BREEAM en VERLICHTING
Ing. Jan Van Riel
WAT IS BREEAM?
WIKIPEDIA: Definitie BREEAM Building Research Establishment Environmental Assessment Method, first published by the Building Research Establishment (BRE) in 1990,[1] is the world’s longest established and most widely used method of assessing, rating, and certifying the sustainability of buildings. More than 250,000 buildings have been BREEAM certified and over a million are registered for certification – many in the UK and others in more than 50 countries around the world.
Beoordelen, een cijfer geven, certificeren van de duurzaamheid van gebouwen Kantoormarkt, retailmarkt, scholen, ziekenhuizen, industrie, woonfuncties
WAT IS BREEAM? BREEAM UK: 115.000 gebouwen gecertifieerd, 700.000 gebouwen aanvraag van dossier (2014) BREEAM International: auditors BREEAM NL: Assessors, experts. Expert ondersteunt, maakt dossier aan, assessor beoordeelt (onafhankelijk en formeel)
BREEAM BE: een aantal assessors. (= taxator, hij die taxeert) BEN, Passief bouwen, CO2 Neutraal, Duurzaam bouwen
Deze presentatie BRON:
BREEAM-NL Beoordelingsrichtlijn Sep 2014 versie 1.01
BREEAM
3 BASISASPECTEN:
Economische bouwen - bouwen, onderhouden en terug afbreken
Sociaal verantwoord bouwen -inplanting in de omgeving,
Projectfasen: 1: Ontwerpen: tijdelijk certificaat ?ambities 2: Opleveren: realisaties
- toegankelijkheid via wegen, openbaar vervoer. Gebouwen: Omgevingsfactoren - impact op de ecologie, biotoop, - gevel uit tropisch hardhout uit Brazilië versus inlandse hout?
Nieuwbouw Grote renovaties
BREEAM
10 CATEGORIEËN
Management
Afval
Gezondheid en welzijn
Vervuiling
Energie
Milieu en ecologie
Water
Transport
Materialen
Innovatie
BREEAM
10 CATEGORIEËN
Management Gezondheid en welzijn Energie Water Materialen Afval
- Categorieën met credits - “Bovenwettelijk”: strenger dan de wet - Ondergrens voor alle categorieën en credits - Scopes: (Credits per land verschillend - wettelijk) - Men kiest categorieën en bepaalt een totaal score keuzevrijheid - Men behaalt punten op deze totaalscore
Vervuiling Milieu en ecologie Transport Innovatie
- Beoordelingsrichtlijn BREEAM NL Credits - gebruikershandleiding
BREEAM
10 CATEGORIEËN
Management Gezondheid en welzijn
Verschillende functies in een gebouw: Industrie: werkplaats, magazijn, …
Energie Water Materialen Afval
Score: Drempelwaarde Wettelijk minimum standaard Innovatiecredit 3%
Vervuiling Milieu en ecologie Transport Innovatie
Outstanding*: voorbeeldfunctie, uitgewerkte casestudy, publicatie op website
BREEAM
10 CATEGORIEËN
Management Gezondheid en welzijn Energie Water Materialen Afval Vervuiling Milieu en ecologie Transport Innovatie ?3%
Weging
BREEAM 10 CATEGORIEËN MAX PUNTEN (NIET ALTIJD BRUIKBAAR) Management: 16 punten Commissioning, monitoring (gebruikshandleiding gebouw) Gezondheid en welzijn: 17 punten Verlichting, ventilatie, koeling & verwarming Energie: 32 punten CO²;HVAC; verlichting Water: 12 punten
Afval: 8 punten bouwwerfplan, recycleerbaarheid, compostinstallatie Vervuiling: 12 punten licht-, lucht-, watervervuiling Milieu en ecologie: 13 punten Impact op terrein, biodiversiteit… Transport: 20 punten Parkeerplaatsen, openbaar vervoer impact op omgeving mobiliteitsplan…
Treatment, verbruik Materialen: 17 punten Onderhoud, isolatie, duurzaamheid van
Innovatie: 3% Hernieuwbare technologieën verbeteringsprocessen
BREEAM 10 CATEGORIEËN MAX PUNTEN Management :16 punten Commissioning, monitoring (gebruikshandleiding gebouw) Gezondheid en welzijn:17 punten Verlichting, ventilatie, koeling & verwarming Energie:32 punten CO²;HVAC; verlichting Water: 12punten
Afval:8 punten bouwwerfplan, recycleerbaarheid, compostinstallatie Vervuiling:12 punten licht-, lucht-, watervervuiling Milieu en ecologie:13 punten Impact op terrein, biodiversiteit… Transport:20 punten Parkeerplaatsen, openbaar vervoer impact op omgeving mobiliteitsplan…
Treatment, verbruik Materialen:17 punten Onderhoud, isolatie, duurzaamheid van
Innovatie: 3% Hernieuwbare technologieën verbeteringsprocessen
BREEAM 10 CATEGORIEËN MAX PUNTEN Management :16 punten Commissioning, monitoring (gebruikshandleiding gebouw) Gezondheid en welzijn:17 punten Verlichting, ventilatie, koeling & verwarming Energie:32 punten CO²;HVAC; verlichting Water: 12punten
Afval:8 punten bouwwerfplan, recycleerbaarheid, compostinstallatie Vervuiling:12 punten licht-, lucht-, watervervuiling Milieu en ecologie:13 punten Impact op terrein, biodiversiteit… Transport:20 punten Parkeerplaatsen, openbaar vervoer impact op omgeving mobiliteitsplan…
Treatment, verbruik Materialen:17 punten Onderhoud, isolatie, duurzaamheid van
Innovatie: 3% Hernieuwbare technologieën verbeteringsprocessen
BREEAM
VERLICHTING
Management Commissioning, monitoring (gebruikshandleiding gebouw)
Gezondheid en welzijn
BESLUIT
Afval bouwwerfplan, recycleerbaarheid, compostinstallatie
Vervuiling licht-, lucht-, watervervuiling
Verlichting, ventilatie, koeling & verwarming
Energie
Milieu en ecologie Impact op terrein, biodiversiteit…
CO²; HVAC; verlichting
Water
Transport
Treatment, verbruik
Parkeerplaatsen, openbaar vervoer impact op omgeving mobiliteitsplan…
Materialen
Innovatie
Onderhoud, isolatie, duurzaamheid van
Hernieuwbare technologieën verbeteringsprocessen
BREEAM
10 CRITERIA VERLICHTING
Management Commissioning, monitoring (gebruikshandleiding gebouw)
Gezondheid en welzijn
Afval bouwwerfplan, recycleerbaarheid, compostinstallatie
Vervuiling licht-, lucht-, watervervuiling
Verlichting, ventilatie, koeling & verwarming
Energie
Milieu en ecologie Impact op terrein, biodiversiteit…
CO²;HVAC; verlichting
Water
Transport
Treatment, verbruik
Parkeerplaatsen,openbaar vervoer impact op omgeving mobiliteitsplan…
Materialen
Innovatie
Onderhoud, isolatie, duurzaamheid van
Hernieuwbare technologieën verbeteringsprocessen
BREEAM MANAGEMENT VERLICHTING Optimale werking tov de vooropgestelde eisen.(wetten en normen, regelsystemen) Commissioning van het gebouw: Prestatieborging. Onderhoudsrichtlijnen Post in de meetstaat: Wie wordt er betaald om de lichtregelsystemen -
af te stellen
-
te monitoren (energieboekhouding eerste gebruiksjaar)
-
te rapporteren
-
bij te regelen
Gebruikershandleiding voor lichtregelsystemen. Vaak te weinig aanduiding van verantwoordelijkheid. Niemand neemt verantwoordelijkheid omdat niemand ze moet nemen
GEZONDHEID EN WELZIJN
Wet: Codex: Welzijn op het werk. www.werk.België. De codex over het welzijn op het werk vervangt het algemeen reglement voor de arbeidsbescherming. Deze codex is echter veel meer dan een verderzetting van het ARAB, aangezien er een nieuwe notie wordt ingevoerd: welzijn op het werk. Dit is een nieuwe, bredere benadering dan de traditionele noties over de bescherming van de gezondheid en de veiligheid van werknemers.
(ARAB)
Norm: NBN EN12464 Meestal functionele verlichting. “500 lux omdat de norm dat vraagt”
Daglichttoetreding.
WET: Preventie - Codex over het welzijn op het werk Aspect Verlichting
•
Titel III – Arbeidsplaatsen Hoofdstuk I – Basiseisen Afdeling III – Verlichting (Afdelingen I tot VII: KB van 10 oktober 2012) – Art. 33. • De werkgever zorgt ervoor dat er op de arbeidsplaats voldoende daglicht binnenkomt en dat indien dit niet mogelijk is, er een adequate kunstverlichting aanwezig is. • De kunstmatige verlichting omvat een algemene verlichtingsinstallatie die, in voorkomend geval, aangevuld wordt met een plaatselijke verlichtingsinstallatie. • De kunstmatige verlichting op de arbeidsplaatsen en wegen is van die aard dat het risico op ongevallen wordt voorkomen en deze verlichting mag zelf geen ongevallenrisico voor de werknemers opleveren. – Art. 34. • Arbeidsplaatsen waar werknemers bij het uitvallen van de kunstverlichting aan bijzondere risico’s zijn blootgesteld, zijn uitgerust met een voldoende sterke noodverlichting.
KB van 10 oktober 2012: vaststelling basiseisen waaraan arbeidsplaatsen moeten beantwoorden •
Integreert de bepalingen van de richtlijn 89/654/EEG van 30 november 1989 betreffende minimumvoorschriften inzake veiligheid en gezondheid voor arbeidsplaatsen alsook de bepalingen van het Algemeen Reglement voor de arbeidsbescherming (ARAB) die betrekking hebben op arbeidsplaatsen zoals zindelijkheid, verlichting, ventilatie, verwarming en sociale voorzieningen.
•
Daarnaast voegt het KB deze bepalingen toe in de Codex over het Welzijn op het Werk, waar ze Titel III (arbeidsplaatsen), Hoofdstuk I (Basiseisen) vormen
•
zes aspecten van de arbeidsplaatsen: uitrusting, verlichting, luchtverversing, temperatuur, sociale voorzieningen en werkzitplaatsen en rustzitplaatsen. Voor elk van deze aspecten legt het KB de algemene doelen vast die de werkgever moet trachten te bereiken. De manier waarop deze doelen behaald worden, mag de werkgever vrij kiezen.
NBN EN 12464 GEZONDHEID EN WELZIJN
Deel 1: Binnenverlichting Werkplekken Deel 2: Buitenverlichting Werkplekken
Back to basics
NBN EN 12464 CRITERIA VOOR LICHTONTWERP 1) Visueel comfort Zich goed voelen, hoog productieniveau
1) Luminantieverdeling 2) Verlichtingssterkte 3) Verblinding
2) Visuele prestatie niet eenmaal of eventjes maar gedurende ganse werktijd en onder alle omstandigheden
3) Veiligheid geen ongevallen
4) Lichtrichting 5) Kleurweergave en kleur 6) Flikkering 7) Variabiliteit 8) Energie-efficiëntie
NBN EN 12464-1 CRITERIA VOOR LICHTONTWERP
1) Luminantieverdeling 2) Verlichtingssterkte 3) Verblinding 4) Lichtrichting 5) Kleurweergave en kleur 6) Flikkering 7) Variabiliteit 8) Energie-efficiëntie
GEZONDHEID EN WELZIJN
Wetten Normen Daglicht: Daglichtfactor DF: 2% op 80% van de oppervlakken
Kunstlicht moet comfort garanderen Vrij uitzicht; Lichthinder, verblinding Lichtregeling: eenvoudige bediening.
NBN EN12464-1,2
ENERGIE
Energie efficiënte verlichting Hoogfrequente verlichting (?) LED niet dimmen? (PWM)?
Energiezuinige buitenverlichting - bewegingsmelders, timers, lichtsensoren
ENERGIE: VERLICHTINGSSTERKTE •
NBN EN 12464
ENERGIE
~ EFFICIËNTE VERLICHTING
De onderhouden verlichtingssterkte. Er is nood aan een brede discussie over maintenance factor in lichtberekeningen MF: 0,67 voor zeer zuivere ruimten. Praktijk: 0,75?0,85
ENERGIE
ENERGIE
CASE STUDY El-line T5
Industriehal
E-line LED
factor
HIE 400W
Mirona LED 24000lm
factor
Oppervlakte
(m²)
945
945
945
945
Verlichtingssterkte Egem
(lux)
323
326
342
315
Emin
(lux)
154
158
178
133
Gelijkmatigheid
Emin/Egem
0,48
0,48
0,52
0,45
Aantal armaturen
st.
48
48
15
15
Verbruik/armatuur
(W)
106
68
460
230
Totaal verbruik
(W)
5088
3264
1,56
6900
3450
2,00
Specifiek vermogen
(W/m².100lux)
1,67
1,06
1,57
2,13
1,16
1,84
ENEC PLUS PERFORMANCE LED ARMATUUR •
ENEC-Certificaat •
•
Sinds 1996 certificaat elektrische veiligheid.
ENEC-plus-Certificaat: •
Nieuw "Performance"-certificaat
•
Certificeert betrouwbaarheid fabrikant gepubliceerde data over LED-Produkten Performance-Certificaat gebaseerd op de nieuwe IEC-Normen Whitepaper van de IEC-Normen Medio 2014 Eerste certificaten eind 2014?
• •
wordt door Laboratoria gegeven (VDE, Laborelec, Kema)
Voorwaarde: Producten moeten ENEC zijn Dubbele ENEC „stempel“
ENEC PLUS Performance DATA LED armatuur
Gemeten aansluitvermogen (W) Gemeten lichtstroom (lm)
Productinformatie in Data- Technische Fiches, Publicaties of www.(trilux.be)
Gemeten levensduur Lx (h) mit Lichtstroomterugval en Uitvalspercentage (By) Lichtstroommaintenance factor code Kleurcoördinaten bij t = 0 h en t = x h Kleurtemperatuur (CCT in K) Gemeten kleurweergave (CRI) Omgevingstemperatuur tq van de armatuur Gemeten Lichtperformance armatuur (lm/W)
MATERIALEN DUURZAAMHEID
Duurzame materialen Geen giftige stoffen (TL ?Hg; LED:??)
Herbruikbare materialen Volledige levenscyclus van de materialen.
Onderhoud Uitwisselbaarheid van (defecte/verouderde) componenten. Gebruiksgemak (Zagha)
AFVALSTROMEN
Verpakking.
Wegwerpverpakking Afvalstromen tijdens de werf. Gebruikte materialen verpakking. Minimaliseren van verpakkingsmaterialen Niet inboeten aan de kwaliteit van verpakking
Afvalstroom defecte/ verouderde LED’s ?
VERVUILING
Lichtvervuiling. Buitenverlichting.
(Wegen kunnen we niet zwart schilderen Geen witte schapen onder de straatverlichting..)
ECOLOGIE
Impact verlichting op omgeving
Binnenverlichting: het gebouw inplanting Buitenverlichting: kabeltracés, nachtverlichting invloed op fauna en flora
INNOVATIE
Innovatie: men leert van elkaar. Nieuwe technologieën kunnen kruisbestuiving bevorderen.
Discussies over plafondsystemen en inbouwbaarheid van de armaturen
Minder trekken aan het dossier.
Ruimte voor upgrading. The difference between invention and innovation is execution. (Steve Jobs)
BREEAM
VERLICHTING
Management Commissioning, monitoring (gebruikshandleiding gebouw)
Gezondheid en welzijn
BESLUIT
Afval bouwwerfplan, recycleerbaarheid, compostinstallatie
Vervuiling licht-, lucht-, watervervuiling
Verlichting, ventilatie, koeling & verwarming
Energie
Milieu en ecologie Impact op terrein, biodiversiteit…
CO²; HVAC; verlichting
Water
Transport
Treatment, verbruik
Parkeerplaatsen, openbaar vervoer impact op omgeving mobiliteitsplan…
Materialen
Innovatie
Onderhoud, isolatie, duurzaamheid van
Hernieuwbare technologieën verbeteringsprocessen
WAT IS BREEAMA. VERLICHTINGABESLUIT
Wisselwerking tussen: eigenaars, gebruikers, ontwerpers en operatoren van de voordelen van een “sustainability approach”. Men leert van elkaar dat “ het mogelijk is om duurzaam te bouwen” “ dat er nog andere aspecten zijn: iedereen denkt slechts aan zijn discipline.” Wisselwerking Gebouwen in een breder duurzaam perspectief moet plaatsen. Sleutelwoorden in proces: Innovatie, leren van elkaar:
tijd voor www.breeam.be
Open innovatie: technologieën zijn voorhanden , wat doen we ermee? Wat willen we bereiken, welke technologieën hebben we dan nodig?) Best practice technologie toepassen Basisaspecten en criteria Indien men aan deze criteria voldoet, “verdient” men punten. Bestaande (en toekomstige) verlichtingsnormen
Dank U voor uw aandacht!
(Voornaamste) BRON: www.breeam.nl Naam
