Bedrijfsopvolging: Financiering vanuit fiscaal perspectief Mr. dr. Mascha Hoogeveen Fiscal Institute Tilburg
Fiscaliteit knelpunt in de praktijk? • Grootste knelpunten: • Vinden van een opvolger • Financiering van de bedrijfsopvolging
• Fiscaliteit geen majeur knelpunt • Desondanks: 15 faciliteiten voor de inkomstenbelasting, schenk- en erfbelasting en overdrachtsbelasting • Vrijstellingen • Doorschuifregelingen • Uitstel van betalingsregelingen
Relatie financieringsprobleem en fiscaliteit • Inkomstenbelasting en overdrachtsbelasting onderdeel van de koopsom • Schenk- en erfbelasting vormen gehele koopsom • Financiering belastingheffing is onderdeel van het financieringsprobleem • Treffen van belastingmaatregelen daarom juist?
Doelen bedrijfsopvolgingsfacilteiten • Wetgever wil voorkomen dat de belastingheffing leidt tot staking van rendabele ondernemingen • Doorschuiven inkomstenbelastingclaim leidt tot lagere koopsom onderneming • Stimuleren bijdrage overdrager bij de financiering • Opvallend: wetgever wil geen financieringsproblemen oplossen, maar alleen liquiditeitsproblemen • Belastingdienst is geen bank voor het bedrijfsleven
Financieringsknelpunt nader uitgewerkt • Kleine ondernemingen hebben het het moeilijkst om een financiering te krijgen • Financieringsmarkt faalt
• Jonge ondernemingen die snel willen groeien ook, maar dit komt weinig voor • Familieondernemingen: • Solvabiliteit is goed • Wederzijds wantrouwen • Banken: vertrouwen in de oude ondernemer, wantrouwen naar de opvolger en informatieachterstand • Familiebedrijven: huiver voor het aantrekken van vreemd vermogen
• Geen financieringsproblemen in eigenlijke zin
Kader faciliteiten bij bedrijfsopvolging •
Faciliteiten moeten noodzakelijk zijn • Is er een probleem? • Moet de overheid ingrijpen of kan het aan de markt worden overgelaten?
•
Faciliteiten moeten effectief zijn • Middel moet het doel bereiken • Aandacht voor mogelijke neveneffecten • Fiscale faciliteiten zouden zo neutraal mogelijk moeten uitwerken • Geen invloed op bedrijfseconomische beslissingen – Beste bedrijfsopvolger – Beste opvolgingsmoment
•
Faciliteiten moeten proportioneel doelmatig zijn • Niet verder gaan dan nodig • Goede verhouding baten en lasten en burger en bestuursorgaan
• Stelling: Belastinggerelateerde bedrijfsopvolgingsfaciliteiten zijn noodzakelijk, effectief noch proportioneel doelmatig
Beoordeling belastinggerelateerde faciliteiten 1 • Financieringsprobleem familieondernemingen staat niet vast • Koper heeft de grootste financieringslast, maar krijgt de minste faciliteiten • Faciliteiten afhankelijk van omvang belastingheffing en daarmee willekeurig
Beoordeling belastinggerelateerde faciliteiten 2 • Faciliteiten niet neutraal ten opzichte van kiezen voor de beste opvolger • Waarom schenken en vererven zo zwaar subsidiëren? • Laagste financieringslast • Duits onderzoek: opvolging binnen familie leidt in het gunstigste geval niet tot een efficiencynadeel (Grossmann & Strulik 2009) • Is er wel een probleem?
Beoordeling belastinggerelateerde faciliteiten 3 • De spagaat van de kleine ondernemer • Kleine ondernemingen grootste financieringsproblemen • Onderneming vormt pensioen • Schenken of vererven levert echter grootste financiële voordeel • Schenking kan niet • Dan maar ondernemen tot men overlijdt?
• Inkomstenbelasting heeft geen invloed op de omvang van het financieringsprobleem • Ervaring van de IB-ondernemer zal anders zijn • Ondernemer houdt minder over voor zijn pensioen
Wie is verantwoordelijk? § Belastingheffing: primair van de ondernemer § Financiering: primair van banken en ondernemers § Alleen bij permanent marktfalen bestaat reden om in te grijpen § Op een dusdanige wijze dat de markt blijft zoeken naar oplossingen § Begeleiden gaat voor interveniëren § Bij interveniëren: geef de markt impulsen voor het zoeken naar een oplossing § Huidige fiscale faciliteiten voldoen daar niet aan
Stellingen • Uitgave van € 200 mio per jaar voor de vrijstelling voor schenk- en erfbelasting is weggegooid geld: Overheid betaalt € 200 mio om werknemers die geen baan zouden verliezen toch aan het werk te houden • Vrijstelling voor de schenk- en erfbelasting is het beleggingsproduct van het jaar • Fiscale bedrijfsopvolgingsfaciliteiten leiden tot economische verstoringen • Niet belastinggerelateerde kredietfaciliteit waarbij risico s tussen banken en overheid worden gedeeld is beste oplossing
