Arbeidsmigratie binnen de EU: een juridisch perspectief
Vleva Workshop: "Arbeidsmigratie in Europa: opportuniteit of bedreiging" 20 september 2012 Brussel
Filip Van Overmeiren, Universiteit Gent – Laga Advocaten
Tewerkstelling buitenlandse werknemers Detachering: quid? Detachering: socialezekerheidsrecht Detachering: arbeidsrecht Detachering: handhaving en controle De toekomst?
Tewerkstelling buitenlandse WN’s
Principe: Belgische migratiestop sinds 1974
Uitzondering voor arbeidsmigratie: arbeidsvergunningen- en arbeidskaartenstelsel Arbeidskaarten A, B en C (gewestelijke bevoegdheid) Meest courant: Arbeidskaart B: voor bepaalde periode (max. 12 m) bij een bepaalde WG op een bepaalde plaats Breed regime van uitzonderingen (vb. onderdanen van de EER, echtgenoot Belg, erkende vluchtelingen, …) Redelijk strikte en waterdichte controle op deze tewerkstelling (tenzij pure illegaliteit)
WN Permanent (aanwerving): Niet-EU-werknemers: arbeidsvergunningen en arbeidskaarten (tenzij vrijgesteld) EU-werknemers (onderdaan van LS): Art. 45 VWEU: “vrij verkeer van werknemers”: geen arbeidskaartverplichting Gelijke behandeling: loon- en arbeidsvoorwaarden, sociale en fiscale voordelen (Vo. 492/2011)
Overgangsmaatregelen nieuwe Lidstaten (COE): Vrees oude LS (EU15) voor “oost-west-flux” Opgeheven voor EU-8 (Polen, Tsjechië, Slovakije, Hongarije, Slovenië, Estland, Letland, Litouwen) sinds 1 mei 2009: “vrij verkeer van werknemers” Nog steeds voor EU-2 (Bulgarije en Roemenië): arbeidsvergunning en –kaart nodig MAAR ook soepele procedure voor knelpuntberoepen (bakkers, beenhouwers, metselaars, …): 5 dagen Overgangsmaatregelen EU-2 uiterlijk tot 31/12/2013 Nut van overgangsregime met detachering/zelfstandigen als “achterdeur” (enkel DE en AT hadden overgangsmaatregelen dienstenverkeer)
WN Tijdelijk (uitzending dr. WG): EU-werknemers: Onder dienstverrichting van hun WG Art. 56 VWEU: “vrij verkeer van diensten”: evenmin arbeidskaartverplichting voor gedetacheerde EU-werknemers Geen gelijkbehandelingsgarantie voor WN, maar waarborg vrij verkeer van diensten voor (detacherende) WG
WN Tijdelijk (uitzending dr. WG): Derdelandsonderdanen door niet-EUwerkgevers: arbeidsvergunningen en arbeidskaarten (tenzij vrijgesteld) Derdelandsonderdanen uitgezonden dr. EUwerkgever, GEEN ARBEIDSKAART indien wettig verblijf / wettig tewerkgesteld / regelmatige arbeidsovereenkomst / verblijfsvergunning tot 3M na dienstverlening), tenzij bij uitzendarbeid (zie recente arrest Vicoplus (C-307/09): toegang tot arbeidsmarkt) Werknemers uit BG&RO: GEEN ARBEIDSKAART indien wettige tewerkstelling in verblijfslidstaat / vergunning aldaar geldig voor duur van werken in BE
Detachering
Detachering: Quid?
Van Dale: “tijdelijk elders laten werken” Sociaalrechtelijk (SZH/ARB): tijdelijke beroepsactiviteiten in België: dagen – maanden – jaren Juridische gedaante: onderaanneming / uitzendarbeid / intra-groep Band van ondergeschiktheid met buitenlandse WG
Detachering: sociale zekerheid
Detachering: sociale zekerheid Verordeningen 883/2004 (basis) en 987/2009 (toepassing) sinds 1/5/2010 (vroeger Vo. 1408/71 en 574/72): coördinatie van SZH in EER Hoofdregel toepasselijke wetgeving: “lex loci laboris”: onderworpen aan SZH-stelsel van LS van tewerkstelling Uitzondering: detachering (art. 12 Vo 883/2004): behoud van onderwerping aan SZH-stelsel van LS van normale tewerkstelling
Detachering: sociale zekerheid Voorwaarden detachering: Behoud v. directe band tussen WG en WN (organische band) WG verricht zijn werkzaamheden normaliter in land van uitzending (substantiële activiteiten: 25 % van totale omzet in LS van uitzending) Verwachte duur: maximum 24 maanden (MAAR: tot 5 jaar) “Geen vervanging van andere gedetacheerde WN”
Effect: SZH-stelsel van uitzendlidstaat blijft van toepassing (>< ARB) Nieuwe houding RSZ: detacheringsregel is een verplichting, geen optie
Detachering: sociale zekerheid Formulier “A1” (vroeger E101) Geen voorwaarde voor geldige detachering Enkel bewijs van sociale verzekering in ander land Afgegeven in uitzendende LS, kan ook achteraf PROBLEEM E101: sterke juridische waarde; zwakke reële waarde (laksheid zendstaat bij controle voorwaarden, onvolledig of niet ingevuld, vervalst, …)
A1
Detachering: arbeidsrecht
Detachering: arbeidsrecht Toepasselijk arbeidsrecht bij detachering: LS van uitzending of LS van ontvangst of derde LS? Principe: AO = privaatrechtelijke overeenkomst, indien grensoverschrijdend: IPR inzake toepasselijk recht bij verbintenissen uit overeenkomst, incl. arbeidsovereenkomsten
Verbintenissen vóór 17/12/2009: EVO-Verdrag van 1980 Verbintenissen op of na 17/12/2009: Rome IVerordening 593/2008 (EU-lidstaten)
Detachering: arbeidsrecht Uitgangspunt: vrije wilskeuze van partijen (>< SZH) – geen keuze: recht van het land waarmee nauwst verbonden Specifiek voor Arbeidsovereenkomsten (bescherming WN): Bij rechtskeuze: minimale bescherming van de dwingende bepalingen (“waarvan niet bij overeenkomst kan worden afgeweken”) van het recht dat van toepassing zou zijn zonder rechtskeuze Indien geen rechtskeuze: Recht van land van “gewoonlijke tewerkstelling”, zelfs bij tijdelijke uitzending Recht van land van “vestiging die de WN in dienst nam” Recht van land met “nauwere aanknoping”
Detachering: arbeidsrecht Bepalingen van “bijzonder dwingend recht”: bepalingen aan de inachtneming waarvan een land zoveel belang hecht voor de handhaving van zijn openbare belangen zoals zijn politieke, sociale of economische organisatie, dat zij moet worden toegepast op elk geval dat onder de werkingssfeer ervan valt, ongeacht welk recht overeenkomstig deze verordening overigens van toepassing is op de overeenkomst: “zichzelf opdringende bepalingen” recht van een land waarmee het geval verbonden is recht van het land van de rechter (lex fori) recht van het land waar de verbintenissen krachtens de overeenkomst moeten worden of zijn nagekomen
Rechtsonzekerheid over “bepalingen van bijzonder dwingend recht” bij detachering - Ter verduidelijking: Richtlijn 96/71 of de “Detacheringsrichtlijn”
Detachering: arbeidsrecht Detacheringsrichtlijn 96/71: Doel: evenwicht vrij verkeer van diensten (WG) en sociale bescherming (WN); eerlijke mededinging Wie?: EU-ondernemingen die WN’s detacheren in het kader van een dienstverrichting (“tijdelijke” uitzending, behoud band van ondergeschiktheid) Waarop?: “transnationale verrichtingen” die als “terbeschikkingstelling (NL >< B:detachering)” worden beschouwd: aannemingsovereenkomst / intragroep / uitlenen van personeel (al dan niet uitzendkantoor) Wat?: harde kern van arbeidsvoorwaarden
Detachering: arbeidsrecht Harde kern van arbeidsvoorwaarden (van toepassing op binnen EU gedetacheerde WN’s)
in wettelijke, bestuursrechtelijke en collectieve bepalingen:
arbeidstijd en rustperioden betaalde vakantie minimumlonen ter beschikking stellen van werknemers welzijn (gezondheid en veiligheid) moederschapsbescherming gelijke behandeling mannen en vrouwen
Informatie (WN/WG/INSP) Maatregelen (>< MAAR: VVvD)
Detachering: arbeidsrecht Wet van 5 maart 2002: Ruime omzetting Werknemers (definitie door ontvangstlidstaat, >< SZH): “personen die krachtens een overeenkomst arbeidsprestaties verrichten tegen loon en onder gezag” Ruime omzetting; niet enkel AO Uitz: zeevarend personeel koopvaardijondern.
Gedetacheerde werknemers: “werknemers die een arbeidsprestatie verrichten in België en die hetzij gewoonlijk werken op het grondgebied van één of meer andere landen dan België, hetzij aangeworven zijn in een andere land dan België” Ruime omzetting; “één arbeidsprestatie in B”; WN’s gedetacheerd van overal ter wereld, niet enkel EU; ook “on-the-job training”
Detachering: arbeidsrecht Wet van 5 maart 2002: Ruime omzetting Harde kern niet opgelijst: wettelijke, bestuursrechtelijke en collectieve bepalingen “die strafrechtelijk beteugeld zijn” Ruime omzetting: Toepassing van Belgische “wetten van politie en veiligheid” (HvC: ruim in sociale zaken) – MAAR “openbare orde” indien niet expliciet in harde kern?
Alg. verb. CAO’s in alle sectoren Ruime omzetting, want enkel verplicht voor bouwsector
Afwijkingsmogelijkheden: enkel de in RL 96/71 verplicht gestelde derogatie, optionele afwijkingen niet Ruime omzetting
Detachering: arbeidsrecht Wet van 5 maart 2002: Ruime omzetting Concreet: bijna volledige Belgische arbeidsrecht in Wetten, KB’s en alg. verb. CAO’s (UITGESLOTEN: niet alg. bind. CAO’s, gebruiken en niet strafrechtelijk beteugelde bepalingen) Uitgangspunt: gelijke behandeling van WN’s (>< VVvD) >< Inspectie: realistische aanpak: minimumloon, arbeidstijd, welzijn, TBS (vb. volledige Codex Welzijn: gekkenwerk)
Detachering: harde kern Uitlening van personeel Principe: verbod van terbeschikkingstelling (overdracht van gezag) Toegelaten: Uitzendarbeid (W. 24 juli 1987) Voorwaarden:
tijdelijke vervanging van vaste WN beantwoorden aan tijdelijke vermeerdering van werk uitvoering van een uitzonderlijk werk
Erkenning nodig als uitzendkantoor door Vlaamse Overheid (private arbeidsbemiddeling = gewestbevoegdheid), ook voor buitenlandse uitzendactiviteiten (“aanwerven om ter beschikking te stellen van een gebruiker” of RECLAME)
Detachering: harde kern Uitlening van personeel Indien WG niet wordt aangeworven en uitlener is louter intermediair: ook “arbeidsbemiddeling sensu lato”: zonder vergunning dus “verboden private arbeidsbemiddeling”, maar geen TBS (enkel in dienst genomen WN’s) Allerlei uitwassen: “detacheringsbureaus” (NL), “bemiddelaars”, “projectbureaus”, … Vaak TBS maar bewijs moeilijk…
Detachering: handhaving “Maatregelen” (Art. 5 RL 96/71) Sociale documenten (equivalenten) Limosa-aanmeldingsplicht Vorderingsrecht WN’s & sociale partners Hoofdelijke aansprakelijkheid (Inspectie / Administratieve samenwerking) (Informatieverstrekking)
Detachering: Inspectie Sociale zekerheid (E101): Sociale Inspectie Arbeidsvoorwaarden: Inspectie Toezicht Sociale Wetten cf. COVRON Welzijn: Inspectie Toezicht op het Welzijn Erkenning uitzendkantoren: Vlaamse Inspectie Werk Arbeidskaarten: Vlaamse Inspectie Werk + federale sociale inspectiediensten LIMOSA: federale sociale inspectiediensten
Detachering Informatieverstrekking (Art. 4 RL 96/71): Verplichting voor ontvangende LS Overheidsinformatie voor WN’s en WG’s: verbindingsbureau, internet, brochures, vademecums, folders, … België: zwakke start Nu: Website FOD WASO: goede Engelse versie van verplichtingen bij detachering LIMOSA-portaal: what to do? (verblijf, sociaal, fiscaal)
Sociale partners: belangrijke rol Realiteit: consultancybureaus en advocaten
Detachering of vestiging zelfstandigen
Detachering of vestiging zelfstandigen Non-EU: beroepskaart EU: recht op vestiging: vestigingsvoorwaarden idem Belgische zelfstandigen (MAAR: dienstenRL: vereenvoudiging in vele sectoren) vrij verkeer van diensten: tijdelijk diensten aanbieden in België (DienstenRL: in principe volgens reglementering van oorsprongsland)
Detachering of vestiging zelfstandigen
Probleem van schijnzelfstandigheid: in realiteit een ondergeschikt verband met Belgische gebruiker
A1 (ex-E101): zelfstandigenstatuut socialezekerheidsrechtelijk onaantastbaar
Probleem van bewijsvoering over gezagsverhouding – Arbeidsrelatiewet – recente wijziging met “vermoeden van arbeidsovereenkomst” – rulingcommissie nog niet opgericht (vanaf 1/1/2013)
“Untouchables” – steeds groter wordend fenomeen – “meewerkende vennoten” van buitenlandse of Belgische vennootschap
Toekomstperspectieven Focus op dienstenverkeer ipv werknemersverkeer bij volgende uitbreidingen EU? Detacheringsbepalingen in SZH en arbeidsrecht afstemmen? Naast Detacheringsrichtlijn ook Handhavingsrichtlijn Limosa zelfstandigen na uitspraak HvJ: cf. Lidstaten steeds gesandwicht? Betere administratieve samenwerking? Ideeënbox: “Posted worker ID”, “Gids voor vergelijking van arbeidsvoorwaarden”, “Europese loonfiche”, Elektronische tijdsregistratie, “Europese Limosa”, EU Sociopol?, …
Dank voor uw aandacht! Vragen? Contact:
[email protected] [email protected]
