BELEIDSPLAN Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015 Gemeente Vlagtwedde
“EIGEN KRACHT VERZILVEREN”
Oktober 2014
1
Inhoudsopgave
blz.
Samenvatting
3
1. Inleiding
4-5
2. Visie en uitgangspunten
5
2.1 Een foto van Vlagtwedde
6
3. Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015
7-8
4. Nieuwe doelgroepen en taken
8
4.1. Begeleiding
8
4.2. Continuïteitsarrangement zorg in natura
9
4.3. Het persoonsgebonden budget
9-10
4.4. Clientondersteuning
10
4.5. Financieel maatwerk
11
4.6. Beschermd wonen
11
5. Maatwerk- en algemene voorzieningen
11
5.1. Maatwerkvoorziening
12
5.2. Eigen bijdrage maatwerkvoorziening
13
5.3. Eigen bijdrage algemene voorzieningen
13
6. Eigen Kracht Verzilveren
14
7. Mantelzorgers en vrijwilligers
14-15
8. Samen met huisartsen, wijkverpleegkundigen, zorgverzekeraars
15
8.1. Wijkverpleegkundigen
16
8.2. Zorgverzekeraars
16
9. Communicatie
16
10. Budgetten 2015 gemeente Vlagtwedde
17
Bijlage: afkortingenlijst
18
2
Samenvatting ‘ Eigen kracht Verzilveren’, zo hebben wij ons beleidsplan Wmo 2015 genoemd. De gemeente Vlagtwedde wil de kwaliteiten van haar inwoners en van de samenleving benutten en versterken. Wij gaan uit van een betrokken en vitale samenleving waarbij de inwoners in eerste instantie voor zichzelf en elkaar zorgen. Onze gemeente kenmerkt zich van oudsher als een gemeente met een sterke sociale samenhang. Iedereen doet mee en telt mee. Met de vergrijzing in onze gemeente zal de vraag naar wonen, welzijn en zorg toenemen. De uitdaging voor Vlagtwedde is om een woonsituatie en woonomgeving te creëren die positief bijdraagt aan de leef kwaliteit van kwetsbare groepen waaronder ouderen. Alleen als blijkt dat de zelfredzaamheid van een burger en diens netwerk ontoereikend is, kan het nodig zijn om het professionele ondersteuning in te zetten. Onze gemeente bereidt zich voor op de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Het Kabinet gaat de ondersteuning en langdurige zorg vanaf 2015 anders organiseren. De langdurige AWBZ (Algemene wet Bijzondere Ziektekosten) zorg en de Wmo wordt hervormd. Vanaf 1 januari 2015 worden de gemeentelijke Wmo verantwoordelijkheden uitgebreid. Op basis van deze nieuwe wet worden nagenoeg alle taken op het gebied van maatschappelijke ondersteuning , de verantwoordelijkheid van de gemeente en wordt de gemeente volledig verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning van nieuwe doelgroepen zoals mensen met niet aangeboren hersenletsel, licht verstandelijk gehandicapten en mensen met een psychische beperking of psychiatrische aandoening. Bij wet is vastgesteld dat de gemeenteraad periodiek een plan vaststelt met betrekking tot het beleid tot maatschappelijke ondersteuning. Dit plan beschrijft beleidsvoornemens op het terrein van:
Bevorderen van de sociale samenhang, de mantelzorg en vrijwilligerswerk, de toegankelijkheid van voorzieningen, voor mensen met een beperking, de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente en het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld; Het bevorderen van de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of psychosociale problemen in de eigen leefomgeving; Bieden van beschermd wonen en opvang.
Het voorliggende beleidsplan sluit daarop aan. Ook vormt het de basis voor de Wmo-verordening die aan de gemeenteraad wordt aangeboden. Daarin zijn regels vastgesteld op grond waarvan burgers een beroep kunnen doen op de gemeente voor maatschappelijke ondersteuning. Deze ondersteuning sluit aan bij de mogelijkheden van de burger en diens netwerk. In 2015 en 2016 zal de verandering, die wij transformatie noemen, verder worden doorontwikkeld. Communicatie met burgers en ketenpartners is essentieel om de veranderingen te laten slagen. Wij streven ernaar om de transformatie samen met de gemeente Bellingwedde vorm te geven. Vanaf 2017 hebben wij voor het sociaal domein (Wmo, Jeugdwet, Participatiewet) één gezamenlijk beleidsplan .
3
1.Inleiding Alle inwoners in de gemeente Vlagtwedde, met of zonder beperking, moeten kunnen meedoen aan de samenleving; dat is de basisgedachte van de Wmo. Het is aan de gemeente om lokaal beleid te ontwikkelen, waardoor inwoners van de gemeente Vlagtwedde mee kunnen doen en de gemeente Vlagtwedde daadwerkelijk van iedereen wordt. Nieuwe maatschappelijke en financiële ontwikkelingen vragen om aanpassingen in het Wmo beleid. * Het kabinet gaat de ondersteuning en langdurige zorg vanaf 2015 anders organiseren. De langdurige zorg, zoals momenteel georganiseerd in de AWBZ (Algemene wet Bijzondere Ziektekosten) en de Wmo wordt hervormd. Vanaf 2015 gaan taken van de AWBZ naar de Wmo en is de Wmo 2015 een feit. Gemeenten zijn vanaf 1 januari 2007 al verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo. De verantwoordelijkheden worden echter uitgebreid, er vindt een transitie plaats van AWBZ taken naar de gemeenten en er zijn een aantal wijzigingen in de Wmo. In de toekomst wordt alleen de zware onverzekerbare zorg betaald vanuit de opvolger van de AWBZ , de Wet Langdurige Zorg (WLZ). Mensen willen zolang mogelijk zelfstandig wonen en daar wordt de zorg op aangepast. Doel van de hervorming is, naast de zorg betaalbaar houden, ook om de betrokkenheid van mensen met elkaar en in de samenleving te vergroten. Gemeenten krijgen de taak om passende ondersteuning te regelen. Bij de hervorming van de langdurige zorg heeft het Kabinet daarom de volgende uitgangspunten gehanteerd: 1. Uitgegaan wordt van wat mensen wel kunnen in plaats van wat zij niet kunnen; 2. Als ondersteuning nodig is wordt eerst gekeken naar het eigen sociale netwerk, de financiële mogelijkheden van betrokkenen en wordt de hulp dichtbij georganiseerd; 3. Voor degene die, met steun van de omgeving, niet zelfredzaam kan zijn, is er op participatie gerichte ondersteuning en/of passende zorg; 4. De meest kwetsbare mensen hebben recht op passende zorg in een beschermde, intramurale omgeving via de WLZ. Deze wet is bedoeld voor mensen die blijvend behoefte hebben aan 24 uur per dag zorg en/of permanent toezicht. De hervorming betekent ook een andere rolverdeling. Van de samenleving wordt verwacht dat mensen zelf meer oplossen en elkaar helpen. Wanneer ondersteuning nodig is wil het Rijk dit zo dicht mogelijk bij de burgers organiseren met als doel dat mensen met ondersteuning en zorg thuis kunnen blijven wonen. In 2013 heeft de gemeente Vlagtwedde haar Wmo-beleidsplan 2013-2017 vastgesteld. Voor u ligt nu het Wmo-beleidsplan 2015 als aanvulling hierop. De wet benoemt de beleidsterreinen die in het plan moeten worden beschreven. Dit beleidsplan sluit daarop aan. Het beleidsplan vormt de basis voor de Wmo-verordening die ook aan de gemeenteraad van november 2014 wordt aangeboden. Daarin zijn regels vastgesteld op grond waarvan burgers een beroep kunnen doen op de gemeente voor maatschappelijke ondersteuning. Wij zetten in op deze transitie per januari 2015. *Uit: het Wmo beleidsplan van de gemeente Vlagtwedde 2013 -2017
4
In 2015 en 2016 zal de transformatie verder worden ontwikkeld. Wij streven ernaar om de transformatie samen met de gemeente Bellingwedde vorm te geven. Communicatie met onze burgers en ketenpartners is essentieel om de transformatie en de veranderingen te laten slagen. Wat hebben onze burgers nodig? Wat kan anders en beter? En wat moet blijvend ondersteund, zijn vraagstukken die wij graag in gezamenlijkheid willen bespreken. Vanaf 2017 hebben wij één beleidsplan voor het Sociaal Domein (Wmo, Jeugdwet, Participatiewet) voor de nieuwe gemeente Westerwolde.
2. Visie en uitgangspunten Uit het collegeprogramma: ‘De gemeente Vlagtwedde wil de kwaliteiten van de samenleving benutten en
versterken. Daarbij wordt uitgegaan van een betrokken en vitale samenleving waarbij de inwoners in eerste instantie voor zichzelf en elkaar zorgen. Pas als dat niet mogelijk is komt de gemeente als vangnet in beeld. Uitgangspunt blijft dat mensen de zorg houden die echt nodig is en waar ze niet zelf in kunnen voorzien’. Ons uitgangspunt is: lokaal wat lokaal kan, regionaal wat regionaal moet. Vlagtwedde wil in de komende bestuursperiode stevig werk maken van de uitvoering van de visienota sociaal domein Vlagtwedde ,‘Participeren, menselijke maat en nieuw elan’, zoals door de gemeenteraad op 4 maart 2014 is vastgesteld. Leidende principes hierbij zijn: iedereen doet mee! niet zorgen voor, maar zorgen dat! lokaal doen, wat lokaal kan! één huishouden (gezin), één aanpak, één regisseur! Ondersteuning en zorg wordt zo dicht mogelijk bij de burger georganiseerd. Dat maakt het mogelijk om maatwerk te leveren, aan te sluiten bij wat mensen wel kunnen, eigen kracht en het sociaal netwerk. Door dit alles is het mogelijk om de kwaliteit van leven op niveau te houden, de kosten beheersbaar en het sociaal domein met elkaar te verbinden. De komende tijd zetten wij in op de drie decentralisaties: transitie werk en inkomen ( de Participatiewet), transitie Jeugdzorg (de jeugdwet), transitie AWBZ / Wmo 2015. Daarvoor is een intern 3D-overleg (Drie decentralisaties) in het leven geroepen. Vanuit het 3D- overleg bespreken wij de samenhang, de financiële consequenties en het tijdpad van de decentralisaties. Tevens nemen we voor zover van toepassing deel aan regionale (Participatiewet) en provinciale samenwerkings (Jeugdzorg en AWBZ) verbanden. Afstemming op onderdelen is gezocht met de gemeente Bellingwedde zodat een start is gemaakt met de beleidsharmonisatie. De komende jaren zal de transformatie verder moeten worden doorgezet. Met deze transformatie, waarmee wij bedoelen een nieuw stelsel waarin centraal staat wat inwoners zelf kunnen en willen , hebben wij de ambitie om de cultuuromslag van ‘zorgen voor, naar ‘zorgen dat’ te realiseren. Wij willen dit samen met de gemeente Bellingwedde oppakken zodat uiteindelijk er een gezamenlijke transformatie op het sociaal domein ontstaat.
5
2.1. Een foto van Vlagtwedde Als we een’ foto’ van de gemeente Vlagtwedde maken blijkt dat in onze gemeente veel ouderen en mensen met een (verstandelijke, lichamelijke, psychische) beperking wonen. Daarnaast hebben wij te maken met bevolkingskrimp. Dit vraagt om meer activiteiten in de nulde lijn (eigen kracht van de burgers) waarbij wij willen aansluiten bij kansen en de mogelijkheden die onze gemeente biedt. Sommige oplossingen ontwikkelen zichzelf, anderen hebben een steuntje in de rug nodig. Prognose naar leeftijd Gemeente Vlagtwedde 2010-2030
0-14 jaar 15-29 jaar 30-44 jaar 45-64 jaar 65-74 jaar 75 jaar en ouder Totaal
2010 2.562 2.225 2.951 5.159 1.807 1.535 16.239
% 15,8 13,7 18,2 31,8 11,1 9,5
2020 2.169 2.169 2.299 4.885 2.387 1.752 15.661
% 13,8 13,8 14,7 31,2 15,2 11,2
2030 2.019 1.885 2.361 3.837 2.569 2.372
% 13,4 12,5 15,7 25,5 17,1 15,8
15.043
Het aantal 65+ers en alleenstaanden zal stijgen. Daardoor zal het aantal (kleine) huishoudens de komende jaren licht stijgen; De samenstelling van de bevolking verandert, waardoor er meer behoefte zal zijn aan levensloopbestendige woningen; Het aantal jongeren in de leeftijdscategorie van 0-14 jaar zal met 20% afnemen; In 2030 zal ruim 30% van onze bevolking 65 jaar en ouder zijn. Onze gemeente kent een behoorlijke vergrijzing en dubbele vergrijzing ,daarmee bedoelen wij personen die ouder dan 75 jaar zijn. Met de vergrijzing zal de vraag naar wonen, welzijn en zorg toenemen. De uitdaging voor Vlagtwedde is om een woonsituatie en woonomgeving te creëren die positief bijdraagt aan de leef kwaliteit van kwetsbare groepen waaronder ouderen. Hier ligt ook een belangrijke opgave voor de woningcorporatie en voor de eigenaar bewoner als het gaat om de particuliere woningvoorraad. De veranderende demografische opbouw heeft veel invloed op de leefbaarheid in onze gemeente. Meer ouderen betekent immers een groter beslag op functies en voorzieningen waar met name ouderen gebruik van maken zoals zorg, welzijn en cultuur. Bereikbaarheid, toegankelijkheid en mobiliteit zijn thema’s die bij groei van de oudere doelgroep van groter belang worden. Het verblijf in woon- en zorgcentra voor ouderen die nu nog door de AWBZ (toekomstig via de WLZ) wordt gefinancierd, wordt vergaand beperkt; we noemen dit het scheiden van wonen en zorg. Dat heeft als gevolg dat veel mensen langer thuis blijven wonen. Door het scheiden van wonen en zorg en de demografische ontwikkeling willen wij woonzorgzones creëren zoals genoemd als speerpunt in ons collegeprogramma. Het college zal de komende jaren de ontwikkeling van woon-zorg-zones in Vlagtwedde en Ter Apel ondersteunen. Er is behoefte aan: 1. Nieuwe organisatievormen van zorg binnen de huidige verzorgingstehuizen om 2. daarmee leegstand en het verdwijnen van de woonvoorziening te voorkomen 3. en de (zorg)voorzieningen betaalbaar te houden.
6
3. Wet Maatschappelijke Ondersteuning 2015 De verantwoordelijkheden die de gemeente nu al heeft onder de Wmo worden verder uitgebreid vanaf 1 januari 2015. Op basis van deze wet worden nagenoeg alle taken op het gebied van maatschappelijke ondersteuning de verantwoordelijkheid van de gemeente en wordt de gemeente volledig verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning van nieuwe doelgroepen zoals mensen met niet aangeboren hersenletsel, licht verstandelijk gehandicapten en mensen met een psychische beperking of psychiatrische aandoening. Concreet betekent dit dat vanaf 1 januari 2015 het volgende verandert:
De Rijksbijdrage voor hulp bij het huishouden wordt gekort tot 60% van het huidige budget. Begeleiding: mensen kunnen geen aanspraak meer maken op begeleiding en kortdurend verblijf uit de AWBZ. Gemeenten worden verantwoordelijk voor deze ondersteuning. Cliëntondersteuning: de middelen in de AWBZ voor cliëntondersteuning, die nu worden verstrekt aan MEE worden per 2015 overgeheveld naar de gemeenten. Beschermd wonen: gemeenten worden verantwoordelijk voor de ondersteuning en het bieden van onderdak aan mensen met een psychiatrische aandoening. Waarbij niet behandeling maar op participatie gerichte ondersteuning vanuit een beschermde woonomgeving centraal staat. Ook het bieden van een beschermde woonomgeving aan deze doelgroep wordt een taak van gemeenten. Per cluster van gemeenten wordt een centrum gemeente hiervoor verantwoordelijk. Voor ons is dat gemeente Groningen. Financiële maatwerkvoorziening: de compensatie eigen risico, de aftrek specifieke zorgkosten en de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten worden vervangen door een maatwerkvoorziening. Deze regeling kan worden ingezet in het brede sociale domein.
Het kabinet wil zorgen voor meer maatwerk, meer ondersteuning in de buurt en samenwerking tussen verschillende aanbieders. De Wmo 2015 biedt kansen voor alle partijen om de komende jaren de ondersteuning beter af te stemmen op de individuele cliënt en slimmer en doelmatiger te organiseren. ‘Compensatieplicht’ in de huidige Wmo wordt vervangen door het begrip ‘maatwerkvoorziening ten behoeve van de zelfredzaamheid’. Uit de wettekst: ‘maatwerkvoorziening: op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen’ Dit begrip krijgt een belangrijke rol in de Wmo 2015. In de nieuwe Wmo wordt niet aangegeven welke producten de gemeenten aan de inwoners moeten aanbieden. De drieledige opgave van de Wmo 2015 luidt:
Bevorderen van de sociale samenhang, de mantelzorg en vrijwilligerswerk, de toegankelijkheid van voorzieningen, voor mensen met een beperking, de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente en het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld; Het bevorderen van de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of psychosociale problemen in de eigen leefomgeving; Bieden van beschermd wonen en opvang. 7
De nieuwe taken vragen om een andere invulling van het lokaal sociaal beleid waarbij de focus ligt op mensen en niet op regelingen en systemen. Bij de nieuwe taken hoort ook de samenwerking met zorgverzekeraars en zorgaanbieders als bedoeld in de Zorgverzekeringswet met het oog op een zo integraal mogelijke dienstverlening. Onze gemeente blijft kiezen voor het ondersteunen van kwetsbare burgers. Mensen die in hun dagelijks leven tegen problemen aanlopen die zij niet meer zelfstandig kunnen oplossen zoals afnemende gezondheid, psychische problemen of een kleinere sociale kring. Afzonderlijk zijn deze problemen oplosbaar maar samen stellen ze (te) hoge eisen aan de burger. We spreken dan van kwetsbaarheid. Deze burgers willen wij zoveel mogelijk ontzien bij besparingsoperaties. Zij verdienen onze zorg en ondersteuning. Om dit goed te realiseren werken we samen met professionele en nietprofessionele zorg. Stappen in het onderkennen van kwetsbaarheid worden bij ouderen 75+, gezet door middel van seniorenvoorlichters; mantelzorgvoorlichters, ouderenadviseurs. Inmiddels is uit onderzoek gebleken dat 2x per jaar een gesprek voeren met een oudere, de zorgkosten met 20% laat verminderen. Bij mensen met een verstandelijke beperking heeft de ondersteuning vanuit de MEEorganisatie hierin een grote rol; deze rol continueren wij in 2015.
4. Nieuwe doelgroepen en taken 4.1. Begeleiding De gemeenten krijgen vanaf 2015 veel meer verantwoordelijkheden voor de zorg en het ondersteunen van mensen met een verstandelijke, lichamelijke en/of psychische beperking. Begeleiding heeft tot doel bevordering, behoud of compensatie van zelfredzaamheid zodat opname in een instelling of verwaarlozing wordt voorkomen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om woonbegeleiding, thuisbegeleiding, dagactiviteiten, vakantie-activiteiten etc. Voor de nieuwe doelgroepen is in de nieuwe wet opgenomen dat er een overgangsrecht is voor huidige AWBZ cliënten. Dat betekent dat personen die op 1 januari 2015 AWBZ zorg ontvangen, gedurende de looptijd van hun indicatiebesluit recht houden op die zorg die aan het betreffende indicatiebesluit verbonden is. Dit geldt tot uiterlijk 31 december 2015. De condities die onder de AWBZ van toepassing waren blijven gedurende deze periode van kracht; dit geldt ook voor de eigen bijdragen. Het college krijgt echter de bevoegdheid om gedurende de periode tot 31 december 2015 een ander besluit te nemen met betrekking tot het eerder afgegeven AWBZ-indicatiebesluit over de te verlenen ondersteuning, onder de voorwaarde dat een dergelijk besluit op zorgvuldige wijze tot stand komt. Dit geeft ons de ruimte om in overleg met de gebruiker te komen tot een andere dan de huidige voorziening; een maatwerkvoorziening. Komend jaar zal met deze cliënten afzonderlijk gekeken worden wat iemand nodig heeft als maatwerkvoorziening. In Vlagtwedde gaat het in deze AWBZ transitie op basis van de cijfers die bekend zijn per 1 oktober 2014 in totaal om 260 personen. Waarvan 195 personen zorg in natura (ZIN) ontvangen, 58 met een PGB de ondersteuning inkopen en 7 personen die zowel ZIN als een PGB ontvangen. Een klein deel van deze cliënten maakt al gebruik van de individuele Wmo-voorzieningen in onze gemeente.
8
4.2. Continuïteitarrangement zorg in natura Voor onze inwoners met een beperking verandert de komende jaren al veel. Voor hen is het belangrijk zijn dat zij terug kunnen vallen op een voor hen vertrouwde organisatie. Daarom hebben wij gekozen voor het continuïteitsarrangement, zowel ten aanzien van de zorgaanbieders als de inzet van MEE. In de provincie Groningen zijn veel instellingen/aanbieders betrokken bij de levering van de huidige AWBZ zorg. Samen met 21 andere Groninger gemeenten ( behalve de gemeente Bellingwedde), hebben wij gekozen voor het continuïteitsarrangement voor het overgangsjaar 2015 zodat niemand tussen wal en schip valt. In dit arrangement wordt de zorg in natura gezamenlijk door de gemeenten ingekocht bij die zorgaanbieders die al een contract met het zorgkantoor Groningen hebben. Eind september 2014 zijn hiervoor de contracten getekend. Medio oktober komt er meer informatie over de gecontracteerde partijen in onze gemeente. Dan is ook duidelijk hoeveel inwoners door deze aanbieders in 2014 worden ondersteund. Het continuïteitsarrangement richt zich primair op cliënten met een in 2015 doorlopende indicatie. Cliënten die een herindicatie krijgen in 2015 en nieuwe cliënten kunnen ook instromen in dit continuïteitsarrangement. Met het afsluiten van een ‘AWBZ-arrangement’ willen we bereiken dat:
Er zo min mogelijk maatschappelijke onrust ontstaat (er dus geen kwetsbare mensen tussen wal en schip vallen), De zorg voor mensen met een op 1 januari 2015 doorlopende indicatie voor de te decentraliseren onderdelen uit de AWBZ de geïndiceerde zorg (conform indicatie) wordt gecontinueerd, Deze zorg zoveel mogelijk door de huidige aanbieder/begeleider wordt geleverd, De korting op het budget in het arrangement is opgenomen (de gemeentelijke korting is onderdeel van de vergoeding voor de te leveren zorg), Een deel van het beschikbaar budget beschikbaar komt voor het initiëren van noodzakelijke verandering (transitie) in de wijze waarop zorg is georganiseerd, de aard van de zorg en de omvang van de zorg, Er een goede verbinding is gelegd tussen dit arrangement en het transitiearrangement jeugd, Continuïteit van zorg voor cliënten die hiervoor een PGB gebruiken dient nader te worden uitgewerkt.
In 2015 wordt gekeken hoe het arrangement vorm gaat krijgen voor 2016 en volgende jaren. Samenwerking met andere Groninger gemeenten voor dit vervolg wordt daarbij nadrukkelijk onderzocht.
4.3. Het persoonsgebonden budget (PGB) De visie achter het PGB is dat mensen zelf regisseur over hun leven zijn, waarbij zij hun leven inrichten zoals zij dat willen. Ook als zij daarbij ondersteuning van de gemeente nodig hebben. Het inkopen van ondersteuning met een PGB is bij uitstek een vorm van eigen regie. Mensen kunnen hiermee ook ondersteuning inkopen die qua inhoud en/of vorm nog niet door de gemeente ingekocht is. In de Wmo 2015 is opgenomen dat er geen bedrag aan een cliënt wordt uitgekeerd waaruit zelf de betalingen worden gedaan. Er wordt hem een bedrag ter beschikking gesteld. Namens het college worden door de Sociale Verzekeringsbank (SVB) betalingen verricht aan degene die de hulp verleend. Voor dit trekkingsrecht is gekozen om fraude zoveel mogelijk te voorkomen. 9
In de nieuwe wetgeving (Wmo 2015 en Jeugdwet) zijn kaders en handvatten geboden om het PGB nader uit te werken. Leidend principe in de wet is dat een cliënt zelf kan kiezen of hij de toegekende ondersteuning (jeugd) / voorziening (Wmo) in de vorm van Zorg in Natura (ZIN) of PGB wenst. Om deze keuzevrijheid te borgen is een gelijkwaardige toegang tot het PGB en ZIN belangrijk. In de nieuwe wet geldt nu dat een PGB wordt verstrekt als een cliënt aan de volgende voorwaarden voldoet:
een cliënt moet naar oordeel van het college op eigen kracht voldoende in staat zijn de aan PGB verbonden taken op verantwoorde wijze uit te voeren. Dat mag ook met behulp van sociale netwerk of een curator, bewindvoerder, mentor of gemachtigde. een cliënt zich gemotiveerd op het standpunt stelt dat hij het PGB wenst (Wmo) of dat het zorg in natura aanbod niet passend is (Jeugdwet). naar oordeel van het college is gewaarborgd dat de ondersteuning van goede kwaliteit is. Kwaliteit wordt in beide wetten verder uitgewerkt, de belangrijkste eisen daarbij zijn dat de zorg, veilig, doeltreffend en cliëntgericht geleverd wordt.
De hierboven genoemde voorwaarden - met de daarbij behorende uitwerking - vormen het toetsingskader of iemand in aanmerking komt voor een PGB. We willen ons beleid zo inrichten dat het PGB- beleid voor de jeugd gelijk is aan dat van de Wmo, tenzij dit op grond van de respectievelijke wetten nog niet mogelijk is. Dit beleid willen wij verder in overleg met de gemeente Bellingwedde door ontwikkelen. In de Verordening jeugdhulp gemeente Vlagtwedde 2015 en in de Verordening maatschappelijke ondersteuning gemeente Vlagtwedde 2015 staat dat het college hiervoor nadere regels zal vaststellen. 4.4. Clientondersteuning Op grond van de Wmo 2015 moeten gemeenten vanaf 2015 onafhankelijke cliëntondersteuning beschikbaar hebben. Cliëntondersteuning is het bieden van informatie, advies en algemene ondersteuning die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid, participatie en het verkrijgen van een zo integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van wonen, welzijn zorg , werk en inkomen. De verplichting tot het beschikbaar hebben van cliëntondersteuning reikt dus verder dan alleen de Wmo. Cliëntondersteuning moet beschikbaar zijn voor het hele sociale domein, dus ook in het kader van de Jeugdwet, de Participatiewet en voor mensen die een beroep doen op de Wet Langdurige Zorg. De middelen in de AWBZ voor cliëntondersteuning die nu worden verstrekt aan MEE worden per 2015 overgeheveld naar de gemeenten. Wij hechten veel waarde aan de kennis en kunde van MEE Groningen, omdat deze organisatie beschikt over specifieke kennis van diverse beperkingen. In het belang van de continuïteit van de expertise sluiten wij, in ieder geval voor 2015, samen met twintig andere Groningse gemeenten een transitiearrangement met MEE Groningen af. In dit transitiearrangement is opgenomen dat het onderdeel Integrale Vroeghulp en de deelname aan de zorgnetwerken in de expertpool komt. Over de lokale inzet van MEE maken wij dit najaar afspraken.
10
4.5. Financieel maatwerk De compensatie eigen risico (Cer), de aftrek specifieke zorgkosten en de wet tegemoetkoming chronisch zieken (Wtcg) worden vervangen door een maatwerkvoorziening. Deze regeling kan overigens ingezet worden in het brede sociale domein. Begin juni 2014 is door het Rijk besloten met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2014 de landelijke compensatieregelingen Cer en Wtcg af te schaffen en te decentraliseren naar de gemeente. Cer- ontvangers merken eind 2014 al dat ze geen compensatie meer ontvangen. Wtcg ontvangers merken het effect van de afschaffing in januari 2015 voor het eerst. De rekening voor de eigen bijdrage van hun Wmo- voorziening is vanaf die datum een derde hoger. Tevens wordt aan het eind van 2015 geen algemene tegemoetkoming meer uitgekeerd. De gemeente krijgt vanaf 2015 ongeveer 1/3 van de huidige Cer- en Wtcg middelen en is vrij te beslissen of zij deze middelen inzet voor dergelijke regelingen. Wij streven ernaar deze middelen terecht te laten komen bij degenen die dit het meest nodig hebben. Dit vraagt om keuzes, het college zal bij nadere regeling bepalen in welke gevallen een tegemoetkoming kan worden verstrekt.
4.6. Beschermd Wonen Vanaf januari 2015 zijn alle gemeenten verantwoordelijk voor het beschermd wonen. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het bieden van onderdak en begeleiding aan personen met een psychiatrische aandoening. Gemeenten zijn echter niet verantwoordelijk voor de behandeling van deze personen. Deze behandeling blijft onderdeel van de zorgverzekeringswet. Het Rijk heeft 43 centrumgemeenten die nu verantwoordelijk zijn voor de maatschappelijke opvang ook materieel hiervoor verantwoordelijk gesteld. De aanvragen voor beschermd wonen lopen vooralsnog via centrum gemeente Groningen. Samenwerking tussen centrum-en regiogemeenten is daarbij van groot belang. Er wordt nu vorm gegeven aan een formele gemeenschappelijke regeling voor 1 jaar. Parallel hieraan start de gemeente Groningen, als centrumgemeente, een aanbestedingstraject voor 2015. Voor wat betreft aanspraak op beschermd wonen GGZ geldt een overgangstermijn van tenminste vijf volle kalenderjaren.
5. Algemene- en maatwerkvoorzieningen Gemeenten moeten maatschappelijke ondersteuning in het kader van zelfredzaamheid bieden. De gemeente mag zelf bepalen hoe de maatschappelijke ondersteuning eruit ziet, zolang de ondersteuning maar een passende oplossing biedt voor het probleem. Dit biedt gemeenten de ruimte om nieuwe vormen van ondersteuning te ontwikkelen. Deze ondersteuning kan bestaan uit algemene of maatwerkvoorzieningen waarvan inwoners zonder indicatie gebruik kunnen maken. Over het algemeen zijn algemene voorzieningen goedkoper dan maatwerkvoorzieningen. Om die reden zullen de komende jaren meer algemene voorzieningen worden ontwikkeld. Ook Vlagtwedde volgt deze ontwikkeling en zal de ketenorganisaties stimuleren algemene voorzieningen door te ontwikkelen. Dit doen we door afspraken te maken in de overeenkomsten en hierin ruimte in te bouwen voor innovaties. Van belang blijft naast de kwaliteit de effectiviteit van de ondersteuning te monitoren.
11
5.1. Maatwerkvoorziening Wanneer inwoners van onze gemeente niet in staat zijn om op eigen kracht of met behulp van mantelzorg of vrijwilligers voldoende ondersteuning te (laten) organiseren dan kunnen zij terecht bij ons klant contact centrum en gaat de aanmelding naar het Wmo-team. In dit eerste contact wordt gekeken of er kan worden doorverwezen naar de eerste lijn. Zo niet, dan volgt een ‘keukentafelgesprek’ en wordt gezocht naar de meest passende ondersteuning. Dit kan uitmonden in een aanvraag voor een maatwerkvoorziening. Op grond van de Wmo 2015 is het college verplicht om binnen 6 weken na melding een onderzoek te doen naar de behoefte van ondersteuning. Het college zorgt voor een schriftelijke vastlegging van dit onderzoek en verstrekt na dit gesprek een verslag van de onderzoeksuitkomsten aan de cliënt. Het college kan dit verslag aanmerken als een aanvraag indien de cliënt dat wil en het verslag heeft ondertekend. In spoedeisende gevallen kan het college een passende tijdelijke maatregel treffen. In de Wmo 2015 worden de domeinen, zoals huishouden, niet meer genoemd. In de wettekst is alleen sprake van maatwerk- en algemene voorzieningen. Het rijk stelt echter jaarlijks nog een bedrag voor hulp bij het huishouden beschikbaar. Zij geeft echter niet aan op welke wijze dit kan worden verstrekt. In 2012 zijn wij gestart met de kanteling van de Wmo. Uit het Wmoklantonderzoek 2013 blijkt dat de klanttevredenheid bij de individuele voorzieningen onverminderd hoog blijft, ook nu er gekanteld wordt gewerkt. Om de ondersteuningsbehoefte te bepalen volgt een onderzoek door de Wmo-consulent. Het gaat om het afstappen van het claim-denken (ik heb recht op… wijzigt in, ik kan zelf… en heb dan nog dat nodig…..) en het uit gaan van de eigen kracht en verantwoordelijkheid. Het ‘ keukentafelgesprek’ is het moment om de ondersteuningsvraag helder te krijgen en vast te stellen met het oog op te bereiken resultaten en de oplossingen die daarbij passen, inclusief de eigen mogelijkheden. Mensen zullen dus meer zelf moeten gaan doen en regelen met steun van hun naasten. Eigen kracht, het sociaal netwerk en de collectieve voorzieningen gaan wij in samenwerking met onze ketenpartners verder ontwikkelen en beter benutten. Het rijksbudget van hulp bij het huishouden wordt vanaf 2015 gekort met 40%. Door extra financiële toezeggingen van het rijk lijken de kortingen de komende jaren minder drastisch dan voorzien. Zowel in 2015 als in 2016 komt jaarlijks € 75 miljoen extra beschikbaar. Bovendien wordt eenmalig € 40 miljoen aan dit budget toegevoegd. In totaal is over 2 jaar € 190 miljoen beschikbaar voor een huishoudelijke hulp toelage (HHT). Een aanvraag hebben wij ingediend bij het ministerie van VWS. Het uiteindelijke plan voor de toekenning moet in samenwerking met zorgaanbieders tot stand komen en biedt mogelijkheden tot innovatie. Doel van de HHT is om bij te dragen aan het langer behoud van de volwaardige werkgelegenheid binnen de thuiszorg. Voor 2015 kiest de gemeente Vlagtwedde voor een zachte landing van de hulp bij het huishouden. De gemeente Vlagtwedde heeft de huishoudelijke hulp die via de huidige Wmo als zorg in natura wordt verstrekt, in 2012 aanbesteed. De overeenkomsten zijn afgesloten voor een periode van 2 jaar vanaf 1 april 2012, met de mogelijkheid van twee jaar verlenging. Vóór 1 oktober 2014 heeft het college besloten om de overeenkomsten voor huishoudelijke hulp met één jaar schriftelijk te verlengen tot 1 april 2016. Vooralsnog blijven we werken met de huidige indicaties voor het aantal uren hulp per cliënt (HH1 en HH2). Herindicaties en wijziging in het verstrekkingenbeleid sluiten wij de komende jaren niet uit gelet op de bezuiniging door het rijk op het budget voor hulp bij het huishouden. 12
5.2 Eigen bijdrage maatwerkvoorziening Uitgangspunt van de Wmo 2015 is dat ondersteuning beschikbaar is voor diegenen die daarop zijn aangewezen, ongeacht de hoogte van het inkomen en vermogen. De gemeente heeft vrijheid om te bepalen of er een (eigen) bijdrage wordt gevraagd en voor welke (groepen van) voorzieningen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen algemene voorzieningen waarvoor een bijdrage kan worden gevraagd en maatwerkvoorzieningen waar een eigen bijdrage voor geldt. Deze bijdrage wordt door het CAK geind. De hoogte van de eigen bijdrage voor een maatwerkvoorziening is afhankelijk van het inkomen en het vermogen van de cliënt en zijn huishouden. Daarnaast wordt door het CAK rekening gehouden met mogelijke samenloop (cumulatie) van eigen bijdragen binnen één huishouden, indien meerdere maatwerkvoorzieningen toegekend zijn.
5.3 Eigen bijdrage algemene voorzieningen Voor de algemene voorzieningen is dit anders; algemene voorzieningen zijn zonder indicatie beschikbaar en in principe vrij toegankelijk. Er kan wel een bijdrage worden gevraagd. In Vlagtwedde willen we de burger zoveel mogelijk stimuleren om het probleem op te lossen in eigen kring of op de vrije markt. Een algemene voorziening is de eerstvolgende voorziening waar een beroep op kan worden gedaan. We kiezen ervoor om terughoudend om te gaan met algemene voorzieningen waarvoor een bijdrage kan worden gevraagd. We hopen dat mensen – mede door een financiële prikkel –gebruik maken van een algemene voorziening in plaats van een maatwerkvoorziening.
6. Eigen Kracht Verzilveren Het project ‘De Kracht van ter Apelkanaal’ laat zien dat mensen naar elkaar omkijken. Mensen dragen zorg voor elkaar en helpen elkaar met kleine en grote klussen, met hand- en spandiensten en vervoer. Er is een mentaliteit van we doen het met en voor elkaar. Onder eigen kracht verstaan we het zelf de touwen in handen hebben en houden, meer eigenaar zijn van het probleem en naar (creatieve) oplossingen zoeken binnen de eigen mogelijkheden. Kortom:
Eerst inzet eigen kracht en nemen van verantwoordelijkheid; zelf- en samen redzaam zijn; Wanneer nodig en mogelijk een beroep doen op de mantelzorg en informele zorg Daarna inschakelen van professionele ondersteuning Draagkracht is een leidend principe Gespecialiseerde hulp blijft nodig en moet toegankelijk zijn; Gebruik maken van de kracht van het dorp en de sociale samenhang; Maximaal gebruikmaken van de kwaliteiten van onze inwoners; Ondersteunen burgerinitiatieven via ons fonds ‘ Wonen en Leven’*.
Wij willen dat onze inwoners optimale kansen krijgen om zelfstandigheid te ontwikkelen of te bevorderen zodat zij deel kunnen blijven nemen aan de samenleving. *Om burgerinitiatieven te stimuleren hebben wij het fonds ‘Wonen en Leven’ ingericht. Tot een bedrag van maximaal € 5000,- kan een initiatief worden ondersteund.
13
Eigen verantwoordelijkheid en samen-redzaamheid vormen hierbij het uitgangspunt. Omzien naar elkaar en onderlinge zorgzaamheid zijn van groot belang. Zo nodig draagt de gemeente zorg voor een vangnet van ondersteunende voorzieningen. Vergroten van het welzijn en de zelfredzaamheid begint in de directe omgeving. Dat is een goede grondslag om in coproductie met bewoners, vrijwilligers en professionals maatwerk te organiseren in de ondersteuning en zorg waar dat nodig is. Het invoeren van nieuwe taken vraagt meer dan een bundeling van het geheel. Het vraagt een manier van werken in lijn met de kanteling van de Wmo en de 8 bakens van welzijn nieuwe stijl. Maatschappelijke participatie, sociale samenhang en noaberschap worden geactiveerd op Vlagtwedder maat en schaal. Zo willen we de eigen kracht verzilveren.
7. Mantelzorgers en vrijwilligers Met de vernieuwing van het sociale domein wordt vaker en langduriger een beroep gedaan op mantelzorgers en vrijwilligers. Vanuit het rijk worden hiervoor extra financiële middelen overgeheveld naar gemeenten. Als gemeente zijn we vanuit de huidige Wmo verantwoordelijk voor de ondersteuning van mantelzorgers. Gemiddeld besteden werkende mantelzorgers zeventien uur per week aan zorgtaken. De helft voelt zich zwaar belast en heeft problemen met de combinatie van werken en zorgen. Hulp vragen of de zorg delen vinden veel mantelzorgers lastig. Mantelzorgers zien zichzelf vaak niet als zodanig, omdat ze het vanzelfsprekend vinden om voor hun partner, kind of ouder te zorgen. De ondersteuning van hen is daarom hard nodig om er voor te zorgen dat ze dit volhouden. Mantelzorgondersteuning en het vroegtijdig signaleren van overbelaste mantelzorgers hebben prioriteit. Samen met mantelzorgers, belangenorganisaties en de zorg- en welzijnsaanbieders willen we komen tot een mantelzorgakkoord voor onze gemeente. Daarin vragen we ook aandacht voor jonge mantelzorgers.
14
De Wmo 2015 brengt de volgende veranderingen met zich mee: - Waardering van mantelzorgers is een nieuwe taak van gemeenten. Op dit moment kunnen mantelzorgers bij de Sociale Verzekeringsbank een mantelzorgcompliment aanvragen (maximaal 200 euro per jaar). Als de Wmo 2015 van kracht is houdt het mantelzorgcompliment op te bestaan. De waardering wordt vanaf dat moment een taak van gemeenten. Hiervoor zal nog nieuw beleid worden ontwikkeld. - Per 1 januari 2015 wordt het onderdeel respijtzorg van het kortdurend verblijf overgeheveld van de AWBZ naar de Wmo 2015. Kortdurend verblijf zorgt voor een tijdelijke ontlasting van mantelzorgers. Met de overheveling van de respijtzorg , een onderdeel van de mantelzorgondersteuning, krijgen we als gemeente meer mogelijkheden om mantelzorgers te ondersteunen. De manier waarop we dat doen is aan ons. Een van de mogelijkheden om mantelzorgers (tijdelijk) te ontlasten is de totstandkoming van een Westerwolds Zorghuis. In de Raadsvergadering van juni jl. is de motie van Groen Links : ‘Onderzoek mogelijkheden Westerwolds Zorghuis’, raadsbreed aangenomen. In deze motie verzoekt de raad het college om in gesprek te gaan met zorgaanbieders en welzijnsorganisaties om te mogelijkheden te onderzoeken voor bundeling van zorg binnen de kernen in de gemeente Vlagtwedde voor het Westerwolds Zorghuis, waar thuiszorg, mantelzorg en kortdurende zorg onder 1 dak gebracht worden. We gaan de nieuwe taken samenvoegen met de bestaande gemeentelijke mantelzorgondersteuning en toewerken naar een samenhangend geheel van lichte tot intensieve vormen van mantelzorgondersteuning en respijtzorg. Dit aanbod moet afgestemd zijn op de hulpvraag en behoefte van mantelzorgers. Wij gaan dit nieuwe beleid samen met de gemeente Bellingwedde oppakken. Naast het ondersteunen van mantelzorgers moeten gemeenten ook vrijwilligers ondersteunen. Hierbij moet onderscheid worden gemaakt tussen vrijwilligers die informele zorg verlenen en vrijwilligers in het reguliere verenigingsleven. De ondersteuning van beide groepen moet georganiseerd worden maar zij hebben een verschillende behoefte aan ondersteuning. Via Rzijn kan worden voorzien in de behoefte van ondersteuning van vrijwilligers. Met de gemeente Bellingwedde willen wij het komende jaar hier gezamenlijk beleid op ontwikkelen en daarbij ook de mogelijkheden in de nieuwe Participatiewet betrekken.
8. Samen met huisartsen, wijkverpleegkundigen en zorgverzekeraar Als poortwachter in de gezondheidszorg heeft vooral de huisarts, een belangrijke functie. Niet alleen omdat kwetsbare personen vaak met hun vragen, naar de huisarts gaan die daarmee de eerste beoordeling doet. Maar ook omdat een deel van de ondersteuning door de huisarts zelf of door direct daaraan gelieerde eerstelijns-functies geleverd wordt. Samenwerking met de huisartsen die werkzaam zijn in onze gemeente vinden wij belangrijk; wij zullen in 2015 deze samenwerking intensiveren.
15
8.1. Wijkverpleegkundigen De inzet van wijkverpleegkundigen maakt het mogelijk het medische en het sociale domein met elkaar te verbinden. Dit heeft onze deelname aan het project de ‘zichtbare schakel’ laten zien. Wij hopen op deze ervaringen verder te bouwen. Afstemming en samenwerkingsafspraken tussen huisartsen en wijkverpleegkundigen over signalering, triage en ondersteuning zijn daarin belangrijk.
8.2. Zorgverzekeraar Het is cruciaal dat de samenwerking tussen gemeente en Menzis zorgverzekeraar wordt geïntensiveerd. We hebben een gezamenlijk belang, namelijk het vergroten van de kwaliteit van de dienstverlening, het beheersen van de kosten en het delen van informatie over de zorg- en ondersteuningsvraag van inwoners. Over dat laatste punt hebben we ondertussen goede afspraken gemaakt met Menzis. Tevens ligt er met ingang van 2015 een relatie met de (nieuwe) functie thuisverpleging, die via de Zorgverzekeringswet wordt gefinancierd. De persoonlijke verzorging wordt onderdeel van deze functie. Het is van groot belang dat hierover afspraken tussen de gemeenten en zorgverzekeraars worden gemaakt.
9. Communicatie Half oktober is VWS gestart met een publiekscampagne. Via landelijke en regionale dagbladen en radio en tv. worden burgers geïnformeerd over de aanstaande veranderingen in de zorg. Ook zijn er informatie folders beschikbaar zowel digitaal als voor de wachtkamer van bv een huisarts, bibliotheek, steunstee. De campagne zal duidelijk maken wat de veranderingen op landelijk niveau zijn en waar het publiek en de huidige cliënten hun ondersteuningsvraag kunnen stellen. In het late najaar behandelt de campagne enkele thematische veranderingen waaronder de pakketmaatregelen en mantelzorg. Vlagtwedde wil zo veel mogelijk actief en interactief communiceren over het transitie- en transformatieproces, dus niet alleen informeren maar vooral ook uitwisselen met elkaar. Dit voorjaar heeft een eerste informatieronde voor inwoners in de steunstees plaatsgevonden. Vanaf begin november start een tweede ronde in de steunstees. Tijdens deze bijeenkomsten zal de gemeente de veranderingen voor haar inwoners vanaf 2015 presenteren. Half december zullen wij onze burgers uitgebreid informeren via de Ter Apeler Courant . Daarmee zullen wij ook een breder publiek trekken dan ‘ onze’ doelgroepen. Ook op de gemeentelijke website wordt aandacht besteed aan de komende veranderingen. Met de Participatieraad is regelmatig overleg over de ontwikkelingen in het sociaal domein. Onze keten partners informeren wij tijdens bijeenkomsten sociaal domein breed.
16
10. Budgetten 2015 gemeente Vlagtwedde In het najaar wordt de Wmo begroting 2015 door de Raad vastgesteld. Daarin staan naast de nieuwe de oude taken vermeld zoals die tot en met 2014 worden uitgevoerd. In het begrotingsvoorstel wordt voor de taken die vanuit de AWBZ overkomen, voorgesteld de beschikbare middelen in te zetten zoals hieronder weergegeven. Uitgangspunt voor de verdeling van de budgetten is de verdeling zoals macro economisch door het rijk wordt voorgesteld. Inkomsten: Rijk Inschatting eigenbijdrage via het CAK Totaal:
€ 3.285.984 € 129.009 + € 3.414.993
Totaal beschikbaar voor nieuwe taken voor Vlagtwedde van het Rijk en inschatting eigenbijdrage
€ 3.414.993
via het CAK Wtcg en Cer (inkomensondersteunende voorzieningen) Wijkteams Mantelzorg (o.a. mantelzorgcompliment)
325.579
16.430 108.437
Doventolk
13.144
Uitvoeringsbudget transitie AWBZ
65.719
Deelbudget Inkoop Begeleiding etc.
2.756.675
Bovenstaand deelbudget van 2.756.675 wordt over de onderstaande posten verdeeld: Inloop GGZ
38.593
Cliëntondersteuning MEE -
Vroeghulp Cliëntondersteuning
1.846 136.048
Uitvoeringskosten gemeente
81.276
Transformatiekosten gemeente:
135.460
Budget voor PGB’s
692.458
Budget voor zorg in natura via continuïteitsarrangementen,
1.800.003
17
Bijlage Lijst van afkortingen ADL AMvB AMW Awb AWBZ CAK CER CIZ CJGV CMO CTO 3-D GGD GGZ HH HHT JGZ KCC MEE MFA MO OGGz OOGO OV PGB VNG VG VGG VWS Wmo WLZ Wtcg Wvg WWB WWZ Zvw ZAT ZIN
Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen Algemene Maatregel van Bestuur Algemeen Maatschappelijk Werk Algemene wet bestuursrecht Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Centraal Administratie Kantoor Compensatie eigen risico Centrum Indicatiestelling Zorg Centrum Jeugd en gezin en Veiligheid Provinciaal Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Cliënttevredenheidsonderzoek 3-Decentralisaties(Participatiewet Jeugdzorg, AWBZ) Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst Geestelijke Gezondheidszorg Hulp bij het Huishouden Huishoudelijke Hulp Toelage Jeugdgezondheidszorg Klant Contact Centrum Stichting die ondersteuning en informatie/advies verleent aan mensen met een beperking Multifunctionele accommodatie Maatschappelijke Opvang Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Op Overeenstemming Georganiseerd Overleg Openbaar Vervoer Persoonsgebonden Budget Vereniging van Nederlandse Gemeenten Verstandelijk Gehandicapten Vereniging Groninger Gemeenten Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet maatschappelijke ondersteuning Wet Langdurige Zorg Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten) Wet voorzieningen gehandicapten Wet Werk en Bijstand Wonen, Welzijn, Zorg Zorgverzekeringswet Zorg Adviesteams Zorg in Natura
18
Beleidsplan Wmo 2015 “EIGEN KRACHT VERZILVEREN”
19
