Boktorinspecties Eerste ronde positief afgerond Na de vondst van enkele uitvlieggaten en larven van de

s

Naktuinbouwnieuws verschijnt drie keer per jaar

Aanpassingen NAL-systeem: Transparanter en onafhankelijker Ook laboratoria zonder NAL-accreditatie kunnen nu meedoen aan de ringtoetsen van NAL (Naktuinbouw Accredited Laboratories). e procedure voor de goedkeuring van toetsprotocollen wordt verzwaard, een ad hoc werkgroep zal zich buigen over de achtergrond en het gebruik van het kwaliteitscijfer, en er is een aanzet gegeven voor een discussie over de toekomst van NAL. Dit is de uitkomst van de vergadering van het College van Deskundigen van NAL, 30 juni jl.

D

Definitie ringtoetsen Hoe meer laboratoria deelnemen aan de ringtoetsen, hoe beter. Met ringtoetsen vergelijken laboratoria onderling hun toetsbekwaamheid. Meer deelnemers maken de resultaten betrouwbaarder en de kosten per deelnemer lager. Het College van Deskundigen heeft in juni een definitie voor de ringtoets vastgesteld. “In feite een omschrijving van de manier waarop we al jaren werken. Maar vanaf nu is die werkwijze voor iedereen inzichtelijk en het is duidelijk wat Naktuinbouw met die toetsen beoogt. Daar was behoefte aan”, legt Adrie Molenaar, manager Internationale Systemen bij Naktuinbouw uit. De norm wanneer bedrijven een gele of rode kaart krijgen voor een niet goed uitgevoerde toets is aangescherpt.

Multi locatie systeem De NAL multi locatie module is geëvalueerd. Het College heeft het voorstel omarmd om de verplichting voor een jaarlijkse interne audit te versoepelen als de externe audit uitwijst dat een bedrijf de monstername op verschillende locaties volgens de NAL-procedure uitvoert. Vervolg op pag. 2

Boktorinspecties Eerste ronde positief afgerond Na de vondst van enkele uitvlieggaten en larven van de

belangrijk dat de inspecties zorgvuldig worden uitgevoerd om de teelt en handel in Europa open te houden.

Oost-Aziatische boktor eind 2009 verscherpte de EU het inspectieregime in Boskoop. Tijdens de eerste van

Handel twee inspectierondes in 2011 zijn geen bijzonderheden

Bedrijven die waardplanten in het handelsverkeer willen brengen, moeten zich realiseren dat als zij dit in 2012 willen doen, zij in zowel 2010 als in 2011 twee keer geïnspecteerd moeten zijn. In 2011 hebben zich 159 bedrijven binnen de zone gemeld voor inspecties. 190 bedrijven hebben aangegeven de komende twee jaar geen waardplanten te kweken of te verhandelden. Bedrijven die nog niet zeker weten of zij in 2012 waardplanten willen verhandelen, dienen zich nu ook al aan te melden voor de inspecties.

aangetroffen. ot 2013 hebben de Boskoopse kwekers van waardplanten te maken met de strengere eisen die door de EU zijn opgelegd. De

T

nVWA verwerkt deze eisen in instructies die door Naktuinbouw, na overleg met LTO Vakgroep Bomen en Vaste planten, worden uitgevoerd. Het is

Vier-ogen-principe

Tweede ronde

Foto: Frans van Holsteijn

Het College van Deskundigen heeft haar fiat gegeven aan de vernieuwde procedure voor goedkeuring van nieuwe toetsprotocollen. Die houdt in dat voortaan niet één maar twee deskundigen nieuwe protocollen beoordelen en dat (vanaf 2013) een nieuwe toetsmethode zich eerst in de praktijk bewezen moet hebben. Dat moeten bedrijven aantonen met een validatieverslag. Naktuinbouw geeft in mei 2012 een workshop voor medewerkers van zaadbedrijven die deze validatie gaan verzorgen.

De inspectierichtlijn van de nVWA schrijft voor dat bij de tweede inspectieronde die in het najaar plaatsvindt ook intensief wordt geïnspecteerd. Jan Thielen, senior keurmeester Naktuinbouw, zegt hierover: “De keurmeesters zetten wederom hun expertise in om er voor te zorgen dat de inspecties zo

voorspoedig mogelijk en vlekkeloos verlopen. De bedrijven zitten meestal niet te wachten op de extra inspectierondes, maar de inspecties zijn wel van groot belang voor de Europese handel van waardplanten uit Boskoop en voor het herstel van het goede imago. Een goede samenwerking tussen keurmeester en bedrijf is daarom erg belangrijk. De keurmeester voert zijn werk zo effectief en efficiënt mogelijk uit.“

Plantenpaspoortplicht Geïnspecteerde bedrijven binnen de bufferzone die waardplanten in het handelsverkeer brengen, moeten deze altijd voorzien van een geldig plantenpaspoort. Ook als het materiaal afkomstig is van buiten de zone. Het is dan immers via het bedrijf de zone binnengekomen.

Meer weten? Neem voor vragen of aanmeldingen voor inspecties contact op met team Keuringen Boomkwekerijgewassen, of e-mail: [email protected] of tel. (0162) 51 14 00

jaargang 12 • no. 46 • september 2011

n i e u w

Transparantie kan acceptatie NAL

2 nieuws NAL

Het NAL-systeem heeft voor zaadbedrijven veel voordelen.

Inhoud nr. 46:

Vincent van Bentum van Enza Zaden, Bert Mantel van Syngenta en Dick van der Zeijden van Bejo Zaden zijn het

ALGEMEEN / CORPORATE

• Aanpassingen NAL-systeem Naktuinbouw Accredited Laboratories > p.2

• Herindeling afdeling Keuringen

eens: “Het systeem levert snel de gewenste informatie, is slagvaardig en levert snel nieuwe kennis op door de intensieve samenwerking tussen de laboratoria. Enige makke

Reactie op ontwikkelingen in de sector > p.4

• Het jaar van de ronde getallen

van het NAL-systeem is de internationale acceptatie.”

Nicolumn > p.5

• Turks laboratorium Assistentieverzoek van Fidebirlik > p.6

• Green Life Science Hub Participatie bij DNA-technieken > p.6

• ‘Gezonde Kas’ Strijd tegen ziekten en plagen > p.7

• Kwekersrechtproject in China Succesvol vervolgproject > p.7

• Kwekersrechtproject in India Naktuinbouw / Plantum NL project > p.8

• De rassenonderzoeker Op pad met twee medewerkers > p.8

• Plant Variety Protection Course Opnieuw een geslaagde opleiding > p.9

• Opleiding Bedrijfshygiëne Opleiding gaat internationaal > p.9

ejo Zaden was het bedrijf met de eerste NAL-accreditatie. De onderneming heeft vaak haar nek uitgestoken om NAL geaccepteerd te krijgen. Van der Zeijden: “Het NAL-systeem is precies wat we nodig hebben in de groentezadenbranche. Een geaccrediteerde omgeving, waarin we zelf de kwaliteit vaststellen en garanderen. Het kwaliteitscijfer van NAL is veel betrouwbaarder dan dat van de internationale zaadbeoordelingsinstantie ISTA. Dat cijfer is bij NAL niet alleen gebaseerd op kiemkracht, maar op meer factoren, bijvoorbeeld op de leeftijd van een partij.”

B

• Overzicht Opleidingen

Sneller

Overzicht najaarsopleidingen > p.9

Van Bentum: “Het ISTA-systeem is nog altijd de standaard. Dat systeem schiet echter tekort voor onze branche. Voor elk certificaat een monster nemen, een test doen, wachten op de uitslag… Het is te traag. In de groentezadenbranche moeten de meeste orders snel de deur uit. ISTA, met zijn productcontroles, is daar

• Jubilea en pensionering > p.10 • Vacatures > p.10 • Agenda > p.10 BOOMKWEKERIJGEWASSEN

• Boktorinspecties Tweede ronde dit najaar > p.1

• Wijziging keuringsaanpak Bos- & Haagplantsoen > p.3

Dick van der Zeijden

niet op toegesneden. Het NALsysteem, met zijn procesbenadering, is dat wel. Op vrijwel elke vraag uit het buitenland of een partij voldoet aan een bepaalde gezondheidseis of kwaliteitsvoorwaarde kunnen we het antwoord op elk gewenst moment uit ons systeem halen. Omdat we de tests zelf al hebben uitgevoerd.”

Slagvaardiger Mantel: “Met het NAL-systeem zijn we slagvaardiger. Als een nieuwe kwaliteitseis opduikt, heeft ISTA niets in huis om erop te toetsen. In NAL-verband is een nieuw protocol relatief snel ontwikkeld. Door de intensieve samenwerking tussen zaadbedrijven en Naktuinbouw komen we bovendien tot één standaard.”

Transparantie Mantel: “Maar ISTA is wél de gevestigde orde. We zouden graag de sterke punten samenvoegen. Transparantie helpt NAL beter geaccepteerd te krijgen. Het moet bijvoorbeeld duidelijk zijn op welke gronden Naktuinbouw bepaalt dat een

nieuw protocol state of the art is.” De aanpassingen in het NALsysteem zijn een stap richting meer transparantie. Van der Zeijden: “Het zou ideaal zijn als we het NAL-systeem in het ISTA-systeem konden inpas-

Vincent van Bentum

Bert Mantel

• Keuringsoverzicht Vaste Planten

sen, om zo gebruik te maken van de internationale bekendheid van ISTA. Maar ISTA moet wel de dialoog aangaan. Want we moeten een systematiek hebben, die is toegespitst op de groentezaden.”

Daling aantal kwekers zet zich voort > p.3

Vervolg van pag. 1

• Pieter van Rijn

Aanpassing NAL-systeem

Vruchtboomkweker aan het woord > p.5

In bepaalde gevallen kunnen NAL-erkende bedrijven gebruikmaken van elkaars toetsresultaten. Dat is onder meer praktisch voor bedrijven die deel uitmaken van één organisatie.

• In Company Workshops Boomkwekerijbedrijven aan het woord > p.9

• Minisymposium Fruitgewassen Jubileumsymposium Hans Konings > p.10

GROENTEGEWASSEN

• Wijziging in keuring Kwaliteit-plus-systeem aardbeiplanten > p.3

NAL krijgt meer voet aan de

• EHEC-controles Inzet van Naktuinbouw-keurmeesters > p.5

• Nieuw: Xcc-toets koolzaad Verkorting Xanthomonas-toets > p.6

• Toets Bruikbare Planten Ook voor boon en spinazie > p.7

grond in het buitenland Australië en de Verenigde Staten (VS) zijn het bruggenhoofd van een verdere internationalisatie.

Redactie: Naktuinbouw Alfred Klaver & Bernanda Groot Nibbelink team Communicatie & Opleidingen Postbus 40, 2370 AA Roelofarendsveen T (071) 332 61 63 / F (071) 332 63 56 E [email protected] W www.naktuinbouw.nl Druk: HooibergHaasbeek, Meppel Basisontwerp: Arno Geels & Lucie Vijverberg, Den Haag

Geen dubbele testen in Australië Het College van Deskundigen van NAL ging eind juni akkoord met een nieuw, specifiek standaardprotocol NAL-AQIS voor Australië om de zuiverheid van zaden te toetsen. NAL-erkende bedrijven kunnen, wanneer aan dit protocol wordt voldaan, groentezaden met een NAL quality certificate direct

invoeren in Australië zonder dat de Australische keuringsdienst AQIS nog een zuiverheidsbepaling uitvoert. Dit is winst in tijd en geld en het vermindert de risico’s die het openmaken van verpakkingen met zich meebrengt.

Overleg met de VS In de VS zijn contacten gelegd met AMS (Agricultural Marketing Service) en APHIS (Amerikaanse

nVWA) waarbij de opzet en de uitwerking van het NAL-systeem is uitgelegd. Inzet is het NALsysteem te laten aansluiten bij de kwaliteitssystemen PVP (Approved USDA Process Verified Program) van de AMS van USDA (Amerikaanse Ministerie van Landbouw) en APHIS. Aansluiting van NAL met de in de VS gangbare erkenningssystemen levert voordeel op bij de export van groentezaden naar Noord-Amerika en wellicht ook Zuid-Amerika.

Toekomst Naast de technische aanpassingen, is een strategische discussie over de toekomst van NAL opgestart. NAL heeft zich sinds de start in 1994 organisch ontwikkeld. Met het oog op een bredere acceptatie en inzet bij het afgeven van fytosanitaire certificaten van de nVWA en de samenwerking met (bijvoorbeeld) de VS is een doorontwikkeling van NAL wenselijk. Dit houdt in duidelijk gedefinieerde rollen bij de uitvoerders van het NAL-systeem. Het College van Deskundigen besprak ook een voorstel om in het College een afgevaardigde op te nemen afkomstig van afnemers, de nVWA of het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I).

helpen

3 nieuws

Naktuinbouw Elite Aardbeiplanten

NAL / Keuringen

Wijzigingen certificeringssysteem NAL meer status Om onze NAL-systematiek internationaal verder geaccepteerd te krijgen, reisde ik in november 2010 en maart 2011 naar de Verenigde Staten. De VS zijn een belangrijke handelspartner en qua fytosanitair systeem toonaangevend.

Het kwaliteit-plus-systeem Naktuinbouw

Als de overheid van dat land met de Nederlandse aanpak en NAL-structuur kan instemmen, legt dat gewicht in de schaal en draagt het er ongetwijfeld aan bij dat meer landen het kunnen accepteren. Dat scheelt Nederlandse zaadbedrijven kosten en tijd. Nu eisen veel overheden nog dat overheidsinstanties de verhandelde zaden toetsen; fytosanitair en op kwaliteit. Dat terwijl zaadbedrijven die toetsen heel bekwaam zelf al uitvoeren, in laboratoria die Naktuinbouw streng beoordeelt en certificeert: de NAL-systematiek.

enkele wijzigingen.

Overigens is er inmiddels ook sprake van NAL-deelnemers in de VS zelf. Uitbreiding van deelname naar het buitenland is een goede zaak. Hoe meer NAL-geaccrediteerde bedrijven er wereldwijd zijn, hoe groter de bekendheid en hoe kleiner de kans dat overheden en bedrijven het als een puur Nederlands model zien. Uit de gesprekken bleek dat de Amerikanen onze NAL-methodiek prima in elkaar vinden zitten. Hij lijkt ook behoorlijk op het NSHS-systeem van labaccreditatie dat de Amerikanen zelf hanteren, want ook in de VS toetst de overheid niet alle zaden voor exportcertificering zelf. Ons systeem is qua auditing en ringtoetsen zelfs nog wat intensiever dan het Amerikaanse. Een belangrijk verschil is wel dat in de VS de fytosanitaire dienst APHIS de accreditatie zelf doet. De uitvoering van audits voert de IOWA State University uit. Op dat auditsysteem houdt APHIS toezicht. Het is naar mijn mening zeker de moeite waard om na te gaan of dit model ook in Nederland toegepast kan worden, om het NAL-systeem een degelijker officiële status te geven. In dat geval voert Naktuinbouw het systeem/de audits uit, maar onder toezicht van de nVWA die ook de formele fytosanitaire accreditatie verricht. John van Ruiten

Elite Aardbeiplanten maakt aan aardbeitelers duidelijk dat zij het beste plantmateriaal in huis halen. Zo’n 45 bedrijven die deelnemen aan dit systeem krijgen te maken met

eze wijzigingen hebben betrekking op de verplichte vermelding van CATT-behandeling op het leveranciersdocument, extra generatie SE-materiaal bij vermeerdering en een wijziging in de frequentie van LX-monstername.

D

CATT-behandeling Deelnemers zijn binnenkort verplicht de CATT-behandelingen van moederplanten te vermelden op het leveranciersdocument bij levering van Naktuinbouw Elite aardbeiplanten. De CATT-behandeling is geen garantie dat er geen aardbeimijten meer kunnen voorkomen; het risico op problemen is echter veel kleiner. De verplichting wordt van kracht voor plantmateriaal waarvan de

moederplanten CATT-behandeld zijn vanaf seizoen 2011-2012.

SE-materiaal Door vermeerdering met een extra vermeerderingsslag van hangend stek en/of in de grond in luisdichte kassen is een snellere vermeerdering en kortere vermeerderingsduur per generatie mogelijk. Hierdoor is veel meer hoogwaardig plantmateriaal beschikbaar voor de vermeerdering naar klasse EE. De sector formuleerde al eerder de wens om aardbeiplantenvermeerdering in het veld (buitengeneratie) op termijn terug te brengen naar één buitengeneratie. Met deze wijziging lijkt dit eerder tot de mogelijkheden te gaan behoren.

LX-monstername Voor LX-bemonstering is de eis voor klasse EE en E gelijk getrokken naar eens per drie jaar een LX-monstername, mits er niets wordt gevonden. Als extra eis is toegevoegd dat indien er ontsmet is, de monstername pas minimaal tien weken na de ontsmetting mag plaatsvinden. Voor de luisdichte kas blijft de frequentie van monstername

(éénmaal per jaar) ongewijzigd. Dit geldt uiteraard alleen als er in de grond wordt geproduceerd. Deze methodiek gaat in vanaf de teelt van plantmateriaal voor 2012.

Meer weten? Meer informatie is te verkrijgen bij het team Keuringen Groentegewassen, tel. (071) 332 61 29 of e-mail: [email protected]

Keuringsoverzicht vaste planten 2010 De daling van het aantal kwekers van vaste planten in 2009 De keuringsopmerkingen over zette zich in 2010 voort. Er was wel sprake van areaalgroei.

n het groeiseizoen zijn gemiddeld twee veldkeuringen op de bedrijven uitgevoerd. Daarnaast vindt jaarlijks een administratieve audit plaats, al dan niet in combinatie met een veldkeuring. Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor kwaliteit en gezondheid van teeltmateriaal.

I

Paeonia, Anemone en Hosta. De keuringsopmerkingen over wortelonkruiden betrof voornamelijk zaadonkruiden, kiek, kweekgras, Inula en kattenstaarten.

de identiteit had met name betrekking op rasonzuiverheid en rasvermenging in Paeonia.

Afkeuringen Partijen die niet aan de gestelde eisen voldeden, zijn afgekeurd voor verhandeling. Tijdens de inspecties op knolcyperus

Kwaliteitskeuringen / plantenpaspoortinspecties Aantal geregistreerde bedrijven Aantal keuringsbezoeken Aantal keuringsopmerkingen over de gezondheid

2009

2010

569

540

1.241

1.110

(Cyperus esculentus) werden negen gewasaanzeggingen en teeltverboden opgelegd. In het kader van het Pre Shipment Inspection (PSI) programma van Anthos geeft Naktuinbouw Select Plant Partijverklaringen voor Hosta en herkomstverklaringen voor Convallaria af. Select Plant Hosta Deelnemers Opgegeven partijen

33

57

Opmerkingen

Aantal keuringsopmerkingen over (wortel)onkruiden

140

212

Tijdens de veldkeuringen zijn keuringsopmerkingen gemaakt over de gezondheid. Dit betrof met name virusverschijnselen in

Aantal keuringsopmerkingen over rasechtheid

105

124

Convallaria

Totaal gekeurd areaal

764 ha

790 ha

Herkomstverklaringen

Afgekeurd voor verhandeling Gewasaanzegging en teeltverbod i.v.m. knolcyperus

40.620 m² 12.202 m² 7.200 m² 28.418 m²

Partijverklaringen

2009

2010

51

32

1.197

1.113

697

830

2009

2010

105

129

4 nieuws Keuringen

Herindeling afdeling Keuringen Als antwoord op de ontwikkelingen in de sector en het blijvend kunnen inspelen op die ontwikkelingen met de expertise van keurmeesters, is de afdeling Keuringen opnieuw ingedeeld.

e sector teeltmateriaal is volop in beweging. Nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op. Voor bedrijven is het soms moeilijk deze ontwikkelingen bij te houden. Het aantal geregistreerde bedrijven neemt af, hoewel de hoeveelheid arealen en te keuren gewassen ongeveer gelijk blijven of groeien.

D Eisen

Bedrijven stellen (terecht) hoge eisen aan het service level van Naktuinbouw. Niet alleen op het gebied van kwaliteit van de keuringen en inspecties, maar ook op het gebied van bereikbaarheid, snel kunnen inspelen op calamiteiten, flexibiliteit en het snel leveren van rapportages. Bedrijven willen meer eigen verantwoordelijkheid, maar er zijn nog grote verschillen in organisatorische niveaus tussen de bedrijven. De keurmeesters moeten naast het verstrekken van algemene informatie op de bedrijven ook gewasspecifieke kennis kunnen overdragen.

Indeling in clusters

Wijzigingen management

Naktuinbouw speelt in op de ontwikkelingen in de sector en de wensen van bedrijven door de afdeling Keuringen in te delen in specifieke clusters.

Per 1 september 2011 heeft Frans Claassen de verantwoording over het team Keuringen Groentegewassen overgenomen van Co Bruin. Co fungeert tot zijn pensioen in 2012 vooral als coach en helpt mee de nieuwe clusterindeling volledig tot zijn recht te laten komen. Daarnaast blijft hij actief als docent bij de opleiding

De herindeling startte op 1 april dit jaar met het creëren van het nieuwe team Fytosanitaire Zendingsinspecties. Door de fytosanitaire import- en exportinspecties binnen één team te bundelen, is een efficiëntere planning mogelijk en wordt de reistijd van keurmeesters verkort. Bovendien hoeven keurmeesters, zoals in het verleden vaak het geval was, niet meer hun kwaliteitskeuringen te onderbreken voor import- of exportinspecties. Elke keurmeester is nu ingedeeld in één hoofdcluster en daarnaast in één of meerdere subclusters. De keurmeesters hebben specifieke kennis van het gewas in hun hoofdcluster en kunnen daarnaast wanneer nodig bijspringen in subclusters waarvoor zij ook gekwalificeerd zijn.

Nieuwe indeling afdeling Keuringen Team Fytosanitaire Zendingsinspecties Edwin Egthuijsen G Hout- en kruidachtige gewassen / bloemisterij G Hout- en kruidachtige gewassen / boomkwekerij G Bollen / Plantuien / Vaste planten G Zaaizaden Team Keuringen Boomkwekerijgewassen Gerard Bruijstens & Gerben Mellema G Vaste planten / bol- en knolgewassen G Laan- en sierbomen / bos- en haagplantsoen G (Half)heesters / coniferen / buitenroos G Vruchtbomen / onderstammen / overig klein fruit Team Keuringen Bloemisterij- en Groentegewassen Frans Claassen & Dick van Pouderoijen G Groente- en bloemzaden / plantuien / sjalot / knoflook G Groenteplanten / bloemzaailingen / perkplanten en overige bloemgewassen (kas) G Aardbeiplanten / framboos / groenteplanten (volle grond)

Bemonstering van Zaden. In 2012 neemt Frans Claassen ook het stokje over van Dick van Pouderoijen die tot dan leiding geeft aan het team Keuringen Bloemisterijgewassen. In de loop van dit jaar worden de teams Keuringen Groentegewassen en Bloemisterijgewassen samengevoegd tot één team. De aanspreekpunten blijven dezelfde personen.

Binnen het team Boomkwekerijgewassen is per 1 juli 2011 Gerben Mellema aangesteld als technisch manager. Hij richt zich naast manager Gerard Bruijstens vooral op keuringstechnische zaken binnen het team Boomkwekerijgewassen en fungeert als schakel tussen de keurmeesters en de manager Boomkwekerijgewassen.

Bos- & Haagplantsoen keuringsaanpak gewijzigd Er treedt een wijziging in de aanpak van de keuringen van zaden op. Vanaf september 2011 gaan de inzamelingscontroles weer van start, nu ook voor niet-bosbouwkundig teeltmateriaal. lle partijen ingezamelde of ingekochte zaden die voor handel of opkweek van planten voor niet-bosbouwkundige doeleinden worden gebruikt; zoals haagmateriaal, kerstbomen, laanbomen en onderstammen, moeten in het vervolg voorzien zijn van een zogenaamd ‘inzamelingscertificaat’. Deze wordt alleen afgegeven door Naktuinbouw.

A

Bestemd voor… Als één-, twee- of driejarige planten van zogenaamde Richtlijnsoorten (gewassen in bijlage EU-richtlijn 99/105) worden verhandeld voor niet-bosbouwkundige doeleinden, moet dit vanaf dit seizoen nadrukkelijk op de leverbon worden vermeld: ‘bestemd voor niet-bosbouwkundige doeleinden’. Voor de productie van dit materiaal

mogen overigens ook andere dan voor de bosbouw toegelaten herkomsten worden gebruikt. Alle geregistreerde bedrijven in deze gewasgroep worden hierover rechtstreeks geïnformeerd.

Meer informatie Neem voor meer informatie contact op met Wim van Liere, team Keuringen Boomkwekerijgewassen, tel. (0162) 51 14 00 of e-mail: [email protected]

Aan het woord: Pieter van Rijn, vruchtboomkweker

5

Sinds 2009 maakt Pieter van Rijn deel uit van het sectorbestuur Boomkwekerijgewassen, waar hij met Han Fleuren de kwekers van vruchtbomen en vruchtboomonderstammen vertegenwoordigt. De directeur van Van Rijn-De Bruyn uit Uden is kritisch ten aanzien van nieuwe regelgeving voor exportcertificaten en over zelfcontrole op de bedrijven. Wat zijn uw ervaringen na twee jaar bestuurswerk? “Hoewel ik geen vergaderdier ben, bevalt het me goed. Een paar dingen gingen wat mij betreft niet naar wens en vanuit het bestuur kun je een actieve bijdrage leveren aan oplossingen. Ik moest wel even wennen aan de brede samenstelling van onze groep, die natuurlijk alle boomkwekerijen vertegenwoordigt. Per saldo zijn toezicht en inspraak goed georganiseerd. Veel zaken worden voorbereid door de Adviescommissie Fruitgewassen en Adviescommissie Bosbouwkundig teeltmateriaal, waardoor we tijdens het halfjaarlijkse overleg effectief kunnen werken.”

Hoe is de relatie tussen uw sector en Naktuinbouw? “Keuringen en certificering zijn voor de bedrijven van levens-

belang. Van al het teeltmateriaal voor de fruitteelt gaat bijna tachtig procent naar het buitenland. Certificering is cruciaal, want daarmee maken we de onderscheidende kwaliteit en gezondheid van onze producten goed herkenbaar.”

Wat speelt er momenteel in uw sector? “De nieuwe Europese regelgeving baart ons veel zorgen. Op diverse punten is sprake van versoepeling en normvervaging, zoals het afschaffen van de AM-verklaring. Nederland heeft die afschaffing via een PT-verordening ondervangen, maar voor buitenlandse aanbieders wordt het eenvoudiger om gecertificeerde producten op de communautaire markt te brengen. Dat kan onze positie bedreigen. Wij zien niet graag dat de lat lager komt te liggen. Onze

producten zijn ‘top of the bill’ en het huidige certificaat biedt meer en betere garanties dan de nieuwe variant. Het is jammer dat Brussel voor deze weg heeft gekozen. Daar kan Naktuinbouw helaas niets aan veranderen. Ik kan slechts hopen dat fruittelers voor topkwaliteit blijven kiezen.”

Waarin kan Naktuinbouw wel een grote rol spelen? “Dat kan nog op veel gebieden. Ik denk onder andere aan een mogelijk keurmerk voor teeltmateriaal dat vrij is van latente kanker. Daar is recentelijk een toets voor ontwikkeld. Naktuinbouw heeft er de afgelopen jaren veel taken bij gekregen en nog niet alles loopt zoals wij het graag zouden zien. De veldkeuringen en import- of exportinspecties bijvoorbeeld worden los van elkaar uitgevoerd. Naktuinbouw blijft onmisbaar voor veldkeuringen, exportkeuringen en steekproeven bij import. Het belang van gedegen zelfcontrole door de bedrijven wordt steeds groter en daar is op zich niets mis mee. Niet iedereen gaat daar echter zorgvuldig mee om. Effectieve controle blijft nodig om bij de les te blijven, zodat we sectorbreed hoogwaardig en gezond teeltmateriaal kunnen garanderen. Dat heeft ons gebracht waar we nu staan en dat moet het uitgangspunt blijven.”

Inzet Naktuinbouw bij EHEC-controles Op verzoek van het Productschap Tuinbouw zette Naktuinbouw keurmeesters in bij de controle in verband met de EHEC-problematiek. e problemen rondom de EHEC-bacterie ontstonden in mei dit jaar en bleken niet uit Spanje, maar uit Duitsland afkomstig te zijn. Eind juni werd vastgesteld dat de oorsprong van het probleem ligt bij de invoer van fenegriekzaden uit Egypte. Fenegriek is een klaverachtige plant waarvan de blaadjes als kruiden gebruikt worden in bijvoorbeeld Indiase curry.

D

Net voor het pinksterweekeinde vroeg het Productschap Tuinbouw of Naktuinbouw per direct keurmeesters kon inzetten bij de controle op de vernietiging van producten die niet meer verkocht konden worden. Zeven Naktuinbouw-keurmeesters hebben tot 30 juni de werkzaamheden uitgevoerd. Telers kregen op basis van het aantal ton vernietigd product een uitkering vanuit het noodfonds.

Nicolumn Het jaar van de ronde getallen Op 11 augustus was het zeventig jaar geleden dat de NAKG werd opgericht. De NAKG is de oudste van de drie ‘kleine keuringsdiensten’ NAKB, NAKG en NAKS (zoals door de overheid in de wandelgangen betiteld) waar in 2000 Naktuinbouw uit voortkwam. Nu, zeventig jaar later, ken je de organisatie uit 1941 niet meer terug in Naktuinbouw; expertisecentrum voor teeltmateriaal. In 2009 heeft Naktuinbouw met het boek ‘In dienst van kwaliteit’ (in 2010 uitgegeven als ‘Dedicated to quality’) op het zeventigjarig jubileum een voorschot genomen door daarin ook de geschiedenis van het werk van NAKB/G/S in de sector te beschrijven. Dit voorjaar vierde CIOPORA in Rome haar vijftigste verjaardag. Opgericht om het belang van het kwekersrecht in siergewassen en daarmee de belangen van de kwekers onder de aandacht te brengen, is CIOPORA als stakeholder in het kwekersrechtdebat niet meer weg te denken. Zij laat van zich spreken wanneer kwekersrecht in het geding is. Dat was in aanvang hard nodig omdat het kwekersrecht in siergewassen, anders dan in landbouw- en groentegewassen, vertraagd voet aan de grond kreeg. Het werd niet begrepen, ja soms niet vertrouwd. Het systeem waarmee in de sierteelt de revenuen van het kwekersrecht aan de kweker toekomen (het licentie- en royaltysysteem) is daar wellicht debet aan. De echo van de discussies van toen in Nederland herleeft in landen als China en India in (opnieuw) vragen over het waarom en de redelijkheid van de door kwekers gevraagde afdrachten. CIOPORA heeft zich altijd een groot voorstander getoond van de internationale verbreiding van het kwekersrecht, UPOV in het bijzonder, en heeft actief bijgedragen aan het tot stand komen van het UPOV-verdrag van 1991. Hiermee kwam ook het geoogst product onder bescherming van het

kwekersrecht en de scope werd uitgebreid tot alle soorten van het plantenrijk. Terugblikkend is er in de sierteelt met kwekersrecht veel bereikt. Op 23 juni nam mr. Bart Kiewiet, na 15 jaar voorzitterschap, afscheid als president van het CPVO in Angers. Bij de viering van het tienjarig jubileum in 2005, waarbij Bart de prestigieuze onderscheiding ‘Chevalier du merit agricole’ werd opgespeld, werd al duidelijk dat het Europees kwekersrecht een doorslaand succes was. Bij het afscheid van Bart Kiewiet was ook de ‘founding father’ van het Europees kwekersrecht, dr. Dieter Obst, aanwezig. Obst, destijds medewerker van de Europese Commissie, nam met collega-jurist Kunhardt van het Bundessortenamt in Duitsland het initiatief om een EUkwekersrecht te ontwerpen. Het moment dat Obst zijn gedachten in 1990 ontvouwde in het Permanent Comité Zaden (er was geen ander forum voor) was een historisch moment. En het succes zet zich voort: na een dip in de aanmeldingenstroom in de afgelopen jaren blijkt in 2011 de belangstelling voor aanvragen van het Europees kwekersrecht groter dan ooit. Eind oktober viert de UPOV haar vijftigjarig bestaan. Waar acht landen in 1961 de – wat de geschiedenis inging als de ‘Conventie van Parijs’ – tekenden zijn nu, wereldwijd 69 landen bij de Unie aangesloten. Niet alle lidstaten hebben de nieuwste verdragstekst van 1991 geratificeerd, dus is er nog (veel) werk aan de winkel. 2011, een jaar van ronde getallen. Er is veel bereikt. De moeite waard om bij stil te staan, maar ook om te verdedigen en verder te ontwikkelen, bijvoorbeeld in een debat kwekersrecht/octrooirecht. Nico Koomen

nieuws Bestuur / Keuringen

“ Het belang van gedegen zelfcontrole wordt almaar groter”

6 nieuws Laboratoria

Assistentie aan

Nieuw: Vloeibaar medium verkort de Xanthomonas-toets

Turks laboratorium Naktuinbouw Laboratoria ontwikkelde een Naktuinbouw is door de Turkse organisatie Fidebirlik gevraagd te assisteren bij de opzet van een laboratorium in Turkije in een gebied waar veel Nederlandse zaadbedrijven gevestigd zijn.

nieuwe Xcc-toets voor behandeld koolzaad. De nieuwe toets verkort de doorlooptijd van vier weken naar circa twee dagen. Deze techniek kan ook gebruikt worden voor detectie

Naktuinbouw heeft eerder (20042006) de Turkse overheid ondersteund in een EU-project gericht op mogelijke toetreding van Turkije tot de Europese Unie. In die tijd is ook de Turkse zaaizaad- en plantgoedwet aangepast. Passend binnen die nieuwe wetgeving zijn in 2008 telersorganisaties opgericht, zoals Fidebirlik; de vereniging van jonge groenteplantentelers met leden vooral in Antalya en omgeving.

van Xanthomonas in onbehandeld zaad. anthomonas campestris pv. campestris (Xcc) is een zaadoverdraagbare bacterie die zwartnervigheid veroorzaakt in kool. Besmette zaden kunnen de primaire bron zijn van deze ziekte.

X

Huidige methode Tot op heden wordt de uitplaatmethode veelal gebruikt, waarbij verschillende verdunningen van zaadextract worden uitgeplaat op semiselectieve media. De extractiemethode is extra kritisch als er een ontsmetting tegen Xcc heeft plaatsgevonden. Om deze reden worden warmwaterbehandelde zaden al enkele jaren eerst gemalen en wordt het zaadextract geconcentreerd, waardoor interne besmettingen beter aantoonbaar worden.

Eigen laboratorium De sector jonge planten is in Turkije de afgelopen tien jaar hard gegroeid en geprofessionaliseerd. Mede hierdoor ontstond de behoefte aan een goed, eigen laboratorium, erkend door de Turkse overheid. Fidebirlik is nu onder voorzitterschap van de heer S. Titiz bezig het laboratorium op te zetten. De werkzaamheden van het laboratorium richten zich op het vaststellen van de kieming van zaden en gezondheid van zaden en van jonge planten, zowel routinematig als in geval van ziekten (diagnostiek). Het laboratorium wordt ook voor officiële onderzoeken ingezet en is dus gelieerd aan de Turkse overheid. Assistentie In overleg met landbouwattaché Stefan Verbunt van het Ministerie van EL&I is besloten aan het verzoek tot verlenen van assistentie door Naktuinbouw te voldoen. Bij de afweging de gevraagde ondersteuning te verlenen, speelden de goede ervaringen in de samenwerking met de Turkse overheid en het belang van de opzet van een goed laboratorium voor zaadbedrijven en plantenkwekers in Turkije mee. Als het bestuur van Fidebirlik akkoord gaat met het gedane voorstel, dan zal Naktuinbouw tegen kostendekkende tarieven ondersteunen bij de opzet en inrichting van het laboratorium. Ook zijn trainingen voor de manager en de aan te stellen analisten voorzien.

Wanneer verdachte kolonies groeien op de voedingsbodems wordt een specifieke (pathogeniteits- of een moleculaire) toets gebruikt voor de uiteindelijke identificatie van Xcc. De toetsen voor behandelde en onbehandelde zaden duren vaak lang, omdat de uitplaatmethode en met name de pathogeniteitstoets een lange incubatietijd hebben.

Onderzoek In het kader van FES (Fonds Economische Structuurversterking) hebben Naktuinbouw Laboratoria gewerkt aan een Xcc-toets voor behandeld zaad, met als doel om een snelle en kwantitatieve toets te ontwikkelen die interne besmettingen zou kunnen aantonen alsmede onderscheid zou kunnen maken tussen dode en levende

Xcc-bacteriën. Na een korte verrijking in vloeibaar medium gevolgd door PCR (een techniek om DNA snel en specifiek te vermenigvuldigen) kan nu in ongeveer twee dagen worden nagegaan of Xcc in het zaadextract aanwezig is. De klassieke toets duurt circa vier weken. Momenteel wordt de toets voor zowel onbehandeld als behandeld zaad verder geoptimaliseerd, waarna de toets nog gevalideerd wordt. Het uiteindelijke doel is vervanging van de klassieke uitplaatmethoden. Tot dusver zijn de data van de nieuwe en oude toetsen zeer vergelijkbaar. Een groot voordeel van de nieuwe toetsen is een veel kortere doorlooptijd en een interne controle op submonster-

niveau, waardoor de kwaliteit van de toets toeneemt.

Toekomst Het is de verwachting dat volgend jaar de toets geïntroduceerd wordt, wanneer het parallel draaien van de toetsen in het najaar naar tevreden verloopt. Om deze techniek bij andere bacterietoetsen toe te kunnen passen, is aanvullend onderzoek noodzakelijk.

Meer weten? Neem voor meer informatie over het onderzoek of de toets contact op met Harrie Koenraadt, senior onderzoeker, e-mail: [email protected] of tel. (071) 332 62 34.

‘Green Life Sciences Hub’ biedt mogelijkheden Naktuinbouw participeert in het projectplan ‘Green Life Science Hub’ om de nieuwste wetenschappelijke (DNA-)technieken versneld voor het bedrijfsleven beschikbaar te stellen. Nederlandse veredelingsbedrijven kunnen hiermee beter concurreren en hun wereldwijde toppositie behouden. e Economic Development Board (EDBA) voor de metropoolregio Amsterdam is sinds najaar 2010 het samenwerkingsverband van lokale en regionale overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven om de internationale concurrentiekracht van de metropoolregio te versterken. Door de EDBA zijn zeven economische clusters benoemd die belangrijk en kansrijk zijn, waaronder Flowers & Food.

D

Green Life Sciences Hub Op verzoek van de EDBA heeft de kerngroep Flowers in lijn met haar strategische visie vijf pro-

jecten voorgesteld, waaronder het projectplan ‘De Green Life Sciences Hub’. Dit plan is opgesteld door de Universiteit van Amsterdam, Kamer van Koophandel Amsterdam en Naktuinbouw. Door samenwerking met Blooming Breeders, Seed Valley en Plantum NL is het veredelingsbedrijfsleven bij dit project betrokken.

Betere concurrentie Onderdelen van de ‘Green Life Sciences Hub’ zijn onder andere een innovatieloket, opleiding van studenten in de nieuwste technieken, toegepast onderzoek en plantkundig forensisch onder-

zoek voor het identificeren van plantenrassen en -ziekten met behulp van DNA-technieken en het bepalen van herkomst van teeltmateriaal. De samenwerking met Universiteit van Amsterdam geeft Naktuinbouw de mogelijkheid het huidige forensisch onderzoek (Variety Tracer en Pathogen Tracer) verder te ontwikkelen en daarbij de laatste wetenschappelijke kennis toe te passen. Met de ‘Green Life Sciences Hub’ worden de nieuwste wetenschappelijke (DNA-) technieken versneld voor het bedrijfsleven beschikbaar gesteld. Nederlandse veredelingsbedrijven kunnen daardoor beter

concurreren en hun wereldwijde toppositie behouden.

Besluit EDBA In de loop van dit jaar wordt een volledig uitgewerkt plan voor de ‘Green Life Sciences Hub’ opgesteld, waarbij Naktuinbouw het onderdeel 'Green Forensics' coördineert. Eind dit jaar beoordeelt de EDBA het plan.

Meer weten? Neem voor informatie contact op met Michel Ebskamp (manager team Research & Development), tel. (071) 332 62 37, of e-mail [email protected]

‘Gezonde Kas’

7

Succesvol kwekersrechtproject in China In 2009 startte een vervolgproject in China gericht op de verbetering van het kwekersrechtsysteem aldaar. In mei werd het project afgerond. Beide partijen benadrukten

In april is het programma ‘Gezonde Kas’ van start gegaan, gecoördineerd door Wageningen UR. Interreg (een initiatief van de EU om grenzen te vervagen), Duitse en Nederlandse overheden en het bedrijfsleven hebben hiervoor samen ruim tien miljoen euro beschikbaar gesteld. en consortium van Nederlandse en Duitse bedrijven en onderzoeksinstellingen, waaronder Naktuinbouw, werkt de komende vier jaar samen aan de ontwikkeling van een duurzaam managementsysteem van ziekten en plagen in de moderne glastuinbouw. In dit systeem worden verschillende technieken voor het tijdig opsporen en het efficiënt tegengaan van ziekten en plagen gecombineerd.

E

“Moderne kassen zijn groot en het waarnemen en bestrijden van ziekten en plagen wordt steeds moeilijker. Er zijn wel allerlei afzonderlijke apparaten en sensoren, maar een waarneming moet ook op de juiste manier worden uitgelegd. Daarop moeten de juiste beslissing en efficiënte bestrijdingsmaatregelen volgen. In het project staat daarom het afstemmen van de technologie op elkaar centraal.”

technieken te combineren en te komen tot een betrouwbare, snelle en goedkope detectie, die aansluit bij de praktijk. Zo wordt gekeken of de Luminex®-technologie, vooral bekend van de serologische toepassingen, ook voor snelle DNA- en RNA-detectie van specifieke pathogenen kan worden gebruikt.

Demonstratiekas Het project ‘Gezonde Kas’ moet een systeem voor gewasbescherming opleveren dat telers in moderne kassen in staat stelt om met minder chemische middelen ziekten en plagen beter te beheersen. Er wordt een demonstratiekas ingericht voor de Floriade in 2012 in Venlo. Het syteem wordt op de IPM 2015 in Essen getoond.

Meer weten? Brede samenwerking

Detectie en monitoring

De koppeling van de technologie is hierbij van groot belang. Coördinator van het project, Carolien Zijlstra van Wageningen UR, verwoordt het als volgt:

Naktuinbouw is betrokken bij het onderdeel Detectie en monitoring van pathogenen. Hierbij wordt onderzocht op welke wijze het mogelijk is om nieuwe detectie-

de samenwerking graag voort te willen zetten.

Neem voor informatie contact op met Michel Ebskamp (manager team Research & Development), tel. (071) 332 62 37, of e-mail [email protected]

et project richtte zich op de verdere ontwikkeling van DUS-onderzoeken, verbeteren van procedures en het betrekken van het hoger management van de overheid om daar bewustwording van het belang van kwekersrecht in China te creëren.

H

DUS-onderzoeken

Toets Bruikbare Planten nu ook voor boon en spinazie Naar aanleiding van gevonden afwijkingen in een kiemuitslag ontwikkelde Naktuinbouw voor de gewassen boon en spinazie een Toets Bruikbare Planten.

Voor het classificeren naar eerste of tweede keus, dan wel abnormaal, wordt naar een gemiddelde plant van een partij gekeken. De toets is ontwikkeld omdat de uitkomst een zaadleverancier, een plantenkweker en een afnemer aanvullende informatie geeft over de opkomst van het gewas in het veld. Het is niet gebruikelijk om een Toets Bruikbare Planten voor een vollegrondgewas te ontwikkelen en te gebruiken.

Aanvullende informatie en enkele keer wijkt een kiemuitslag volgens ISTA af van de praktijk. Dit jaar constateerde Naktuinbouw Laboratoria afwijkingen in enkele uitslagen voor boon en spinazie. Als boonzaailingen rond blad vertonen, moeten zij een minimale grootte hebben om te voldoen aan de eisen van ISTA. Bij spinazie is de wortellengte van essentieel belang voor een goede ontwikkeling van de plant en ook hier wijkt de praktijk van het ISTA-protocol af. Naktuinbouw heeft daarom voor

E

de gewassen boon en spinazie een Toets Bruikbare Planten ontwikkeld die informatie geeft over de kiemsnelheid, doorgroei en uniformiteit van een zaadpartij.

Classificatie In de Toets Bruikbare Planten wordt gekeken naar het percentage planten eerste of tweede keus, abnormaal en niet gekiemde zaden. Als uitgangspunt voor deze beoordeling wordt een gemiddelde plant genomen die wordt beoordeeld in het stadium van het eerste echte bladpaar.

Ondanks dat deze vollegrondgewastoets geen routine is, geeft de uitkomst een zaadleverancier, een plantenkweker en een afnemer aanvullende informatie over de opkomst van het gewas in het veld.

Meer weten? Neem voor meer informatie over deze toets contact op met Anton Grim, manager team Zaadanalyse & Nematoden, tel. (071) 332 62 02, of e-mail [email protected]

Diverse Chinese DUS-onderzoekers zijn in ons land getraind in de praktische uitvoering van de opzet van het onderzoek tot en met rapportage. Hierbij lag de nadruk op nieuwe gewassen die nog niet op de lijst van kwekersrechtelijk te beschermen gewassen in China staan. Bij de trainingen die Naktuinbouw gaf op DUSstations in China zijn gewassen gebruikt waarvoor China al kwekersrechtaanvragen heeft. Ook namen Chinese experts deel aan de internationale PVP Course.

Procedures De procedures en werkwijzen zijn in kaart gebracht door Naktuinbouw-specialisten, en waar nodig verbeterpunten benoemd en besproken met de Chinese beleidsmakers. Het Nederlandse bedrijfsleven is bijgepraat over de Chinese procedures. Zij konden in een open overleg de knelpunten die zij in het Chinese systeem ervaren aangeven. Door Plantum NL en Naktuinbouw is aangegeven hoe op onderdelen de Chinese wetgeving zou kunnen worden aangepast in de richting van UPOV 91, zoals de duur van de proeven, de lijst van te beschermen gewassen en de zogenaamde ’farm saved seeds’. Op korte termijn zal China nog niet toetreden tot UPOV 91, maar het land is wel bereid op onderdelen de wetgeving aan te passen.

Bewustwording Chinese managers en directeuren bestudeerden in Nederland

het kwekersrechtsysteem. Hierdoor zagen zij het belang in van een goed systeem voor veredelingsbedrijven. Naast bezoeken aan het Ministerie, Plantum NL, NAK, Raad voor plantenrassen, een aantal veredelingsbedrijven en Naktuinbouw werd een bezoek gebracht aan de Horti Fair. Ook op de Holland Green Genetics Day op de World Expo in Shanghai is het belang van een goed kwekersrechtsysteem voor de ontwikkeling van de land- en tuinbouw in China gepresenteerd. Het staat eveneens op de agenda van het halfjaarlijkse overleg tussen de landbouwministeries van China en Nederland.

Vervolg Het project is naar volle tevredenheid afgesloten met een slotseminar in Beijing, geopend door minister Verhagen. De Chinese partners gaven nadrukkelijk aan dat zij de samenwerking graag willen voortzetten. Ook Nederland vindt het belangrijk om de opgebouwde, goede relatie met China in stand te houden. Echter, de financiën hiervoor komen niet meer als projectgeld van Agentschap NL. Naktuinbouw biedt jaarlijks de mogelijkheid voor enkele trainingen in het kader van internships. Het Nederlandse bedrijfsleven heeft aangegeven een PVP Course in China deels te willen bekostigen. China gaf verder aan belangstelling te hebben voor DNA-onderzoek en het opzetten van DNA-databases. Verdere mogelijkheden ter financiering worden geïnventariseerd.

Meer weten? Neem voor meer informatie contact op met Peter Lentjes, coördinator Internationale Projecten, tel. (071) 332 61 36 of [email protected]

nieuws Laboratoria / Rassenonderzoek

Strijd tegen ziekten en plagen

8 nieuws Rassenonderzoek

Op pad met de rassenonderzoeker De afdeling Rassenonderzoek beoordeelt rassen voor kwekersrecht- en toelatingsaanvragen. In Roelofarendsveen lopen daarvoor het hele jaar rond proeven.

sionele telers, maar ook rassen voor de amateurmarkt. De eerste trossen zijn net gezet.

Onderzoekers Gerard van Hameren en Cécile Marchenay beoordelen de rassen

Gewaskenmerken

op DUS-kenmerken: Distinctness, Uniformity en Stability.

omaat behoort samen met spinazie, stam- en stokbonen tot de gewasportefeuille van Cécile Marchenay. Zij onderzoekt deze gewassen met andere collega’s. Gewapend met een proeftuinboek met onder andere tientallen aanmeldingsvellen, pen en meetlat betreedt zij de kas, waar een bonte verzameling tomatenplanten wacht. In de betreffende kas staan Romatypen, vlees-, cherryen cocktailtomaten voor profes-

T

“We beoordelen de rassen in verschillende groeistadia volgens het CPVO-protocol”, zegt Cécile. “In deze jonge fase gaat het vooral om gewaskenmerken, zoals onder andere de planthoogte, kleurintensiteit, bobbeling van het blad en anthocyaankleuring in de kop van de plant. Tevens beoordelen we enkele bloemkenmerken. De bloemen worden voorzichtig ontleed om bijvoorbeeld de fasciatie (bandvorming) van de stijl te bekijken.” De onderzoekster kijkt, voelt en noteert. Af en toe loopt ze naar een referentieras voor een tussentijdse vergelijking.

terecht in het individuele, digitale dossier dat we van ieder ras bijhouden. Ook resistentie-uitslagen en correspondentie worden gekoppeld aan het dossier. Het DUS-onderzoek wordt afgerond met het opstellen van een rapport.

Watermeloenen in netjes Gerard van Hameren loopt in een andere kas tussen de meloenen. De zware vruchten hangen in netten om de planten voor schade te behoeden. “Wij telen opgaand om de ruimte goed te benutten en een vlotte beoordeling mogelijk te maken. Dit is niet de normale teeltwijze. Op de meloenvelden in Zuid-Europa, waar dit type geteeld wordt, groeien de planten horizontaal”, merkt hij op.

NIEUW: Kwekersrechtproject in India Tot halverwege 2012 ondersteunt Naktuinbouw, samen met Plantum NL, de Indiase overheid bij de verdere ontwikkeling van het kwekersrechtsysteem. Het eerste bezoek vond afgelopen mei plaats, met daarin ook betrokkenheid van het Ministerie van EL&I. et project wordt gefinancierd door Agentschap NL. India heeft kwekersrechtwetgeving sinds 2001. In deze wet is een aantal algemene principes van bescherming van rassen geregeld. Er wordt rekening gehouden met belangen van de veredelingsbedrijven en van (vaak kleine) boeren. De wetgeving voldoet echter niet aan algemeen geaccepteerde UPOV-regelgeving voor kwekersrecht. Dit maakt dat internationale veredelingsbedrijven huiverig zijn om rassen nu te introduceren in India.

“Elke aanmelding vergelijken we met andere rassen/aanmeldingen. Welke rassen we gebruiken voor de vergelijkingen bepalen we vooraf met behulp van onze database en informatie die het zaadbedrijf ons verstrekt. In deze kas staan dus zowel nieuwe als oudere rassen. Er staan ook rassen in de kas die voor andere doeleinden beoordeeld worden.”

H

Markt India, met een populatie van 1,2 miljard mensen en een enorme landbouwproductie, is in potentie een belangrijk land ook voor het Nederlandse bedrijfsleven als het gaat om de voorziening van goed teeltmateriaal van groente-, fruit- en bloemisterijgewassen, en pootaardappelen. De toegang tot deze markt met nieuwe rassen is met de huidige Indiase wetgeving slechts beperkt interessant voor Nederlandse bedrijven.

Van kas naar computer

Doel van het project

Eerste activiteiten

In het project werken Naktuinbouw en Plantum NL samen met het Indiase kwekersrechtbureau. Doel is het tot stand brengen van samenwerking en uitwisseling van ervaringen. De procedures in India worden doorgelicht en vergeleken met die in Europa. Het belang van kwekersrecht voor de ontwikkeling van land- en tuinbouw wordt aan het hogere management van het Ministerie getoond, onder andere in een bezoek aan ons land. Ook worden trainingen verzorgd op de DUSonderzoekstations in India.

In mei bracht een delegatie van het Ministerie van EL&I, Plantum NL en Naktuinbouw een bezoek aan India; aan het Ministerie, de DUS-stations en diverse bedrijven. Hierna is het activiteitenplan opgesteld. In september komt een delegatie uit India naar ons land om het kwekersrechtsysteem te bestuderen. Hierbij worden ook de Indiase procedures uitgelegd aan het Nederlandse bedrijfsleven. In het najaar staat een seminar in India gepland. De technische trainingen worden in de winter gegeven.

Door het gehele proces wordt elke nieuwe aanmelding beschreven en vergeleken in de proef. Naast het buitenwerk is er ook veel administratieve verwerking. Alle proefgegevens komen

Beoordelen Gerard van Hameren kijkt uit naar het beoordelen van de vruchten van meloenen en paprika’s. “Op maandagen oogsten de medewerkers van het team Bedrijfsvoering de vruchten”, legt hij uit. “Deze komen op nummer in de corridor te liggen, waar we dan in één keer tal van beoordelingen en metingen verrichten. Je kunt de vruchten van verschillende rassen dan goed met elkaar vergelijken. Donderdag is onze vaste bezoekersdag. Dan lopen we met vertegenwoordigers van de zaadbedrijven bij toerbeurt langs hun rassen en relevante referentiecollectie.“

Bedrijven aan het woord over boomkwekerijworkshops bouw Opleidingen bij diverse bedrijven een in company opleiding of workshop. Nieuw zijn de workshops Sortimentskennis en Insecten in de boomkwekerijsector. n juni is de workshop Insecten in de boomkwekerijsector bij Boomkwekerij Gebr. Van den Berk B.V. in Sint-Oedenrode

I

georganiseerd. Keurmeester Ad Sonnemans gaf de groep cursisten in één dag alle ins en outs van de insecten die op een boom-

kwekerij kunnen voorkomen. Initiatiefnemer Björn Kohlmann: “De deelnemers waren medewerkers van de inkoopafdeling en voorwerkers. Zij hebben de workshop als zeer interessant ervaren en gaven aan dat de workshop heel waardevol was. Zeker de hoofdpunten van mogelijke gevaren hebben veel indruk gemaakt.” Cursist Michael Timmermans: “Ad vertelt met veel passie over insecten. Ook de collecties uitheemse insecten zijn interessant.” Vanwege de vraag naar de workshop wordt deze op 1 december 2011 ook bij Naktuinbouw in Raamsdonksveer georganiseerd.

Sortimentskennis In juni is de driedaagse workshop Sortimentskennis gestart bij Boomkwekerij M. van den Oever in Haaren met het behandelen van de zomerkenmerken. Keurmeester Gert Verwoert behandelt in deze workshop een groot deel van het sortiment in de boom-

kwekerijsector, in dit geval toegespitst op dit bedrijf. Boomkwekerij M. van den Oever heeft de workshop aangevraagd om de medewerkers bewust te maken van het sortiment waar zij dagelijks mee werken. Commercieel directeur Harm Horlings: “Ik ben van mening dat wanneer medewerkers meer kennis van de producten hebben, zij ook meer plezier in hun werk beleven.” Cursist Jos van der Meijden is positief over de workshop: “Het was veel informatie, maar een duidelijke basis is gelegd. Gert is ook erg enthousiast in het overbrengen van zijn kennis.” In de

nieuws Opleidingen

In het voorjaar van 2011 verzorgde Naktuin-

9

komende winter wordt de workshop vervolgd met twee dagdelen over de winterkenmerken van het sortiment.

Op het bedrijf afgestemd Naktuinbouw Opleidingen biedt verschillende mogelijkheden om een in company opleiding of workshop op het eigen bedrijf te laten verzorgen. Naast bovenstaande workshops kunnen bijvoorbeeld de opleiding Bemonstering van Zaden en de opfriscursus hiervoor, maar ook workshops als Bedrijfshygiëne in groente- of siergewassen op het bedrijf worden georganiseerd.

14e Plant Variety Protection Course opnieuw geslaagd De Plant Variety Protection Course die is gehouden van 20 juni tot en met 1 juli, was ook dit jaar een groot succes. De deelnemers gingen met veel nieuwe kennis terug naar hun thuisland. e opleiding geeft een introductie in kwekersrecht voor landen waar kwekersrecht wordt opgezet of onlangs van kracht is geworden. Deze landen werken aan een juridisch ‘frame’ om

D

plantenrassen te beschermen in een intellectueel eigendomsrechtsysteem. Tijdens de PVP Course leren cursisten dit systeem uit te werken en te implementeren. De 24 cursisten vormden een gemêleerd gezelschap

NIEUW! Opleiding Bedrijfshygiëne nu ook internationaal De opleiding Bedrijfshygiëne in groentegewassen gaat eind dit jaar internationaal. Eerst staat Midden-Amerika op het programma en begin 2012 Oost-Afrika.

aktuinbouw biedt sinds enkele jaren de opleiding Bedrijfshygiëne in groentegewassen aan. De opleiding geeft deelnemers handvatten voor het opzetten en handhaven van een bedrijfshygiënesysteem. Het succes van de opleiding en de internationalisering van de zaadteelt en haar

N

kwaliteitssysteem (GSPP) is aanleiding om deze opleiding ook internationaal aan te bieden. Eind 2011 staat de eerste internationale variant, ‘Company Hygiene for Vegetable Crops based on GSPP’, van de opleiding gepland in MiddenAmerika en begin 2012 ook in Oost-Afrika.

en kwamen uit landen als India, Algerije, Brazilië, Cyprus, Ghana, Ethiopië, Italië, Marokko, Syrië, Noorwegen, Oman, Filippijnen, Sri Lanka, Soedan, Tanzania, Oeganda en Zimbabwe.

Kennisoverdracht Het programma behandelde onder meer de juridische en technische aspecten van het kwekersrechtsysteem en liet met praktische oefeningen zien wat DUS-onderzoek inhoudt. Gastsprekers van Naktuinbouw, Plantum NL, UPOV en CPVO gaven lezingen over allerlei

facetten van het kwekersrechtonderzoek. Daarnaast waren er excursies naar Bloemenveiling Floraholland Aalsmeer, Royal van Zanten en NAK (Emmeloord). In het weekend heeft de cursusgroep een bezoek gebracht aan Amsterdam en de Zaanse Schans. De opleiding is 1 juli afgesloten met een ‘farewell dinner’.

band met ArndJan’s pensioen in september heeft Laura Piñán González (Naktuinbouw) de functie van coördinator dit jaar overgenomen. Het afscheidsdiner was dit jaar dus niet alleen voor de cursisten, die in twee weken weer een erg hechte groep vormden, maar ook voor ArndJan van Wijk.

Nieuwe coördinator

PVP Course in 2012

ArndJan van Wijk is als coördinator sinds het begin betrokken bij de PVP Course. Hij heeft zich jarenlang met veel passie ingezet voor deze opleiding. In ver-

Wegens het grote succes van de opleiding wordt deze van 18 juni tot en met 29 juni 2012 weer georganiseerd. Aanmelden is nu al mogelijk.

Naktuinbouw opleidingen najaar Opleiding / Workshop Ken je bedrijfstak ‘Spoor van het zaad’ Zaadanalyse & Gezondheidsonderzoek Workshop Bedrijfshygiëne in siergewassen Plantspecifieke real-time PCR-technieken Ken je bedrijfstak ‘Goede sier maken’ Insecten in de boomkwekerijsector

Kosten (excl. btw) Dagdelen € 405,– 2 € hangt af van module idem € 405,– 2 € 1.760,– 4 € 405,– 2 € 455,– 2

Data 1.035,5 september start 20 september 27 september 10 en 11 oktober 16 november 1 december

Inschrijven Volgeboekt Volgeboekt Nog plaatsen vrij Via Hogeschool Leiden tot 5 oktober tot 21 oktober

Meer weten over opleidingen of workshops? Meer informatie over opleidingen, workshops, kosten, data en inschrijfformulieren vindt u op www.naktuinbouw.nl/service/opleidingen of neem contact op met Esther Verdegaal, Naktuinbouw Opleidingen, tel. (071) 332 61 65, of e-mail: [email protected]

10 nieuws Corporate / Laboratoria

Jubilea en pensionering

Klachten?

Deze zomer vierden vijf collega’s hun 25-jarig jubileum en sinds

aktuinbouw beschikt over een klachtenprocedure welke wordt toegelicht op: www.naktuinbouw.nl (Organisatie). Ook is hierover een folder verschenen die is te downloaden of op te vragen bij de klachtencoördinator. Deze is te bereiken via tel. (071) 332 62 22 of: [email protected] Het Stichtingsbestuur is te bereiken via: [email protected]

N

1 september is Arndjan van Wijk met pensioen.

Vacatures Keurmeester Boomkwekerijgewassen De keurmeester voert kwaliteitstoezicht, fytosanitaire inspecties en opdrachten uit met betrekking tot teeltmateriaal in de sector boomkwekerijgewassen. De keurmeester beschikt over MBO werk- en denkniveau met 3-4 jaar praktische werkervaring in de teelt van boomkwekerijgewassen. Het werkgebied is Boskoop. Diny Schut (1 mei) startte als laborante bij Zaadanalyse. Ze vervolgde haar carrière als administratief/technisch medewerker bij de afdeling Proeven van NAKG, waar zij naast de keuringsadministratie ook in het kwaliteitszorgproject ISO 9001 deelnam. Na de fusie werd Diny verantwoordelijk voor het interne kwaliteitssysteem en de accreditatiesystemen NAL en EMT. In die periode verkreeg Naktuinbouw de ISO 9001 certificatie en twee ISO 17020 accreditaties. Diny is nu manager van team Kwaliteitszorg.

Gerben Mellema (1 juni) startte zijn loopbaan op de Vermeerderingstuin in Zeewolde van de toenmalige NAKB. In 1990 werd hij keurmeester in Flevoland. Hij ondersteunde buitenlandse keuringsdiensten met het opzetten van keuringssystemen in onder andere fruitgewassen. Sinds 1 juli 2011 is hij werkzaam als technisch manager bij team Keuringen Boomkwekerijgewassen. Gerben is eveneens een aantal jaar actief geweest in de OR en is nu nog lid van de Arbeidsvoorwaardencommissie.

Gert Verwoert (1 augustus) kende dankzij zijn werk op de laanboomproeftuin het werk van NAKB goed, wat hem een baan als keurmeester bij NAKB opleverde. In de eerste jaren werd naast het verrichten van keuringen vooral gewerkt in het verzamelen, sorteren en uitventen van ent- en oculatiehout. Met de afstoting van de Vermeerderingstuin en de toename van de (basis)keuringen veranderde ook het beroep van keurmeester. Gert is regelmatig actief als docent bij Naktuinbouw Opleidingen.

Applicatiebeheerder Dynamics NAV De applicatiebeheerder zorgt voor het zelfstandig ontwerpen, implementeren, valideren en beheren van informatiesystemen (Dynamics NAV) en databases (onder SQL Server). HBO-werk- en denkniveau en ruime kennis van en ervaring met Dynamics NAV en SQL Server 2005/2008 zijn vereisten, kennis van Sharepoint is een pré.

Meer weten? Bekijk de volledige omschrijvingen op www.naktuinbouw.nl. Voor meer informatie of open sollicitaties: [email protected]

Veertigjarig jubileum Bram Versprille p 18 maart jongstleden is het veertigjarig jubileum van bedrijfsleider Bram Versprille van Vermeerderingstuinen Nederland te Zeewolde gevierd. Bram trad in 1970 in dienst bij de toenmalige NAKB (keuringsdienst voor de boomkwekerijsector) en stond aan de wieg van het opbouwen van een uitgebreid sortiment basismateriaal virusvrij vruchtboomonderstammen en later een sortiment virusvrije/rasechte rassen van laan- en sierbomen. Vanaf de zeventiger jaren is hij bedrijfsleider van ‘de Elzengaard’ in Zeewolde. In 2000 werden de vermeerderingstuinen

O Hans Konings (1 mei) begon zijn loopbaan bij de Vermeerderingstuin van NAKB in Horst. Een jaar later diende zich de overname van het Virus-project Fase II van de PD/IPO in Wageningen aan, waar hij als assistent van de viroloog aan de slag ging. Dit was voor Hans een pionierstijd, omdat er bij de overname maar weinig informatie over dit vak beschikbaar was. Later werd Hans manager van Toetscentrum Horst.

Monique Hoogenboom (18 juni) begon als administratief medewerker bij de NAKG. In 1988 vervolgde zij haar carrière als administratief medewerker op de toenmalige afdeling Registratie & Documentatie. Na de samenvoeging van de administraties van R&D en Proeven in 1998 stuurde Monique het administratieteam aan. Sinds de overname door Naktuinbouw in 2008 van de administratie van het Bureau voor plantenrassen is Monique manager Bureau voor plantenrassen.

ArndJan van Wijk (pensioen) Na een carrière als grassenveredelaar werd ArndJan bij PRI hoofd van de afdeling Rassenonderzoek. Toen de nieuwe Zaaizaad- en plantgoedwet de financiële structuur wijzigde, nam hij het initiatief om het onderzoek zeker te stellen door het onder te brengen bij Naktuinbouw. Toen dit in 2006 werd uitgevoerd kwam ArndJan in dienst bij Naktuinbouw als senior medewerker projecten. Hierin was hij de drijvende kracht bij de diverse internationale projecten die Naktuinbouw uitvoerde.

Minisymposium Fruitgewassen ‘Ziektevrij uitgangsmateriaal: daar plukt u de vruchten van!’

agenda 16 september 4 november 9 december 18 oktober 20 oktober 21 oktober

Ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van Hans Konings, manager Toetscentrum Horst, organiseert Naktuinbouw op vrijdagmiddag 9 september een minisymposium.

4 oktober 11 oktober 13 oktober 14 oktober

Uitnodiging 9 september 2011

prekers zijn Philip Lieten (Fragaria Holland), Bas van den Boom (Botden & Van Willegen B.V.) en John van Ruiten (Naktuinbouw). Zij geven hun visie op de ontwikkelingen in de sector en de mogelijkheden voor het Toetscentrum Horst hierop in te spe-

S

len. Aansluitend staat een rondleiding door het Toetscentrum en het feliciteren van de jubilaris op het programma. De uitnodigingen voor dit symposium (aan de Tienrayseweg 9a in Horst) zijn inmiddels naar de genodigden verstuurd.

Certif

4 oktober 2 november

Naktuin

a EG-Kw s ni ng EG-Pla ns Ko aa l Soort: Ha ie te ri m ce pt Geslacht/ gs ma os iu Ras: Re HK tg an sy mp ui ni 1 : Mi tal Aan stam: vr ij Tussen ek te um m: Zi bi le Ondersta ig ju -j ar rie: 25 11 HK 20

Catego

een zelfstandig bedrijf en kwam het los van Naktuinbouw te staan. Tijdens zijn jubileumviering haalde Bram herinneringen op in zijn speech. Deze is na te lezen op www.naktuinbouw.nl/speechBram Versprille

31 oktober 10 november 15 november

Bestuur Stichtingsbestuur Stichtingsbestuur Stichtingsbestuur Sectorbestuur Boomkwekerijgewassen Bloemisterijgewassen Groentegewassen Adviescommissie Bosbouwkundig Teeltmateriaal / Fruitgewassen Aardbeiplanten Groenteplanten Groentezaden Begeleidingscommissie Kuipplanten Plantuien / Sjalotten-Knoflook Deelnemersoverleg Naktuinbouw Elite Naktuinbouw Select Plant Asperge Naktuinbouw Select Plant Freesia

Als een geregistreerd bedrijf een onderwerp op de agenda wil plaatsen, dan kan men contact opnemen met: Naktuinbouw-bestuurssecretariaat, tel. (071) 332 61 61.