‘Afwezigheden’ en ‘te laat komen’ op school registreren, aanpakken en voorkomen! Kleuters zijn (meestal) niet leerplichtig. Toch kan hun afwezigheid ons zorgen baren: we vinden hun afwezigheid dan toch wel een probleem. Deze tekst geeft een richtsnoer voor de school (kleuterleidster, zorgleerkracht, directie en schoolteam) bij het bepalen van een problematische afwezigheid. De aanwijzingen hieronder zijn niet te nemen of te laten, ze zijn evenmin wettelijk afdwingbaar, ze zijn wel gedragen door de werkgroep kleuterparticipatie van het LOP Sint-Niklaas Basisonderwijs, waarin scholen, CLB’s en andere betrokkenen actief nadenken over kleuteraanwezigheid op school.
Met dank aan de redactie van Welwijs (cartoon uit Welwijs, 2007, jaargang 18, nr. 3)
1. Enkele feiten rond registratie en interpretatie van afwezigheden Uit een kleinschalig onderzoek rond “registratie van afwezigheden en te laat komen” door de zorg+medewerkers uit het Vrije en Gemeenschapsnet van Sint-Niklaas komen volgende conclusies. (De afwezigheden werden eerst via de registers van de scholen geteld; daarna volgde een gesprek met de kleuterjuffen over de interpretatie van die afwezigheden.)
Enkele cijfers en vaststellingen: •
60% zijn jongens – 40% meisjes.
•
55% betreft allochtonen – toch ook 45% autochtonen.
•
15% zijn Roma-kinderen.
•
Bij meer dan 33% geven juffen aan dat het gaat om een kansarm gezin of een POS (problematische opvoedingssituatie).
•
Het is een meer uitgesproken stadsproblematiek.
•
Te laat komen wordt in quasi geen enkele onderzochte school geregistreerd (toch vinden kleuterjuffen het storend dat kinderen te laat komen).
•
Kinderen blijven vaker op woensdag (het is maar een halve dag) of op vrijdag (nog vaker voor vakanties) afwezig dan op andere dagen. Deze afwezigheidsdagen vallen vaak samen met mama’s die 4/5de werken.
•
Kinderen die in het kleuteronderwijs regelmatig afwezig zijn, missen ook in het lager onderwijs vaak die dagen die zogezegd niet zo belangrijk zijn. Wanneer men nakijkt welke kinderen in het lager onderwijs onregelmatig naar school komen, wordt vastgesteld dat dit vaak dezelfde kinderen zijn die ook in het kleuteronderwijs regelmatig afwezig waren.
•
Er worden veel problemen vastgesteld met Roma-kinderen. Zij komen zeer onregelmatig naar school.
•
Opvallend is het verschil tussen de eigenlijke registratie en de interpretatie van afwezigheden. Er werd aan kleuterjuffen gevraagd welke van 2 kleuters het meest afwezig waren, waarop zij vaak niet het juiste antwoord gaven.
•
De reactie van kleuterjuffen op te laat komen kan sterk verschillen: op sommige kinderen wordt gewacht (‘omdat zij een goede reden hebben om te laat te zijn’), andere kinderen worden erop aangesproken dat zij te laat zijn.
Vanuit deze vaststellingen trachten we al enkele suggesties te formuleren; we illustreren ze, waar mogelijk (in het cursief).
2. Suggesties rond registratie •
Het is van groot belang dat afwezigheden én te laat komen op een goede manier geregistreerd worden.
•
Wanneer ben je te laat? Bespreek dit als school en gebruik hier één lijn in alle klassen. o o o
De werkgroep kleuterparticipatie vindt dat je te laat bent als je om 8u30 (het belteken) niet in de klas bent! In de peuterklas houden we rekening met de schoolspecifieke afspraken. Als je het gesprek met ouders aangaat rond te laat komen, kan het interessant zijn te kunnen spreken over hoe dikwijls en wanneer ze te laat zijn. Om dit mogelijk te maken, is het belangrijk om te registreren wanneer kinderen te laat komen.
•
We suggereren dat de school volgende zaken registreert (de kleuterleidster kan dit zelfstandig doen): Kleuter is aanwezig Kleuter kwam later dan het aanvangsuur in de klas Kleuter bleef deze halve dag afwezig
•
Best wordt op bepaalde momenten naar die registratie teruggegrepen. o Bijvoorbeeld 3 tot 4 keer per jaar wordt er gekeken welke kinderen “problematisch” afwezig zijn … en daar worden bepaalde stappen rond gezet …
3. Wat is een problematische afwezigheid? We spreken van een problematische afwezigheid indien door deze afwezigheid de schoolloopbaan van de kleuter in het gedrang komt. Het is belangrijk om inzicht te krijgen waarom kleuters afwezig blijven of te laat komen. Dit moet geval per geval bekeken worden. Afwezigheden zijn problematisch… •
Wanneer een kind wel ingeschreven is in een school, maar eigenlijk niet komt of veel afwezig is. o o o
•
Wanneer een kind gedurende lange tijd afwezig is. o
•
Indien het kind werkelijk zo vaak ziek is, is begeleiding nodig (schakel CLB in). Het kan belangrijk zijn dat de school op de hoogte is van de ziektetoestand. Een ouder die de kleuter moeilijk kan loslaten, houdt die bij het eerste kuchje al thuis.
Wanneer een kind systematisch te laat komt. o o
•
Kinderen krijgen zo de indruk dat sommige activiteiten minder belangrijk zijn. We geven zo aan kinderen de indruk dat een vrijdag al een weekenddag is.
Wanneer een kind vaak ziek is. o o o
•
Bijvoorbeeld een reis van drie maand naar het thuisland met een allochtone kleuter.
Wanneer een kind systematisch bepaalde activiteiten (zwemmen, turnen, moment dat de GOK-juf aanwezig is, …) mist (door telkens op woensdag, vrijdag, … afwezig te zijn). o o
•
Kinderen onder 3 jaar zijn meestal niet in staat een volledige dag naar school te komen; ze hoeven ook nog niet te komen; soms zijn ze nog niet zindelijk. Kinderen tussen 3 en 4 jaar kunnen stilaan meer naar school komen, ook een ganse dag of week. Kinderen boven 4 jaar dienen elke dag aanwezig te zijn, ook in de namiddag.
Kinderen krijgen de indruk dat op tijd ergens aankomen niet belangrijk is. Kinderen missen op die manier de verwelkoming, het gezamenlijk onthaalmoment.
Wanneer een kind fysiek aanwezig is, maar niet aandachtig is (kan zijn). o o o
Soms slagen kinderen er niet in aandachtig te zijn vanwege taal, sociaal-emotioneel welbevinden, vermoeidheid, honger, armoedesituatie. Wanneer de basisbehoeften van een kind niet vervuld zijn, kunnen zij weinig oppikken. Hier is deskundigheid en alertheid van kleuterjuffen (in samenwerking met het CLB) noodzakelijk!
Afwezigheden zijn niet problematisch… •
Wanneer een kind bij het begin van de schoolloopbaan af en toe afwezig is omdat het nog moet wennen aan het schoolritme (bijslapen in de namiddag,…). o
•
Wanneer jonge kleuters eens een weekje met mama en papa naar zee gaan. o
•
Een kind van 2,5 jaar komt best in de voormiddag naar school.
Mei kan al een mooie maand zijn; het is dan goedkoper om op reis te gaan.
Wanneer een kleuter af en toe thuis blijft bij mama op haar vrije dag. o
Wel opletten dat er geen activiteiten systematisch gemist worden.
4. Suggesties voor de aanpak van afwezigheden of regelmatig te laat komen van kleuters op school •
Wacht niet te lang om afwezigheden bespreekbaar te stellen. o o
•
Nodig ouders uit voor een open gesprek. o
•
o o
Gebruik het boek ’Als ik niet op school ben’ om samen met kleuters te werken rond afwezigheden. Het boek is bruikbaar om kleuters op een positieve manier te laten aanvoelen dat we hen nodig hebben op school.
Als leerkracht moet je opletten dat je op vrijdag (voor een vakantie) geen lightprogramma aanbiedt. o
•
Ouders worden soms vrij hard benaderd met het risico dat zij de afwezigheid van hun kind verkiezen boven te laat komen. In het contact met ouders proberen we het onderscheid te maken tussen een aantal vooronderstellingen en de objectieve feiten. In de benadering van ouders is het belangrijk om rekening te houden met wie je voor je hebt.
Spreek het kind niet aan op zijn afwezigheden: het kind kan er niet aan doen. Positieve stimulans kan wel! o
•
Sommige ouders zijn zeer vereerd bij het bezoek van een juf aan huis.
Het is belangrijk om ouders op een goede manier aan te spreken omtrent afwezigheden. Belangrijk om in het achterhoofd te houden in communicatie met ouders, is dat zij het meest kwetsbaar zijn op vlak van hun kinderen. o
•
We kunnen ouders maar helpen als we inzien waarom ze hun kindje thuis laten.
Een huisbezoek kan wonderen doen. o
•
Toon interesse en respect voor elke ouder. Erken ouders als opvoedingspartner en laat hen meedenken over mogelijke oplossingen.
Luister naar de (onderliggende) hulpvraag van de ouders. o
•
Concentreer je niet enkel op negatieve bemerkingen.
Bespreek rustig de redenen die de ouders aangeven en neem die redenen ook au serieux. o o
•
Een kindje dat lange tijd ziek is, verdient opvolging van de school. Bespreek het regelmatig te laat brengen van kleuters met de ouders.
Ouders geven soms echt aan: het was toch maar turnen, godsdienst, een feestje in de klas …
Ontwikkel een stappenplan in de school hoe je omgaat met afwezigheden en te laat komen. Onze suggestie voor een stappenplan: o De leerkracht spreekt in eerste instantie zelf de ouder aan. o De leerkracht informeert de directie en/of zorgleerkracht over kinderen die problematisch afwezig zijn of vaak te laat komen (indien het gesprek tussen leerkracht en ouders geen effect heeft gehad). o De directie spreekt de ouders aan en nodigt hen uit voor een gesprek. o Voor kwetsbare ouders wordt de mogelijkheid van een huisbezoek voorzien (indien ze op geen enkele andere manier bereikt worden). o Het CLB wordt ingeschakeld indien de vorige stappen nog geen effect bereikt hebben. (Bij vijfjarigen mogen we de handelwijze rond problematische afwezigheden van de lagere school gerust overnemen; mogelijk wordt de leerplicht naar vijf jaar gebracht.)
5. Suggesties om problematische afwezigheden te voorkomen We kunnen hier al enkele suggesties geven om afwezigheden aan te pakken vooraleer deze problematisch worden. Elke school zal deze verder kunnen aanvullen met eigen ervaringen. De aanpak moet gedragen zijn door het leerkrachtenkorps om effect te verkrijgen. Via de gestarte GOK-projecten zullen verdere suggesties in de loop van het volgend schooljaar duidelijk worden. •
Besteed aandacht aan een goed uitgebouwde inschrijvingsprocedure. o o
•
Het inschrijvingsmoment is een moment om het belang van regelmatig schoolbezoek en het onthaalmoment in de klas (en dus op tijd komen) te beklemtonen. Gebruik het ‘Startersboek: naar de kleuterklas’ van Klasse voor Ouders om ouders te laten kennismaken met het kleuteronderwijs.
Voorzie een onthaalmoment voor nieuw ingeschreven kleuters en hun ouders. o
Laat kleuters nog voor ze naar school komen al aanvoelen dat spelen thuis, bij de onthaalmoeder of op school even leuk is.
•
Hang een affiche met begin- en einduur duidelijk zichtbaar op aan de schoolpoort.
•
Organiseer regelmatig activiteiten in de klas waarbij ouders in de klas aanwezig (mogen) zijn. o o
•
Laat ouders eens deelnemen aan een onthaalmoment in de klas. o
•
Zo zien ze er het belang van in!
Een aantal scholen heeft goede ervaringen met het naar de klas brengen van kleuters door ouders. o
•
Wanneer ouders zich betrokken voelen bij de school, kan je veel meer bereiken. Kinderen van geëngageerde ouders gaan graag naar school.
School en thuis sluiten dan beter bij elkaar aan.
Organiseer een week rond op tijd komen. o
Voorbeeld: ouders krijgen een kaartje als ze op tijd zijn: bedankt om vandaag op tijd te zijn! …
Ten slotte: hierboven staan geen spectaculaire hints. Een visie op kleuterparticipatie kan immers best spontaan groeien. Toch geloven we in een stilaan groeiende gezamenlijke aanpak. We hopen dat we elkaar hieromtrent blijvend kunnen inspireren. We wensen uw school alvast veel kleuterparticipatie toe!
