid 2017´ precies omvat. In het tweede gedeelte werd het publiek uitgedaagd om vanuit verschillende perspectieven na te denken over de kansen en valkuilen van ´Digitale Overheid 2017´. Het ministerie gaf aan dat zij deze perspectieven zeer goed kunnen gebruiken bij het verder ontwikkelen van dit programma. Het publiek werd opgedeeld in een groep ´burgers´, een groep ´bedrijven´ en een groep ´overheid´. Op posters moesten de deelnemers in vijf punten aangeven wat voor hen van belang was bij ´Digitale Overheid 2017´. De deelnemers participeerde enthousiast in de workshop, waardoor men tot een constructief geheel kwam dat de workshopgevers van BZA kunnen gebruiken in hun verdere werk. Voor meer informatie, zie: www.rijksoverheid.nl.
15
Franklin De workhop van Franklin was een zeer uitdagende en spannende workshop. Deze werd gegeven door maar liefst vijf mensen: Megan Anderson, Max Geelen, Kasper Gossink, Arthur Bijl en Marlies Litjens.Tijdens de Engelstalige workshop werd een case voorgesteld: een crisissituatie waarbij er sprake was van een gaslek bij Schiphol. Het doel van de workshops was om in teams deze crisis zo goed mogelijk te behandelen. Vragen die speelden waren onder andere: werd er opgeschaald naar een hogere GRIP (lokale of regiolnale staat van paraatheid) en welke teams worden ingezet? Door middel van filmpjes, informatie en kaartjes konden de crisisteams aan de gang. Een spannend achtergrondmuziekje versterkte de dreigende sfeer die er hing, tevens versterkt door twitterberichten van mensen die bij de gaslek waren. Aan elk detail was gedacht, wat het enthousiasme van de deelnemers des te meer versterkte. Achteraf was er een evaluatie waarbij de goede elementen van de crisisplannen werden besproken. Na afloop van deze workshop liep iedereen tevreden de zaal uit en was iedereen enthousiast over de opzet ervan. Een mooie workshop die goed aansloot bij het onderwerp en zorgde voor uitdaging bij congresbezoekers. Voor meer informatie: www.franklin.co.nl.
16
Slimmernetwerk ´Ooit dacht men: die computers, dat waait wel weer over.´ De workshop van Slimmernetwerk stond in het teken van de complexiteit van digitalisering. Slimmernetwerk onderzoekt tijdens een driejarig project wat er nodig is om ambtenaren te veranderen. DigiD diende als casus waarmee de deelnemers aan de slag gingen. Als eerste werd stilgestaan bij de vraag hoe iets als DigiD tot stand komt. Hierbij werd het proces van beleidsimplementatie doorlopen en vervolgens bij de punten stilgestaan die verandering moeilijk maken. Tot slot werd in het kader van DigiD de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) als voorbeeld genomen waarmee de deelnemers aan de slag gingen. De vraag die centraal stond was: waarom is de WMO op websites van gemeentes moeilijk te vinden? Door hier in groepen over te discussiëren, werden uiteindelijk passende oplossingen gevonden. De ultieme oplossing van het complexe probleem werd echter niet tijdens deze workshop gevonden. Wel gaf deze workshop de complexiteit van DigiD en de veranderingen in het algemeen goed weer. Voor meer informatie, zie: www.kennisland.nl/over-kennisland en www.kafkabrigade.nl.
17
ProDemos Tijdens deze workshop was het doel een digitale tool te ontwikkelen, die ervoor moest zorgen dat de relatie tussen de burger en lokale politiek versterkt zou worden. De winnaar mocht op bezoek bij ProDemos en vervolgens zou er worden gekeken of de tool verwezenlijkt kan worden. Een voorbeeld van een al bestaande digitale tool van ProDemos is de Stemwijzer. De deelnemers werd in vieren gedeeld. Elke groep bedacht een concept, die zeer divers bleken uit te vallen. Groep 1 bedacht een Facebookpagina voor een gemeente waarop elke week belangrijke kwesties gepost worden. De burger kan daarop stemmen en reageren. Groep 2 bedacht de digitale tafel voor jongeren. Hierop was een streetview weergegeven waarop jongeren kunnen aangeven wat ze belangrijk vinden met groene en rode pins (bijvoorbeeld sportvelden etc.). Groep 3 dacht aan een interactief scherm voor laaggeletterden waarop informatie over verschillende issues gegeven kon worden. Ten slotte kwam groep 4 met het idee om digitale profielen te maken door jongeren van 15 tot 25 jaar. Hier komen staafdiagrammen uit waardoor de gemeente meer aandacht kan schenken aan deze aandachtsgebieden. Groep 2 heeft uiteindelijk gewonnen omdat dit idee het meest ‘out-of-the-box’ was en het beste te realiseren is. De workshop is door deelnemers als erg interactief ervaren. Ze participeerden erg goed en de reacties waren erg positief. Voor meer informatie, zie: www.prodemos.nl.
18
Peak and Valley De workshop van Peak & Valley, verzorgd door Mark Janssen en Erwin Kerkmeijer, vond plaats in de middag van de eerste dag van het LCB 2014. De workshopgevers begonnen met een korte introductie van zichzelf en het het bedrijf waarvoor zij werken. Peak & Valley is een netwerk van adviseurs, dat gebruik maakt van een groot netwerk om zo een goede marktpositie ten opzichte van de grote bedrijven te krijgen. De kern van de workshop zag er als volgt uit: de deelnemers werden verdeeld in groepen, deze gingen brainstormen over wat voor een bedrijf zij zouden oprichten en hoe zij dit zouden inrichten. Dit plan werd vervolgens op papier gezet en gepresenteerd per groep. Hierna was kort tijd om over deze plannen in discussie te gaan. Het ene plan was innovatiever dan het andere en the sky was the limit. Echter, na korte discussie bleek dat sommige ideëen niet geheel haalbaar zouden zijn. Hoewel er geen nieuwe multinational van de grond is gekomen, was wel duidelijk te merken dat de deelnemers een duidelijk beeld hebben van hoe zij het nu zouden aanpakken, mochten zij in de positie komen een bedrijf op te richten. Houd het nieuws dus goed in de gaten! Voor meer informatie, zie: www.peakandvalley.nl.
19
Informatievoorziening Politie ´Ik ken geen andere organisatie waar systemen al 40 jaar werken´ geeft Ido Nap aan. Toch is de politie hun systeem aan het reorganiseren, maar ´hoe doe je dit met 65.000 medewerkers? Hoe geef je 65.000 collega´s inspraak?´ vraagt Ido aan de mensen die zich in hebben geschreven voor deze workshop van de informatiedienst van de politie. Het doel van de workshop is om gezamenlijk te brainstormen over hoe de politie om kan gaan met digitalisering. Het is duidelijk dat digitalisering meer vragen dan antwoorden oproept bij deze overheidsorganisatie. Want, ´hoe vul je dit nou in?´ De ideëen van deelnemers komen in de groep en er ontstaat een discussie of je de politie als een publieke of commerciële organisatie moet behandelen. ´Maar... de oplossingen die voor andere organisaties kunnen gelden, zijn voor ons erg lastig´ geeft Ido Nap aan tijdens de discussie. Het is duidelijk dat de politie blijft zoeken naar de beste weg om met digitalisering op te gaan en de brainstorm heeft hen hopelijk van waardevolle input voorzien. Voor meer informatie, zie: www.politie.nl.
20
Geerling & Geerlings De workshop van Geerling & Geerlings werd gegeven door John Geerlings. Het doel van deze workshop was inzicht te verkrijgen in het werkveld van het sociale domein, waar Geerling & Geerlings zich met name op richt. Het werk bestaat grotendeels uit adviseren van een groot aantal gemeenten als het gaat om sociale zekerheid. Tijdens de open discussie kwam het thema sociale zekerheid vaak terug. Er was gedurende de workshop veel de interactie met het publiek was. De workshopgever was ook erg benieuwd naar de mening van de bezoekers over verschillende thema´s en de rol van digitalisering binnen de overheid. Hij was met name benieuwd naar de rol die de groep zag weggelegd voor digitalisering binnen de overheid. Hoewel er niet heel duidelijk naar een bepaald doel werd toegewerkt, was de workshop wel heel nuttig om inzicht te krijgen in het werkveld. Voor meer informatie, zie: www.geerling-geerlings.nl.
21
Capgemini Consulting De workshop, onder leiding van Wender van Mansvelt en Kido Koenig, begon met een vlotte inleiding over het Digital Tranformation Framework waarin de kern van de probleemstelling werd uitgelegd. De kern baseert zich op de vraag: blijft de overheid een zogenaamde ´fashionista´ in de digitalisering? Volgen ze alleen bepaalde trends uit de digitale wereld of moet zij zich transformeren naar een ´digitarium (een organisatie die volledig is gedigitaliseerd en getransformeerd)´? Het doel van de workshop was het laten zien dat het overstappen van papier naar digitaal niet zo makkelijk gaat en dat het in veel bedrijven, ook binnen de overheid, nog steeds niet effectief genoeg in geregeld. Tijdens de workshop zetten de deelnemers in groepjes de theorie om naar de praktijk. Er werd nagedacht over hoe een (semi-) overheidsinstelling, zoals de NS, DUO of de politie, het beste kan meegaan met de digitalisering. De deelnemers kwamen met creatieve ideeën waarin achterblijven voor de overheid geen optie is. Voor meer informatie, zie: www.nl.capgemini-consulting.com.
22
PBLQ Nathan Ducastel van PBLQ begon de workshop met een introductie over de rol en de ontwikkeling van Europa. Tijdens de workshop werd er eerst een filmpje bekeken waarin een belangrijke parlementarier Europa promootte. Na het verstrekken van bijbehorende informatie werden er drie stellingen neergezet waar de aanwezigen over konden discussieren. Er onstond een constante koppeling tussen wat er werd gezegd door de aanwezigen en wat de visie was van PBLQ. Door de discussie kwamen er meerdere visies over Europa en wat de rol van Europa nu precies zou moeten zijn aan het licht. Uiteindelijk kregen alle aanwezigen een boekje over Europa om thuis nog eens rustig door te kunnen lezen. Voor meer informatie, zie: www.pblq.nl.
23
Rathenau Instituut ´Wat moeten we met de digitale ontwikkelingen?´ Natuurwetenschappen kwamen samen met levenswetenschappen tijdens de workshop van het Rathenau Instituut. De ontwikkeling en trend die de wetenschap doorgemaakt, is als volgt: 1. Mens als machine; naar 2. Mens-machine-interactie; en naar 3. Machine als mens. Er waren professionals die samen met het publiek deelnamen aan een discussie. Enkele citaten uit deze disucissue waren: ´Technologie leidt tot strijd!´ en ´Wat is ethisch gerechtvaardigd?´ In deze discussie kwam vaak de ´Googleglass´ aan bod. De professionals gaven aan dat ze het raar vonden dat pillen getest worden maar de Googleglass niet. Gaan we te ver? Mag de Googleglass wel? Bij een camera in openbare ruimte moet er een bord bij staan. Er moet volgens de professionals niet gekeken worden naar wie reguleert, maar naar wat de regels zijn. Er is samenwerking nodig vanuit de overheid, op bijvoorbeeld het gebied van social media. Het publiek vroeg zich af of Nederland niet te klein is voor internetregelgeving. Kan je als overheid wel snel genoeg zijn? Deze workshop was erg interactief en gaf de deelnemers ruimschoots de gelegenheid om te participeren. Voor meer informatie, zie: wwww.rathenau.nl.
24
StePS De workshop van StePS (Stichting e-portfolio support) werd gegeven door drie personen: Theo Mensen, Friso Coumou en Anneke Hemmen. Deze stichting wil ervoor zorgen dat in 2020 iedereen in het bezit is van een e-portfolio. Dit portfolio, waarop alle gegevens van een persoon te vinden zijn, moet de selectie van werknemers door werkgevers een stuk makkelijker maken. Tijdens de workshop waren de sprekers er dan ook vooral op gericht het publiek te overtuigen van het nut van een e-portfolio. De reacties vanuit de groep waren gemengd. De één zag het nut ervan in, terwijl de ander moeite had met het onderscheiden van het e-portfolio van bijvoorbeeld een LinkedIn-profiel. Hierdoor vond er niet altijd een discussie plaats, maar werd er vooral geluisterd naar het verhaal van de sprekers. Alledrie de sprekers probeerden vanuit hun eigen invalshoek het nut van het e-portfolio aan te tonen. Voor meer informatie, zie: www.e-portfolioforall.nl/nieuws.
25
Trimension Trimension, gespecialiseerd is in het bestrijden van crises, gaf een interessante workshop over crisismanagement. Bij binnenkomst mochten de deelnemers hun grootste angst over de digitalisering op een bord hangen. Door de professionals van Trimension werden deze vervolgens ingedeeld in drie categorieën. Al deze angsten zouden leiden tot een crisissituatie. De workshopgevers deelden de groep op, waarna elk deel aan de slag ging met dezelfde casus: een crisis in een ziekenhuis door gehackte gegevens. Na verdeling van de rollen werd door de groepjes met de casus gestoeid en werd ten slotte een presentatie per groep verzorgd met daarbij een advies over hoe te handelen in de crisissituatie. Het opvallende aan de adviezen was dat zij zeer uiteenlopend waren. De professionals van Trimension vertelden de groep dat dit ook kenmerkend is voor crises: iedereen gaat er anders mee om. Kortom, Nederland is weer een vijftiental crisismanagers rijker! Voor meer informatie, zie: www.trimension.nl.
26
BCM Academy ´Hoe waarborg jij je continuïteit?´, met deze vraag begint de workshop van BCM Academy. De workshopgever legt ons uit dat overheidsorganisaties zijn ingericht om continuïteit te waarborgen. Ook geeft hij aan dat wanneer het mis gaat binnen een organisatie regels vaak uitzonderingen vormen. ´Het gaat altijd mis in dezelfde bocht waar je al onderuit bent gegaan.´ De deelnemers lijken dit te herkennen. De opdracht voor de workshop wordt uitgelegd, het is de bedoeling dat er in groepjes een ´Wheel of Fortune´ wordt gemaakt. In deze ´Wheel of Fortune´ moeten risico´s worden opgeschreven voor een organisatie naar keuze. ´Risico = kans x impact´, maar welke risico´s zijn er nou eigenlijk? Enthousiast kiest ieder groepje een organisatie en begint te brainstormen over de risico´s die er voor deze organisatie bestaan. Op een tafelkleed wordt de ´Wheel of Fortune´ ingevuld. Afsluitend worden de tafelkleden aan de muur gehangen en presenteren alle groepjes hun bevindingen. Voor meer informatie, zie: www.bcmacademy.nl.
27
Sfeerimpressie vrijdag
28
Sfeerinpressie vrijdag
29
Vrijdag 25 April Na ontvangst met koffie en thee begon de tweede ochtend van het Landelijk Congres der Bestuurskunde wederom met een plenair deel. Simone Buitendijk, vicerector maginificus, verzorgde de opening. Ze sprak over het belang van het thema, ook voor de Universiteit Leiden. De dagvoorzitter Ouafa Oualhadj kondigde de sprekers van deze ochtend aan: Alex Brenninkmeijer, Jan van den Berg en Olivier Burgersdijk. In de pauze tijdens de lunch waren er wederom stands. Door het heerlijke weer konden de bezoekers hun lunch buiten genieten met uitzicht op de Lange Voorhout. In het middagprogramma stond één workshopronde op het programma waar de bezoekers op interactieve wijze meer ontdekten over het thema. Het plenaire deel was vervolgens uitgebreider dan de dag daarvoor met eerst een themadiscussie tussen Ronald Prins, Robert van Vliet, Bibi van den Berg en Michel van Eeten. De dagvoorzitter leidde dit aan de hand van vier stellingen en betrok ook het publiek hierbij. Alle bezoekers konden van zich laten horen door te stemmen middels een stemkastje dat zij aan het begin van de middag ontvangen hadden. Na de lezing van Dick Schoof over de werkzaamheden van de NCTV konden de bezoekers hun stemkastje er opnieuw bijpakken tijdens het uitdagende digitale dictee. Schrijft men ´ge-update´ of ´geüpdatete´ en ´gecc´ of ´ge-cc´d´? Twee bezoekers hadden maar liefst acht van de tien vragen goed en gingen naar huis met het zetelspel van ProDemos. Dit spel was niet het enige dat er die middag te winnen viel: Davied van Berlo reikte zijn boek ‘de nieuwe overheid’ uit aan de bezoeker die het beste idee #denieuweoverheid getweet had en Jelmer Schalk mocht de winnaar van de jaarlijks op het LCB uitgereikte Brasz-scriptieprijs bekendmaken. Na de feestelijkheden sloot de dagvoorzitter de dag af met een korte terugblik en konden de bezoekers nog even napraten tijdens de borrel op het terras.
30
Lezingen Vrijdag
31
Lezing Alex Brenninkmeijer ´De interface van de overheid´ Tijdens de lezing van Brenninkmeijer, oud-ombudsman en lid Europese rekenkamer, werd dieper in het onderwerp van digitale dienstverlening gedoken. Zijn visie op goede digitale dienstverlening draait om wederzijds respect en luisteren wat de burger te zeggen heeft. Hij begint zijn lezing met dat persoonlijk contact met de burger een van de belangrijkste vormen van interactie is: de interface van de overheid. Ondanks digitale ontwikkelingen, is het horen van een stem voor de burger belangrijk. Zo kan de overheid uitleg geven en gelijk reageren op de vragen die de burger heeft. Dat persoonlijk contact essentieel is voor een goede verstandhouding tussen burger en overheid en heeft als gevolg dat mogelijke procedurele acties voorkomen of verminderd worden. Niet alleen is het voor het openbaar bestuur van belang om bij moeilijkheden de burger te woord te staan, ook bij direct contact met de burger, zoals bij het uitdelen van een boete, is wederzijdse respect van groot belang. Daarbij is luisteren een essentieel punt. Brenninkmeijer geeft in zijn lezing aan, dat er meer geloofd moet worden in de goedheid van de burger en het vertrouwen in de burger daardoor hoog dient te zijn. De burger gaat statistisch gezien niet snel de fout in, denk aan het overtreden van een verkeersregel, maar doet hij dat wel, dan heeft de burger over het algemeen weinig moeite heeft met consequenties vanuit de overheid, mits er tussen de burger en ambtenaren wederzijds respect bestaat en er geluisterd wordt. Conclusie: alle technologische communicatiemiddelen zijn mooie aanvullingen op de meest essentiële vorm van contact: direct persoonlijk en respectvol contact wanneer daar vraag naar is.
32
Lezing Jan van den Berg ´Cyber Security Challenges (for policy makers)´ Hoogleraar Cyber Security van de TU Delft wist in zijn lezing door een heldere structuur ingewikkelde materie begrijpelijk te maken voor de, grotendeels niet-technische, bezoekers. Een groot deel van ons leven speelt zich af op cyberspace: ´U vindt uw vrienden, uw second love in cyberspace´. Communicatie, data, intelligente systemen; het is er allemaal op te vinden. De beste omschrijving van cyberspace is dat het bestaat uit internet en de actoren die zich op dat internet begeven. Privacybedreigingen, systeemuitval en criminaliteit zorgden ervoor dat beveiligen vcan die cyberspace noodzakelijk werd: cybersecurity ontstond. Het probleem in de invulling van cybersecurity is volgens Van den Berg echter dat we momenteel te veel van het ene incident in het andere vallen. Er zou een andere vraag gesteld moeten worden: zijn acties van organisaties zoals de NSA proportioneel en effectief in plaats van of ze wel precies binnen de wet vallen. Het doel van de overheid op het gebied van cybersecurity is het verminderen van risico’s tot een acceptabel niveau. Wat een acceptabel niveau is, is een politieke kwestie. Maar ´waar blijft de politiek die risico´s afweegt en bereid is voor de gevolgen te betalen?´, vraagt Van den Berg zich af. De oplossing moet in elk geval gezocht in de samenhang tussen de verschillende lagen. Ten eerste een puur technische laag, ten tweede de sociotechnische laag (interacties!) en ten derde de laag van de overheidsbesluitvorming. In deze lagen liggen ook de uitdagingen voor de beleidsmaker. Technische kennis is gering; Van den Berg pleit ervoor dat ook bestuurders enige technische kennis hebben. Maar ook de sociotechnische laag brengt uitdagingen met zich mee. Er moet vorm gegeven worden aan deze ruimte: wat zijn geaccepteerde risico’s; welke wetgeving wordt er gemaakt? Tot slot geeft Van den Berg de bezoekers vier stappen om tot betere cybersecurity te komen: ten eerste moet de overheid cybersecurity serieus nemen; ten tweede moet de aanpak een goede structuur hebben; ten derde moet er voor elke laag een goed en omvattend plan zijn om bedreiginen te stoppen; en ten vierde zijn wereldwijde en lokale democratische cyberinstituties van groot belang.
33
Lezing Olivier Burgersdijk ´Over grenzen heen; samenwerken tegen cybercrime´ Olivier Burgersdijk belichtte de internationale dimensie van kansrijk sturen in de informatiesamenleving. Burgersdijk werkt momenteel als Head of Strategy bij het recent opgerichte EC3, het cybersecuritycentrum van de EU. EC3 is ondergebracht bij Europol in Den Haag, nadat meerdere steden in de EU interesse hadden in het vestigen van EC3. EC3 is de afkorting voor het European Cyber Crime Centre. Hier werken de politiediensten van de EU-lidstaten samen om cybercrime tegen te gaan. Burgersdijk benadrukt dat cybercrime een grenzeloos fenomeen is, dus dat grenzeloos samenwerken van groot belang is om hierover controle te krijgen. Niet alleen door samenwerking met politiediensten binnen de EU; EC3 streeft ook naar samenwerking met politiediensten van buiten de EU. De samenwerking tussen politiediensten bij de aanpak van cybercrime heeft drie kenmerken. Ten eerste, de verschillen tussen de opsporingsbevoegdheden van de politiediensten. Ten tweede, de diversiteit in technische vaardigheden en middelen, wat een erg levend voorbeeld is van hoe samenwerken sterker maakt. Ten derde, het verschil tussen de prioriteiten en acties van politiediensten en hoe deze afgestemd worden. Burgersdijk betoogt voor meer samenwerking om het probleem van cybercrime te tackelen, zoals met de private sector en de wetenschap. Een voorbeeld hiervan is een publiek-private samenwerking met Fox-IT. De heer Prins, eigenaar van FoxIT, sprak ook tijdens het LCB in de themadiscussie.
34
Lezing Dick Schoof ´Klassiek sturen is illusie geworden´ Hij was de spreekwoordelijke kers op de taart, aldus dagvoorzitter Ouafa Oualhadj. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, Dick Schoof, haakte tijdens zijn lezing direct in op het thema, want: ´sturen in de informatiesamenleving, waarin ontwikkelingen razendsnel gaan, is een illusie. Klassieke sturingstheorieën zijn niet meer bruikbaar.´ Hoe zou de overheid dan wel om moeten gaan met deze ontwikkelingen? Het antwoord op deze vraag luidt volgens Schoof: intelligent meebewegen. De overheid kan de ontwikkelingen niet voor zijn, maar kan wel meebewegen in die ontwikkeling door te doen, of door anderen te laten doen, wat nodig is. Drie wegen zouden hierin kunnen worden bewandeld: zelf de rol opnemen, een richtinggevende rol aannemen of meer een faciliterende rol op zich nemen. In dit kader werd in de lezing ook (inter)nationale samenwerking benadrukt. Op een vraag uit de zaal over een mogelijke toekomstige ´Cyber Security Summit´, reageerde hij dan ook: ´Sterker nog: die komt er al. In het voorjaar van 2015 is Den Haag wederom het toneel van internationale samenwerking en dit keer is cybersecurity het thema.´
35
Themadiscussie Aan de hand van vier stellingen gingen vier panelleden met elkaar in debat. Vanuit de (krtische hoek van de) overheid nam Robert van Vliet van Cascadis het woord. Directeur Fox-It Ronald Prins liet de mening uit de private hoek horen. Bibi van de Berg en Michel van Eeten vertegenwoordigden beide het academische perspectief, de eerste als rechtsfilosofe met een specilisatie in eLaw en de tweede verbonden aan de TU Delft en gespecialiseerd in cybersecurity. Dagvoorzitter Ouafa Oualhadj leidde het debat en de bezoekers in de zaal lieten ook hun mening weten. De eerste stelling luidde: Nederlandse overheden reageren te traag op technologische en digitale verbeteringen, waardoor de veiligheid van digitaal aangestuurde overheidsonderdelen in gevaar komt. Door middel van stemkastjes konden de bezoekers aangeven wat hun mening was. De meerderheid bleek het met deze stelling eens te zijn. De mening van het panel was verdeelt. Is het wel realistisch dat de overheid sneller is? En is de overheid niet eigenlijk al vrij snel? Vrij snel ging de discussie over in de tweede stelling: Het toepassen van digitale en technologische ontwikkelingen bij de overheid moet centraal geregeld worden. Hierover waren de bezoekers het minder met elkaar eens. Net iets minder dan de helft gaf aan een centraal orgaan de beste weg te vinden; de anderen zagen meer in een decentrale oplossing.
36
Themadiscussie De derde stelling deed aanzienlijk meer stof opwaaien dan de eerste twee: Betalen voor ‘gratis’ internetdiensten zoals Facebook, Gmail en Whatsapp is dé oplossing voor het tegengaan van grootschalig misbruik van persoonlijke gegevens. Maar liefst 96 procent gaf aan het oneens te zijn met deze stelling, terwijl de panelleden juist unaniem vóór waren. Zolang reclame het verdienmodel is van internetdiensten als Facebook zullen je gegevens gebruikt worden, al niet door een derde partij. Als iemand daarentegen zou betalen voor zijn profiel zou hij ook zelf kunnen bepalen wat er met de gegevens gebeurt. Volgens het panel is het aanbieden van betaalde profielen (eventueel naast de bestaande gratis varianten) de toekomst en vooral de manier om misbruik tegen te gaan. Na dit verhaal bleek na een kleine peiling toch een deel van de zaal, groter dan vier procent, wel een klein bedrag over te hebben voor een internetdienst die geen gegevens doorverkocht. Ten slotte werd er afgesloten met de stelling: Er moeten internationale afspraken worden gemaakt over digitalisering en bescherming van burgers op het internet. De discussie hier betrof voor een groot deel in hoeverre het haalbaar was om afspraken te maken en wie dat dan zou moeten of kunnen doen. Deze rol lag, wat de panelleden betreft, niet automatisch bij de EU of een andere internationale instelling. Daarnaast hadden ze hun vraagtekens bij de haalbaarheid van een goede uitvoering van eventuele afspraken en vroegen ze zich dus af of deze niet alleen symbolisch zouden zijn.
37
Workshops Berenschot 39 Centre for Innovation 40 NCTV 41 Sogeti 42 Taskforce BID 43 VNGi 44
38
Berenschot De workshop verzorgt door Roeland Stolk van Berenschot had als thema de decentralisaties. Van de drie decentralisaties werd gefocust op de participatiewet. Voor met de participatiewet aan de slag kon worden gegaan, werden vier punten in de beleidsvorming behandeld: belangen, conflict, arena en strategie. Deze vier punten werden door de deelnemers toegepast op een casus over arbeidsplaatsen waarin zij binnen de casus passend voorbeelden zochten die onder te verdelen waren in de vier categorieën. Vervolgens werd meer ingegaan op het leveren van maatwerk, één van de doelen van decentralisatie. De deelnemers werden geconfronteerd met de complexiteit van maatwerk. Tijdens een casus werd op verschillende niveaus gekeken welk maatwerk er nodig zou zijn. De deelnemers kwamen met goede opties om maatwerk te leveren in het geval van de casus. Het was een interessante workshop waarin voor de deelnemers de doelen, problemen en voordelen van decentralisatie helder voor ogen zijn gebracht. Voor meer informatie, zie: www.berenschot.nl.
39
Centre for Innovation Na het plenaire deel begon de interactieve en goed te volgen workshop gegeven door Ulrich Mans met een interactief ´oppeppertje´. De vraag luidde: ´zie je in big data meer kansen of meer risico’s?´ Men moest aan de linkerkant gaan staan als men meer risico’s zag en aan de rechterkant als men meer kansen zag. In het begin van de workshop was nog niet helemaal voor iedereen duidelijk wat big data nou precies was, maar na een korte theoretische inleiding werd dit al snel duidelijk. De groep deelnemers, die bestond uit zowel ambtenaren als studenten, was zeer divers, maar nam allen enthousiast deel aan de workshop waar in groepsverband een onderzoeksvraag over big data voor een fictieve groep studenten werd bedacht. Het doel van de workshop was laten zien hoeveel kansen er zijn met big data en vooral met wetenschappelijk onderzoek. Het kan de huidige manier van onderzoeken veranderen. Zo kun je bijvoorbeeld gaan onderzoeken of het klimaat effect heeft op het tekenen van een vredesverdrag, omdat er data is over het klimaat op het moment van tekenen van een verdrag. Tot slot, elk nadeel heeft zijn voordeel en elke kans heeft zijn risico; dit geldt ook voor big data. Voor meer informatie, zie: www.campusdenhaag.leiden.edu/centre4innovation/.
40
NCTV De workshop van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) begon met een powerpointpresentatie met informatie over de rol van cyberspace. Meest interessante uitspraak van de workshop was dat de enige ruimte die gemaakt is door mensen de cyberspace is. Cyberspace slaat onze gedachten op, dankzij de zoekopdrachten die we op het internet uitvoeren. Een filmpje gaf op een humoristische wijze weer dat cyberspace veel kennis heeft van ons als individuen. Na het filmpje en de informatie vond er een opdracht plaats voor de aanwezigen. De zaal werd in vier groepen verdeeld waarbij elke groep een andere opdracht kreeg. Het waren opdrachten die aansloten bij de problemen die NCTC dagelijks tegenkomen. Door de workshop probeerde NCTV zelf ook meer informatie te krijgen over hoe de bezoekers over de problemen dachten. Het was zo een mooie combinatie van theorie en praktijk. Voor meer informatie, zie: www.nctv.nl en www.ncsc.nl.
41
Sogeti De workshop van Sogeti werd verzorgd door twee echte ICT’ers: Marius Kuivenhoven en Martin Visser. Zij gingen in op de technische kant van cybersecurity. Hoewel dit thema nog best lastig te begrijpen is voor sommige aanwezigen, wisten beide heren dit thema uitstekend te verpakken in een erg leuke en interactieve presentatie. Moeilijke onderwerpen werden dankzij treffende voorbeelden voor iedereen begrijpbaar gemaakt. Hierdoor ontstond er een goede interactie tussen de sprekers en de groep. Zelfs degene die weinig verstand hebben van techniek kregen steeds meer inzicht in de wereld van de cybersecurity. De workshopgevers wilden met hun verhaal laten zien hoe het internet en de beveiliging daarvan precies werkt en lieten zien hoe verouderd het huidige internetsysteem eigenlijk is. Door in de schoenen van een hacker te kruipen, konden ze de zwakheden van het internet binnen no-time blootleggen. Voor meer informatie, zie: www.sogeti.nl/security.
42
Taskforce BID Taskforce Bestuur & Informatieveiligheid Dienstverlening (BID) is ingesteld door het ministerie van Binnenlandse Zaken en heeft als hoofddoel om het onderwerp informatieveiligheid hoog op de agenda te krijgen bij bestuurders en topmanagement van alle overheidslagen. De workshop begon met een kleine quiz over informatieveiligheid, waarbij de deelnemers het boek ´Blackout´ van Marc Elsberg konden winnen. Hierdoor werd iedereen meteen actief bij de workshop betrokken. Daarna werd een schets gegeven van waar de Taskforce BID zich zoal mee bezighoudt. Vervolgens werden de deelnemers opgedeeld in twee groepen, team Rood en team Blauw. Team Rood bestond uit fictieve hackers, die een aanval moesten plegen op het systeem van organisatie X die zich bezighield met het uitkeren van zorgtoeslagen. Team Blauw bestond uit medewerkers van organisatie X die hun systeem moesten beveiligen tegen eventuele aanvallen van hackers. In twee aparte ruimten konden de teams met elkaar overleggen over welke tactiek zij zouden kiezen om aan te vallen dan wel zich te verdedigen. Na deze overlegtijd heeft elk team de twee bedachte tactieken gepresenteerd. Voor meer informatie, zie: www.taskforcebid.nl.
43
VNG International Tijdens de workshop werd veel tijd besteed aan het uitleggen wat VNG International doet. Het doel van VNGi is ´het versterken van lokaal bestuur wereldwijd´. Voor de workshop was er een benchmark verstuurd naar de deelnemers die ze vooraf hebben ingevuld. De resultaten van deze benchmark werden tijdens de workshop besproken. Het doel van benchmarking is het eigen functioneren verbeteren. Er worden bij benchmarking prestatie-indicatoren vergeleken, ook wordt er geprobeerd te leren van goede voorbeelden. Aan het einde van de workshop werd de vooraf ingevulde benchmark vergeleken. De vergelijking tussen de uitkomsten bewoog de deelnemers om enthousiast deel te nemen aan de workshop. Er werd onder andere gekeken wat men vond van de digitale diensten van hun eigen gemeente en dit leidde tot een interessante vergelijking. Voor meer informatie, zie: www.vng-international.nl.
44
Brasz-scriptieprijs De Brasz-scriptieprijs wordt jaarlijks door een jury uitgereikt aan de beste bestuurskundige masterscriptie van Nederland. De Brasz-scriptieprijs wordt toegekend door de Vereniging voor Bestuurskunde (VB). Kandidaten voor de Brasz-scriptieprijs worden door hun scriptiebegeleider voorgedragen aan de jury. Aan de hand van vooropgestelde criteria worden de scripties beoordeeld. Leden van de jury zijn afgevaardigden van bestuurskundeopleidingen van verschillende universiteiten in Nederland. Sandra van Thiel van de Radboud Universiteit Nijmegen is de voorzitter van deze jury. De prijs werd uitgereikt door Jelmer Schalk, zelf onderdeel van de jury. Dit jaar was een bijzonder jaar: de jury kon namelijk niet tot één keuze komen en besloot om de prijs aan twee studenten uit te reiken. Zowel Nina Straathof als Robert van Putten schreef een uitmuntende scriptie. Robert van Putten, inmiddels alumnus van de Vrij Universiteit, onderwierp de participatiesamenleving aan een kritische blik en kwam met zijn eigen idee voor het maatschappelijk middenveld. Nina Straathof, afgestudeerd aan de Universiteit Leiden, schreef haar scriptie over de relatie tussen e-participatie en corruptie. Beide winnaars ontvingen een certificaat en een geldbedrag.
45
Stands
ProDemos stond op donderdag met de stikkerstemwijzer op het congres. Bezoekers konden door stickers te plakken bij stellingen stemadvies krijgen voor de Europese verkiezingen aanstaande mei. Het Centre for Innovation toonde beide dagen hun 3D-printer en een drone aan de bezoekers.
46
Partners Berenschot Binnenlands Bestuur BCM Academy Boom Lemma Cammio Capgemini Consulting CBS Centraal Bureau voor de Statistiek Centre for Innovation De Haagse Hogeschool Deloitte Digidentity Executive People Franklin Garoeda Geerling & Geerlings Huis van Europa Informatiedienst Politie LetUsLook Maxilia Ministerie Binnenlandse Zaken NCTV Overheid & ICT-Beurs PBLQ HEC Peak & Valley ProDemos
Rathenau Instituut Slimmernetwerk Sogeti StePS Taskforce BID Technische Universiteit Delft Trimension VNGi
47
Subsidiënten Erasmus Universiteit Rotterdam Gemeente Den Haag Rijksuniversiteit Groningen Universiteit Leiden Faculteit Campus Den Haag Universiteit Leiden Instituut Bestuurskunde Universiteit Twente Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschappen Universiteit van Amsterdam Thorbecke Academie Vereniging voor Bestuurskunde Radboud Universiteit
48
LCB-bestuur 2014 Het bestuur van de veertiende editie van het Landelijk Congres der Bestuurskunde bestaat uit:
Farah Nikijuluw Joey Vermue Carly Relou Marisa van Marwijk Marjolein Bouterse Marijn Kok Marieke van der Zwan Hester Torn
Voorzitter Secretaris en Vicevoorzitter Penningmeester Commissaris Acquisitie Commissaris Public Relations Commissaris Sprekers Commissaris Workshops Commissaris Locatie
49
Waarde lezer,
Vooruitblik 2015
Voor u ligt het verslag van het Landelijk Congres der Bestuurskunde 2014. Aan mij, als toekomstig voorzitter, is de eer toebedeeld om een vooruitblik te schrijven. Terugkijkend op het congres kan ik zeggen dat het een leuke, leerzame, maar ook zeker bijzonder inspirerende ervaring was. Wij, (nu nog) de dagcommissie, waren deels bezig met ondersteunende taken op de achtergrond, maar natuurlijk waren we ook bezig zoveel mogelijk onze ogen de kost te geven, opdat we maximaal informatie tot ons konden nemen. Na een uitstekend verloop van het Landelijk Congres der Bestuurskunde 2014, de vele ideëen die tijdens het congres zijn opgedaan, mijn meer dan geschikte bestuursgenootjes, diens motivatie en enthousiasme heb ik er zelf ook het grootste vertrouwen in dat het Landelijk Congres der Bestuurskunde 2015 ook een congres wordt dat de afkorting LCB eer aan zal doen! Wij hebben genoten en u hopelijk ook! Succes is een keuze! Namens het bestuur van het Landelijk Congres der Bestuurskunde 2015, verblijf ik, met hoogachting, Dennis Walraven Voorzitter Landelijk Congres der Bestuurskunde 2015
50
Geachte lezer,
Dankwoord
Het congres begon met een drone, en net als dit apparaatje, is het congres weer voorbij gevlogen. Het Landelijk Congres der Bestuurskunde is een initiatief vanuit het Landelijk Overlegorgaan Bestuurskundeverenigingen. Het bestaat nu veertien jaar en heeft als doel de wetenschapper, professional en student samen te brengen en te inspireren. De missie van het bestuur is elk jaar om een congres neer te zetten dat de bezoekers laat nadenken en handvatten meegeeft die toepasbaar zijn in de dagelijkse praktijk van het openbaar bestuur. Dat is ook dit jaar wederom gelukt. Dit wetenschappelijk congres is tot stand gebracht door vele partners die de relevantie van het congres intellectueel en financieel hebben gesteund. Onze dank gaat uit naar alle ondersteunende organisaties van de veertiende editie van het Landelijk Congres der Bestuurskunde! Dankzij uw bijdrage wordt een wetenschappelijke stempel gedrukt op de belangrijkste bestuurskundige hedendaagse thema’s. Onze dank gaat uiteraard ook uit naar de bezoekers voor het creëren en stimuleren van een interessant debat over de rol van cybersecurity in het openbaar bestuur. Naast het feit dat het LCB een initiatief is vanuit een overkoepelend orgaan, is het LCB ook een reizend congres. In 2015 vindt het LCB plaats in Nijmegen en wordt het georganiseerd door een studentenbestuur van de Radboud Universiteit. U bent van harte welkom om het Landelijk Congres der Bestuurskunde in Nijmegen bij te wonen. Tot volgend jaar! Namens het gehele bestuur, Farah Nikijuluw
51
Comité van Aanbeveling Dhr. A.H.C. Annink Secretaris-generaal van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Prof. dr. Edwin Bakker Hoogleraar (contra-)terrorisme aan de Universiteit Leiden Directeur van het Centre for Terrorism and Counterterrorism in Den Haag Mw. mr. drs. A.H.W. Bertram Gemeentesecretaris Gemeente Den Haag Mw. mr. I. van Engelshoven Wethouder Onderwijs en Dienstverlening Gemeente Den Haag Mw. Roos M. van Erp-Bruinsma CEO/Directeur-generaal a.i. Rijksvastgoedbedrijf o.i. Prof. dr. P. ’t Hart Professor Public Administration aan de Utrechtse School voor Bestuurs- en Organisatiewetenschap Associate Dean van de Nederlandse School voor het Openbaar Bestuur in Den Haag Drs. Henri J.J. Lenferink Burgemeester van Leiden Drs. J. Smit Commissaris van de Koning in de provincie Zuid-Holland Prof. mr. Carel Stolker Rector magnificus en voorzitter van de Universiteit Leiden Prof. dr. Jouke de Vries Decaan Campus Den Haag - Universiteit Leiden Drs. R. van Zwol Secretaris-generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijks- relaties
52
