1
Verbondenheid…..Wereldwijd Eindredactie: Kirstin Klein Heerenbrink Contactadres: Treubstraat 30 6951 BA Dieren Telefoon: 0313-414594 E-mail:
[email protected] Website: www.proamazonas.nl
Doel van de Stichting Pro Amazonas vastgelegd in haar statuten: "De verzorging en ondersteuning van missionarissen en missiezusters in, bij voorkeur, het Amazonegebied in Brazilië, ten behoeve van zielzorg, medische hulp, onderwijs en maatschappelijk werk, alles in de ruimste zin des woords".
Postadres Jan Derickx: Joáo Derickx C.P. 1288 66017-970 Belém, Parà, Brasil Donaties / giften: Postbank: 12.03.03 RABO-bank: 31.36.33.444 t.n.v. Stichting Pro Amazonas te Dieren
Bestuur: Voorzitter: Sonja Heilen Willem Keslaan 16 6952 DM Dieren Tel: 0313-413171 Penningmeester: Hans Cobussen Annie M.G. Schmidtstraat 3 7207 KT Zupthen Tel: 0575-529831 Secretaris: Mien van Gessel Treubstraat 30 6951 BA Dieren Tel: 0313-414594 Leden: Ineke Rethans Hendrika van Tussenbroekstraat 1 6952 BL Dieren Tel: 0313-421237 Carry Teitink Ursula van Raesfeltlaan 9 6994 BA De Steeg Tel: 026-4959065 Monique Versteegh Koningin Julianalaan 2 6951 AM Dieren Tel: 0313-421130 Jessica Brinkert Hendrika van Tussenbroekstraat 13 6952 BL Dieren Tel: 0313-420205 Kirstin Klein Heerenbrink Zwaluwlaan 13 6951 HS Dieren Tel: 0313-450209
2
Voorwoord Dit jubileumnummer ter ere van het 40-jarig priesterjubileum van pater Jan Derickx, gaat niet over zijn mensen in het verre Brasil, maar deze keer over hem zelf, verwoord door mensen die door vriendschap, samenwerking of ontmoetingen hem van zeer nabij hebben meegemaakt en soms nog steeds met hem optrekken. Pater Jan is gelukkig met de belangstelling uit Nederland voor zijn werk, maar blijft ook graag zelf op de hoogte van het reilen en zeilen van iedereen in zijn geboorteland. Tijdens zijn eerste Heilige Mis op 19 september 1965 in de parochiekerk van Dieren kreeg hij een missiekruis aangeboden door de Dierense parochie, als teken van verbondenheid met zijn thuisland. Die verbondenheid is gebleven, eerst via comité JANBOEL en nu alweer ruim 23 jaar via Stichting Pro AMAZONAS. Wij danken hen die de moeite namen één en ander op papier te zetten en ons deelgenoot wilden maken van hun ervaringen met pater Jan; van hem hoeft dit allemaal niet maar wij gebruiken graag z’n geliefde slagzin: “Nu hoor je het ook eens van een ander “. Wij wensen u veel leesplezier. REDACTIE
Een wandeling door de tijd ! ! • • • • • • • • •
40 Jaar geleden ……. een vooruitziende blik Brazilië in vogelvlucht Jan Derickx, vriend en collega Een wereld van verbondenheid Te gast bij pater Jan Op familiebezoek in Brasil Huisgenoot en collega aan de Juruárivier Bijpraten tijdens verlof in Nederland Obrigado
4 5 8 10 12 14 19 21 23
EN VERDER ……….. • • •
Fotocollage Kleurwedstrijd Attentie, word DONATEUR
7 17 25
3
40 jaar geleden …… een vooruitziende blik Een feestnummer van een Neomist∗….. behoeft een passende inleiding. Dit wordt moeilijk als de Neomist zich vrijwel nergens in laat passen, zelfs niet in een bed. (Op kamp lagen zijn benen meestal buiten de tent en het is alleen aan het waakzame nachtbraken van de staf te danken, dat hij niet aan kou ten onder is gegaan). Hij past in geen enkel schema. In alle boeken die handelen over priesterroeping staan tientallen eigenschappen die nodig zijn om priester te worden (gelukkig voor ons staat er niet: om priester te zijn): de kandidaat moet vroom zijn en ernstig, afgekeerd van de wééreld enz. Eén schrijver durft ze als volgt samen te vatten: twee soorten mensen worden tot het altaar geroepen: onschuldigen en boetelingen. Nu zal de Neomist deze eigenschappen ongetwijfeld allemaal bezitten want hij is priester. Maar hij is er buitengewoon knap in geslaagd om ze voor de buitenwereld te verbergen. Niet tevreden met de Orde van Petrus koos hij de Congregatie van de Heilige Geest. Achteraf bezien een zeer gelukkige keuze. Geen enkele andere orde of congregatie zou zich zo snel bij hem hebben aangepast. Jan Derickx - priester. 't Is wel even wennen. En toch….. toch kan juist zijn meest opvallende eigenschap, die in geen enkel boek genoemd wordt, wel eens de diepste verklaring zijn van zijn besluit om zich aan te bieden voor het priesterschap; de dienstbaarheid aan God en de medemens. Ik bedoel zijn sterk gevoel voor humor en zijn gevoel voor de betrekkelijkheid van de dingen, op de eerste plaats voor eigen persoon en eigen werk. Humor veronderstelt een voortdurend tasten naar de ware aard van de dingen en doordenkend op het betrekkelijke van alles kom je vanzelf terecht bij het Absolute - bij God - en met minder ben je niet meer tevreden. En zo ervarend dat met God deze wereld bijzonder goed is en waard om intens beleefd te worden, wil je anderen in dit geluk doen delen. Als priester heb je daarvoor de beste kansen. Jan, ik hoop, dat je niets veranderd bent - dat je gebleven bent: de onberekenbare, heilige huisjes omverlopende, omgeving wanhopig makende humorist, die zich ten diepste voortdurend bewust is waar het in wezen om gaat. Jouw priesterschap zal voor velen een grote zegen zijn.
Bernhard Eijsink 12 september 1965 (Eerwaarde heer Bernhard Eijsink was van 1950 tot 1958 kapelaan in de parochie Maria ten Hemelopneming in Dieren en aalmoezenier van de verkennersgroep St. Willibrord).
Neomist: Iemand die pas tot priester gewijd is. 4
Brazilië in vogelvlucht (Jan Derickx 40 jaar priester) Geboren op 6 december 1935. Priester gewijd in Gemert N.B., 12 september 1965. Vertrekt in december 1966 naar Brazilië om zich te bekwamen in taal, cultuur en jeugdwerk. 1967 - 1970 Eerste standplaats Tefè in de staat Amazonas - Noord Brazilië; werkt daar bij radio Tefè en helpt bij bijbelcursussen, voorlichting en is uiteraard ook… jeugdleider! 1970 - 1980 Woont en werkt in de sloppenwijk Jurunas in de stad Belém (hoofdstad van de staat Para) gelegen aan de Amazonerivier. Staat de bevolking bij in hun strijd voor o.a. onderwijs, medische zorg en… waterleiding! 1980 - 1993 Standplaats Carauari gelegen aan de Juruá-rivier in het oerwoudgebied van Amazonas. Vele maanden is hij met de boot Tupâ onderweg naar de rivierbewoners o.a. rubbertappers, vissers, landbouwers en indianen. Over deze enerverende periode van 13 jaar schreef hij het boek: 'Juruá, o rio que chora' (Juruá, de wenende rivier) waarover hij na zijn vertrek uit Carauari, veelal op uitnodiging een aantal lezingen houdt. In 1994 brengt hij nog een kort bezoek aan zijn voormalig werkgebied en constateert dat er een andere politieke wind is geen waaien; na een jaar is de Luchtfoto Carauari vooruitgang merkbaar; er is meer bouwgrond gekomen en de gemeenteboot bezoekt regelmatig de communiteiten voor het vervoer van de producten. "De wenende rivier zal beslist vrolijker worden" aldus pater Jan bij het afscheid van een gedenkwaardige periode in zijn leven.
5
1995 - heden In 1995 verruilde hij definitief de stilte van het oerwoud voor de drukte en het rumoer van Belém. De stad waar hij ooit werkte (1970 - 1980) werd opnieuw zijn werkterrein. Per 1 februari 1995 werd hij door de aartsbisschop van Belém benoemd tot pastor van de parochie ‘Rainha da Paz’ ('Koningin van de vrede') in de sloppenwijk Bengui, gelegen aan de buitenkant van de stad. De wijk telt + 150.000 inwoners. De voorzieningen van staat en gemeente zijn precair en nagenoeg afwezig; er is geen riolering en veel bewoners hebben nog geen waterleiding. Water moet trouwens altijd gezuiverd worden via koken of filteren. Wegens gebrek aan scholing en vorming, werkgelegenheid, sport en ontspanning is er een ongunstig klimaat ontstaan met name voor de opgroeiende jeugd. Pater Jan (Padre João) gaat voortvarend te werk en begint direct met de oprichting van het jeugdpastoraat (in de plaatselijke taal PAME genoemd, Pastoral do Menor) met als opdracht: bijdragen aan de opbouw van de gemeenschap in de wijk Bengui vanuit de realiteit van de jongeren van 14 - 18 jaar. Van groot belang zijn hierbij de cursussen handvaardigheid met de mogelijkheid diverse activiteiten te organiseren en de jongeren van de straat te houden. Anno 2005 is een aantal cursussen en lessen nog steeds een succes, zoals het naaimachine-project en het maken van sieraden en muziekinstrumenten, zeefdrukken, tekenen en het leren van regionale dansen. Vanaf 2003 zijn er zelfs computerlessen, dankzij de bouw van een computerschool, gerealiseerd via een actie van drie scholen in Nederland en …. Wilde Ganzen! Padre João …….. 10 jaar Bengui.
Jan van Gessel (oud-bestuurslid Stichting Pro Amazonas) Lokaal in de computerschool
6
7
Jan Derickx, vriend en collega De jaren zijn vlug voorbij gegaan en het is alweer zo'n veertig jaar geleden dat wij elkaar voor het eerst zijn tegengekomen op het grootseminarie van de paters van de Heilige Geest in Gemert. Jan kwam daar als late roeping binnen zeilen en ik probeerde toen om de hogere theologiestudie af te maken en te vertrekken naar de missie. Dat waren de roerige opleidingsjaren van de jaren vijftig; de oude traditionele filosofie en theologie stonden op losse schroeven en we hadden het voorrecht begeleid te worden door een team van progressieve denkers die ons klaar maakten om de sociale wantoestanden in de zgn. derde wereld tegemoet te gaan. Dit had ook te maken met de stijl van het internaatleven van het seminarie. We wilden dichter bij de mensen zijn en niet zo geïsoleerd en vervreemd van de menselijke dagelijkse problemen. Jan als late roeping vervulde in die tijd een prachtige rol en speelde het klaar met zijn enorm communicatieve vermogen een traditionele levenswijze te verstoren en een meer sociale houding al in de opleidingstijd waar te maken. Daarbij hield hij zich staande in een precair evenwicht met de traditionele figuren die in die tijd de verantwoordelijkheid hadden voor het vormingswerk. Groot-semenarie in Gemert Echt de stijl van Jan, individueel, buiten de geldende normen, maar steeds enorm sociaal bewogen en solidair met grapjes en ironie, de blijde boodschap brengen voor degenen die het al niet meer zagen zitten. In 1963 scheepte ik in naar Brasil, samen met nog vier collega's. Tien jaar later, zonder enig contact vooraf, kwam ik Jan weer tegen in de parochie van de Kleine Theresia in Belém. Jan was niets veranderd: bracht vrolijkheid in de parochie, zette de vaste gewoonten op z'n kop en vestigde zich in een eenvoudig huis in één van de armste wijken van de parochie waar we al jaren met gemeenschapsopbouw bezig waren. Zowel Jan als ik hadden problemen met de traditionele stijl van onze kerk. We waren geïdentificeerd met de bevrijdingstheologie die een totaal solidaire houding met de armen opeiste en de traditionele stijl van Cobajur, gebouw van de basiscommuniteit de kerk van het samengaan van de gevestigde macht in de Zuid Amerikaanse samenleving radicaal veroordeelde. Dit werd door Jan, gesteund door zijn Nederlandse achterban, sterk beleefd in zijn concreet leven, zoals alleen hij dat kon. Het waren moeilijke tijden: een militaire dictatuur, met vervolging, protestacties enz . Maar ook veel solidariteit en hoewel we op verschillende manieren in dezelfde richting werkten, hebben we veel aan elkaar gehad en is daar een vriendschap uitgegroeid die tot op de dag van vandaag sterk overeind staat. De kerkstructuren waren in die tijd voor mij te veel en begonnen het werk waar ik mee bezig was onmogelijk te maken. Ik leerde mijn vrouw kennen in het basiswerk waar we samen mee bezig waren en na ongeveer vier jaar en veel discussies, waar de vriendschap van Jan zowel voor mij als voor mijn vrouw beslissend is geweest, maakte ik mij los van de parochiestructuur,
8
kreeg de kans om in een Braziliaanse organisatie van ontwikkelingswerk mijn activiteiten voort te zetten en in februari 1974 trouwde ik tijdens een prachtige plechtigheid in de parochie geassisteerd door de Nederlandse pastoor Jaspers en onze oude getrouwe vriend Jan. Korte tijd daarna vertrok Jan naar het moeilijke en veeleisende Amazonegebied. Hoewel we sporadisch contact hadden speelde de tweeduizend kilometer tussen Belém en Carauari een grote rol. Na twintig jaar komen we elkaar weer tegen in Belém. Het Amazonegebied had zijn tol geëist zoals: gezondheid, eenzaamheid en vermoeidheid. Jan heeft een goede plek gevonden in Bengui, één van de grootste buitenwijken van Belém, met enorme sociale problemen, echt iets voor Jan. Voor Alda, mijn vrouw, en voor mij heeft zijn terugkomst een grote betekenis, een grote vriend van ons is weer in de buurt en hopelijk blijvend. Wij hebben een speciaal lang bed voor hem laten maken, zodat als hij er behoefte aan heeft, hij bij ons even buiten de druk van de parochie op adem kan komen. Zo nu en dan eten we samen en actualiseren we ons doen en laten. We hopen dat het nog lang zo blijft want zo'n vriend doet je goed en maakt je sterk in het leven. Jan en je steungroep Pro Amazonas, gefeliciteerd met dit jubileum en bedankt voor alles wat jullie voor ons betekenen. We hopen lang met jullie mee te leven! Succes met alles, het is de moeite waard! Groeten e um abraço forte. Max en Alda (Max Otterloo is ontwikkelingswerker en coördinator voor Noord Brazilie van de FASA, een Braziliaanse ontwikkelingsorganisatie welke met Europese en Canadese steun, de belangen en rechten van minderbedeelden probeert te rechtvaardigen. Voor de organisatie CEPEPO maakt hij videoreportages om de ongelijkheid in de Braziliaanse samenleving aan de kaak te stellen.)
9
Een wereld van verbondenheid Zo'n 23 jaar geleden was de hulproep van pater Jan Derickx om geld de aanleiding voor vrienden en familie om de handen ineen te slaan. Het verhaal van het indianenmeisje dat na gebeten te zijn door een slang slechts in leven kon blijven door het door Jan geregelde dure vervoer per vliegtuig naar het ziekenhuis, was de aanleiding tot de oprichting van Stichting Pro Amazonas. Natuurlijk wist iedereen die Jan kende dat hij in Brazilië woonde en werkte, maar door het verhaal van het meisje kreeg zijn werk een ‘gezicht’. Mensen werden erdoor geraakt en gingen zich verantwoordelijk voelen voor de mensen daar. Door de vele informatie die via verhalen en foto’s naar Pro Amazonas kwam, konden we de mensen steeds beter een voorstelling geven van het leven in Brazilië bij Jan. Als een inktvlek breidde de betrokkenheid zich binnen de vrienden en kennissenkring en parochie zich uit. Vol enthousiasme wilden mensen zich gedurende al die jaren inzetten voor het werk van Jan, als vrijwilliger, parochiaan, donateur of begunstiger en wij als bestuurslid. Tal van activiteiten konden dankzij de inzet van velen worden gehouden met dat ene doel; het ondersteunen van het werk van pater Jan Derickx en de mensen daar. Wanneer je erbij stil staat dat dit alles al ruim 23 jaar geleden is begonnen, dan vraag je je af wat al die mensen al die jaren (en nog) heeft bezield. Misschien is het wel omdat het je leven een extra dimensie geeft wanneer je probeert over je eigen grenzen heen te kijken. Het haalt je, zoals pastor Jan Albers ooit schreef, uit de sfeer van ‘de helper en de geholpene’, ‘de rijke en de arme’, want je geeft niet alleen, maar je ontvangt ook veel terug. Het is die wisselwerking tussen twee werelden die een verbondenheid geeft. Een verbondenheid geïnspireerd en gevoed door Jan Derickx zelf. Schijnbaar onvermoeibaar, met veel humor en met een onnavolgbare manier om met mensen om te gaan, weet hij velen aan zich te binden. Telkens weer slaagt hij er ook tijdens zijn verlof in om dingen voor elkaar te krijgen die ons niet zouden lukken, fondsen te werven, maar vooral ook een nieuw vuur te doen oplaaien bij ons.
10
Zoals Jan er in slaagt om in de wijk Bengui de mensen te inspireren en bemoedigen, zo is hij ook voor ons telkens weer de inspirator. Alhoewel het op afstand communiceren geweldig is verbeterd nu we via de mail binnen enkele minuten informatie kunnen uitwisselen en brieven geen weken meer onderweg zijn, toch blijven zijn regelmatige bezoeken aan Dieren onontbeerlijk. Er gaat niets boven een echte Braziliaanse ‘abraço’ (omhelzing) en daarna tijd om samen te praten, te lachen, te eten en veel ideeën uit te wisselen. Het is net als in Brazilië, Jan luistert, bemoedigt, en stuurt aan op de achtergrond. Als een echte Nederlander, maar zeker als Dierenaar is Jan zeer vertrouwd met de fiets. Nu al 40 jaar is het ook zijn symbool binnen zijn werk, en dan met name de tandem. Jan zit aan het tweede stuur, hij trapt mee, kijkt mee, geeft mee de richting aan, maar laat de ander fietsen. Bij het bestuur van Stichting Pro Amazonas zit hij nu ruim 23 jaar achterop. We hopen nog vele jaren samen verder te mogen fietsen. Bestuur Stichting Pro Amazonas
Sonja Heilen (Voorzitter Stichting Pro Amazonas)
11
Te gast bij pater Jan Uit ons dagboek 1 april 2001 Vroeg op vanmorgen. Jan gaat Bengui in. Hij legt ons snel uit hoe hij de dag van pastoraal punt naar pastoraal punt gepland heeft. Wij dus mee. Achter in de auto, van binnen en van buiten onder de rode modder. Het had dagen aan één stuk geregend. De wegen waren glad. Het raam naast Jan is kapot. "Hoeft niet gerepareerd te worden. Permanente ventilatie!" Jan moet toch zwaaien, gedag roepen, stoppen, een praatje maken en doorglibberen over de rode modderweg. We gingen eerst naar een samenkomst van catechisten die 400 vormelingen begeleiden. "Ze bijspijkeren!" zegt Jan en aait, zwaait, bemoedigt, corrigeert met spottende humor een dominante juf en deelt aan anderen stimulerende complimentjes uit. Daarna naar 'Park Victoria’, een te mooie naam voor een huttenwijkje op palen. Het staat zo boven een moeras dat toch nergens anders goed voor is. Daar brengen we de Communie bij een moeder met twee gehandicapte kinderen. De vader is krantenbezorger. Hun huis is dan ook tochtdicht gemaakt met proppen krantenpapier. "In deze buurt begint een gemeenschapje te groeien. Toch Victoria!" zegt Jan. Er is al een schuurkerkje dat in niets verschilt van de houten huizen er omheen. Er is nog geen deur, maar in Jan in gesprek met de jeugd het deurgat staan wel jongeren lootjes te verkopen voor hun muziekgroep. Jan loopt weer te bemoedigen en stimuleert alles wat daar gebeurt. Natuurlijk vieren we een Heilige Mis. We zitten langs de kant tegen een houten wand, een enkele oudere heeft een stoel, kinderen kruipen in het midden op de vloer. Jan neemt er een paar op schoot als hij gaat preken. Maar 'preken' is bij Jan meer een 'gesprek' met de mensen. Over de moeder met een spastisch kind, over de vervuilde blubber onder de huizen, over 'hoe God helpt, als we het gezamenlijk doen, wat we zelf samen kunnen doen'. Bij de voorbeden vraagt iemand aan God en aan Jan om toch nog even op ziekenbezoek te gaan bij een man die zwaar gehandicapt is.
12
We gaan erheen en zoeken de weg tussen hobbels en plassen. We raken vast, glijden van de hoge natte vuilnishopen tegen de muur die het vliegveld scheidt van de sloppenwijk. Sleuren en slepen dus, tot de enkels in de modder, glibberen en …… gedraaid! Gelukkig. De zieke man was verwonderd over 'alle genade' die Jan bracht met zijn bemoediging en de Communie. Op het eind van de middag waren we terug bij de grote kerk. Net op tijd voor de nieuwe vrouwengebedsgroep. Een groot Heilig Hart beeld met veel kaarsen werd binnen gedragen. Op hun witte T-shirts waren veel Maria's geborduurd. Met Jan op huisbezoek in de wijk rode linten versierd liepen de vrouwen vol statie en tegelijk devoot een 'Maria-legioen' te zijn. Dat moest Jan inzegenen. In een andere ruimte naast de kerk moest er tevens vergaderd worden over een verbouwing aan de kerk. Jan vond dat het allemaal wel kon. Door zijn overtuiging vol grote gebaren raakten ook zijn mensen overtuigd dat ze dit zelf konden opknappen. Daarna de avondmis. Een koortje had de hele middag al geoefend. Het werd een 'volle bak'. Een seminarist hield een eigen preek over het misbruiken van vrouwen. "Macho mannen vinden de vrouw maar een aanvulling voor zichzelf. Nee, wij zijn een uitdaging voor elkaar!" "Dat moet ie zelf ook nog volhouden," zei Jan terzijde. Op het einde was er nog een soort passiespel over het thema van de vastenactie: drugs, alcohol en aids. Een jongerengroep speelde dat overtuigend, met veel ingeleefd dramagevoel. Na de Mis werd er uitvoerig gezegend, gepraat en langdurige abraço’s gegeven. Gelukkig stelde Jan ons voor om, in het maanlicht aan de haven, vis te gaan eten. Wil Bus en Jack Valk (Wil Bus en Jack Valk, beiden pastoraal werker, Jack in Utrecht, Wil bij het “Contact der Continenten” in Soest.)
13
Op familiebezoek in Brasil We hebben een rondreis door Brasil gemaakt en zijn van 8 tot 12 april 2005 bij Jan in Belém geweest. Dit was tegelijkertijd ook wel het meest indrukwekkende gedeelte van onze reis. Bengui, de wijk waar Jan woont en werkt is duidelijk een achterstandswijk. Het is een grote wijk met evenveel inwoners als bijvoorbeeld Nijmegen. Toch was onze eerste indruk; de wijk leeft, het is er niet triest ondanks de uitzichtloze armoede waarin veel mensen leven. Het is niet een krottenwijk zoals je die in Rio ziet, alhoewel de huizen natuurlijk niet veel voorstellen. Jan heeft ons de wijk laten zien, van noord naar zuid en van oost naar west. Het is bijna niet na te vertellen wat we allemaal gezien hebben. Op zaterdagmorgen gingen we eerst naar een kapel waar een kinderdienst werd gehouden. Deze dienst zou Jan leiden. Je moet je eens indenken, hij heeft niet alleen de grote kerk maar ook nog eens 7 kleine kerken en hij is de enige priester. Gelukkig heeft hij op alle projecten veel mensen, jong en oud die hem terzijde staan. Zo zijn er op tal van plaatsen vrijwilligers bezig die kinderen aanvullend onderwijs te geven. De Kerkdienst in kapel in de wijk leerplicht in Brasil is tot 14 jaar. Kinderen die door zouden willen leren Kerkdienst in kapel in de wijk 1 moeten eerst aanvullend onderwijs krijgen voordat ze naar een hogere school kunnen. Nu zijn er jongelui die reeds doorleren op kosten van de parochie (lees Jan). Deze mensen hebben dan de verplichting om aan anderen hun kennis door te geven en zorgen dus voor dit aanvullend onderwijs. Lesmateriaal is te vinden in de bibliotheek van de parochie. Deze bibliotheek is gevestigd in een 'woning' van de parochie maar denk a.u.b. niet aan een bieb zoals wij die kennen. Het zijn vaak gekregen boeken die al behoorlijk 'uitgelezen' zijn. Dat geeft niet want alles heeft zijn prioriteit maar deze vooral jonge mensen worden bewust gemaakt, geen minderwaardigheidsgevoel meer, leren van jezelf te houden en dit weer verder uit te dragen. Hetzelfde gebeurt met computerlessen. Inmiddels zijn er al op 2 plekken in de wijk lokaaltjes waar deze lessen gegeven worden.
14
Verder is er een groep vrijwilligers die ± 240 kinderen voorbereidt op het vormsel en een groep die (ouders) en kinderen voorbereiden op de Eerste Communie. Toen wij kwamen was er net een cursus gestart over aids. Hoe te voorkomen en hoe te handelen wanneer je aids hebt. Deze cursus werd gegeven door een dokter uit de stad aan ± 15 mensen en duurde 2 dagen. Deze 2 dagen kregen de cursisten het eten van de parochie. Vervolgens moet deze groep het geleerde weer uitdragen in de parochie. Zo is er een groep vrijwilligers die gezinnen met kleine kinderen en baby's begeleidt. Zeg maar ons zuigelingenbureau. Er wordt voorlichting gegeven over voeding en inentingen. Eenmaal per maand moeten deze gezinnen naar de parochie komen. Ze krijgen dan te eten, een stimulans om te komen, de kinderen worden gewogen en ingeënt. Deze groep moet 128 gezinnen begeleiden. De gemaakte kosten worden verkregen uit verkoop van gekregen kleding en zelfgemaakte spulletjes. Natuurlijk staan er in de wijk nog echte krotten, woningen op palen waar het riool Bijeenkomst onderdoor loopt. Hier hebben we een gezin bezocht met drie kinderen waarvan er 2 lichamelijk en geestelijk gehandicapt waren. Vader heeft geen werk, maar zorgt ervoor dat Jan dagelijks zijn krant krijgt. Op zondag geeft hij de krant persoonlijk af en krijgt hij hiervoor 10 reaal (± € 2,75). Met Pinksteren is er een bijeenkomst geweest van alle parochies van Belém (de stad heeft ± 1,2 miljoen inwoners, Amsterdam 700.000) in een voetbalstadion. Om de wijk te herkennen heeft Jan een grote rol stof gekocht en een groep vrouwen heeft hiervan t-shirts gemaakt. Deze worden vervolgens door een groep jongelui via zeefdruk van een opdruk voorzien. Iedereen moet natuurlijk wel betalen voor dit t-shirt, al is dat niet veel. We zijn op bezoek geweest bij zieke mensen. Deze mensen zijn zo dankbaar wanneer je komt. En ze hebben al niet veel maar toch krijg je van alles, zoals bonbons of eigengebakken cake.
15
Wat zijn de wensen van Jan? Persoonlijk heeft hij zeer weinig wensen maar voor de parochie staat er nog wel wat op zijn verlanglijstje. Veel activiteiten vinden plaats in de Jambeiro, het Ajaxgebouw, de grote kerk en de vele lokaaltjes her en der in de wijk. Om de kerk en de Jambeiro is geen bestrating en geloof ons, na elke bui staat er minstens 10 cm water. We zijn al met Jan naar een wegenbouwer geweest die deze bestrating tegen gereduceerd tarief wil aanleggen. Wij zullen met Pro Amazonas overleggen wat de mogelijkheden zijn. De Jambeiro is een grote ruimte, niet geheel dicht, maar wel met een dak. Bouw van de Jambeiro Er is een keuken en er zijn 2 toiletten. Vaak zijn er bijeenkomsten van meer dan 700 mensen. Dus het zou geen luxe zijn als ik zeg dat er meer toiletten moeten komen. De auto van Jan. Veel straten in de wijk zijn van rood zand met vele kuilen. Trouwens ook de geasfalteerde wegen kennen hun hobbels en gaten. Omdat het elke dag wel regent en deze gaten vol water staan weet je niet of de kuil te diep is om er zonder schade te veroorzaken door te kunnen rijden. Wil je zijn auto in of uit, dan moet je binnen- en buitenportier onafhankelijk van elkaar open zien te krijgen. Ook een iets hogere auto zou voor Jan geen luxe zijn. Een geestelijke afsluiting gehoord van Jan: In de binnenlanden van Brasil is een heel oud houten Christusbeeld gevonden. De armen waren er af. Toch staat dit beeld centraal in zijn werk, want de armen van Christus zijn wij. Met wij bedoel ik de mensen op afstand die Jan vooral financieel steunen, maar bovenal alle vrijwilligers die Jan dagelijks helpen.
Gerard en Lisette Derickx (Broer en schoonzus brachten tijdens hun rondreis door Brasil, 5 dagen, een indrukwekkend bezoek aan pater Jan.)
16
Doe mee! Kleur deze plaat en maak kans op een leuke Braziliaanse prijs.
Voorwaarden z.o.z. 17
Pro Amazonas Kleurwedstrijd Doe mee! Ben je nog geen 12 jaar, kleur dan de plaat mooi in en maak kans op een leuke Braziliaanse prijs.
Stuur deze kleurplaat op vóór 1 december 2005 naar: Stichting Pro Amazonas Treubstraat 30 6951 BA DIEREN Vergeet niet je naam en adres zo duidelijk mogelijk in te vullen. De winnaars krijgen persoonlijk bericht. Veel kleurplezier! Naam:
………………………………………………………………………………………………………………
Adres: ……………………………………………………………………………………………………………… Postcode en woonplaats: ……………………………………………………………………………… Telefoon: ……………………………………………………………………………………………….………… Leeftijd: ……………………………………………………………………………………………………………
18
Huisgenoot en collega aan de Juruàrivier Jan, 'Profeet' en 'Bon Vivant' Na verschillende pastorale en missionaire ervaringen sinds 1960 in de staat Amazonas, werd mij in 1987 door de bisschop van Tefè gevraagd om met al die pastorale bagage naar Carauari te gaan; één van de 11 parochies verspreid over 4 verschillende rivieren, waarlangs onze mensen wonen. Een plaats aan de rivier Juruá ruim 1000 km stroomopwaarts van de plek waar ik lange jaren had gewerkt; een parochie sinds 1946 toevertrouwd aan de Nederlandse paters van de Heilige Geest, en daar ontmoette ik mijn confrater en collega Jan Derickx, verantwoordelijk voor het pastoraat in het binnenland, tussen de rubbertappers langs de rivier. Sinds 1980 was hij daar aan 't ploeteren met een vernieuwde pastorale aanpak, in een 'keuze voor de armen' en vorming van de kerkelijke Kerk Carauari basisgemeenschappen, reagerend tegen het eeuwenoude systeem van patroons of zetbazen, door wie tegenstand werd geboden en de inzet van Jan zeker niet in dank werd afgenomen. Jan had veel 'feeling' met sociale problemen en probeerde zijn werk te doen voor verschillende documenten van de Latijns Amerikaanse kerk, die in hun bevrijdingstheologie aanzetten tot een daadwerkelijke beleving van gerechtigheid en vrede, als ook door het opkomen van de volksbewegingen na al die jaren van dictatuur. Begin maar eens aan dat systeem van slavernij en onderdrukking!! Maar Jan had een lange adem, veel doorzettingsvermogen, steun van verschillende staatsinstellingen en ook Pro Amazonas heeft daarbij een rol gespeeld. Hij had iets van een profeet…. die bevrijdende nieuwe boodschap van het evangelie. In het ploeteren was 't hem aan te zien dat hij de schreeuw van dat volk in de natuurlijke rubberplantages hoorde. In zijn memoires noemt hij de Juruá, een 'wenende' rivier, juist vanwege de mensen die veroordeeld waren om onder dat systeem van onrecht en slavernij te leven. Het is niet mogelijk om een bevrijdende kerk te zijn zonder aan een dergelijk systeem te sleutelen. Een zware opgave en een levensgrote uitdaging. Want buiten al die menselijke ellende waren er ook nog op die reizen naar de mensen toe de plagen van insecten, de drukkende hitte van het klimaat, de eenzaamheid en de schrale maaltijden onderweg. Wat hem op de been hield waren, zonder twijfel, de Tupa, missieboot van Jan Derickx momenten van gezelligheid en plezier met vrienden en vriendinnen, met een gekoeld biertje en een lekker etentje, alsook zijn relativerende manier van leven, rijk aan anekdotes en grappen. Een serieuze man, maar tevens een 'Bon Vivant', die juist met dit charisma en zijn diep geloof in een God van leven, al deze jaren in Carauari met intense belangstelling en inzet heeft klaargestaan voor rubbertappers, vissers en landarbeiders met gevaar voor eigen leven in de strijd tegen mensonwaardige systemen. Via het opzetten van vakbonden en door daadwerkelijke steun aan
19
de volksbeweging (democratisering van het systeem) heeft hij daar een basis gelegd voor een menswaardig bestaan en voor geloof in eigenwaarde als mens en als schepsel en kind Gods. Als Jan, deze 'Profeet / Bon Vivant' dit te lezen krijgt, dan zal zijn reactie waarschijnlijk zijn - gevleugelde woorden van hem - "als 't maar lult!" Het zij zo! Maar ik mag dit allemaal zeggen, want in onze leef- en Aan tafel met collega's werkgemeenschap van 1987 - 1992 heb ik met hem gebeden en gestreden, gelachen en gehuild, ruzie gemaakt en vrede gesloten. En dat toch allemaal met als ideaal: een betere en meer leefbare wereld. En daar staan wij beiden nog voor, ik hier in Tefè in een internationaal groepje Spiritijnen (Amazonas) waar hij toch bij wil horen, maar dan wel op een 2600 km afstand in Belém (Parà), alleen als Spiritijn, maar - zo zegt hij in contacten - niet eenzaam. Waar hij gaat en staat is er gauw een vriendschap gemaakt. Fantastisch!!
Padre Antonio Jansen (Pater Antonio, in de wandelgangen Toon Jansen, is nog steeds werkzaam in het Amazonegebied en vanaf 1999 in de bisschopsstad Tefé, gelegen aan de Amazone.)
20
Bijpraten tijdens verlof in Nederland 1963. Jan Derickx nodigt me uit met hem naar Frankrijk te gaan. Hij kent daar in het plaatsje La Ville Tertre een Nederlandse familie. Op een zondagmorgen vertrekken we na de mis van half negen en rond negen uur ‘s avonds zijn we op onze bestemming. Wat een verrassing zowel voor mij als de familie daar, men wist van niets! Jan spreekt hen vriendelijk toe en we mogen er een week blijven. Geslapen in het stro en ons eigen potje gekookt op een primusbrander. Op de terugweg komen we 's avonds laat aan in Brugge. Jan, in priesterpak, belt aan bij een seminarie, trekt een allerbeminnelijkst gezicht en zuster portierster valt onmiddellijk voor hem. We krijgen ieder een kamer van een docent die op vakantie was. Vorstelijke kamers met dito bedden, een verademing na een week stoffig stro. 1965. Jan nodigt ons, twee vrienden en hun vriendinnen, uit als eregasten bij zijn eerste mis in de Mariakerk. In de tweede bank rechts in het middenschip zijn plaatsen voor ons gereserveerd. Op die feestelijke zondagmorgen lopen we over een rode loper gevieren naar voren, we zijn niet te vroeg, maar dat is ook niet nodig nu we zeker zijn van gereserveerde plaatsen. Gereserveerde wat …..? In het kerkportaal zijn we auditieve getuigen van de viering, want te zien was er niets voor ons. Later merkt Jan op dat er dan toch zeker iets misgegaan. "Maar toch fijn dat jullie erbij waren!"
is
Deze voorvallen zijn tekenend voor Jan. Hij kan met veel humor improviseren, delegeren en relativeren, kenmerkend voor een flegmaticus. Dat anderen als resultaat van het delegeren soms de rambam krijgen is hem vreemd. "Och, 't kumt allemoal goed! Woar maken jullie oe toch zo druk um?" Hoort u het hem zeggen, als hij op verlof is in Dieren? Tijdens de perioden van zijn verlof is Jan als een wervelwind. De Geest waait waar hij wil….., de Spiritijn Jan ook. Dat ervaren velen in zo'n periode. Afspraken maakt hij niet, hij heeft vakantie en beleeft die ook zo. Onverwacht komt hij binnenvallen en past zich ter plekke aan de omstandigheden aan. Zit je aan de koffie? Jan drinkt mee. Iets sterkers? Ook geen bezwaar. Zit de familie te eten? Jan schuift aan. Een herdershond. Dat is de materiële kant van zijn bezoekjes. Een heel ander aspect is dat Jan in alle rust bij je zit. Dan ontstaan er serieuze gesprekken en zie je de andere Jan, de spirituele Spiritijn. Dan ervaar je iets van zijn zorgen, zijn vragen, zijn hoop.
Dan gaan de gesprekken diep, maar de humor verdwijnt niet. Dat zijn waardevolle ontmoetingen waarvan je hoopt dat die zich nog vaak mogen herhalen. Dan ben je dankbaar dat jouw huis hoort bij de reeks heilige huisjes die Jan heeft. Na een bezoek(je) zegt hij dat hij gauw terugkomt. Soms gebeurt dat, maar je moet er niet op gaan zitten wachten omdat je weet dat hij veel heilige huisjes heeft. Op de avond voor zijn vertrek belt hij op om te zeggen dat het hem niet is gelukt om nog aan te komen. Maar je mag op hem rekenen bij een volgend verlof, want een levenseinde is er kennelijk niet. Och, hoop doet leven, optimist blijven, net als Jan.
Harrie Wegman
21
(Harrie Wegman, een goede vriend uit de periode bij de verkennersgroep St. Willibrord. Samen met zijn vrouw Ans “praatpalen“ tijdens zijn verlof.)
Bij een jubileum hoort een cadeau!! Op onze vraag aan Pater Jan waarmee wij hem konden verblijden kwam een “bescheiden” antwoord…. “Mijn auto heeft helaas de geest gegeven en zonder dit vervoermiddel kan ik onmogelijk het meest noodzakelijke werk doen, zoals ziekenbezoek e.d. in een wijk met 150.000 inwoners. Misschien kan er een inzameling gehouden worden voor een vervanger..?” Ons antwoord: Een goed idee, velen deden mee!!!
Wij zijn erg blij dat Jan bij terugkomst in Brazilië in deze auto kan gaan rijden.
22
OBRIGADO Merci, gracias, thank you, danke, grazie.....Dit woordje, uitgesproken naar gelang het land van je vakantie, geeft meestal een blijde opluchting als iemand je eindelijk, na een vermoeiende reis, de juiste weg van je bestemming heeft aangewezen. Dankbaar, opgelucht en blij voel ik mij, nu ik in 2005 op mijn levensweg bij een heel bijzondere bestemming ben aangekomen … (70 jaar Jan, 40 jaar pater, 10 jaar (laatste) standplaats. Zelfs mijn lengte kreeg er een nul bij. In mijn paspoort staat nog steeds l.93 m. Maar het is nu 3 cm minder vanwege de druk van bijna 80 tropenjaren …………… Een jubileumjaar met gemengde gevoelens; HEIMWEE (naar plekken en mensen waarmee ik jarenlang heb mogen optrekken). TEVREDENHEID (nooit spijt gehad van m´n missionarissenroeping in de vochtige Amazonas kontreien, ook al veroorzaken die tegenwoordig soms wat reumatische, dus pijnlijke gevoelens). Uiteindelijk het voornaamste gevoel: D A N K B A A R H E I D zoals boven in het Braziliaans aangegeven. Vragen en smeken zijn heel sterke kanten van het Zuid-Amerikaanse katholicisme. Continu roept men de hulp in van heiligen om Jan in zijn wijk Bengui grote of kleine klussen te klaren: het bezweren van keelpijn, het ontmoeten van je levenspartner of het terugvinden van je bril of sleutels die je ergens hebt laten slingeren. Heiligen zijn er om de kastanjes uit het vuur te halen. Veel vragen en weinig danken… Ik heb daar wel eens over gepreekt. Zo van: "We zijn er altijd als de kippen bij om te VRAGEN en zo lui als een varken om - dankjewel God - te zeggen voor al de goede dingen van het leven." Daarom nu: DANKBAARHEID tegenover God die me als (on)trouwe knecht een leuke job gaf in zijn wijngaard oftewel de Amazonestreek met z´n Juruárivier en havenstad. Dankbaar voor een hergeboorte in m´n nieuwe vaderland waar ik altijd ben opgevangen door mensen die je een goed hart toedragen en je dat (waar dan ook onmisbare) thuisgevoel geven. Dank aan de familie, vooral broers en zusters met aanhang, waarvan ik de meeste over de Braziliaanse vloer kreeg. Bij hen mag ik me op de verloven weer Hollands thuis voelen Dank aan de vrienden van m´n geboortegrond in Dieren. De vakanties in die bekende en vertrouwde omgeving doen je goed. (Heb altijd meegeleefd met collega's die, na de dood van hun ouders, noodgedwongen van verlofadres moesten veranderen in een onbekende omgeving. Natuurlijk van harte welkom bij de broer of zus maar voor de rest voelen ze zich een vreemde eend in de bijt.) Dank ook aan de Stichting Pro Amazonas d.w.z. de weldoeners die al ruim 23 jaar vele projecten realiseren en daarmee groepen mensen gelukkiger maakt. Vanwege de kolonisatie van vroeger en de multinationale bedrijven van nu denkt men hier altijd dat een buitenlandse aanwezigheid financieel slechts NEMEN en nooit geven is ….. Pro Amazonas bewijst het tegendeel.
23
Dank ook aan m´n collega's en vrienden Spiritijnen waarmee ik nu al bijna 50 jaar optrek. Ze werden voor mij een nieuwe familie en waren een steun, ook bij het realiseren van m´n nieuwe project Belém van de laatste tien jaar. De Nederlandse club, in ons topjaar van 1963 met 697 leden, heeft tegenwoordig veel uitvallers. Het enige wat zich nog uitbreidt is ons Gemertse kerkhof met jaarlijks zo´n 15 graven. Een prognose geeft aan dat we binnen de twintig jaar met de overblijvers bij het eten en het kaarten aan één tafel kunnen zitten. Terwijl we met onze sterke missieverhalen steeds meer in herhalingen zullen vallen. De GEEST waait nu sterk uit het Zuiden en we hebben veel aanwas vanuit Afrikaanse landen zoals Nigéria. Graças a Deus. We shall overcome…. Tenslotte, Deus, een vraag om ook een volgend jubileum te halen …. bijvoorbeeld over 10 jaar. Ik weet het: Ik zou U vandaag alleen maar bedanken. Nu dus weer dat eeuwige vragen. Sorry, ook ik kan het niet laten….
Pater Jan Derickx
24
Attentie ! ! Stichting Pro Amazonas, Correspondentieadres: Treubstraat 30, 6951 BA Dieren. Kamer van Koophandel nr 41048370, Postbank 120303, Rabobank 31.36.33.444
Word donateur van Stichting Pro Amazonas Met uw donatie ondersteunt u het werk van pater Jan Derickx in de sloppenwijk Bengui van de havenstad Belém in Noord Brazilië. U blijft dan op de hoogte van de projecten waar pater Jan samen met een groep vrijwilligers aan werkt. Tevens ontvangt u een aantal maal per jaar een nieuwsbulletin en jaarlijks een financieel overzicht. Stuur uw aanmeldingsstrook in een envelop naar: Stichting Pro Amazonas, Treubstraat 30, 6951 BA Dieren of meldt u aan per e-mail:
[email protected] Zie ook onze website: www.proamazonas.nl
Aanmeldingsstrook Solidair zijn met de zwakken………. Kunt u dat alleen? Nee Kunnen wij dat samen? Ja ! Word daarom nu donateur! Stichting Pro Amazonas
Hierbij meld ik /melden wij ons aan als donateur van de
Dhr./Mevr./ Fam.: ……………………………………………………………………………………………….. Adres:……………………………………………………………………………………………………………………… Postcode en woonplaats:……………………………………………………………………………………… Handtekening: ……………………….
Plaats.
……………………………...……
Datum: ………………….
Pro Amazonas gaat uit van een minimumbedrag van € 12,- per jaar.
25
