Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

Onderzoek naar de mate van gebruik van de U-pas voor kinderen en het Jeugdsportfonds door ouders in Utrecht

Marjolein van der Krogt


1


Onderzoek naar de mate van gebruik van de U-pas voor kinderen en het Jeugdsportfonds door ouders in Utrecht

Afstudeerscriptie van Marjolein van der Krogt Sociologie, specialisatie Verzorging en Beleid Universiteit van Amsterdam Oktober 2008

Begeleider en beoordelaar: Prof. dr. P. de Beer Tweede beoordelaar:

Dr. A. de Regt


2

Inhoudsopgave Voorwoord............................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 1 Inleiding ............................................................................................................. 6 1.1 Inleiding ....................................................................................................................... 6 1.2 De U-pas en het Jeugdsportfonds................................................................................ 7 1.3 Probleemstelling .......................................................................................................... 9 1.4 Theoretische benadering ............................................................................................. 9 1.5 Methode van onderzoek..............................................................................................10 1.6 Opbouw van de scriptie...............................................................................................10 Hoofdstuk 2. Eerder onderzoek over armoede, niet-gebruik van sociale regelingen en de Upas .......................................................................................................................................11 2.1 Armoede onder gezinnen met kinderen ......................................................................11 2.2 Niet-gebruik onderzoek ...............................................................................................15 2.3 Onderzoek naar tevredenheid over de U-pas..............................................................16 Hoofdstuk 3 De drempeltheorie en de theorie van Bourdieu.................................................18 3.1 Theoretische stromingen.............................................................................................18 3. 2 De drempeltheorie .....................................................................................................20 3.2.1 De drempeltheorie van Kerr..................................................................................20 3.2.2 Het model van Wildeboer Schut en Hoff ...............................................................22 3.3 De theorie van Bourdieu en het onderzoek van Lareau...............................................23 3.4 De theorieën vergeleken .............................................................................................25 3.5 De drempeltheorie toegepast op de U-pas en het Jeugdsportfonds............................26 3.5.1 De U-pas ..............................................................................................................26 3.5.2 Het Jeugdsportfonds ................................................................................................28 3.6 De theorie van Bourdieu: invloed op de mate van gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds ...............................................................................................................29 3.6.1 Klassen ................................................................................................................29 3.6.2 De U-pas en het Jeugdsportfonds en de invloed van de theorie van Bourdieu .....30 3.6.3 Verschillen in gebruik tussen autochtonen en allochtonen....................................30 3.7 Hypothesen en verwachtingen ten aanzien van het kwalitatieve onderzoek................31 Hoofdstuk 4 Methoden van onderzoek .................................................................................34 4.1 Kwantitatief empirisch onderzoek................................................................................34 4.1.1 Op zoek naar respondenten .................................................................................34 4.1.2 Respons ...............................................................................................................36 4.1.3 Representativiteit en herhaalbaarheid ..................................................................37 4.1.4 Categorieën: uitleg en welke zijn samengevoegd?...................................................38 Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

3

4.1.5 De vragenlijst: open en gesloten vragen...............................................................39 4.2 Kwalitatief empirisch onderzoek..................................................................................40 4.2.1 Het vinden van respondenten voor de interviews..................................................40 4.2.2 Face-to-face gesprekken en telefonische interviews.............................................40 Hoofdstuk 5 De resultaten van de enquête...........................................................................41 5.1 Inleiding ......................................................................................................................41 5.2 De mate van bezit en gebruik van de U-pas................................................................41 5.3 Toetsing van de hypothesen .......................................................................................45 5.3.1 Interesse in sport en culturele activiteiten .............................................................45 5.3.2 Kennis van de U-pas ............................................................................................47 5.3.3 Zichzelf als gerechtigd beschouwen .....................................................................48 5.3.4 Moeite met de aanvraag .......................................................................................49 5.3.5 Voldoende nut ......................................................................................................50 5.3.6 Schaamte om de U-pas te tonen ..........................................................................52 5.3.7 Meer niet-aanvragers en niet-gebruik onder allochtone Utrechters?.....................54 5.3.8 Het Jeugdsportfonds ............................................................................................55 5. 4 Logistische regressie .................................................................................................57 5.4.1 Het bezit van de U-pas .........................................................................................57 5.4.2 Het gebruiken van de U-pas .................................................................................59 5. 5 Conclusie ...............................................................................................................60 Hoofdstuk 6 De interviews....................................................................................................63 6.1 De geïnterviewden ......................................................................................................63 6.2 Redenen om de U-pas en het Jeugdsportfonds wel of niet aan te vragen of te gebruiken..........................................................................................................................66 6.3 Neerkijken op U-pashouders?.....................................................................................69 6.4 Ideeën over het belang van sporten en culturele activiteiten naar klasse ....................69 6.5 Conclusie ....................................................................................................................73 Hoofdstuk 7 Samenvatting en conclusie...............................................................................75 7.1 Samenvatting..............................................................................................................75 7.2 Bevestiging van de theorie?........................................................................................77 7.3 Aanbevelingen aan de gemeente Utrecht en het Jeugdsportfonds .............................78 Noten ...................................................................................................................................82 Literatuurlijst.........................................................................................................................83 Bijlagen ................................................................................................................................84


4

Voorwoord Ik wil een aantal mensen graag bedanken, die hebben meegewerkt aan en meegedacht over dit onderzoek. Allereerst de respondenten van de enquête en de tien geïnterviewde ouders. Ik wil hen bedanken voor de tijd die zij in mijn onderzoek hebben gestoken. Zonder hen was dit onderzoek niet mogelijk geweest. Ook wil ik de scholen bedanken dat zij de enquêtes heb verspreid. Dit zijn de basisscholen: De Schakel, De Klim en de W.G. van der Hulstschool. En de middelbare scholen:het Delta College en Via Nova College. Daarnaast wil ik de leerlingen bedanken die de enquêtes aan hun ouders hebben gegeven. Mijn begeleider, Paul de Beer, wil ik bedanken voor de goede begeleiding. Ook de adviezen van de tweede beoordelaar, Ali de Regt, zijn erg van nut geweest. Mijn onderzoek voerde ik uit vanuit een stageplaats bij het Nibud. Hier werd ik begeleid door Corinne van Gaalen. Naast de begeleiding nam het Nibud ook het financiële aspect van mijn empirisch onderzoek voor zijn rekening. Hartelijk dank daarvoor. Mijn kritische lezers, mijn vader, schoonvader en mijn man Hans, wil ik bedanken voor de vele tips en adviezen. Mijn vader heeft geholpen met de spelling, mijn schoonvader met het klassensysteem en mijn man met de lay out. Dank jullie wel! Hans wil ik speciaal bedanken voor het mogelijk maken van mijn studie. Door jou ben ik nu geen juf meer, maar ‘master’.

Marjolein van der Krogt, oktober 2008.


5

Hoofdstuk 1 Inleiding

1.1 Inleiding De afgelopen twee jaar is er veel aandacht vanuit de overheid om kinderen uit gezinnen met een laag inkomen meer kansen te geven om mee te doen met sportieve en culturele activiteiten 1. Staatssecretaris Aboutaleb heeft beloofd om in 2008 en 2009 een bedrag van 80 miljoen euro in de kas van het Gemeentefonds van de Vereniging Nederlandse Gemeenten te storten. Dit geld moet worden besteed door de gemeenten met als doel om 50% meer kinderen te laten participeren dan vorig jaar. In het convenant ‘Kinderen doen mee!’ legt de staatssecretaris afspraken vast met gemeenten om dit doel te bereiken. In juni 2008 hebben 102 gemeenten, waaronder Utrecht, hun handtekening gezet onder dit convenant. De staatssecretaris wil dat alle kinderen gelijke kansen krijgen om deel te nemen aan sport en culturele activiteiten in verenigingsverband. Hij zegt hierover in zijn toespraak op 30 juni 2008: "Ik wil, zoals dat heet, de reproductie van armoede tegengaan. Want overdraagbare armoede is niet eerlijk. Ik wil dat er een einde komt aan het automatisme dat kinderen uit arme gezinnen minder kansen hebben dan andere kinderen. Want ieder kind is gelijk".2 De huidige regering hoopt dat als burgers van kinds af aan participeren, dat ook zullen doen als zij volwassen zijn. Door te werken en belasting te betalen. Achter dit beleid lijkt ook een belangrijke waarde van de midden- en hogere klassen te zitten. De politici behoren meestal tot deze twee klassen, die van mening zijn dat kinderen zich beter ontwikkelen door sport en culturele activiteiten binnen verenigingsverband. Gezinnen met lage inkomens behoren vaak tot de lagere klasse. Om de kinderen uit de lagere klasse een kans te geven om zich op te werken tot de middenklasse, moeten zij dezelfde kansen krijgen als kinderen uit de middenklasse. Daarom moeten deze kinderen ook kunnen sporten en culturele activiteiten beoefenen binnen een vereniging. De vraag kan gesteld worden of ouders met een laag inkomen echt niet voldoende geld hebben om de contributie te betalen of dat zij sport en culturele activiteiten minder belangrijk vinden. Sommige ouders kunnen sparen of bezuinigen op hun uitgaven. Maar ouders met een inkomen op bijstandsniveau hebben geen mogelijkheid om te sparen. Zeker niet als het gaat om de contributie van sport en hobby’s voor meerdere kinderen. In dit onderzoek wordt onderzocht in hoeverre er gebruik gemaakt wordt van de regeling van de gemeente Utrecht, de U-pas, en het Jeugdsportfonds. Daarin gaat het om de vraag of de gemeente en het Jeugdsportfonds de doelgroep van gerechtigden weet te bereiken. Maar ook of de doelgroep interesse heeft in sport en culturele activiteiten voor hun kinderen. Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

6

1.2 De U-pas en het Jeugdsportfonds

De regeling om tegemoet te komen aan kosten voor culturele activiteiten en sport (voor alle leeftijden) staat vermeld in de Wet Bijzondere Bijstand. De gemeente is vrij om een invulling van die regeling te geven. Utrecht maakt gebruik van een kortingspas. Inwoners met een laag inkomen kunnen op vertoon van een gratis pas korting krijgen op sport en culturele activiteiten. Andere grote steden hebben ook een kortingspas, zoals Amsterdam (Stadspas), Rotterdam (Rotterdampas) en Den Haag (de Ooievaarspas). Omdat alle gemeenten een verschillende invulling geven aan deze inkomensondersteunende regeling, heb ik ervoor gekozen om één stad te onderzoeken. Utrecht heeft een uitgebreide regeling met de U-pas en daarom viel de keuze op deze stad. Daarbij was voor mij het voordeel dat ik een paar jaar in deze stad heb gewoond en daarom kon ik mijn weg goed vinden in Utrecht. De U-pas is bedoeld voor inwoners van Utrecht en omliggende gemeenten 3 met een inkomen dat niet hoger is dan 125% van het sociaal minimum 4. De U-pas biedt korting op activiteiten voor gerechtigden voor alle leeftijden. Kinderen krijgen een eigen pas als zij 4 jaar zijn. De U-pas is gratis en geeft kortingen op eenmalige activiteiten zoals dagjes uit, de bioscoop of het zwembad. Daarnaast kunnen pashouders korting krijgen op de contributie van sportverenigingen en culturele activiteiten. Kinderen krijgen tot en met 16 jaar een hogere korting dan volwassenen. Per 1 juni 2008 kunnen kinderen één sport gratis beoefenen, als de vereniging meedoet met de U-paskorting. De Muziekschool in Utrecht is samen met de gemeente een pilotproject gestart waarbij kinderen 75% korting krijgen op muziek- en danslessen. In Utrecht en omliggende gemeenten, krijgen alle mensen met een bijstandsuitkering de pas automatisch thuisgestuurd. Mensen met een andere uitkering of een baan kunnen de pas aanvragen. De pas wordt alleen verstrekt aan mensen met een laag inkomen. In Rotterdam kunnen Rotterdammers met een laag inkomen de pas kopen voor 5 euro. Voor mensen met een hoger inkomen kost de pas 55 euro. Hiermee probeert Rotterdam een eventueel negatief vooroordeel over de pas te voorkomen. De U-pas is een 'passport benefit' ( Van Oorschot, 1989:26). Dit betekent dat andere regelingen aan de U-pas zijn gekoppeld. Zo krijgen pashouders gratis buskaarten en kunnen ze meedoen met SchoolExtra waarbij ouders de schooluitjes niet hoeven te betalen. Bij de overstap van een kind naar de middelbare school krijgt het kind een computer. Verenigingen, dansen muziekscholen en buurthuizen mogen er zelf voor kiezen of zij mee doen met de U-paskorting. Van de korting die zij geven, betalen zij per pashouder 5% zelf en de gemeente vergoedt de overige 95%. Pashouders kunnen dus niet bij alle verenigingen en Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

7

scholen terecht met U-paskorting, want niet alle verenigingen willen die 5% voor hun rekening nemen.

De aanvraagformulieren liggen in openbare instituten zoals de bibliotheek en zijn ook te downloaden van het internet. Naast de privé gegevens van de aanvrager en zijn of haar kinderen, moet deze ook een kopie van de jaaropgave meesturen.

Naast de U-pas kunnen ouders ook een vergoeding aanvragen voor de contributie voor een sportvereniging of voor sportkleding bij het Jeugdsportfonds. Het Jeugdsportfonds is een landelijke stichting met als doel kinderen te laten sporten, ondanks het lage inkomen van hun ouders. De stichting wordt gesubsidieerd door de gemeente Utrecht en door commerciële bedrijven. Bij aanvraag keert het Jeugdsportfonds maximaal 225 euro per jaar uit aan een sportvereniging voor elk kind tot en met 16 jaar van het gezin dat de aanvraag indient. Ook kan een aanvraag ingediend worden om de kosten voor sportkleding te vergoeden. De inkomensgrens ligt, net als bij de U-pas, rond 125% van het sociaal minimum. Maar deze grens ligt minder vast dan bij de U-pas. Ouders met een hoger inkomen en veel kinderen, kunnen ook een vergoeding krijgen van het Jeugdsportfonds. Per situatie wordt gekeken of de ouders recht hebben op vergoeding of niet. De vergoeding kan niet rechtstreeks door de ouders worden aangevraagd. Een zogenaamde ‘derde persoon’, zoals een leraar of maatschappelijk werker, moet de aanvraag voor de ouders indienen. De ‘derde persoon’ moet ook (officieel) controleren of het kind ook werkelijk naar de sportvereniging gaat. Omdat per 1 juni 2008 het sporten bij de sportverenigingen, die bij de U-pas zijn aangesloten, gratis is voor kinderen tot en met 16 jaar, is een deel van de bestaansreden van het Jeugdsportfonds in Utrecht weggevallen. Maar de stichting is nog wel behulpzaam voor ouders die ook de sportkleding niet kunnen betalen of voor kinderen die een sport willen doen waar de vereniging de U-pas niet accepteert. Ook de ouders die net iets meer verdienen dan 125% van het sociaal minimum en dus geen aanspraak kunnen maken op de U-pas maken, hebben nog steeds voordeel van het nut van het Jeugdsportfonds. Omdat het Jeugdsportfonds wordt gesubsidieerd door de gemeente Utrecht en ook vermeld wordt in het boekje ‘Extra voor U’ dat pashouders krijgen, wil ik ook onderzoeken in hoe vaak ouders een aanvraag indienen bij het Jeugdsportfonds.


8

1.3 Probleemstelling

De vraag is of ouders die recht hebben op de U-pas sporten en culturele activiteiten even belangrijk vinden als de gemeente en het Jeugdsportfonds. En of daarin een verschil te zien is tussen de lagere klasse en de middenklasse. Er kan gekeken worden of ouders van deze klassen (de hogere klasse uitgezonderd omdat zij te veel verdienen om gerechtigd te zijn) dezelfde waarden hebben over opvoeding en ontwikkeling van kinderen als het gaat om vrijetijdsbesteding. En of daarom verschillen te zien zijn in aanvraag en gebruik door ouders van de lagere en de middenklasse. Ook wordt er gekeken naar verschillen tussen autochtonen en allochtonen en ouders met een uitkering ten opzichte van werkende ouders. Deze overwegingen worden verder uitgewerkt in hoofdstuk 3. De vraag die ik in dit onderzoek wil beantwoorden is: In welke mate maken ouders gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds en welke factoren zijn daarop van invloed?

De onderzoeksgroep bestaat uit ouders van kinderen tussen de 4 en 16 jaar oud. Zij hebben een laag inkomen, onder de inkomensgrens van de U-pas, zodat zij gerechtigd zijn voor de U-pas en het Jeugdsportfonds. Het empirisch onderzoek wordt gehouden in de stad Utrecht en niet in de omliggende gemeenten waar de U-pas ook gebruikt kan worden. De reden hiervoor is dat er relatief meer mensen met een laag inkomen in Utrecht wonen. Ook zijn er meer voorzieningen op het gebied van sport en culturele activiteiten in de stad dan in de omliggende dorpen.

1.4 Theoretische benadering

In dit onderzoek zal ten eerste de drempeltheorie van Kerr getoetst worden in het kwantitatieve deel. Ten tweede zal de theorie van Bourdieu helpen om in te gaan op de verschillen tussen de lagere en de middenklasse in het gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds. Als aanvulling op de drempeltheorie wordt het rapport over niet-gebruik van sociale regelingen van het Sociaal Cultureel Planbureau (2007) gebruikt. Bourdieu vindt een praktischer benadering in het onderzoek van Annette Lareau (2003) naar vrijetijdsbesteding van kinderen van verschillende klassen en etnische achtergronden in de Verenigde Staten.


9

1.5 Methode van onderzoek

Het empirisch onderzoek wordt op twee manieren uitgevoerd. Ten eerste is er een kwantitatief deel, waarin enquêtes zijn verspreid onder ouders (via scholen). Ouders die meededen aan de enquête konden zich opgeven voor een interview, het kwalitatieve deel van dit onderzoek. Hierin zijn tien gerechtigde ouders geïnterviewd. Het doel van het kwalitatieve deel is als aanvulling op het kwantitatieve deel. Door de interviews kan beter worden ingegaan op de persoonlijke redenen en factoren die spelen om wel of geen aanvraag in te dienen en gebruik te maken van de U-pas en het Jeugdsportfonds.

1.6 Opbouw van de scriptie

De scriptie is als volgt opgebouwd. In het tweede hoofdstuk wordt aangegeven hoeveel procent van de Nederlandse en Utrechtse gezinnen in armoede leeft. Daarnaast komen in dit hoofdstuk onderzoek aan de orde over vrijetijdsbesteding van kinderen uit arme gezinnen en over niet-gebruik van sociale regelingen. Hoofdstuk drie behandelt de theorieën en de hypothesen die op basis van de theorieën gesteld worden. In het vierde hoofdstuk wordt er verder ingegaan op de methoden van onderzoek. In hoofdstuk vijf worden de resultaten van het kwantitatieve onderzoek beschreven. En in het zesde hoofdstuk komen de resultaten uit de interviews aan de orde. Tenslotte wordt in hoofdstuk zeven een samenvatting en de conclusie met aanbevelingen voor de gemeente en het Jeugdsportfonds gegeven.


10

Hoofdstuk 2. Eerder onderzoek over armoede, niet-gebruik van sociale regelingen en de U-pas In dit hoofdstuk komen onderzoeksrapporten en cijfers aan de orde die betrekking hebben op armoede onder gezinnen met kinderen, niet-gebruik van sociale regelingen en de U-pas. In de eerste paragraaf worden verschillende armoedegrenzen beschreven. Daarbij wordt aangegeven hoeveel gezinnen met kinderen in armoede leven. De invloed van armoede op het welzijn van kinderen komt aan bod in de beschrijving van het onderzoek van Hoff, Vrooman en Dronkers ( Engbersen,1997). Vervolgens zal in de tweede paragraaf het begrip ‘niet-gebruik’ worden uitgelegd en worden de resultaten van het onderzoek naar niet-gebruik van sociale regelingen door het Sociaal Cultureel Planbureau getoond. Tenslotte gaat de derde paragraaf over onderzoek naar tevredenheid van de U-pas dat in opdracht van de gemeente is uitgevoerd.

2.1 Armoede onder gezinnen met kinderen

Armoede is een relatief begrip als het vergeleken wordt met armoede in bijvoorbeeld Derde Wereldlanden. Door de verzorgingsstaat in Nederland wordt gestreefd naar een zeker peil van levensstandaard, zodat iedereen in staat is om woonruimte te huren, genoeg te eten en de vaste lasten te kunnen betalen. In de Armoedemonitor van 2007 (SCP/CBS, 2007) worden drie definities gegeven die een armoedegrens aangeven. Als eerste wordt de lage inkomensgrens genoemd. Deze grens is gerelateerd aan de bijstandsnorm. Deze norm wordt elk jaar bijgesteld. Een nadeel van deze armoedegrens is dat er niet wordt gekeken of met dit maandelijks bedrag alle vaste kosten en basisbehoeften kunnen worden betaald. Dat is wel het geval bij de tweede armoedegrens: de budgetgerelateerde grens. Deze grens is bedacht door het Nibud en heeft twee varianten: één waarin alleen de basisbehoeften zijn opgenomen en een uitgebreide versie, waarin ook een mogelijkheid is voor een bescheiden vorm van recreatie (zoals lidmaatschap van een bibliotheek, een krant of tijdschrift, een sport, hobby of huisdier). Dit wordt de niet-veel-maar-toereikendvariant genoemd. Door rekening te houden met een basisuitgavenpakket en minimale uitgaven aan recreatie, wordt voorkomen dat mensen die in armoede leven sociaal geïsoleerd raken. De Europese Unie heeft een meting van armoede voor alle landen bedacht, waarin mensen die in een land 60% of minder verdienen dan het mediaan inkomen als arm worden beschouwd. Hierbij is niet duidelijk of een burger ook werkelijk kan rondkomen van 60% van Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

11

het mediaan inkomen. In Nederland is de kans groot dat dit wel het geval is, omdat het mediaan inkomen redelijk hoog is. In landen waar de meerderheid van de bevolking in armoede leeft, is de kans groot dat mensen niet kunnen leven rond deze armoedegrens. Hoe groot het inkomen is van een gezin dat op de armoedegrens leeft, is te zien in grafiek 1. Hierin zijn de inkomensgrenzen in 2005 weergegeven. De lage inkomensgrens en de nietveel-maar-toereikendvariant van de budgetgerelateerde inkomensgrens verschillen niet veel van elkaar. De basisbehoeftenvariant is voor de vier gezinsvormen het laagst en de Europese armoedegrens is het hoogst.

Grafiek 1. Hoogte van armoedegrenzen voor enkele typen huishoudens in 2005 (netto maandbedrag in euro’s)1

2000 1800

inkomensgrens

1600 Lage inkomensgrens

1400 1200

basisbehoeftenvariant

1000

Niet veel maar toereikend Europese armoedegrens

800 600 400 200 Paar met 2 kinderen

Paar met 1 kind

Alleen staand ouder met 2 kinderen

Alleenstaand ouder met 1 kind

0

huishoudens Bron: SCP/CBS, 2007

Een andere grens van armoede is 100% van het sociaal minimum. Het sociaal minimum heeft als norm de bijstand, met daarbij opgeteld de toeslagen en kinderbijslag. De grens van het sociaal minimum lag in 2005 op 1138,32 euro bruto per maand voor eenoudergezinnen en 1264,80 euro bruto per maand voor paren met of zonder kinderen 2. Gemeenten, waaronder ook Utrecht, hanteren deze norm om aan te geven wie volgens hen te weinig inkomen heeft en recht heeft op sociale regelingen. Daarbij wordt vaak niet de 100%


12

aangehouden, maar 10 tot 30% daarboven. Hiermee wordt voorkomen dat mensen die net iets meer verdienen, direct geen recht meer hebben op regelingen en daardoor te maken krijgen met de armoedeval. De gemeente Utrecht stelt de grens voor de U-pas op 125% van het sociaal minimum.

Hoeveel kinderen leven in Nederland op of onder de armoedegrens? De Armoedemonitor van 2007 geeft aan dat van de 3,4 miljoen kinderen onder de 18 jaar er in 2005 310.000 kinderen onder de grens van de niet-veel-maar-toereikendvariant leefden. Dat is 9,1% van alle kinderen. Daarvan leeft 3,1% gedurende langere tijd in armoede. Een vergelijking van armoede onder gezinnen met kinderen in Nederland en Utrecht is te zien in grafiek 2. Deze grafiek laat gegevens zien van het Regionaal Inkomensonderzoek door het Centraal Bureau voor de Statistiek in 2005. Hierbij wordt de grens getrokken bij 100% van het sociaal minimum.

Grafiek 2

Particuliere huishoudens met inkomen rond het sociaal minimum naar regio:

Nederland en Utrecht in 2005 3 28%

30%

26%

25% paar met kinderen met inkomen rond 100% sociaal minimum

20% 15% 10% 5%

4%

5%

eenoudergezin met inkomen rond 100% sociaal minimum

0% Nederland

Utrecht

Bron: RIO van het CBS

Opvallend is dat armoede in eenoudergezinnen vaker voorkomt dan bij paren met kinderen. De armoede onder gezinnen met kinderen is in Utrecht iets hoger dan in heel Nederland.

Voor kinderen heeft armoede grote gevolgen, volgens de Armoedemonitor 2007. Kinderen uit gezinnen met een laag inkomen kunnen te maken krijgen met sociale uitsluiting, waardoor zij minder kansen krijgen om zich te ontwikkelen en te participeren dan kinderen uit nietarme gezinnen. De Armoedemonitor schrijft over het ‘littekeneffect’ dat armoede kan hebben op kinderen: Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

13

“... armoede en sociale uitsluiting in iemands jeugd kunnen ertoe leiden dat men minder onderwijs volgt, minder gezond is, bepaalde sociale codes en gedragingen niet leert, enzovoort. Dat kan op de lange termijn doorwerken in de kansen op de arbeidsmarkt, en, meer in het algemeen, in de manier waarop mensen zich als persoon en in hun sociale omgeving ontwikkelen” (SCP/CBS, 2007:132).

In het ‘Tweede Jaarrapport van Arm Nederland’ (Engbersen, 1997:123) beschrijven Hoff, Vrooman en Dronkers hun onderzoek naar de invloed van armoede op het welzijn van kinderen. Het welzijn van kinderen bestaat volgens de auteurs uit drie indicatoren: schoolprestaties, sociale participatie en gezondheid. Binnen dit onderzoek wordt alleen gekeken naar de resultaten van sociale participatie. Er zijn drie vormen van participatie te onderscheiden: culturele activiteiten (zoals muziekles, dansen, tekenen, knutselen en andere creatieve uitingen), recreatieve activiteiten ( naar een pretpark, zwembad of dierentuin gaan) en hoeveel uur een kind per week aan sport besteedt. Met behulp van data uit het Algemene Voorzieningen Onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau in 1995 voerden zijn diverse regressieanalyses uit. Zij zagen dat kinderen, die in armoede leefden, minder aan culturele activiteiten deelnamen (Engbersen,1997: 133). Daarbij was de inkomensbron van de ouder(s) van invloed op de deelname aan culturele activiteiten. Kinderen van ouders met een kortlopende uitkering deden meer aan culturele activiteiten dan kinderen van werkende ouders of ouders met een langdurige uitkering. Een kortlopende uitkering, zoals de WW, is vaak hoger dan een WAOuitkering of de bijstand. Ouders met een baan en een laag inkomen zijn vaak laag opgeleid. Daardoor is hun inkomen structureel laag. Daarbij werkt in een eenoudergezin de moeder vaak deeltijd, waardoor ze ook lange tijd een laag inkomen heeft. Dit zijn factoren waardoor er weinig geld over blijft voor culturele activiteiten. In de analyse kwam ook een verschil tussen meisjes en jongens naar voren. Meisjes doen vaker aan culturele activiteiten. Een hogere opleiding van de moeder zorgde voor meer deelname aan culturele activiteiten door de kinderen. Bij recreatieve activiteiten waren ongeveer dezelfde effecten te zien als bij de culturele activiteiten. Het aantal uren sport (Engbersen,1997:136) dat kinderen doen in de week, wordt bijna niet beïnvloed door armoede. Kinderen van ouders die een kortdurende uitkering ontvangen, sporten meer dan kinderen van ouders met een baan of een langdurige uitkering. Meisjes sporten minder dan jongens. De opleiding van de moeder heeft wel positief effect op het aantal uren sporten van kinderen (hoe hoger de opleiding,hoe meer uren sporten). De reden waarom sporten minder wordt beïnvloed door armoede dan culturele activiteiten, is dat


14

het makkelijk op straat beoefend kan worden. Daardoor is het relatief goedkoop. Dit is dan een informele vorm van vrijetijdsbesteding.

2.2 Niet-gebruik onderzoek

Eind jaren ’80 publiceerden Van Oorschot en Kolkhuis Tanke een voorstudie over nietgebruikonderzoeken voor het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de Commissie Onderzoek Sociale Zekerheid. Hierin werden de bevindingen van nietgebruikonderzoeken in andere Europese landen en de Verenigde Staten beschreven, om als voorbeeld te dienen voor niet-gebruikonderzoek in Nederland. Niet-gebruik wordt gedefinieerd als: “het niet, of slechts ten dele ontvangen van sociale zekerheidsprestaties door personen welke recht hebben op die prestaties” (Van Oorschot,1989:6). Niet-gebruik van sociale regelingen is, volgens Van Oorschot en Kolkhuis Tanke, ondoeltreffend en onrechtvaardig. Doordat de doelgroep niet, of ten dele, wordt bereikt met een sociale regeling, blijft armoede bestaan. Hierdoor worden alle burgers getroffen, omdat het belastinggeld niet daar terecht komt, waarvoor het is bedoeld. Van Oorschot is van mening dat niet-gebruik geen incidenteel karakter heeft, maar een structureel probleem is dat in omvang en gedurende lange tijd speelt.

Het Sociaal Cultureel Planbureau heeft in 2007 een niet-gebruikonderzoek uitgevoerd naar vijf sociale regelingen. Dit onderzoek, genaamd ‘Geld op de Plank’, werd geschreven door Wildeboer Schut en Hoff en behandelt de volgende regelingen: de huursubsidie, de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten (Wtos), de regeling Kwijtschelding lokale heffingen, Algemene bijstand als aanvulling op loon, pensioen en uitkering en de Langdurigheidtoeslag. Uit de resultaten van dit onderzoek komt naar voren dat niet-gebruik een omvangrijk probleem is. In tabel 1 staan de percentages niet-gebruik in dit onderzoek. Gerechtigden van deze regelingen laten vaak te veel geld liggen. Bij huursubsidie wordt een deel van het niet-gebruik verklaard uit het feit dat mensen met een hoger inkomen, wel recht hebben op huursubsidie, maar dat het om zo’n klein bedrag gaat, dat zij de moeite niet willen nemen om de subsidie aan te vragen. De andere regelingen zijn alleen bedoeld voor mensen met een laag inkomen. Niet-gebruik zorgt er waarschijnlijk voor dat veel nietgebruikers in armoede leven, terwijl dat niet hoeft. Het Nibud doet onderzoek naar niet-gebruik van sociale regelingen bij gemeenten. Dit onderzoek wordt gedaan in opdracht van de gemeenten. Tot nu toe hebben twee gemeenten, een in Overijssel en een in Zuid-Holland, een niet-gebruikonderzoek laten


15

uitvoeren. Omdat de resultaten eigendom zijn van de gemeenten, mag ik hier niet ingaan op de details.

Tabel 1 Niet-gebruik ( percentages) van inkomensondersteunende regelingen Regeling

Percentage niet-gebruik

Huursubsidie

27%

Wtos

37%

Kwijtschelding lokale heffingen

45%

Algemene bijstand als aanvulling op loon, pensioen 64% en uitkering langdurigheidtoeslag

54%

Bron: SCP, 2007: 68,78,85,90,94

2.3 Onderzoek naar tevredenheid over de U-pas

De gemeente Utrecht heeft nog geen niet-gebruikonderzoek laten uitvoeren. Wel laat de gemeente elke twee jaar een klanttevredenheidsonderzoek onder pashouders uitvoeren door het onderzoeksbureau Tangram. In 2007 vond het nieuwste onderzoek plaats onder pashouders van alle leeftijden. Hieronder zal ik gegevens tonen die van toepassing zijn op dit niet-gebruikonderzoek naar de U-pas. Van de respondenten heeft 19% kinderen die jonger zijn dan 18 jaar. Daarvan heeft 90,6% een U-pas. Waarom 9,4% van de kinderen geen U-pas heeft, wordt niet duidelijk uit het onderzoek. Het kan zijn dat het gaat om kinderen die jonger zijn dan 4 jaar en nog geen eigen U-pas hebben. Van de kinderen met een pas gebruikt 96% de U-pas voor verschillende activiteiten. Wel geeft 31% van de ouders aan dat zij iets missen in het kortingspakket voor hun kinderen. Tangram schrijft dat dit aantal even hoog was bij het onderzoek in 2005. De verwachte vraag over wat de ouders missen in het kortingspakket, wordt niet gesteld. De respons van dit onderzoek ligt op 32,1% (n = 683) en is vooral te danken aan de grote inzet van respondenten die ouder zijn dan 65 jaar (60% van de respondenten). Voor de leeftijdscategorieën waarin de meeste mensen kinderen hebben die jonger zijn dan 17 jaar, was de respons veel lager. Deze ligt op 6,9% voor de categorie 30 t/m 39 en 15,3% van 40 t/m 54 jaar.


16

Het klanttevredenheidsonderzoek biedt naar mijn mening onvoldoende antwoorden over de redenen van niet-gebruik. Er wordt naar onvoldoende doorgevraagd naar wat pashouders met kinderen zouden willen veranderen aan de U-pas.


17

Hoofdstuk 3 De drempeltheorie en de theorie van Bourdieu In dit onderzoek worden twee theorieën gebruikt. De drempeltheorie van Kerr wordt getoetst in het kwantitatieve onderzoeksdeel (In:Van Oorschot,1989:38). De theorie van Bourdieu (1979) wordt gebruikt om verschillen tussen klassen in aanvraag en gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds te verklaren. Deze theorie zal zowel voor het kwantitatieve deel als in het kwalitatieve empirisch onderzoek gebruikt worden.

In dit hoofdstuk wordt ten eerste aangegeven vanuit welke theoriestromingen de theorieën van Kerr en Bourdieu voortkomen. Vervolgens worden de theorieën in het kort beschreven en met elkaar vergeleken. Voor een specifieke benadering van de drempeltheorie, wordt de uitwerking van de drempeltheorie door Wildeboer Schut en Hoff (SCP, 2007) gebruikt. Het onderzoek van Annette Lareau (2003) geeft een praktischer inzicht in de theorie van Bourdieu. Als laatste wordt er ingegaan op de vraag wat de twee theorieën kunnen betekenen voor het onderzoek naar gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds. Daarbij zullen de verwachtingen voor de uitkomsten van dit onderzoek in hypothesen worden weergegeven.

3.1 Theoretische stromingen

De drempeltheorie van Kerr is afgeleid van de rationele keuzetheorie. Deze sociologische stroming laat zich inspireren door economen die keuzen van mensen verklaren door de afweging van kosten en baten. Mensen volgen voornamelijk hun eigen belangen en willen de beste keuze maken die hun belang dient. Sociologen, als Homans (Wallace en Wolf, 1986:313), zien dit principe terug in de sociale ruil tussen mensen. Als iemand iets voor een ander doet, verwacht hij dat er iets tegenover staat. Dit hoeft niet materieel te zijn, maar kan ook bijvoorbeeld een compliment zijn. Iets geven aan een ander uit puur altruïstische motieven komt, volgens de rationele keuzetheorie, zelden of niet voor. Mensen maken gebruik van hun netwerk, van vrienden, kennissen en familieleden, om aan informatie te komen. Bijvoorbeeld om via via aan een betrouwbare deskundige te komen, zoals een internist of advocaat. Via mensen uit een ander netwerk, ook wel 'weak ties' genoemd, komen mensen nieuwe kennis en informatie te weten die niet bekend is in hun eigen familie- en vriendenkring. Mensen met een groot netwerk en contacten met andere netwerken, hebben volgens Coleman veel sociaal kapitaal (Wallace en Wolf, 1986:372).


18

Deze mensen worden dan ook knooppunten tussen meerdere netwerken genoemd. Als je die persoon kent, kun je gebruik maken van zijn of haar sociaal kapitaal. Macht is ook van belang, omdat machtige mensen degene zijn die beloningen, straf of afkeuring kunnen uitdelen aan andere mensen.

De drempeltheorie van Kerr hoort bij de rationele keuzetheorie, omdat hier een individuele afweging van kosten en baten worden verondersteld. Als een regeling niet genoeg voordeel oplevert, dan is de gerechtigde minder geneigd om de regeling aan te vragen. Angst voor afwijzing door familie, vrienden of buren kan ook een reden zijn om geen aanvraag in te dienen. Afkeurende houdingen van anderen worden, net als pijn, het liefst vermeden door mensen. Ze zijn onderdeel van de kosten. Ook waarden zijn belangrijk voor de rationele keuzetheorie, omdat waarden aantonen tot welke groep je behoort. Je krijgt dan goedkeuring van een bepaalde groep waar je bij wilt horen.

De theorie van Bourdieu hoort bij de stroming van de conflicttheorie. Deze stroming is geïnspireerd door de ideeën van Karl Marx. Marx zag in de maatschappij voortdurende conflicten tussen groepen met tegengestelde belangen waarin de ene groep de andere groep probeerde te overheersen. In de negentiende eeuw wilde de hogere klasse de arbeidersklasse domineren en uitbuiten. In de twintigste eeuw splitste de conflicttheorie zich in twee takken. Deze splitsing kwam door een meningsverschil tussen conflicttheoretici die van mening waren dat conflicten in de maatschappij uiteindelijk zouden worden opgelost, tegenover de theoretici die dachten dat er altijd conflicten zouden bestaan in elke samenleving. Bourdieu hoort bij de eerstgenoemde groep. Deze groep theoretici vinden dat het de taak van de socioloog is om kritiek te leveren op de maatschappij en zo de bevolking bewust te maken van de problemen die er spelen. Omdat de grens tussen feit en mening bij sociologie vaag is, vindt deze groep dat sociologie niet waardevrij kan zijn, zoals Max Weber stelde. De andere tak van conflicttheoretici is het daar niet mee eens en vindt dat sociologen geen waardenoordeel mogen geven over sociale problemen. Bourdieu hoort bij de conflicttheoretici omdat hij conflicten ziet tussen verschillende klassen, waarbij de hogere klasse de middenklasse en lagere klasse wil domineren. Verschillende soorten kapitaal zorgen ervoor dat iemand een hoge positie in de maatschappij kan innemen. Ook sociaal kapitaal helpt mensen een netwerk op te bouwen om zo aan informatie en hulp te komen. Bourdieu vindt dat sociologen een onderdeel zijn van het veld dat zij onderzoeken. Hierdoor moeten zij zich bewust zijn van hun eigen positie in het veld. Dit wordt reflexieve sociologie genoemd. Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

19

3. 2 De drempeltheorie 3.2.1 De drempeltheorie van Kerr

In de eerder genoemde voorstudie van Van Oorschot en Kolkhuis Tanke worden onderzoeken en theorieën over niet-gebruik in het buitenland beschreven. Voornamelijk in Groot-Brittannië waren er al diverse onderzoeken geweest en Kerr had in 1983 als eerste een drempelmodel bedacht. Hierdoor probeerde hij een bepaalde regelmaat aan te brengen in de redenen en de momenten waarop gerechtigden een keuze maakten om wel of geen gebruik te maken van een regeling. Hiervoor heeft hij een model van zes stappen ontwikkeld. Dit model is te zien in figuur 1. De eerste stap is de behoefte die iemand heeft aan de regeling. Wanneer iemand moeite heeft met rondkomen, zal de behoefte er eerder zijn dan als iemand tevreden is met het inkomen dat hij verdient. De tweede stap is de basiskennis die de gerechtigde heeft van de regeling. Weet hij dat de regeling bestaat en wat de regeling inhoudt? Daarna moet de gerechtigde zich afvragen of hij wel in aanmerking komt voor de regeling. Als hij denkt van wel, kan hij nagaan of de regeling voldoende nuttig voor hem is. Deze vier stappen worden nog gedaan door de zogenaamde 'niet-beslissers', volgens Kerr. Als gerechtigden bij een van deze stappen niet verder gaan, dus geen aanvraag indienen, dan doen zij dat nog niet bewust. De laatste twee stappen zijn wel bewuste stappen door 'beslissers'. De vijfde stap is de afweging van de gerechtigde over zijn houding en ideeën over afhankelijk zijn van de overheid en of zijn omgeving op de hoogte is van zijn aanvraag. Ook kan de beslisser zich afvragen of hij zijn privé-gegevens wil geven aan de overheid. Tot slot moet de gerechtigde wel een zekere mate van stabiele situatie hebben, zodat hij niet tegen de tijd dat hij gebruik kan maken van de regeling te veel verdient of verhuisd is. Van Oorschot geeft een aantal punten van kritiek op het model van Kerr. Hij stelt dat in de praktijk beslissers en niet-beslissers niet duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. Gebruikers van uitkeringen en regelingen beschikken vaak, net als niet-gebruikers, over weinig kennis van een regeling of uitkering. Volgens Kerr verloopt elke stap in zijn model na elkaar. Het kan niet in een andere volgorde. Van Oorschot en ook Wildeboer Schut en Hoff (SCP, 2007) vinden dat dit niet klopt. Dat er eerst kennis moet zijn van de regeling is een duidelijk beginpunt, maar daarna kan iemand eerst over zijn houdingen en percepties nadenken ( stap 5) en dan over het nut van de regeling.


20

Figuur 1 Het drempelmodel van Kerr

Bron: SCP, 2007:22

Daarnaast legt het model van Kerr de nadruk op niet-gebruik, terwijl het ook interessant is om te kijken naar redenen van gebruikers om gebruik te maken van de regeling. Welke redenen hebben gerechtigden om wel gebruik te maken van de regeling en waarin verschilt deze groep met de niet-gebruikers? Van Oorschot is van mening dat beide groepen moeten worden onderzocht om uiteindelijk iets te kunnen zeggen over niet-gebruik. Als laatste punt van kritiek geeft Van Oorschot aan dat Kerr de invloed van kenmerken van wetten en uitvoerende instanties niet meeweegt in de redenen om geen gebruik te maken van een regeling. Kerr kijkt alleen naar de gerechtigden, terwijl wetten en uitvoering twee andere niveaus zijn die invloed hebben op niet-gebruik. Bij wetten kan een middelentoets en/of vermogenstoets aanleiding zijn voor gerechtigden om geen aanvraag in te dienen. Ook een te grote regeldichtheid en vage begrippen kunnen van invloed zijn. Als een wet specifiek is bedoeld voor mensen waar een negatief vooroordeel overheerst, kan het bepaalde gerechtigden afschrikken om de regeling aan te vragen. Daarbij is een regeling die voorziet in een breed scala aan behoeften voor verschillende mensen, meer vatbaar voor nietgebruik. En ook het feit dat de gerechtigde zelf het initiatief moet nemen om de regeling aan te vragen, kan een drempel zijn. Uitvoerende instanties hebben ook invloed op niet-gebruik. Zo kan een gerechtigde de aanvraag intrekken, als hij zich vernederend behandeld voelt. Als de uitvoerende instantie een hulp- en controlefunctie heeft, door bijvoorbeeld de middelentoets, dan kan dat een gerechtigde het gevoel geven dat hij al bij voorbaat een misbruiker van de wet is. Ook door fouten van de uitvoerende instantie kan niet-gebruik optreden. Zoals een fout in de Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

21

administratie, een onjuiste interpretatie van de wet of dat de ambtenaar bepaalde cruciale informatie vergeet te vragen van de aanvrager. En als laatste kan onvoldoende informatie en advies naar de gerechtigden er ook voor zorgen dat veel gerechtigden de regeling niet gebruiken.

3.2.2 Het model van Wildeboer Schut en Hoff

In het eerder genoemde ‘Geld op de Plank’ doen Wildeboer Schut en Hoff onderzoek naar de mate van niet-gebruik van verschillende inkomensondersteunende regelingen (SCP,2007). In dit rapport worden de huursubsidie, de Wet tegemoetkoming onderwijsbijdrage en schoolkosten (Wtos), de regeling kwijtschelding lokale heffingen, Algemene bijstand als aanvulling op loon, pensioen en uitkering en de Langdurigheidtoeslag onderzocht. Wildeboer Schut en Hoff maakten naar aanleiding van het model van Kerr een eigen model. Hierin letten zij op de kritiek die Van Oorschot had op het model van Kerr. Ook voegen zij er een kosten-batenanalyse aan toe. In feite is die ook al aanwezig in het model van Kerr, maar hij benoemt het niet. Het model van Wildeboer Schut en Hoff staat weergegeven in figuur 2. Wildeboer Schut en Hoff gaan er vanuit dat veel mensen behoefte hebben aan extra inkomsten en zich daarom af zullen vragen of deze regeling voor hen van voldoende nut is om aan te vragen. Alleen de mensen die kennis hebben, maken een bewuste kosten-baten afweging. Het 'extra inkomen' moet genoeg zijn om de 'kosten' te willen maken. Bij huursubsidie laten gerechtigden huursubsidie liggen als het om een klein bedrag gaat. De 'kosten' die een gerechtigde maakt zijn psychische of sociale gevolgen en transactiekosten. Met psychische en sociale gevolgen bedoelen Wildeboer Schut en Hoff de angst van gerechtigden voor afwijzende reacties uit de omgeving, door vrienden en familie. Deze angst kan ervoor zorgen dat een gerechtigde de regeling niet aanvraagt. Onder de transactiekosten vallen de moeite die iemand moet doen om een regeling aan te vragen. Dat kan voor sommigen al zijn: het invullen van het formulier en het vinden van de jaaropgave ( waarvan een kopie moet worden meegestuurd). Ook kan het de angst voor een vernederende behandeling door de uitvoerende ambtenaar zijn. Zijn de baten hoger dan de kosten, dan dient de gerechtigde een aanvraag in.


22

Figuur 2. Model van Wildeboer Schut en Hoff (SCP, 2007:34)

3.3 De theorie van Bourdieu en het onderzoek van Lareau

De kansen die een kind krijgt, zijn afhankelijk van de positie die zijn of haar ouders innemen in de maatschappij. Er is sprake van drie klassen in de samenleving: de hogere klasse, middenklasse en de arbeidersklasse. De hogere klasse bezit volgens Bourdieu (1979) het meeste kapitaal. Niet alleen op economisch gebied, maar ook cultureel en sociaal kapitaal. Cultureel kapitaal wordt gevormd door scholing, maar ook door sporten, muziekles en door het bezoeken van concerten en musea. Doordat kinderen uit de middenklasse en hogere klasse deze ervaringen opdoen, weten zij hoe ze kunst moeten begrijpen en waarderen en hoe zij zich bij bepaalde gelegenheden moeten gedragen. Sociaal kapitaal wordt gevormd door het opbouwen en gebruik maken van een netwerk. Hierdoor kan belangrijke informatie, over bijvoorbeeld een nieuwe baan, via het netwerk gevonden worden. Mensen binnen een netwerk zijn meer geneigd om elkaar te vertrouwen dan mensen die geen deel uitmaken van hun netwerk (meestal van mensen binnen dezelfde klasse). Sociaal en cultureel kapitaal verhoogt de kans op een goede baan en een prettig inkomen, waarmee de luxe levensstijl (habitus) die kinderen van de ouders leren, kan worden voortgezet. Bourdieu zag dat kinderen uit de arbeidersklasse minder cultureel en sociaal kapitaal verkrijgen via hun ouders en daardoor minder kans hebben om een hoge opleiding te volgen, dan kinderen uit de middenklasse of de hogere klasse. Ondanks een hoge Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

23

intelligentie is het moeilijker voor kinderen uit de arbeidersklasse om zich op te werken en hun achterstand in te halen. In smaak en gedrag probeert de hogere klasse zich te onderscheiden van de midden- en arbeidersklasse. Op die manier kan op subtiele wijze gezien worden wie er bij dezelfde klasse hoort en wie niet. De middenklasse, waartoe de meeste mensen behoren, probeert de hoge klasse te imiteren. Ouders uit de middenklasse vinden het belangrijk dat hun kinderen tenminste tot dezelfde klasse blijft horen, maar als het kan tot de hogere klasse. Daarom proberen ouders uit de middenklasse hun kinderen zoveel mogelijk kansen te geven om zich te ontwikkelen. De middenklasse wil de eigen positie in stand houden en heeft er belang bij dat de kinderen uit de arbeidersklasse zich niet gaan ontwikkelen tot concurrenten van hun eigen kinderen. Bij de arbeidersklasse imiteren de mensen die graag tot de middenklasse willen horen, de smaak en het gedrag van de middenklasse ( dat afgeleid is van de smaak van de hoge klasse). Het probleem is dat ouders uit de arbeidersklasse vaak tijd en geld tekort komen om dezelfde activiteiten met hun kinderen te ondernemen als de middenklasse (Lareau, 2003). Het deel van de arbeidersklasse dat geen sociale mobiliteit ambieert heeft een eigen smaak ontwikkelt, die door de midden- en de hogere klasse ‘volks’ of ‘populair’ wordt genoemd.

Geïnspireerd door de theorie van Bourdieu heeft de Amerikaanse sociologe Annette Lareau een onderzoek uitgevoerd naar verschillen in vrijetijdsbesteding tussen kinderen uit de middenklasse en de arbeiders- en arme klasse 1. Lareau maakt bij de arbeidersklasse en arme klasse een onderscheidt tussen de mensen met een lage opleiding, die meestal een baan hebben. Deze mensen behoren tot de arbeidersklasse. De mensen die bij de arme klasse horen, leven van een uitkering. In haar boek ‘Unequal Childhoods’ beschrijft Lareau dat er twee opvoedingsstijlen te zien zijn onder ouders van de arbeidersklasse (en de arme klasse) en ouders uit de middenklasse. Kinderen uit de middenklasse hebben na schooltijd vaak meerdere sporten en culturele activiteiten die zij beoefenen. Hun ouders vinden het belangrijk dat de kinderen leren sporten, een muziekinstrument bespelen etc. om op die manier een volwaardige middenklassenopvoeding te krijgen. Lareau noemt deze opvoedingsstijl concerted cultivation (Lareau, 2003:2). Ouders uit de middenklasse willen hun kinderen zo snel mogelijk vaardigheden aanleren die hun kinderen voorbereiden op een middenklassenbaan of hoger. Kinderen leren samen te werken, omgaan met vreemde volwassenen (zoals de voetbalcoach), voor zichzelf op te komen en te onderhandelen met hun ouders. De ouders spreken hun kinderen aan alsof zij al volwassen zijn. Ouders uit de arbeidersklasse en de arme klasse hebben een andere opvoedingsstijl. Deze wordt accomplishment of natural growth genoemd (Lareau, 2003:3). Ouders bemoeien zich Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

24

niet met de vrijetijdsbesteding van hun kinderen. Kinderen spelen meestal in de buurt met leeftijdsgenoten. Er wordt niet onderhandeld tussen ouders en kinderen. Ouders geven aanwijzingen en de kinderen dienen dit op te volgen. Kinderen komen nauwelijks in contact met volwassenen buiten hun eigen familie en buurt. Maar zelden wordt een kind lid van een vereniging voor een sport of culturele activiteit. Het is niet duidelijk in hoeverre ouders het niet belangrijk vinden dat hun kinderen zich ontwikkelen in hun talenten. Het kan ook komen door een gebrek aan geld en tijd. Ouders uit de arbeiders- en arme klassen in de Verenigde Staten, hebben het moeilijk om hun hoofd boven water te houden. Naast een baan (of meerdere banen) is er weinig tijd over om de kinderen aandacht te geven of te brengen naar een vereniging. De opvoedingsstijl van de arbeidersklasse en de arme klasse heeft geen aandacht voor de ontwikkeling van talenten van de kinderen. Deze kinderen hebben dan weinig kans om zich op te werken tot de middenklasse, omdat zij daarin niet gestimuleerd worden.

3.4 De theorieën vergeleken

Omdat de drempeltheorie een specifieke theorie is die alleen ingaat op niet-gebruik van sociale regelingen, zal ik de theorie van Bourdieu vergelijken met de rationele keuzetheorie. De theorie van Bourdieu, behorend tot de conflicttheoretici, heeft een andere achtergrond dan de rationele keuzetheorie. De erfenis van Marx, waarin het conflict tussen klassen speelt, is duidelijk te zien. Hierin gaat men ook uit van eigen belang, maar die is meer gekoppeld aan de klasse waar iemand bij hoort. De rationele keuzetheorie gaat meer uit van een individueel eigen belang dat nagestreefd wordt. Ondanks de verschillen zijn er ook een paar overeenkomsten te zien. Ten eerste speelt macht bij beide theorieën een belangrijke rol. De rationele keuzetheorie stelt dat mensen macht hebben als zij andere mensen kunnen belonen en straffen. Bourdieu stelt dat machtige mensen meer economisch, cultureel en sociaal kapitaal bezitten dan anderen en daardoor tot de hogere en dominante klasse gaan behoren. Beide theorieën noemen sociaal kapitaal en het opbouwen van een netwerk als belang. Rationele keuzetheoretici zien meer uitgebreide netwerken, waarin mensen met veel sociaal kapitaal de knooppunten vormen tot andere netwerken. Weak ties zijn hier van belang om via-via aan nieuwe informatie te komen. Bij Bourdieu worden de netwerken zo veel mogelijk tot de eigen klasse beperkt, waardoor mensen uit de lagere klasse meer moeite hebben om informatie te krijgen. Dat komt omdat zij niet tot dezelfde netwerken behoren als de middenklasse of de hogere klasse.


25

3.5 De drempeltheorie toegepast op de U-pas en het Jeugdsportfonds 3.5.1 De U-pas

Dit onderzoek richt zich op de kenmerken en factoren van cliënten die van invloed zijn op het wel of niet aanvragen en gebruiken van de U-pas. Dat betekent niet dat de wet en uitvoering geen invloed hebben op keuzen die gerechtigden maken. De wet heeft invloed op het verwachte nut van de regeling. Een gerechtigde die maar een kleine vergoeding krijgt, zal minder het nut inzien van de aanvraag. Ook de houdingen en percepties van gerechtigden naar een regeling toe, worden beïnvloed door de wet. Een gerechtigde kan bijvoorbeeld moeite hebben met het opgeven van het inkomen, wat vereist wordt door de middelentoets. Ook de uitvoering van de regeling kan invloed hebben op de keuzen voor het wel of niet aanvragen of gebruiken. Als gerechtigden onvoldoende informatie krijgen, dan ontbreekt het hen aan kennis en dat zij zichzelf kunnen beschouwen als gerechtigde. Houdingen en percepties worden ook beïnvloed door de uitvoering. In figuur 3 is het model voor de aanvraag van de U-pas weergegeven. Dit model is alleen van toepassing op de gerechtigden met een baan of een andere uitkering dan de bijstandsuitkering, omdat gerechtigden zonder bijstandsuitkering de U-pas moeten aanvragen. Verschillende drempels zijn in hetzelfde vak geplaatst om aan te geven dat deze drempels elkaar niet per se hoeven op te volgen, maar wel voorafgaan aan het volgende blok. Ten eerste moeten gerechtigden interesse of behoefte hebben aan U-pas activiteiten en kennis hebben van de regeling. Ook moeten zij zichzelf beschouwen als gerechtigde. Dit houdt in dat zij kennis hebben van de inkomensgrens en dat de U-pas ook bedoeld is voor mensen zonder (bijstands-) uitkering. Moeite met de aanvraag kan ook een drempel zijn. Als deze eerste vier drempels zijn genomen, kan men naar het middelste blok gaan. De regeling heeft voldoende nut als er in de behoefte wordt voorzien. Ziet de gerechtigde dat de korting te laag is om de contributie van een vereniging te kunnen betalen, dan vergroot dit de kans dat de gerechtigde de pas niet aanvraagt. De psychische en sociale gevolgen gaan meer over de angst voor afwijzende reacties uit de omgeving van de gerechtigde. Is aan alle voorwaarden voldaan, dan kan de aanvraag worden ingediend. In figuur 4 staan de drempels voor het gebruik van de U-pas. Ouders die een U-pas hebben aangevraagd, zullen zich waarschijnlijk al hebben afgevraagd of zij interesse hebben in de U-pas en of de pas voldoende nuttig voor hen is. Maar bijstandsontvangers krijgen de pas automatisch thuisgestuurd en vragen zich dan pas af of zij gebruik willen maken van de Upas. De kinderen kunnen ook invloed hebben op deze drempel door geen interesse te hebben in sport en culturele activiteiten, lid te willen worden bij een vereniging waar geen UActieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

26

paskorting wordt gegeven of te willen sporten buiten verenigingsverband. Als van de kant van ouders en kinderen voldoende interesse in de U-pas activiteiten is, gaat het gezin door naar de volgende stap. Wordt er te weinig korting gegeven of is het aanbod niet aantrekkelijk, dan heeft de U-pas onvoldoende nut voor het gerechtigde gezin.

Figuur 3 Model voor het wel of niet aanvragen van de U-pas Behoefte en interesse Voldoende nut

Kennis Zichzelf beschouwen als gerechtigde

+

Psychische en sociale gevolgen

Aanvraag

+

Moeite met de aanvraag

Geen aanvraag

Figuur 4 Model voor gebruik van de U-pas voor sport en culturele activiteiten voor kinderen Behoefte en interesse

+

Voldoende nut

de U-pas

in sport en/ of culturele activiteiten in verenigingsverband

-

+ Gebruik van

Psychische en v sociale

-

Geen gebruik van de U-pas

Schaamte om de U-pas te tonen bij de inschrijving hoeft niet altijd een reden te zijn om de pas niet te gebruiken, maar wel als de schaamte zo groot is, dat de ouder(s) het kind niet durven in te schrijven. Als alle stappen genomen zijn, dan maakt het gerechtigde gezin gebruik van de U-pas.


27

3.5.2 Het Jeugdsportfonds

Al komt het Jeugdsportfonds niet voort uit een wet, de regeling is beschreven door de stichting zelf. Deze regeling kan van invloed zijn op niet-gebruik. Ook het Jeugdsportfonds heeft een middelentoets, al is die minder strikt dan bij de U-pas. De aanvraag moet worden ingediend door een ‘ derde’ persoon. Dat is meestal een leraar van de school van het kind of een maatschappelijk werker. De informatie en het als gerechtigden beoordelen van ouders, komt dus van de ‘derde persoon’. Hierdoor is de ouder afhankelijker van de mening en de informatieverstrekking van mensen die niet direct voor het Jeugdsportfonds werken. De derde persoon is ook een zwak punt in de uitvoering. Ten eerste omdat leraren, maatschappelijk werkers en Jeugdzorg meestal banen hebben waarin veel tijdsdruk is. Naast alle werkzaamheden ook meehelpen met het invullen van een aanvraagformulier wordt dan een zoveelste taak erbij. Voor deze taak krijgen zij niets betaald. Dus de kans dat deze derde personen deze extra taak niet al te veel tijd willen en kunnen geven, is groot. Ten tweede moeten deze derde personen ouders als gerechtigden zien en contact met de ouders hebben om hen van informatie te voorzien. Ouders die geen contact hebben met maatschappelijk werk en Jeugdzorg, lopen een kans mis. Ook ouders die als ‘ niet-arm’ worden gezien, kunnen onterecht niet-gebruikers worden. Het model voor aanvragen of niet aanvragen van het Jeugdsportfonds staat in figuur 5.

Figuur 5 Model voor aanvragen of niet aanvragen van Jeugdsportfonds

Gezien worden door derde persoon als gerechtigd

Behoefte

+

Moeite hebben met aanvraag

Aanvraag

Kennis Derde persoon

-

+

+ Voldoende nut

Psychische en sociale gevolgen

-

-

+

Geen aanvraag

Ouders van wie de kinderen willen sporten, zullen vaak de behoefte hebben aan een bijdrage of korting op de contributie van de sport. Pas als de derde persoon of iemand anders hen op het Jeugdsportfonds wijst, kunnen zij zich afvragen of zij het fonds willen gebruiken of niet. De ouders die als gerechtigden worden beoordeeld door de derde persoon Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

28

en informatie krijgen, kunnen dan zich afvragen of de regeling voldoende nut heeft voor hen. Hulp bij de aanvraag, houdt niet in dat er geen moeite meer is om het fonds aan te vragen. Ouders die onvoldoende gegevens verstrekken en de aanvraag laten liggen, kunnen misschien nog aangespoord worden door de derde persoon, maar die kan ook niet alle gegevens boven water krijgen. Dat moeten de ouders zelf doen. Ook weer de angst voor een afwijzende houding van de omgeving, kan invloed hebben op het wel of niet gebruiken van het fonds. Als alle stappen met succes zijn doorlopen, dan hebben de ouders de hulp van het Jeugdsportfonds aangevraagd.

3.6 De theorie van Bourdieu: invloed op de mate van gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds

In deze paragraaf zal eerst ingegaan worden op de klassen die Bourdieu beschrijft. In hoeverre zijn de klassen, die Bourdieu in 1979 beschrijft, van toepassing op de huidige Nederlandse samenleving? En tot welke klassen behoren de gerechtigden van de U-pas en het Jeugdsportfonds? 3.6.1 Klassen

Bourdieu beschrijft in 'Distinction' de tegenstellingen in klassensmaak van de bourgeoisie en de arbeidersklasse. Zijn deze twee klassen ook van toepassing op de huidige Nederlandse samenleving? Om daarop een antwoord te kunnen geven, moet er eerst gekeken worden naar het ontstaan van klassen en de ontwikkeling van verschillende klassen. Voor de industriële revolutie was er sprake van een standenmaatschappij. Bij de geboorte was duidelijk tot welke stand iemand behoorde. In feite was er geen kans om op te klimmen tot een hogere stand. Door de industrialisatie ontstonden klassen die de nieuwe sociale verhoudingen beter konden weergeven. Bij het klassensysteem bestond er wel een mogelijkheid om op te klimmen naar een hogere sociale klasse. Een klasse is een groep mensen met dezelfde economische positie (Wilterdink en Van Heerikhuizen,1985). In de negentiende eeuw ontstonden twee klassen met tegengestelde belangen. De bourgeoisie was de bezittende klasse van ondernemers en de arbeidersklasse waren de werknemers die voor loon afhankelijk waren van de bourgeoisie. De bourgeoisie kon de bezitloze klasse uitbuiten door hen voor weinig loon te laten werken in hun fabrieken. Door de bureaucratisering van de overheid en de opkomst van een dienstensector ontstond er een nieuwe middenklasse (de oude middenklasse van eenmansbedrijven, kleine ondernemers verdween bijna doordat de grote ondernemers de markt over hadden


29

genomen). De nieuwe middenklasse werkt ook in loondienst, net als de arbeiders, maar door de hogere opleiding, meer inkomen en meer status, onderscheiden zij zich van de arbeidersklasse. De Amerikaanse socioloog Erik Olin Wright erkent ook dat opleiding belangrijk is voor het verschil tussen de middenklasse en de arbeidersklasse. Opleiding heeft invloed op de autonomie van arbeid en ook op het inkomen dat men verdient (Wallace en Wolf: 1986: 91). 3.6.2 De U-pas en het Jeugdsportfonds en de invloed van de theorie van Bourdieu

In verband met het onderzoek naar het gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds, zal er geen aandacht besteed worden aan de hogere klasse (de bourgeoisie). Deze klasse komt niet in aanmerking voor deze regelingen. In het vervolg zal dus alleen gesproken worden over de middenklasse en de lagere klasse. Omdat alle gerechtigden voor de U-pas en het Jeugdsportfonds een laag inkomen hebben, is het niet mogelijk om een indeling van klassen te maken op grond van de economische positie. Daarom is het opleidingsniveau van belang om te bepalen tot welke klasse men hoort. Bij de middenklasse is sprake van een afgeronde opleiding op tenminste mbo-niveau. Ook hoge opleidingen komen voor bij de middenklasse. Bij de lagere klasse is sprake van lage opleidingen tot en met het niveau vmbo-tl of mavo. Er wordt gesproken over lagere klasse als optelsom van de arbeiders- en arme klasse, zoals bij het onderzoek van Lareau. Bij de arbeidersklasse horen mensen met een lage opleiding die meestal een baan hebben. Bij de arme klasse wordt meestal een uitkering ontvangen en heeft men soms een baan. In Nederland is dit onderscheid binnen de lagere klasse ook te vinden, maar doordat het opleidingsniveau doorslaggevend is, worden de arbeiders- en arme klassen onder de noemer lagere klasse gezet. In het empirisch onderzoek wordt gezocht naar verschillen in aanvraag en gebruik van de Upas en het Jeugdsportfonds door ouders van de lagere klasse ten opzichte van ouders van de middenklasse. 3.6.3 Verschillen in gebruik tussen autochtonen en allochtonen

Er wordt ook gekeken of er verschillen zijn in aanvraag en gebruik van de pas en het Jeugdsportfonds tussen autochtonen en niet-westerse allochtonen. Daarin wordt verondersteld dat allochtonen de Nederlandse taal minder machtig zijn en minder goed hun weg kunnen vinden bij instanties van de overheid en daarom minder vaak een U-pas bezitten en gebruiken.


30

3.7 Hypothesen en verwachtingen ten aanzien van het kwalitatieve onderzoek

In de inleiding is de volgende vraag gesteld: In welke mate maken ouders gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds en welke factoren zijn daarop van invloed? Daaruit komen de volgende deelvragen naar voren. 1. In hoeverre hebben de kinderen een U-pas? 2. Welke factoren zijn volgens ouders van invloed op het wel of niet aanvragen van de U-pas en het Jeugdsportfonds? 3. In hoeverre maken ouders gebruik van de U-pas voor kortingen op sportvereniging en/ of culturele activiteiten? 4. Welke factoren zijn volgens ouders van invloed op het wel of niet gebruiken van de U-pas? 5. Zijn er verschillen in het hebben en het gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds tussen ouders die bijstanduitkering hebben en ouders met een baan of een andere uitkering? 6. Zijn er verschillen in het hebben en het gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds tussen ouders die niet-westers allochtoon zijn en ouders die autochtoon zijn?3 7. Zijn er verschillen in het hebben en gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds tussen ouders met een lage opleiding en ouders met een middelbare en hogere opleiding?

Om de drempeltheorie te toetsen, samen met Bourdieu ( voor het kwantitatieve deel) zijn acht hypothesen opgesteld. De eerste vier hypothesen houden verband met de aanvraag van de U-pas, zoals in figuur 3 omschreven wordt. Hypothesen 5 en 6 gaan over het gebruik van de U-pas ( zie figuur 4). Hypothese 7 toetst eventuele verschillen in aanvraag en gebruik door autochtonen en niet-westerse allochtonen. De achtste hypothese gaat over het Jeugdsportfonds. De hypothesen 1, 2, 4, 6 en 8 gaan over de verschillen tussen de lage - en de middenklasse. Verondersteld wordt dat de ouders uit de lage klasse minder interesse hebben in sport en culturele activiteiten binnen verenigingsverband. Daarbij is er een grotere kans dat ouders met een lage opleiding meer moeite hebben met kennis vergaren over de U-pas en de pas aanvragen. Ouders uit de middenklasse kunnen meer moeite hebben met het tonen van de U-pas als zij hun kind inschrijven bij een vereniging. Zij willen graag horen bij de andere middenklasse ouders die de contributie wel zelf kunnen betalen. Daarnaast worden middenklasse ouders minder als gerechtigd aangezien door leraren en maatschappelijk werkers als het om het Jeugdsportfonds gaat. Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

31

1. Interesse in sport en culturele activiteiten Ouders met een lage opleiding hebben minder interesse in sport en culturele activiteiten in verenigingsverband dan ouders met een middelbare of hoge opleiding.

2. Kennis over de U-pas Ouders met een middelbare of hogere opleiding kennen de U-pas vaker dan laagopgeleide ouders.

3. Zichzelf als gerechtigde beschouwen Ouders met een baan of eigen bedrijf beschouwen zich minder als gerechtigd voor de U-pas dan ouders met een uitkering of geen inkomen.

4. Moeite met de aanvraag Lager opgeleiden hebben meer moeite met de aanvraag van de U-pas dan middelbaar en hoger opgeleiden.

5. Voldoende nut Ouders die de U-pas hebben aangevraagd, zijn meer tevreden over de kortingen en het aanbod van de U-pas, dan ouders die de U-pas kregen van de gemeente. Daarom gebruiken ouders die de U-pas aanvroegen vaker dan ouders die de pas kregen.

6. Schaamte om de U-pas te tonen Ouders met een middelbare of hogere opleiding geven vaker aan dat zij zich schamen om de U-pas te tonen bij inschrijving bij verenigingen, dan laag opgeleide ouders.

7. Verschil in aanvraag en gebruik autochtonen en allochtonen Niet-westerse allochtonen hebben meer moeite met de aanvraag van de U-pas en het gebruik van de pas dan autochtonen 2.

8. Kennis en aanvraag van het Jeugdsportfonds Omdat ouders met een laag inkomen afhankelijk zijn van contact en informatie over het Jeugdsportfonds van een leraar, maatschappelijk werker of jeugdhulpverlener, worden vooral de laag opgeleide ouders door deze ‘derde personen’ herkend als gerechtigden en vragen zij het Jeugdsportfonds vaker aan dan ouders met een middelbare of hoge opleiding.


32

In het kwalitatieve deel wordt alleen gebruik gemaakt van de theorie van Bourdieu. Hieronder worden de verwachtingen weergegeven die er zijn, ten aanzien van de resultaten van de interviews. Er worden bewust geen hypothesen getoetst, omdat kwalitatief onderzoek meer beschrijvend dan toetsend te werk gaat. In dit deel zal dieper ingegaan worden op de factoren en redenen die ouders noemen om wel of niet gebruik te maken van de U-pas en het Jeugdsportfonds. Naar aanleiding van de theorie van Bourdieu en het onderzoek van Lareau, kan verwacht worden dat ouders uit de middenklasse sport en culturele activiteiten als belangrijker element in de opvoeding beschouwen dan ouders uit de lagere klasse. Ouders uit de middenklasse in Nederland hebben ook een manier van opvoeden waarin sport en culturele activiteiten een belangrijke plek innemen en als een recht worden beschouwd om te kunnen uitoefenen. Ouders uit de middenklasse sporten zelf meer en doen meer aan culturele activiteiten. Zij zijn actief betrokken bij de keuze die de kinderen maken voor een sport of hobby. Daarin worden andere sporten aangemoedigd en afgeraden dan door ouders uit de lagere klasse.

In hoofdstuk 5 worden de resultaten van de enquête beschreven. Daarin zal gekeken worden in hoeverre de hypothesen overeenkomen met de data. In hoofdstuk 6 worden de resultaten die uit de interviews naar voren kwamen, beschreven.


33

Hoofdstuk 4 Methoden van onderzoek Zoals in de vorige hoofdstukken al aangegeven werd, bestaat het empirisch onderzoek uit een kwantitatief en een kwalitatief deel. Het kwantitatieve onderzoek is bedoeld om meer te weten te komen over de aantallen gerechtigden die een U-pas hebben of niet en hoeveel er door hen gebruik van wordt gemaakt. De drempeltheorie kan het beste getoetst worden door middel van een enquête, waardoor er een duidelijk beeld ontstaat van welke drempels ervoor zorgen dat gerechtigden geen aanvraag indienen of geen gebruik maken van de U-pas en het Jeugdsportfonds. In het kwalitatieve deel, door interviews, komt de persoonlijke beleving van de gerechtigden meer naar voren, als aanvulling op het kwantitatieve deel. In de eerste paragraaf van dit hoofdstuk wordt de methode van het kwantitatieve deel beschreven. Daarin komt naar voren op welke manier de respondenten gezocht werden en hoeveel respondenten de vragenlijst terugstuurden. Ook wordt er ingegaan op de representativiteit en de herhaalbaarheid van dit kwantitatieve empirisch onderzoek. Vervolgens komen de drie categorieën aan bod die in de analyse gebruikt worden om verschillen in aanvraag en gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds te verklaren. Deze zijn: opleidingsniveaus, etniciteit en inkomensbronnen. Er wordt aangegeven hoe de verdeling tot stand is gebracht binnen de categorieën en welke groepen zijn samengevoegd. Tenslotte wordt er uitgelegd welke vragen in de enquête open of gesloten zijn en om welke redenen hiervoor is gekozen. In de tweede paragraaf wordt beschreven hoe de respondenten voor de interviews zijn gevonden. Daarnaast komt de manier van interviewen aan bod en de redenen waarom er vijf gesprekken face-to-face werden gehouden en vijf telefonisch. Tenslotte wordt aangegeven in hoeverre de interviews herhaalbaar zijn.

4.1 Kwantitatief empirisch onderzoek 4.1.1 Op zoek naar respondenten

Voor het kwantitatieve onderzoeksdeel werd als doel gesteld om een respons van 200 respondenten te krijgen, waarvan er tenminste 100 gerechtigd zijn. Uit de nietgebruikonderzoeken van het Nibud kwam naar voren dat er een respons van 25% verwacht kon worden. Daarom zouden er 800 vragenlijsten verspreid moeten worden onder ouders in Utrecht. Gezien de beperkte financiële mogelijkheden die ik had, waren er twee manieren om aan respondenten te komen. In de eerste plaats werd aan de gemeente Utrecht


34

gevraagd om medewerking bij het vinden van respondenten. Misschien konden zij uit de gemeentelijke basisadministratie respondenten met kinderen selecteren, die in wijken wonen waar veel mensen met een laag inkomen wonen. Dan kon de gemeente de enquête naar deze steekproef sturen. Echter, dan moest de gemeente daar wel aan willen meewerken en tijd en geld in het onderzoek willen steken. De beleidsmedewerker die verantwoordelijk was voor het beleid van de U-pas, wilde niet meewerken aan mijn onderzoek. De reden hiervoor was dat zij geen informatie uit de basisadministratie wilde verstrekken. De tweede manier om aan respondenten te komen was via scholen in wijken waar relatief veel mensen met een laag inkomen wonen. Hierbij was de medewerking van de scholen nodig om via de leerlingen de enquête te verspreiden. De leerlingen konden de enquête aan hun ouders geven. Hierdoor was zeker dat er gezinnen met kinderen in de steekproef kwamen en was de heenweg van het verspreiden van de enquête kosteloos. Het Nibud wilde de kosten voor het kopiëren van de 845 enquêtes en de retourenveloppen voor zijn rekening nemen. Twee ‘zwakke schakels’ zaten er in deze manier van verspreiden: de scholen en de leerlingen. De scholen moesten bereid zijn om mee te werken aan het verspreiden van de enquête. En ook de kinderen moesten de vragenlijst aan hun ouders geven. Er is natuurlijk een kans dat de enquête vergeten in de tas blijft liggen.

In de ‘Wijkmonitor’ van de gemeente Utrecht (2008) werd informatie gegeven over hoeveel mensen met een laag inkomen per wijk woonden. Op grond hiervan werden de volgende subwijken 1 geselecteerd: Overvecht, Zuilen/Ondiep, Kanaleneiland en Lunetten. Om verspreiding van de enquête zo veel mogelijk over scholen te verdelen en ook een variatie in leeftijd van kinderen te maken, was het doel om zes scholen te vinden, waarvan drie basisscholen en drie middelbare scholen. De enquêtes zouden uitgedeeld worden aan de groepen 3 tot en met 8 van de basisschool en de eerste drie klassen van de middelbare school. Bij de middelbare scholen werd er ook gelet op het onderwijsniveau. Volgens het CBS (2007) is de kans groot dat kinderen hetzelfde onderwijsniveau volgen als hun ouders. Ook is de kans op een laag inkomen groter als iemand uit een gezin met een laag inkomen komt. Ouders met een lage opleiding, hebben een grotere kans op een laag inkomen dan ouders met een middelbare of hoge opleiding 2. Daarom werd er gekozen voor scholen met vmboniveau. Eerst werd er een brief gestuurd naar de directie met de vraag of de school mee wilde doen aan dit onderzoek. Er werden twaalf brieven gestuurd naar basisscholen en zeven naar middelbare scholen. Een week later belde ik om de reactie van de directies te vernemen. Er werden drie basisscholen gevonden die mee wilden doen aan het onderzoek. De Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

35

basisscholen die niet mee wilden doen met het onderzoek gaven daarvoor uiteenlopende redenen. Vijf scholen vonden het te veel om deze extra taak erbij te nemen. Eén directeur zei dat hij niet mee wilde doen omdat hij een jaar geleden ruzie had gekregen met ouders die net niet gerechtigd waren voor de U-pas en die het volledige bedrag voor een schoolreisje moesten betalen ( SchoolExtra betaalt tot een bepaald bedrag extra kosten zoals schooluitjes, dit is een onderdeel van de U-pas). Een directrice van een basisschool in Kanaleneiland waarschuwde ervoor dat 70% van de ouders op haar school uit analfabete allochtonen bestond. Eén school lag te dicht bij een middelbare school die meedeed waardoor de kans groot was dat de enquêtes bij dezelfde ouders terecht zouden komen. Tenslotte was er een basisschool die een andere school in de buurt aanraadde met een populatie die meer bij mijn doelgroep aansloot. Deze school deed uiteindelijk ook mee met het onderzoek. Ook drie middelbare scholen wilden meedoen aan het onderzoek. De redenen van de middelbare scholen die niet mee wilden doen waren, dat zij al meededen aan andere onderzoeken. De basisscholen die mee hebben geholpen met het verspreiden van de enquêtes zijn: De Schakel in Overvecht, De Klim in Lunetten en de W.G. van der Hulstschool in de Rivierenwijk (vlakbij Kanaleneiland). De middelbare scholen die meehielpen zijn: het Delta College in Zuilen, het Via Nova College in Leidsche Rijn. Ook heb ik enquêtes afgegeven bij een derde middelbare school, maar daar werden de enquêtes volgens mij nooit uitgedeeld. Omdat de enquêtes per school van een code waren voorzien, kon er gezien worden hoeveel enquêtes er terug kwamen van de zes scholen. Bij de laatstgenoemde middelbare school kwam geen enkele enquête terug. Bij navraag bij de conrector ( die de enquête zou verspreiden in de klassen) werd gezegd dat de enquête wel was uitgedeeld, maar op een later tijdstip dan afgesproken. Het kan zo zijn dat ouders daardoor de invultijd te kort vonden, om de enquête te willen invullen. Maar ouders van andere scholen schenen zich daar niet zoveel van aan te trekken. Ook nadat de uiterlijke datum van inleveren was verstreken, bleven ouders vragenlijsten terugsturen. Daarom is er een vermoeden dat de enquêtes bij deze school niet zijn uitgedeeld. Omdat deze 75 enquêtes niet bij de leerlingen en ouders terecht zijn gekomen, worden deze niet meegeteld in de totale respons.

4.1.2 Respons

Onder de drie basisscholen werden 360 enquêtes verspreid. Hiervan kwamen 107 vragenlijsten terug. Bij de middelbare scholen was de respons veel lager. Hier kwamen er maar 55 retour. Van de 770 enquêtes kwamen 168 enquêtes terug, waarvan er 163


36

bruikbaar waren. Een respons van 21,2%, dus lager dan de verwachtte 25%. Wellicht dat de lagere respons komt door de twee zwakke schakels, de scholen en leerlingen. Hierdoor waren twee tussenstappen nodig om de enquête bij de doelgroep terecht te laten komen. Dit maakte het, zeker bij de middelbare scholen moeilijker. Ouders hebben meer contact met een basisschool dan bij een middelbare school. Ook de puberleeftijd is moeilijker om kinderen iets door te laten geven aan thuis. Van de 163 respondenten zijn er 95 gerechtigd voor de U-pas.

4.1.3 Representativiteit en herhaalbaarheid

Bij representatieve steekproeven gaat het meestal om een a-selecte steekproef uit de populatie. Voor het vinden van een selectieve groep gerechtigden, is een a-selecte steekproef niet effectief. De kans dat veel niet-gerechtigden en mensen zonder kinderen bij een a-selecte steekproef in de steekproef terecht zouden komen, is groot en daardoor kan er dan te weinig iets gezegd worden over gerechtigden met kinderen. Daarnaast werd er gezocht naar gerechtigden die niet weten dat zij gerechtigd zijn. Als het onderzoek alleen onder U-pashouders werd gedaan, zou de groep niet-aanvragers er niet tussen zitten. Vandaar dat de steekproef gehouden werd in bepaalde wijken en scholen om de doelgroep te vinden. De scholen selecteerden zich als het ware zelf, door hun bereidheid om wel of niet mee te doen. Daarna konden de ouders pas benaderd worden. Een enquête kan ook bepalen welke respondenten wel en niet meedoen aan het onderzoek. Laaggeletterden en allochtonen die het Nederlands niet goed beheersen, worden bij een enquête al uitgesloten. Deze groepen zouden beter benaderd kunnen worden door middel van interviews, eventueel met hulp van een tolk. Omdat er geen algemene informatie bestaat over de kenmerken van de totale populatie van gerechtigden van de U-pas en het Jeugdsportfonds, kan er niets gezegd worden over de vraag in hoeverre de kenmerken van de respondenten van de steekproef representatief zijn voor de populatie. Een empirisch onderzoek neemt in betrouwbaarheid toe, wanneer het mogelijk is om het empirisch onderzoek te herhalen. Hierdoor kan onderzocht worden of bij herhaling dezelfde resultaten uit het onderzoek naar voren komen. Doordat hierboven uitvoerig is geschreven hoe de respondenten zijn gevonden, zal de kans groot zijn dat dit onderzoek goed te herhalen is.


37

4.1.4 Categorieën: uitleg en welke zijn samengevoegd?

Er zijn drie categorieën die in de kwantitatieve analyse met elkaar vergeleken worden. Dit zijn: opleidingsniveaus, etniciteit en inkomensbronnen. In deze paragraaf wordt aangegeven hoe de indeling van de categorieën is gemaakt.

Ten eerste:opleidingsniveaus. Omdat de indeling van klassen gekoppeld is aan het opleidingsniveau van de respondenten, is deze categorie van belang om te zien of er verschillen zijn tussen laag opgeleiden respondenten (behorend tot de lagere klasse) en de middelbaar en hoog opgeleide respondenten ( die tot de middenklasse behoren). Onder laag opgeleid vallen: basisonderwijs, lbo/vmbo, mavo/vmbo-tl. Onder middelbaar opgeleiden vallen: mbo, en ook enkele ouders met een havo of vwo-diploma. Hoog opgeleiden hebben een hbo-opleiding of de universiteit afgerond. Het opleidingsniveau dat is weergegeven is de hoogste opleiding van de respondent of de partner. Alleenstaande ouders vulden alleen hun eigen opleidingsniveau in en niet die van de ex-man of vrouw. In de kwantitatieve analyse worden laag opgeleiden vergeleken met de samengevoegde categorieën middelbaar en hoger opgeleiden. Hierdoor kan een vergelijking gemaakt worden tussen de lagere klasse en de middenklasse.

Ten tweede is de etniciteit van de respondenten van belang om te zien of er verschillen zijn in aanvraag en gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds door autochtonen en allochtonen. Iemand is allochtoon wanneer hij of zij in het buitenland is geboren en/of dat tenminste één van de ouders in het buitenland is geboren. Het Centraal Bureau voor de Statistiek maakt ook onderscheid tussen westerse allochtonen en niet-westerse allochtonen. Westerse allochtonen hebben hun oorsprong in landen in Europa, Australië, Nieuw-Zeeland of Noord-Amerika. Ook Indonesië en Japan worden als ‘westers’ gekenmerkt. Indonesië omdat dit land lange tijd een kolonie is geweest van Nederland en daarom veel Nederlandse Indiërs uit dit land komen. Niet-westerse allochtonen komen uit andere Aziatische landen, Zuid-Amerika en Afrika of het Midden Oosten 3. Er waren maar 5 westerse allochtonen in de steekproef en 4 allochtonen waarvan de herkomst onbekend was. Daarom is ervoor gekozen om een vergelijking te maken van de niet-westerse allochtonen met de autochtonen.

Ten derde vulden de respondenten hun inkomensbron in en eventueel die van hun partner. In de kwantitatieve analyse wordt een onderscheid gemaakt tussen werkende ouders en niet-werkende ouders. Werkende ouders kunnen hun geld verdienen als werknemer of Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

38

zelfstandige. Deze twee categorieën zijn samengevoegd vanwege het kleine aantal zelfstandigen in de steekproef (5). Niet-werkende ouders kunnen een uitkering ontvangen of hebben geen inkomen. De bijstandsontvangers zijn een aparte groep omdat zij de U-pas automatisch ontvangen van de gemeente. Bij de aanvraag van de U-pas wordt vooral gekeken naar verschillen tussen werkende ouders en ouders met een andere uitkering (behalve de bijstand) of geen inkomen. Andere uitkeringen kunnen een WAO- of een WW -uitkering zijn. Bij deze uitkeringen moet de U-pas wel worden aangevraagd. Respondenten zonder inkomen, kunnen een (ex) partner hebben die een inkomen heeft of tijdelijk zonder werk zitten en (nog) geen uitkering ontvangen.

4.1.5 De vragenlijst: open en gesloten vragen

De vragenlijst die is verspreid, staat in de bijlage van dit hoofdstuk. Als voorbeeld voor deze vragenlijst diende de vragenlijst voor het niet-gebruikonderzoek van het Nibud bij een gemeente in Overijssel. In eerste instantie werden er twee vragenlijsten verstuurd; één voor ouders met een U-pas en één voor ouders zonder U-pas. Hierdoor werd geprobeerd om het aantal vragen te verminderen. Al snel merkte ik dat dit niet werkte. Ouders moesten een keuze maken tussen twee lijsten en leken dat moeilijk te vinden. De respons bleef laag. Daarom is er gekozen om toch één vragenlijst te maken, waarbij ouders een aantal vragen konden overslaan als die niet op hen van toepassing waren. Bij de ouders met U-pas zijn dat de vragen 11 tot en met 17. Voor ouders zonder U-pas de vragen 2 tot en met 10. De meeste vragen in de enquête zijn gesloten. Wanneer het gewenste antwoord niet bij de antwoorden stond, konden de ouders ‘anders, namelijk...’ invullen. Open vragen waren de vragen over wat de gemeente en het Jeugdsportfonds konden verbeteren ( 18 en 22). Hierdoor kan de respondent zelf aangeven wat zijn of haar mening is. Ook aan het einde van de vragenlijst staat een open vraag, waarin de respondent die nog iets kwijt wil, dat daar kan opschrijven. In de vraag of de respondent in Nederland is geboren (30), kan de respondent zelf ook een ander geboorteland invullen. Vraag 32 en 33 gaat over het opleidingsniveau van de respondent en zijn of haar partner. In de eerste versie was dit een gesloten vraag, waarbij de respondent kon kiezen tussen acht opleidingsniveaus. Om te voorkomen dat veel laag opgeleide respondenten ‘universiteit’ aankruisten, heb ik hiervan twee open vragen gemaakt 4.


39

4.2 Kwalitatief empirisch onderzoek 4.2.1 Het vinden van respondenten voor de interviews

Voor het kwalitatieve onderzoeksdeel was het doel om tien ouders te interviewen. Door middel van semi-gestructureerde interviews kon dieper ingegaan worden op de persoonlijke redenen van het wel of niet aanvragen en gebruiken van de U-pas en het Jeugdsportfonds. In de interviews stond de beleving van de geïnterviewde centraal. De vragen die gesteld werden, waren bijna allemaal hetzelfde. De gesprekken werden opgenomen op een recorder om later uit te schrijven. In de enquête konden ouders onderaan de vragenlijst hun naam en telefoonnummer invullen als zij wilden meedoen aan een interview. Hierdoor vond ik negen van de tien geïnterviewden. Eén geïnterviewde vond ik binnen mijn familie. De voorkeur lag in een gelijke verdeling onder de geïnterviewden van niet-aanvragers, nietgebruikers en gebruikers. Maar twee ouders zonder U-pas meldden zich voor een interview en één niet-gebruiker. Zeven ouders maakten wel gebruik van de U-pas. Waarschijnlijk voelden ouders die de U-pas niet hadden of gebruikten en gerechtigd waren, zich minder geroepen om mee te doen. Twee ouders die hun telefoonnummer hadden genoteerd, wilden uiteindelijk niet meedoen aan een interview. Een aantal ouders die hun telefoonnummer hadden opgeschreven, was niet gerechtigd voor de U-pas. Daarom kwamen ze ook niet in aanmerking voor een interview.

4.2.2 Face-to-face gesprekken en telefonische interviews

Vijf gesprekken waren face-to-face. Vier vonden plaats bij de ouder thuis en één op het werk van de ouder. Vijf gesprekken zijn telefonisch afgenomen. Eén vrouw wilde het interview graag telefonisch, omdat zij na schooltijd er voor haar vier kinderen wilde zijn. Drie geïnterviewden zeiden weinig tijd te hebben en het gesprek liever telefonisch te laten afnemen. De geïnterviewde die in Maartensdijk woonde was die dag slecht bereikbaar door de busstakingen.


40

Hoofdstuk 5 De resultaten van de enquête 5.1 Inleiding Door middel van de enquête kan een antwoord gevonden worden op de vraag hoeveel gerechtigde ouders een aanvraag indienen en gebruik maken van de U-pas en het Jeugdsportfonds. Daarbij is het van belang om achter de factoren te komen die een rol spelen in het niet aanvragen of gebruik maken van deze regeling en het Jeugdsportfonds.

In de tweede paragraaf wordt een overzicht gegeven van het aantal respondenten dat gerechtigd is en hoeveel daarvan een U-pas hebben en gebruiken. In de derde paragraaf komen de hypothesen aan bod die gesteld werden in hoofdstuk 3. Door toetsing komt naar voren welke hypothesen aangenomen kunnen worden en welke verworpen. Hierdoor ontstaat een beeld van de kenmerken van de drie groepen gerechtigden: de niet-aanvragers die geen U-pas hebben maar wel gerechtigd zijn, de niet-gebruikers van de U-pas en de gebruikers. Daarbij wordt ook gekeken naar het aantal ouders dat een aanvraag indient bij het Jeugdsportfonds. In paragraaf vier wordt door middel van logistische regressie gekeken welk effect bepaalde kenmerken van respondenten hebben op het wel of niet aanvragen en gebruiken van de U-pas. Tenslotte wordt in de conclusie een antwoord gegeven op de deelvragen.

Bij de tabellen komen soms aantallen voor die lager zijn dan 25. Omdat deze aantallen klein zijn, kan er moeilijk een significant verschil worden berekend. Bij hogere aantallen is wel telkens berekend of de verschillen tussen de percentages significant zijn.

5.2 De mate van bezit en gebruik van de U-pas

Van de 163 respondenten hebben er 62 een U-pas. Op basis van de antwoorden op de vraag in welke categorie het gezinsinkomen viel, kon gezien worden hoeveel gezinnen zonder U-pas gerechtigd zijn voor de pas. Dit zijn er 33. Van 68 respondenten lag het inkomen boven de U-pasgrens. In tabel 2a staan het aantal gerechtigden die wel en geen U-pas hebben. In 2b wordt dezelfde vraag beantwoord per opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron. Hierin is te zien dat autochtone en allochtone gerechtigden 1 significant verschillen in het bezit van de U-pas. Datzelfde geldt voor ouders met een baan of werkend als zelfstandige tegenover ouders met een uitkering of geen inkomen. Ouders met een uitkering of zonder inkomen hebben vaker een U-pas dan werkende ouders.


41

In de hypothesen wordt gezocht naar de kenmerken van deze ‘niet-aanvragers’. Ook wordt gekeken welke factoren van invloed zijn om geen aanvraag in te dienen voor de U-pas. Hoeveel respondenten van de 62 pashouders maken gebruik van de U-pas? Twee respondenten gaven aan dat zij de pas net hadden aangevraagd en nog niet hadden ontvangen, dus tabel 3a geeft de antwoorden van 60 pashouders. Daarin is te zien dat driekwart van de pashouders ook gebruik maakt van de U-pas.

Tabel 2a Aantal gerechtigden met en zonder U-pas (n = 95) Hebben uw kinderen een U-pas? ja

62

65,3%

nee

33

34,7%

totaal

95

100%

Bij tabel 3b is te zien in hoeverre ouders gebruik maken van de U-pas per opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron. Er zijn wel verschillen, maar die wijken niet veel van elkaar af. Dus als autochtone en werkende ouders eenmaal een U-pas hebben, maken zij er ongeveer evenveel gebruik van als allochtone ouders en ouders met een uitkering of zonder inkomen.

Tabel 2b Aantal gerechtigden met of zonder U-pas naar opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron (n =95) Heeft u een U-pas voor uw kinderen? Opleidings-

Inkomens-

niveau

etniciteit

bron uitkering/geen

middelbaar/

niet-westers baan/

inkomen (Incl

laag

hoog

autochtoon allochtoon

zelfstandige

bijstand)

ja

32

19

12

42

20

39

%

65,3%

55,9%

46,2%**

70%

44,4%***

83%

nee

17

15

14

18

25

8

%

34,7%

44,1%

53,8%

30%

55,6%

17%

totaal

49

34

26

60

45

47

%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Missing: opleidingsniveau 12 (12,6%), etniciteit 9 (9,5%) en inkomensbron 3 (3,5%) ** Significant verschil met de andere groep binnen de categorie, p < 0,05. *** Significant verschil met de andere groep binnen de categorie, p < 0,01.


42

Tabel 3a Gerechtigden met een U-pas. Mate van gebruik van de U-pas voor sport en culturele activiteiten voor de kinderen (n =62)

Gebruikt u de U-pas voor sport en culturele activiteiten voor uw kinderen?

%

ja

45

75%

nee

15

25%

totaal

60

100%

Missing: 2 (3.2%) van de 62

Tabel 3b Gerechtigden met een U-pas. Mate van gebruik van de U-pas voor sport en culturele activiteiten voor de kinderen naar opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron (n =62) Gebruikt u de U-pas voor sport en culturele activiteiten voor uw kinderen? Opleidings-

Inkomens-

niveau

bron

Etniciteit

uitkering (incl niet-westers baan/ allochtoon zelfstandige bijstand) 33 16 27

ja

laag 23

middelbaar/ hoog autochtoon 15 9

%

76,7%

78,9%

90%

78,6%

84,2%

71,1%

nee

7

4

1

9

3

11

%

23,3%

21,1%

10%

21,4%

15,8%

28,9%

totaal

30

19

10

42

19

38

%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Missing opleidingsniveau 11 (17,7%), etniciteit 8 (12,9%) en inkomensbron 3 (4,8%)

Waarvoor gebruiken ouders de U-pas voor hun kinderen? Het antwoord staat in grafiek 3. Ouders konden meerdere antwoorden aankruisen. Zwemmen en lid worden van een sportvereniging zijn het meest populair. Ook hobby’s worden beoefend met U-paskorting, ook al is de korting hiervoor lager.


43

Grafiek 3 Activiteiten met U-paskorting door U-pashouders (n = 45) 0%

20%

40%

60%

80% 73,3%

zwemmen sportvereniging

64,4%

andere hobby

40,0% 13,3%

tekenen en knutselen

6,7%

dansen toneel scouting

4,4% 2,2%

Hoe het gebruik verdeeld is over de categorieën opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron wordt in de vierde tabel weergegeven. In alle categorieën wordt de U-pas het meest gebruikt om te zwemmen en lid te worden van een sportvereniging. Het aantal activiteiten per groep wordt gedeeld door het aantal U-pas gebruikers. Hierdoor komt het gemiddeld aantal activiteiten per gebruiker naar voren. Bij de opleidingsniveaus en inkomensbronnen zijn de verschillen klein. Het aantal activiteiten dat autochtonen ondernemen met U-paskorting is aanzienlijk lager (1,4) dan die van allochtonen (2,2).

Tabel 4 Activiteiten met U-paskorting door U-pashouders naar opleidingsniveau, etniciteit en of zij werken of een uitkering hebben (n =45) middel-

uitkering/

Activiteiten met

laag

baar/ hoog

baan/ zelf- geen

U-paskorting

opgeleid

opgeleid


standige

inkomen

zwemmen

16

11

4

28

13

19

sportvereniging

12

10

5

22

11

16

andere hobby

10

4

2

14

5

12

tekenen en knutselen

4

1

0

6

3

2

dansen

2

1

1

2

1

2

toneelles

1

0

0

2

2

0

scouting

0

1

1

0

0

1

totaal aantal activiteiten

45

28

13

74

35

52

aantal U-pas gebruikers

23

15

9

33

16

27

2

1,9

1,4

2,2

2,2

1,9

gemiddeld aantal activiteiten per gebruiker

Missing: opleidingsniveau 7 (15,6%), etniciteit 3 (6,7%) en inkomensbron 2 (4,4%)


44

5.3 Toetsing van de hypothesen

In hoofdstuk 3 kwamen naar aanleiding van de theorie van Bourdieu en de drempeltheorie van Kerr acht hypothesen naar voren. De eerste vier hypothesen houden verband met de aanvraag van de U-pas. Hypothesen 5 en 6 gaan over het gebruik van de U-pas. Hypothese 7 toetst eventuele verschillen in aanvraag en gebruik door autochtonen en niet-westerse allochtonen. De achtste hypothese gaat over de kennis van het Jeugdsportfonds en hoeveel ouders een aanvraag indienen. Deze hypothesen worden in deze paragraaf getoetst. Er wordt gekeken of ze kloppen voor de steekproef en indien mogelijk ook iets kunnen zeggen over de populatie van gerechtigden van de U-pas.

5.3.1 Interesse in sport en culturele activiteiten

In de eerste hypothese wordt gesteld dat laag opgeleide ouders minder interesse hebben in sport en culturele activiteiten voor hun kinderen dan ouders met een middelbare of hoge opleiding. Deze hypothese sluit aan bij de drempeltheorie, omdat toekomstige aanvragers en gebruikers zich eerst moeten afvragen of zij en hun kinderen interesse hebben in het aanbod van de U-pas. Ook sluit deze hypothese aan bij het onderzoek van Lareau, die stelt dat de middenklasse (middelbaar en hoog opgeleide ouders) hun kinderen volgens het principe van concerted cultivation opvoeden en dat lidmaatschap van één of meerdere verenigingen daarbij een belangrijke rol speelt. De lage klasse (laag opgeleide ouders) vindt het volgens Lareau belangrijk dat kinderen in hun vrije tijd zelf kunnen spelen, thuis of in de buurt met leeftijdsgenoten. Omdat in beide modellen, over de aanvraag en het gebruik van de U-pas, interesse in sport en culturele activiteiten de eerste drempel is, zal deze hypothese niet-aanvragers en (niet-) gebruikers behandelen. Een indicatie voor interesse voor sport en culturele activiteiten kan het lidmaatschap van een vereniging zijn. In totaal zijn er 67 van de 93 gezinnen ( 2 ontbraken) waarvan de kinderen lid zijn van een vereniging (72%) en 26 niet (28%). In tabel 5 staat het aantal gerechtigde gezinnen waarvan de kinderen wel of niet lid zijn van een vereniging. Tussen de respondenten met een lage opleiding en die met een middelbare of hoge opleiding is geen significant verschil. Als de kinderen niet lid waren van een vereniging, werd aan de ouders gevraagd waarom hun kinderen geen lid waren. Bij de gerechtigde ouders zonder U-pas zijn er 11 gezinnen waar de kinderen geen lid zijn van een vereniging. Van de 9 respondenten die de vraag beantwoordden, gaven er 7 aan dat zij de contributie niet konden betalen, één ouder gaf als Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

45

‘andere reden’ dat hij zijn kinderen ( jonger dan 7 jaar) nog te jong vond voor een sport of culturele activiteit en één ouder gaf aan dat de kinderen geen interesse hebben in de sport of hobby. Bij de 15 niet-gebruikers van de U-pas gaven er 12 antwoord op de vraag. Daarvan vonden 8 ouders de kortingen te laag, 2 waren ontevreden over het aanbod en 2 ouders gaven aan dat hun kinderen geen interesse hebben om lid te worden van een vereniging. In totaal zijn er 3 van de 88 gezinnen die de vragen beantwoordden, waarbij de kinderen geen interesse hebben in sport en culturele activiteiten. Hiervan was maar één gezin met laag opgeleide ouders. Als de ouders die een andere reden hebben opgegeven, worden meegeteld met de ouders en kinderen die interesse hebben in sport, dan zijn er 85 gezinnen waarbij wel interesse is. Aangezien de drie gezinnen (3,4%) buiten de 99% betrouwbaarheidsinterval valt van de geïnteresseerde gezinnen (96,6%), kan er gesproken worden van een sterke significante uitkomst. Dat betekent dat in de populatie er in bijna alle gezinnen kinderen zijn die interesse hebben in sport en/ of culturele activiteiten in verenigingsverband. Uit de mate van lidmaatschap blijkt geen significant verschil tussen kinderen van ouders met een lage opleiding ten opzichte van kinderen met ouders met een middelbare en hoge opleiding. Het aantal gezinnen waarin de kinderen geen interesse hebben in sport en culturele activiteiten is heel klein. Het blijkt dat bijna alle gezinnen met kinderen interesse hebben in sport en/ of culturele activiteiten. Daarom kan de eerste hypothese niet aangenomen worden.

Tabel 5 Lidmaatschap van een vereniging door respondenten naar opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron. (n = 95) Zijn uw kind(eren) lid van een vereniging?

Opleiding

Etniciteit

Inkomensbron uitkering/geen

laag

middelbaar/hoog autochtoon allochtoon

baan/zelfstandige inkomen

ja

29

28

23

37

33

29

%

61,7%

82,4%

79,3%

67,3%

75%

63%

nee

18

6

6

18

11

17

%

38,3%

17,6%

20,7%

32,7%

25%

37%

totaal

47

34

29

55

44

46

%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Missing: opleidingsniveau 14 (14,7%), etniciteit 11 (11,6%) en inkomensbron 5 (5,3%)


46

5.3.2 Kennis van de U-pas In de tweede hypothese wordt ervan uit gegaan dat ouders met een middelbare of hogere opleiding meer kennis hebben van de U-pas en de pas daarom vaker aanvragen dan laag opgeleide ouders. Ouders uit de middenklasse, stelt Lareau, zijn meer gewend om zich te wenden tot overheidsinstanties en staan er minder vijandig tegenover. Deze tweede hypothese komt overeen met de tweede drempel voor potentiële aanvragers van de U-pas. In tabel 6 staat hoeveel gerechtigde respondenten de U-pas kennen (inclusief de pashouders). Respondenten die de U-pas een beetje kennen, hebben er wel van gehoord maar weten niet wat ze ermee kunnen doen. Bij de kenners van de U-pas zitten ook degenen die een pas hebben. In elke categorie kent meer dan 80% de U-pas. Van de laag opgeleiden kent 89,8% de Upas en bij de middelbaar en hoog opgeleiden is het percentage iets hoger. In de bijlage van deze paragraaf staat de kennis van de U-pas door niet-gerechtigden. Hier ligt de kennis van de U-pas rond 70%. Omdat de U-pas goed bekend is onder Utrechters, of ze nu gerechtigd zijn of niet en het verschil in kennis tussen laag opgeleiden en middelbaar en hoog opgeleiden klein is, wordt de hypothese verworpen.

Tabel 6 Gerechtigde respondenten:kennis van de U-pas naar opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron ( n = 95) Kent u de U-pas?

nee

beetje ja

totaal

0

5

49

0%

10,2% 89,8% 100%

1

2

gerechtigden met en zonder U-pas opleidingsniveau laag

middelbaar/ hoog

44

31

34

2,9% 5,9% 91,2% 100% etniciteit autochtoon

allochtoon

0

5

26

0%

16,1% 83,9% 100%

1

2

52

31

55

1,8% 3,6% 94,6% 100% inkomensbron baan/zelfstandige

1

4

40

45

2,2% 8,9% 88,9% 100% uitkering/geen inkomen

0

3

44

47

0%

6,4% 93,6% 100%

Missing: opleidingsniveau: 20 (21,1%), etniciteit: 17 (17,9%) en inkomensbron: 11 (11,6%) Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

47

5.3.3 Zichzelf als gerechtigd beschouwen

Een volgende drempel voordat de aanvraag ingediend wordt is dat de gerechtigde moet weten dat hij of zij in aanmerking komt voor de U-pas. In de derde hypothese wordt gesteld dat ouders met een baan of eigen bedrijf zichzelf minder als gerechtigde beschouwen dan ouders met een uitkering ( exclusief de bijstand) of geen inkomen. De reden hiervoor zou kunnen liggen in dat werkende ouders het idee hebben dat hulp van de overheid alleen bedoeld is voor mensen met een uitkering. Ook komen werkende ouders minder in contact met overheidsinstanties die de informatie verstrekken. Denken gerechtigde respondenten dat zij in aanmerking komen voor de U-pas? De antwoorden staan in tabel 7.

Tabel 7 Denkt u in aanmerking te komen voor de U-pas? Gerechtigde respondenten met en zonder U-pas naar opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron (n =95) Denkt u in aanmerking te

ja

weet niet

nee

totaal

komen voor de U-pas? Laag opgeleid

35

6

8

49

%

71,4%

12,2%

16,3%

100%

middelbaar/ hoog opgeleid 19

5

10

34

%

55,9%

14,7%

29,4%

100%

autochtoon

18

4

9

31

%

58,1%

12,9%

29%

100%

allochtoon

39

7

9

55

%

70,9%

12,7%

16,4%

100%

werknemer of zelfstandige 22

6

16

44

%

13,6%

36,40%

100%

uitkering of geen inkomen 25

5

3

33

%

15,1%

9,1%

100%

50%*

75,8%

Missing: opleidingsniveau 12 (12,6%), etniciteit 9 (9,5%) en inkomensbron 3 (3,2%) * Zwak significant verschil met andere categorie, p < 0,10.

Bij de proportievergelijking met een betrouwbaarheidsinterval van 90% ( waarbij de antwoorden ‘weet niet’ niet zijn meegeteld) is er sprake van een significant verschil tussen het aantal werkende ouders dat in aanmerking denkt te komen, in vergelijking met ouders met een uitkering of zonder inkomen. De laatst genoemde groep denkt vaker in aanmerking te komen dan de werkende ouders. Op grond van dit verschil kan de derde hypothese aangenomen worden.


48

5.3.4 Moeite met de aanvraag

De vierde hypothese stelt dat lager opgeleiden meer moeite hebben met de aanvraag van de U-pas dan middelbaar en hoger opgeleiden. Een gerechtigde kan moeite hebben met een aanvraag indienen, doordat hij of zij de Nederlandse taal niet goed beheerst en/of moeite heeft met lezen en schrijven. Omdat laag opgeleiden hier meestal meer problemen mee ondervinden, denk ik dat zij meer moeite zullen hebben om de U-pas aan te vragen.

De groep gerechtigde respondenten zonder U-pas telt 33 personen. Van deze groep denken 19 dat zij een te hoog inkomen hebben en niet in aanmerking komen voor de U-pas. Zij kwamen niet over de derde drempel heen. Van de 14 respondenten die ‘ja’ (3) of ‘weet niet’ (11) hebben aangekruist, hebben er 13 de vraag beantwoord: gaat u de U-pas alsnog aanvragen? De antwoorden zijn weergegeven in tabel 8.

Tabel 8 Als u denkt in aanmerking te komen voor de U-pas, gaat u de pas dan alsnog aanvragen? ( n=14) Gaat u de U-pas alsnog aanvragen?

opleidingsniveau

totaal

laag

middelbaar/hoog

ja

7

2

9

wel aangevraagd, niet gekregen

0

1

1

nee, ik wil niet afhankelijk zijn van de overheid 1

0

1

nee, ik vind de aanvraag te ingewikkeld

0

1

1

nee, andere reden

0

1

1

totaal

8

5

13

Missing: 1 (7,1%)

Maar één respondent geeft aan dat hij of zij de aanvraag te ingewikkeld vindt. Dat betekent dat van bijna alle respondenten die reageerden, de aanvraag indienen niet als drempel wordt gezien. Wel moet opgemerkt worden dat een enquête respondenten al selecteert op leesvaardigheid. Het kan best zijn dat de aanvraag voor een andere groep gerechtigden, zoals laaggeletterden en allochtonen, te moeilijk is. Door deze manier van onderzoeken, komen deze mensen niet voor in de steekproef. Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

49

Vanwege gebrek aan voldoende gegevens kan er over de vierde hypothese niets gezegd worden. Daarom kan de hypothese noch verworpen noch aangenomen worden.

5.3.5 Voldoende nut

In de vijfde hypothese wordt de groep gerechtigden onderzocht die al een U-pas hebben. Er is een onderscheid tussen pashouders die de pas automatisch kregen toen zij een bijstandsuitkering ontvingen en pashouders ( met een andere inkomensbron) die de pas moesten aanvragen. Gesteld wordt dat aanvragers de U-pas vaker gebruiken dan de pashouders die de pas kregen bij een bijstandsuitkering en dat de eerste groep meer tevreden is over de kortingen en het aanbod. Dit kan komen doordat potentiële aanvragers zich afvragen of de pas voor hen van voldoende nut is, voordat ze de U-pas aanvragen. In tabel 9 staat het aantal pashouders dat de pas heeft aangevraagd of automatisch kreeg van de gemeente. In de bijlage van hypothese 5 staat de tabel met de categorieën opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron. Hoeveel gebruik er gemaakt wordt van de U-pas door de respondenten die de pas kregen bij de bijstandsuitkering of door de pas aan te vragen, staat in tabel 10. De percentages voor gebruik en niet-gebruik van de U-pas liggen voor beide categorieën dicht bij elkaar. Er kan dus niet gezegd worden dat ouders die de U-pas automatisch kregen, minder gebruik maken van de pas. Of er verschillen zijn in tevredenheid over de kortingen en het aanbod is te zien in tabel 11 en 12. Daarbij betekent neutraal dat deze respondenten een andere reden hadden om de U-pas niet te gebruiken. Uit tabel 11 blijkt dat aanvragers meer tevreden zijn over de U-pas ( ‘beetje tevreden’ en ‘tevreden’ zijn bij elkaar 72%) dan de respondenten die de pas automatisch kregen ( bij elkaar 53,2%). Dit verschil is niet significant, dus geldt het alleen voor de steekproef. Bij de mate van tevredenheid over het aanbod van de U-pas voor kinderen zijn er kleine verschillen. Van de respondenten die de pas automatisch kregen is 78,2% een beetje tevreden tot tevreden. Bij de aanvragers is dat 76%. De verschillen tussen de pashouders die de pas automatisch kregen en de aanvragers zijn klein. Als men de pas eenmaal heeft, is er geen verschil in de mate van gebruik van de Upas door pashouders die de pas moesten aanvragen en degenen die de pas kregen doordat zij een bijstanduitkering ontvangen. In de steekproef zijn wel verschillen in mate van tevredenheid tussen de twee groepen. Maar deze verschillen zijn niet significant. De tevredenheid over het aanbod van de U-pas komt redelijk met elkaar overeen. Omdat pashouders die de pas krijgen en die hem aanvragen, bijna evenveel gebruik maken van de


50

pas, moet de vijfde hypothese verworpen worden. Daarbij kan ook verworpen worden dat er significante verschillen zijn tussen de twee groepen pashouders over de mate van tevredenheid over de kortingen en het aanbod.

Tabel 9 Aantal respondenten met een U-pas : automatisch gekregen of aangevraagd bij de gemeente ( n = 62)

Aantal en Hoe bent u aan de U-pas gekomen? percentage Gekregen van de gemeente

32

%

55,2%

Aangevraagd bij de gemeente

26

%

44,8%

Totaal

58

%

100%

Missing: 4 (6,9%)

Tabel 10 Respondenten met een U-pas. Onderscheid in U-pas aangevraagd of automatisch gekregen.( n = 62) Hoe bent u aan de U-

Gebruikt u de U-pas

pas gekomen?

van uw kinderen?

Totaal

nee

ja

gemeente

7

25

32

%

21,9%

78,1%

100%

gemeente

6

20

26

%

23,1%

76,9%

100%

Totaal

13

42

58

gekregen van de

zelf aangevraagd bij de

Missing: 4 (6,5%)


51

Tabel 11 Bent u tevreden over de kortingen? Onderscheid tussen automatisch gekregen of aangevraagd en wel of geen gebruik van de U-pas ( n = 62) Bent u tevreden over de

U-pas gekregen

U-pas

kortingen van de U-pas?

bij bijstand

%

aangevraagd

%

ontevreden

12

37,5%

5

20%

neutraal

3

9,4%

2

8%

beetje tevreden

3

9,4%

9

36%

tevreden

14

43,8%

9

36%

Totaal

32

100%

25

100%

Missing: 5 (8,1%)

Tabel 12 Respondenten met U-pas over tevredenheid aanbod van de U-pas naar automatisch gekregen en aangevraagd ( n = 62)

Bent u tevreden over wat

U-pas

uw kinderen met de U-pas

gekregen bij

kunnen doen?

bijstand

%

aangevraagd

%

ontevreden

1

3,1%

1

4%

neutraal

6

18,8%

5

20%

beetje tevreden

10

31,3%

8

32%

tevreden

15

46,9%

11

44%

Totaal

32

100%

25

100%

U-pas

Missing: 5 (8,1%)

5.3.6 Schaamte om de U-pas te tonen

In de zesde hypothese wordt ervan uit gegaan dat ouders met een middelbare of hoge opleiding (middenklasse) zich meer schamen om de U-pas bij een vereniging te tonen dan ouders met een lage opleiding (lagere klasse). Schaamte voor het tonen van de U-pas kan te maken hebben met de angst voor opmerkingen of afwijzing van andere ouders, vrienden en bekenden. Met de U-pas laat de ouder zien dat hij of zij de sportvereniging niet zelf kan betalen. De verwachting dat ouders uit de middenklasse zich meer schamen, is dat zij graag bij de andere middenklasse ouders willen horen die de sportvereniging wel zelf kunnen betalen.


52

Deze vraag ligt gevoelig, omdat mensen schaamtegevoelens moeilijk toegeven. Respondenten kunnen hierdoor de vraag overslaan of snel ‘nee’ aankruisen. De beweegredenen achter de antwoorden kunnen natuurlijk niet worden achterhaald. Onderaan tabel 13 zijn het aantal respondenten vermeld dat deze vraag niet heeft beantwoord. Het percentage missing is hoger dan bij andere vragen, vooral bij opleidingsniveaus en etniciteit. In de tabel is te zien dat de meerderheid van de respondenten van beide opleidingsniveaus zich niet schamen voor het tonen van de U-pas. Maar 2 laag opgeleiden en 3 middelbaar of hoog opgeleiden geven toe zich te schamen. Eén hoog opgeleide respondent schrijft als commentaar in de kantlijn: “Ik zou liever meer verdienen. Succesvoller zijn”. Er zijn maar een paar ouders die (toegeven dat ze) zich schamen voor het tonen van de Upas. Daarin is weinig verschil te zien in de antwoorden van laag opgeleide ouders ten opzichte van middelbaar of hoog opgeleide ouders. Daarom, en omdat de aantallen zo klein zijn, kan de hypothese niet aangenomen of verworpen worden. Misschien dat de uitkomsten van de interviews op het gebied van ‘psychische en sociale gevolgen’ een beter beeld kunnen geven over de gevoelens van ouders als zij de U-pas laten zien bij inschrijving bij een vereniging.

Tabel 13

Respondenten met U-pas, die de pas gebruiken. Schaamt u zich voor het

tonen van de U-pas bij een vereniging? Naar opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron (n=45) Totaal Schaamt u zich voor het tonen Opleidings van de U-pas

Inkomens-

niveau

bron

etniciteit middelbaar

laag

/ hoog

autochtoon allochtoon werk

uitkering

nee

16

12

6

25

11

21

32

weet niet

2

0

0

2

0

2

2

ja

2

3

2

4

5

1

6

totaal

20

15

8

31

16

24

40

Missing: opleidingsniveau; 10 (22,2%),etniciteit: 6 (13,3%) en inkomensbron 5 (11,1%).


53

5.3.7 Meer niet-aanvragers en niet-gebruik onder allochtone Utrechters?

De zevende hypothese belicht de keuzes die autochtone en allochtone Utrechters maken. Hiermee wordt een onderscheid gemaakt tussen autochtonen en niet-westers allochtonen. Westerse allochtonen waren een te kleine groep (5 respondenten) om iets te kunnen zeggen over hun keuzes in het gebruik van de U-pas. In deze paragraaf wordt de informatie die uit de tabellen in de vorige paragrafen naar voren kwamen ten aanzien van allochtonen en autochtonen beschreven. Van de allochtone respondenten heeft 70% een U-pas tegenover 46,2% onder de autochtone respondenten. Uit de proportievergelijking blijkt dat het om een sterk significant verschil gaat (p < 0,05) waarin allochtonen vaker een U-pas hebben dan autochtonen. Dit is te verklaren doordat allochtonen vaker de U-pas automatisch kregen van de gemeente dan autochtonen. Van de pashouders die de U-pas kregen bij een bijstanduitkering is 83,3% allochtoon. Allochtonen vragen de pas ook vaker aan dan autochtonen. Uit tabel 3b blijkt dat er geen verschil is in het gebruik en niet-gebruik van de U-pas door allochtonen en autochtonen. Maar het gemiddeld aantal activiteiten per gebruiker ligt wel hoger (2,2) bij allochtonen dan bij autochtonen (1,4). Waarom dit zo is, is moeilijk te verklaren. Het aantal gerechtigde autochtonen is lager in de steekproef dan het aantal gerechtigde allochtonen. Toch verschillen gerechtigde allochtonen en autochtonen weinig in opleidingsniveau ( zie bijlage 5.3.7). Alleen de inkomensbron verschilt in deze steekproef. Autochtonen die gerechtigd zijn voor de U-pas hebben in de meerderheid een baan (57,7%) en allochtonen hebben qua meerderheid een uitkering (54,2%). Dit zijn geen significante verschillen.

Tabel 14 Hoe bent u aan de U-pas gekomen? Naar etniciteit ( n = 62). Hoe bent u aan de Upas gekomen?

Etniciteit

Totaal

autochtoon

allochtoon

bijstanduitkering

5

25

30

%

16,7%

83,3%

100%

gemeente

7

16

23

%

30,4%

69,6%

100%

12

41

53

Gekregen bij

Aangevraagd bij de

Missing: 9 (14,5%)


54

Allochtonen hebben vaker een U-pas en maken er evenveel gebruik van. In frequentie van gebruik lijken allochtonen de pas vaker te gebruiken dan autochtonen. Het lijkt er meer op dat autochtone gerechtigden minder goed bereikt worden door de gemeente. Daarom moet de zevende hypothese verworpen worden. 5.3.8 Het Jeugdsportfonds

In de laatste hypothese gaat het over het Jeugdsportfonds. Daarin wordt gesteld dat ouders met een lage opleiding het Jeugdsportfonds vaker aanvragen dan ouders met een middelbare of hoge opleiding, omdat de eerste groep als gerechtigd wordt beoordeeld door leraren en maatschappelijk werkers die informatie verstrekken over het Jeugdsportfonds en de aanvraag indienen. De verwachting is dat ouders met een middelbare of hoge opleiding niet herkend worden als ouders met een laag inkomen en daardoor informatie mislopen die zij misschien wel graag willen weten. Aan de respondenten werd de vraag gesteld of zij wel eens van het Jeugdsportfonds hadden gehoord. De antwoorden staan in tabel 15. Opvallend is dat van de drie categorieën het Jeugdsportfonds tussen de 70 en 78,8% niet bekend is. Bij de gerechtigden zonder U-pas is het Jeugdsportfonds het minst bekend.

In de bijlage van deze paragraaf staat de tabel van dezelfde vraag naar opleidingsniveau, etniciteit en inkomensbron. Ook hier is te zien dat elke categorie minimaal 70% respondenten heeft die het Jeugdsportfonds niet kennen. In tabel 16 is te zien dat bijna alleen U-pashouders de pas aanvragen. Dat is niet zo vreemd, want een pashouder is makkelijker te identificeren als een ouder met een laag inkomen, dan iemand zonder U-pas. In totaal hebben maar 11 respondenten het Jeugdsportfonds aangevraagd. Dat is te weinig om iets te kunnen zeggen over verschillen tussen categorieën. Concluderend kan gezegd worden dat het Jeugdsportfonds weinig bekend is onder gerechtigden. Zeker onder gerechtigden zonder U-pas. Daardoor zijn er weinig aanvragen van het Jeugdsportfonds binnen deze steekproef. Daarom kan de achtste hypothese niet verworpen of aangenomen worden.


55

Tabel 15 Heeft u wel eens van het Jeugdsportfonds gehoord? Onderscheid tussen gerechtigden met en zonder U-pas en niet-gerechtigden (n = 163) Heeft u wel eens van het Jeugdsport-

Gerechtigd

Hebben uw

voor de U-

kinderen een fonds

pas

U-pas?

ja

nee

gehoord?

Totaal

nee

beetje

ja

nee

26

5

2

33

%

78,8%

15,2%

6,1%

100%

ja

42

4

14

60

%

70%

6,7%

23,3%

100%

nee

52

5

10

67

%

77,6%

7,5%

14,9%

100%

120

14

26

160

Totaal Missing: 3 (1,8%)

Tabel 16 Heeft u het Jeugdsportfonds aangevraagd? ( n= 163) Gerechtigd voor

Niet-gerechtigd

de U-pas

voor de U-pas

Hebben uw kinderen een Upas? ja

nee

nee

6

4

11

ja, aangevraagd,maar niet gekregen 1

0

0

aangevraagd, nog in behandeling

2

0

0

ja, aangevraagd, deels gekregen

3

0

1

ja, aangevraagd en gekregen

4

0

0

Totaal

16

4

12

Heeft u het Jeugdsportfonds aangevraagd? nee

Missing: 131 (80.4%)


56

5. 4 Logistische regressie 5.4.1 Het bezit van de U-pas

Omdat de afhankelijke variabele alleen ‘ja’ of ‘nee’ is, moet er een logistische regressie berekend worden in plaats van een lineaire regressie. In tabel 17 wordt het effect van verschillende onafhankelijke variabelen getoetst op de afhankelijke variabele: hebben uw kinderen een U-pas? Omdat het antwoord alleen ‘ja’ of ‘nee’ kan zijn, moet er gewerkt worden met een logistische regressie. In de tabel kan gekeken worden naar de odds ratio ( Exp (b)). Dit is de richtingscoëfficiënt die de kansverhouding van een categorie aangeeft ten opzichte van de referentiecategorie. Is de odds ratio groter dan 1, dan is de richtingscoëfficiënt positief, dus een stijgende lijn (als x groter wordt neemt de waarde van y ook toe). Is de odds ratio tussen 0 en 1 dan is de b negatief ( als x groter wordt, neemt de waarde van y af), dus een dalende lijn. De Exp (B) van 1,03 voor middelbaar opgeleiden, betekent dat voor middelbaar opgeleiden ten opzichte van laag opgeleiden de kansverhouding toeneemt met een factor van 1,03 om een U-pas te hebben. Hoog opgeleiden hebben minder kans op een U-pas. De kansverhouding is: 0,612, dus lager dan de kansverhouding van de laag opgeleide respondenten. Autochtonen hebben een lagere kansverhouding dan allochtonen. Dit verschil is niet significant, zoals bij de proportievergelijking van hypothese 7. De etniciteit is dus niet de bepalende factor om wel of geen U-pas te hebben, maar een andere factor zorgt voor het verschil tussen allochtonen en autochtonen in het bezitten van een U-pas. Dat kan bij voorbeeld het ontvangen van een uitkering zijn. Ouders met een uitkering hebben een significant grotere kansverhouding dan ouders met een baan (p < 0,05). Alleenstaande ouders hebben ook een grotere kansverhouding dan paren met kinderen (p < 0,01). Dat is opvallend, want er zijn 43 gerechtigde alleenstaande ouders tegenover 51 gerechtigde paren in de steekproef. De leeftijd van de respondent is ook bepalend voor het aantal kinderen onder de 17 jaar dat een U-pas heeft. De kansverhouding wordt lager na 51 jaar, omdat de meeste ouders met kinderen tussen de 7 en 16 jaar in de twee jongste categorieën zitten. Ouders met één kind of met drie en meer kinderen hebben meer kans om een U-pas te hebben dan ouders met twee kinderen. Hoe kun je een goede modelfit berekenen voor logistische regressie? Daarbij kan gekeken worden naar de Chi-kwadraat. Deze is 34,251 dus kan gezegd worden dat de voorspelde waarden dicht bij de geobserveerde waarden liggen. Nauwkeuriger is de Pseudo-R2 van Nagelkerke die aangeeft dat alle variabelen 48,5% verklaren van het hebben van een U-pas.


57

Dat is redelijk veel, maar er zijn ook veel onafhankelijke variabelen in de berekening meegenomen.

Tabel 17 Kansverhouding voor bezit van de U-pas onder gerechtigden :Wald, significantie en Odds ratio (Exp (b) Categorieën

Wald

Sig.

Step 1(a) laag opgeleid

Exp(B) 1

middelbaar opgeleid

0,001

0,972 1,03

hoog opgeleid

0,311

0,577 0,612

allochtoon

1

autochtoon

2,091

0,148 0,321

uitkering

1

baan/zelfstandige

4,385

0,036 0,23

alleenstaand ouder paar met kinderen

1 12,6

0

man

0,06 1

vrouw

2,177

leeftijd respondent: 29-40 0

0,14

0,281

0,988 1,01

leeftijd respondent:41-50

1

leeftijd respondent: 51-72 0,732

0,392 0,307

aantal kinderen:1

0,336 2,452

0,924

aantal kinderen:2

1

aantal kinderen:3 en meer 0,203 Constant

0,653 1,424

11,817 0,001 59,379

Aantal waarnemingen : 77 van de 95 ( missing 18,9%) Chi-kwadraat : 2

34,251 (df 10 en sig. 0,00)

Pseudo R Nagelkerke :

0,485

Bij de variabelen ‘werkend’ of ‘uitkering’ komen dezelfde uitkomsten uit de proportievergelijking en de logistische regressie. Bij de allochtonen en autochtonen ook, maar bij hen is de uitkomst bij de logistische regressie niet significant. Allochtonen hebben vaker een U-pas automatisch gekregen (61%) dan autochtonen (41,6%), dus kan dit een verklarende factor zijn waarom allochtonen vaker een U-pas hebben dan autochtonen. Opvallend is dat uit deze logistische regressie ook een variabele een significant effect heeft, dat niet meegenomen is in de hypothesen. Zo hebben meer alleenstaande ouders een U-pas dan paren met kinderen. Uit een proportievergelijking blijkt dat er geen significant verschil is Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

58

tussen alleenstaande ouders en paren met kinderen in het hebben van een U-pas. Wel kan het verband houden met het geslacht van de respondent. Vrouwen vulden de enquête vaker in dan mannen (122 tegenover 39 mannen). Onder de vrouwen waren relatief meer alleenstaande ouders, dan onder de mannen. Dit heeft dus invloed op elkaar.

5.4.2 Het gebruiken van de U-pas

De kansverhoudingen per categorie voor het gebruik van de U-pas kan ook berekend worden. Dat is gedaan in tabel 18 voor de pashouders ( n=62). Een hogere kansverhouding om de U-pas te gebruiken ten opzichte van de andere categorie(ën) hebben: laag opgeleiden, allochtonen, ouders met een baan, alleenstaande ouders, vrouwen, ouders tussen de 29 en de 40 jaar en gezinnen met één kind. Vrouwen maken significant meer gebruik van de U-pas voor hun kinderen dan mannelijke respondenten. Dit kan komen doordat de meerderheid (74,5%) van de respondenten vrouw was. De samenhang kan gemeten worden aan de hand van de Chi-kwadraat. Deze is 14,92, maar met een p-waarde van 0,135 niet significant. De Pseudo- R2 van Nagelkerke geeft aan dat al deze variabelen voor 46,9% het gebruik van de U-pas verklaren. Deze logistische regressietabel geeft geen nieuwe inzichten in het gebruik van de U-pas. Vrouwen maken meer gebruik van de U-pas, maar hebben ook vaker de enquête ingevuld. Overigens zegt dit niet zoveel, hoogstens dat moeders zich eventueel meer bezig houden met het gebruik van de U-pas bij inschrijving bij een vereniging dan de vaders.


59

Tabel 18 Gebruik van de U-pas: Wald, significantie en Odds ratio (Exp (b) Categorieën

Wald

Sig.

Exp(B)

Step 1(a)

laag opgeleid

1

middelbaar opgeleid 0,553

0,457

0,316

hoog opgeleid

0,782

0,642

0,076

allochtoon autochtoon

1 0,014

0,905

uitkering baan/zelfstandige

1 2,282

0,131

alleenstaand ouder paar met kinderen

10,546

1 0,567

0,452

man vrouw

0,835

0,317

1 3,465

0,063

24,681

1,538

0,215

4,26

leeftijd respondent: 29-40 leeftijd respondent:41-50

1

leeftijd respondent: 51-72

0

0,999

2,44E+10

aantal kinderen:1

0,831

0,362

4,473

aantal kinderen:2

1

aantal kinderen:3 en meer

0,294

0,588

0,523

Constant

0,723

0,395

0,163

Aantal waarnemingen :

44 van de 62 ( missing 29%)

Chi-kwadraat :

14,92 (df 10 en sig. 0,135)

2

Pseudo R Nagelkerke :

0,469

5. 5 Conclusie

Welke drempels ervaren gerechtigden in het aanvragen van de U-pas en het Jeugdsportfonds? De eerste drempel: mogelijk gebrek aan interesse in sport en culturele activiteiten bij de kinderen, komt maar in 3 gezinnen voor. De gezinnen waar kinderen geen Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

60

lid zijn van een vereniging geven meestal als belangrijkste reden aan dat ze de contributie niet kunnen betalen. Doordat per 1 juni 2008 het lidmaatschap van één sportvereniging per kind gratis is geworden voor U-pashouders, is de drempel weggenomen voor niet-gebruikers die aangaven dat zij de kortingen te laag vonden. Gebrek aan kennis is ook geen drempel voor de gerechtigden zonder U-pas. Zelfs onder de niet-gerechtigden is de U-pasregeling bekend bij de meerderheid. Alleen missen de gerechtigden zonder U-pas de specifieke informatie over de vraag of zij in aanmerking komen voor de U-pas of niet. Vooral werkende ouders denken van dat zij geen recht hebben op de U-pas. Dit verschil wordt ondersteund door de logistische regressie in paragraaf 5.4.1. Dit is een drempel waar de niet-aanvragers vaak op stuiten. Vervolgens is de vraag of gerechtigden moeite hebben met de aanvraag. Maar één respondent had er moeite mee. In de vijfde hypothese werd gesteld dat aanvragers de pas vaker gebruikten dan pashouders die de pas kregen bij een bijstanduitkering. Dit was niet het geval. Ook waren er geen significante verschillen te zien tussen de mate van tevredenheid over de kortingen en het aanbod van de U-pas voor hun kinderen. Als de pas eenmaal binnen is, is er geen verschil in mate van gebruik tussen ouders die de pas automatisch kregen en ouders die de pas hebben aangevraagd. Schaamte over het tonen van de pas lijkt weinig voor te komen. Maar gezien het hoge aantal respondenten die deze vraag niet beantwoordt, kan getwijfeld worden of dat ook echt zo is. Allochtonen hebben vaker een U-pas dan autochtonen. Dat komt voornamelijk, omdat zij de pas kregen bij de bijstandsuitkering. Er is geen significant verschil in het gebruik van de pas door allochtonen en autochtonen. De U-pas is dus bekend en wordt door de meerderheid gebruikt. Doordat de gemeente één sport per kind volledig vergoedt, is de drempel voor een aantal niet-gebruikers bij sport weggenomen. Dat is nog niet het geval bij culturele activiteiten. De ouders die het minst bereikt worden door de U-pasregeling, zijn over het algemeen de autochtonen en werkende ouders. Deze ouders hebben minder vaak een U-pas. De grootste drempel voor hen is dat zij niet weten dat zij in aanmerking komen voor de U-pas. De verschillen tussen de lage en middenklasse waren niet significant onder de gerechtigden. Alle hypothesen die een klassenverschil veronderstelden, konden niet worden aangenomen. Misschien kunnen de resultaten die naar voren kwamen bij de interviews meer zeggen over de vraag of er verschillen zijn tussen de middenklasse en de lage klasse. Wanneer bij de vraag hoeveel gezinnen er zijn met kinderen die lid zijn van een vereniging, de niet-gerechtigden worden meegeteld, dan is er wel een zwak significant verschil tussen laag opgeleiden en middelbaar en hoog opgeleiden. Dit komt omdat meer niet-gerechtigden een middelbare of hoge opleiding hebben en hun kinderen vaak lid zijn van een vereniging Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

61

( zie bijlage van paragraaf 5.3.1). In de laatste hypothese werd de kennis en de aanvraag van het Jeugdsportfonds getoetst. Veel ouders kennen het fonds niet. Hierdoor is het aantal aanvragen erg laag. De kennis over het Jeugdsportfonds is hoger onder de gerechtigden met een U-pas. Zij vragen het Jeugdsportfonds dan ook aan. Onder de gerechtigden zonder U-pas is geen enkele aanvraag ingediend.


62

Hoofdstuk 6 De interviews Om meer te weten te komen over de persoonlijke redenen en factoren die van invloed zijn op het wel of niet aanvragen en gebruiken van de U-pas en het Jeugdsportfonds, zijn tien interviews gehouden onder ouders die recht hebben op de U-pas. In de eerste paragraaf worden de geïnterviewden voorgesteld en wordt in een korte schets aangegeven wie zij zijn. In de tweede paragraaf wordt ingegaan op de redenen en factoren die de ouders gaven voor het niet aanvragen of niet gebruiken van de U-pas en het Jeugdsportfonds. Ook wordt er gekeken naar het gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds. Voor welke sporten en culturele activiteiten worden de pas en het fonds gebruikt? Daarbij wordt ook gekeken naar verschillen tussen klassen, etniciteit en inkomensbron. In paragraaf drie wordt antwoord gegeven op de vraag of ouders denken dat er op hen wordt neergekeken, omdat zij een U-pas hebben. Vervolgens komt in de vierde paragraaf het belang van sport en culturele activiteiten aan de orde. Daarin wordt ook gekeken naar de verschillen tussen de drie bovengenoemde categorieën. Tenslotte zal in de laatste paragraaf in de conclusie worden aangegeven in hoeverre de interviews de resultaten van de enquête ondersteunen.

6.1 De geïnterviewden

De interviews werden afgenomen tussen 30 mei en 2 juli 2008. Vier interviews vonden plaats bij de ouders thuis, één op het werk van een ouder en vijf interviews zijn telefonisch afgenomen. Van de tien geïnterviewden waren er maar twee gerechtigden zonder U-pas die zich aanmelden. Mijn vermoeden is dat veel respondenten dachten weinig te kunnen vertellen over de U-pas als zij niet in het bezit van de pas waren. De geïnterviewden worden geïntroduceerd in drie groepen: de gerechtigden zonder U-pas, de niet-gebruikers en de gebruikers van de U-pas. De namen zijn gefingeerd.

Mevrouw Van der Hoef woont in Maartensdijk, samen met haar zestienjarige zoon. Hij zit op school in Utrecht. Doordat ze last heeft van reuma, kan mevrouw van der Hoef niet werken en ontvangt zij een WAO-uitkering. Ze is laag opgeleid en heeft moeite met het aanvragen van regelingen. Daarom heeft zij geen U-pas. Haar zoon sport niet, al zou ze graag willen dat hij gaat zwemmen. Het interview werd telefonisch afgenomen. Mevrouw Van der Hoef maakte de indruk verdrietig te zijn omdat zij weinig kan ondernemen door haar reuma.


63

Mevrouw De Vries is een getrouwde vrouw die voor haar twee kinderen zorgt. Haar man heeft een baan. Hun kinderen zijn 13 en 11 jaar oud. Mevrouw De Vries heeft een mboopleiding afgerond, net als haar man. Beiden dachten niet in aanmerking te komen voor de U-pas. Ze dachten dat het inkomen van mijnheer De Vries te hoog was. Toch gaat de dochter elke week naar streetdance. De zoon is niet geïnteresseerd in sport en culturele activiteiten. Hij houdt meer van techniek. Ook dit interview werd telefonisch afgenomen. De kinderen waren aanwezig in de kamer, waar mevrouw De Vries telefoneerde. Op de achtergrond gaven zij commentaar. In de antwoorden van de mevrouw De Vries klonk door dat zij wist dat haar kinderen meeluisterden. Ze maakten alledrie een vrolijke indruk.

Mevrouw Valois woont samen met haar zoon van 14 in een appartement in Utrecht. Ze is een paar jaar geleden gescheiden. Sinds kort is mevrouw Valois uit de bijstand en heeft zij met behulp van de sociale dienst werk gevonden. Mevrouw Valois is in Frankrijk geboren en heeft daar een mbo-opleiding afgerond. Ze heeft nog een U-pas, maar maakt er geen gebruik van. Voordat ze een baan had, ging ze wel eens een dagje uit. Naar het Dolfinarium met haar zoon. Ze denkt dat, nu ze werkt, ze geen recht meer heeft op de U-pas. Haar zoon is meer geïnteresseerd in sporten die buiten een vereniging worden gedaan, zoals parkour (klimmen over en springen van muren) en skaten. Hij doet dat met vrienden na schooltijd. Mevrouw Valois sprak ik bij haar thuis op een vrijdagochtend. Haar zoon was ook thuis. Hij beantwoordde ook een paar vragen. De gordijnen waren dicht. Haar zoon maakte de indruk van een gewone jongen van 14, ook al was hij thuis onder schooltijd. Mevrouw Valois was zelf erg boos op de sociale dienst. Ze voelde zich niet begrepen en niet gerespecteerd.

Mevrouw Ezati woont met haar vier zonen van tussen de 7 en 13 jaar oud in een flat. Sinds drie jaar zit zij in de bijstand. Ze volgt een opleiding tot helpende welzijn mbo niveau 2. Mevrouw Ezati is in Marokko geboren. Ze maakt gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds zodat haar vier kinderen kunnen sporten. De oudste zit op voetbal, de zoon van 12 doet aan wedstrijdzwemmen en de twee jongsten van 9 en 7, leren zwemmen. Mevrouw Ezati heeft er moeite mee om bij haar thuis geïnterviewd te worden. Ze geeft de voorkeur aan een telefonisch interview. Hierover zegt ze: ‘Ik ben pas om vier uur thuis, dan moet ik het eten klaarmaken’. Aan de telefoon spreekt ze uitgebreid over sport en haar kinderen. Ze spreekt erg goed en duidelijke Nederlands.

Mijnheer El Manouti is getrouwd en heeft drie jonge kinderen van 8, 6 en 3 jaar. Hij is geboren in Marokko en heeft in Nederland een LTS-opleiding afgerond. Tot voor kort werkte hij als heftruckchauffeur, maar op het moment van het interview zit hij werkloos thuis en ontvangt een WW-uitkering. Mijnheer El Manouti heeft wel een U-pas die hij gebruikt om Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

64

voor korting op de zwemlessen van de twee oudste kinderen (een dochter en een zoon). Hij wil graag meer korting op de zwemlessen, omdat hij de kosten te hoog vindt. Ook dit interview werd telefonisch afgenomen. Mijnheer El Manouti kon zich wel verstaanbaar maken in het Nederlands, maar sprak in korte zinnen.

Mevrouw Van Roode is een gescheiden moeder die samen met haar ex-man co-ouder is van haar zoon van 13 en dochter van 12 jaar oud. Mevrouw Van Roode was tot een paar jaar terug dansdocente. Nu werkt ze bij een kinderdagverblijf en heeft ze een eigen bedrijf in ergotherapie,dat volgens haar alleen nog op papier bestaat. Mevrouw Van Roode is hoog opgeleid. Zij maakt gebruik van de U-pas voor de sporten van haar kinderen, tennis en atletiek en voor flamencolessen voor haar dochter. Het Jeugdsportfonds kent ze niet. Ik sprak mevrouw Van Roode thuis. Haar kinderen kwamen net uit school. Mevrouw Van Roode vertelde dat zij nog moest wennen aan de nieuwe situatie. Ze was de enige gescheiden moeder, onder de geïnterviewden, van wie de vader ook een actieve rol in de opvoeding heeft.

Mevrouw Van Dam is ook een alleenstaande moeder met twee kinderen. Haar zoon is 16 en haar dochter 10 jaar oud. Mevrouw Van Dam heeft een hbo-diploma en werkt deeltijd. Ze is geboren in Aruba. Omdat ze tijdens haar werk cliënten adviseert welke regelingen er in Nederland zijn, is zij goed op de hoogte. Ze maakt vooral gebruik van het Jeugdsportfonds voor de judolessen van haar dochter. De flamencolessen van haar dochter en trommellessen van haar zoon zijn zonder korting, omdat de verenigingen niet meedoen aan de U-pas. Mevrouw Van Dam heeft dat ervoor over want: “ ...die kans heb ik niet gekregen”. Het gesprek vond plaats op haar werk, omdat zij als ze thuis is er voor de kinderen wil zijn. Ze spreekt duidelijk en bedachtzaam.

Mevrouw De Bruin woont samen met haar drie kinderen in een eengezinswoning vlakbij Overvecht. Haar oudste zoon is 19. Haar twee jongste kinderen, een jongen van 14 en een meisje van 13, kunnen nog gebruik maken van de kinderkortingen voor de U-pas. Mevrouw De Bruin leeft van een bijstanduitkering en heeft een lage opleiding afgerond. Ze is in het bezit van een U-pas en maakt er alleen gebruik van voor eenmalige activiteiten, zoals een dagje uit naar een pretpark. Haar twee jongste kinderen willen wel sporten, maar ze willen per se op fitness. De sportschool heeft als regel dat de minimumleeftijd voor fitness 15 jaar is. Daarom wachten de kinderen tot ze oud genoeg zijn. Mevrouw De Bruin weet dat ze tegen die tijd gebruik kan maken van het Jeugdsportfonds, omdat de sportschool niet mee doet met de U-pas. Het interview is bij haar thuis afgenomen. Mevrouw De Bruin vindt de


65

dagjes uit met de U-pas erg leuk. Ze stimuleert haar kinderen niet actief om te gaan sporten. Dat moeten ze zelf aangeven. Maar als ze willen, dan kan het wel. Mevrouw Gerritsen is een bewust alleenstaande moeder van een zoon van 12. Ze heeft een hoge opleiding afgerond, maar werkt als buschauffeur, omdat dat werk haar meer aanspreekt. Ze heeft al jaren een U-pas en maakt daar veel gebruik van. Haar zoon kan daardoor naar honkbal en ook gaan ze samen naar verschillende voorstellingen in de stad. Het Jeugdsportfonds kent ze niet, maar daarin is ze ook geïnteresseerd. Het gesprek vond plaats in de tuin van mevrouw Gerritsen. Ze gaf de indruk dat zij haar kind stimuleert om te sporten en als hij meer tijd zou hebben, zou ze ook graag willen dat hij iets met muziek doet. Omdat haar zoon drie keer in de week traint voor honkbal, is er onvoldoende tijd voor nog een hobby.

Mevrouw Arkhaoui is een gescheiden vrouw met een zoon van 11 jaar. Ze is van Marokkaanse afkomst, heeft een mbo-opleiding afgerond en werkt deeltijd. Mevrouw Arkhaoui gebruikt de U-pas om het voetballen van haar zoon te kunnen betalen. Ook zwemt haar zoon regelmatig met U-paskorting. Het interview werd telefonisch afgenomen. Mevrouw Arkhaoui sprak goed Nederlands, maar soms begreep ze niet in één keer de vraag die gesteld werd.

6.2 Redenen om de U-pas en het Jeugdsportfonds wel of niet aan te vragen of te gebruiken

In deze paragraaf wordt eerst aandacht besteed aan de redenen om de U-pas niet aan te vragen en te gebruiken. Vervolgens wordt er geschreven waarvoor de U-pas wordt gebruikt. Ook wordt naar de redenen voor het wel of niet aanvragen van het Jeugdsportfonds. Daarna worden eventuele verschillen in aanvraag en gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds tussen klassen, etniciteit en inkomensbron besproken.

Twee geïnterviewden hebben geen U-pas. De reden waarom mevrouw De Vries geen pas heeft, sluit goed aan bij de resultaten uit de enquête, waarbij veel niet-aanvragers dacht dat zij niet in aanmerking kwamen voor de U-pas. Ze zegt hierover: “We hadden helemaal niet gedacht dat we recht hadden op de U-pas. Maar nu we dat weten, gaan we ‘m aanvragen. Het is dat papa het geld alleen verdient. En dan kunnen we gewoon niet alles betalen. Ik dacht dat het inkomen veel lager was, zoiets als 1650 euro, op bijstandsniveau”.


66

Nu ze weet dat ze de U-pas kan aanvragen, wil ze de pas gaan gebruiken voor korting op de danslessen van haar dochter en om met het gezin naar het museum te kunnen gaan.

Mevrouw Van der Hoef heeft moeite met het aanvragen van inkomensondersteunende regelingen. Ze zegt dat ze eerst de kwijtscheldingsregeling van de gemeentelijke belastingen moet aanvragen voordat ze aan de U-pas toekomt. Ze zucht: “Al die paperassen”.

De enige niet-gebruiker van de U-pas is mevrouw Valois. Ze heeft een U-pas gekregen toen zij nog een bijstandsuitkering ontving. Nu ze werk heeft gevonden, denkt ze dat ze geen gebruik meer van de pas mag maken. Ook zegt ze, nu ze werkt, geen tijd meer te hebben om de U-pas te gebruiken voor dagjes uit.

Mevrouw Van Dam gebruikt de U-pas op dit moment ook niet voor sporten en culturele activiteiten van haar kinderen. De judolessen van haar dochter worden vergoed door het Jeugdsportfonds en de andere twee hobby’s van haar kinderen worden door verenigingen gegeven die niet meedoen met de U-pas. Het kost veel geld, beaamt mevrouw Van Dam, maar ze wil haar kinderen de kans geven om te doen wat zij leuk vinden. Ook mevrouw De Bruin gebruikt de U-pas niet voor een sport en culturele activiteiten, maar om een andere reden. Haar kinderen willen naar fitness en moeten daarvoor minimaal 15 jaar zijn. Tegen die tijd kan zij wel een vergoeding krijgen van het Jeugdsportfonds, weet ze.

Andere ouders maken wel gebruik van de pas voor sporten en culturele activiteiten. Vooral sporten worden vaak beoefend. De twee oudste kinderen van mijnheer El Manouti leren zwemmen, net als de jongste kinderen van mevrouw Ezati. Haar twee oudste zonen gaan respectievelijk naar voetbal en wedstrijdzwemmen. De zoon van mevrouw Arkhaoui gaat ook naar voetbal en zwemt om de twee weken met U-paskorting. De kinderen van mevrouw Van Roode doen beide aan atletiek. De zoon doet daarnaast ook aan tennis en de dochter aan flamencodansen. De zoon van mevrouw Gerritsen is lid van een honkbalvereniging.

Drie ouders hebben nog nooit van het Jeugdsportfonds gehoord. Dat zijn mijnheer El Manouti, mevrouw Van Roode en mevrouw Arkhaoui. De twee moeders vragen om meer informatie en denken wel een aanvraag in te gaan dienen. Een aantal ouders heeft wel eens van het Jeugdsportfonds gehoord, maar nooit een aanvraag ingediend. Mevrouw Gerritsen wist er weinig van, maar denkt nu ook een aanvraag in te dienen. Mevrouw De Vries en mevrouw Valois kenden ook het Jeugdsportfonds, maar de kinderen van mevrouw De Vries sporten niet en de zoon van mevrouw Valois sport buiten een vereniging. Mevrouw Van der Hoef vindt de aanvraag te ingewikkeld en denkt net als de Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

67

U-pas ook geen aanvraag in te dienen. Mevrouw De Bruin kent het Jeugdsportfonds en gaat dat aanvragen als haar kinderen oud genoeg zijn om naar fitness te kunnen. Alleen mevrouw Ezati en mevrouw Van Dam hebben het Jeugdsportfonds aangevraagd en beide een (gedeeltelijke) vergoeding gekregen.

Er zijn, net als in de enquête, weinig verschillen te zien in aanvraag en gebruik van de U-pas tussen ouders met een lage opleiding en ouders met een middelbare of hoge opleiding. De beide niet-aanvragers horen allebei tot een andere klasse. Dit geldt ook voor de nietgebruikers. Opvallend is wel dat ouders die tot de middenklasse horen, hun kinderen ook aan sport of culturele activiteiten laten deelnemen waar geen korting wordt gegeven. Zo gaat de dochter van mevrouw Van Dam naar dansles en de zoon naar een trommelband zonder korting. Ondanks dat mevrouw De Vries geen U-pas heeft, toch gaat haar dochter elke week naar streetdance. Mevrouw Gerritsen regelt voor haar zoon creatieve therapie. Bij de ouders die tot de lage klasse horen, komt dit niet voor. Bij het Jeugdsportfonds valt op dat vijf ouders het fonds wel een beetje kennen, maar er geen gebruik van maken. De twee ouders zonder U-pas kennen het fonds ook. Toch hebben zij tot dan toe geen aanvraag ingediend. In de kennis en de aanvraag van het Jeugdsportfonds zijn ook geen verschillen tussen klassen te onderscheiden.

In de enquête werd een verschil ontdekt tussen de mate van bezit van de U-pas onder allochtonen ten opzichte van autochtonen. Allochtonen hebben vaker een U-pas. De twee niet-aanvragers zijn beide autochtoon. Dit versterkt de conclusie uit het kwantitatieve deel. Als autochtonen eenmaal de U-pas hebben, is er geen verschil in gebruik te zien tussen allochtonen en autochtonen. Dit komt ook uit de interviews naar voren.

Uit de resultaten van de enquête bleek dat vooral werkende ouders denken dat zij niet in aanmerking komen voor de U-pas. Mevrouw De Vries is daar een voorbeeld van. Uit de interviews komt naar voren dat ouders die de pas aanvragen, de U-pas ook gebruiken. De pashouders die de pas kregen, maken er niet altijd gebruik van, maar hebben daarvoor hun eigen redenen. Meestal komt dit door de voorkeur van de kinderen die niet aansluit bij aanbiedingen van de U-pas of dat ze geen interesse hebben in sporten in verenigingsverband.


68

6.3 Neerkijken op U-pashouders?

Aan de ouders met een U-pas werd gevraagd of zij denken dat er op hen werd neergekeken, als zij de U-pas tonen, wanneer zij hun kinderen inschrijven bij een vereniging. De geïnterviewden denken van wel. Mevrouw De Bruin heeft het over “...een gevoel dat onderling heerst” dat er op U-pashouders wordt neergekeken. Mevrouw Van Dam zegt erover: “Ik denk dat er wel mensen zijn die op je neerkijken, ja. Die het gevoel hebben van die werkt niet of die heeft een heel minimum inkomen, die komt bijna niet rond, dus daarom heeft ze die U-pas”. De associatie met armoede wordt gemaakt volgens de geïnterviewden, maar ook met de bijstandsuitkering. Mevrouw Ezati hierover: “Ik zit er maar 3 jaar in. Sommige zitten er al 20 jaar in. Maar je hoort wel verhalen van anderen. Dat wij als bedelaars zijn”. Mevrouw Arkhaoui zegt dat ze “scheve blikken” ziet van mensen bij de sportvereniging van haar zoon als ze de U-pas laat zien. Ook krijgt ze commentaar van anderen als ze naar de Efteling is geweest “met lekker 50% korting”. Ook mevrouw Van Roode heeft het over scheve blikken, vooral van de penningmeester die haar ex-man goed kent. Ze zegt: “Dan zie ik hem denken, haar man heeft toch genoeg inkomen?” De meeste ouders met een U-pas, zeggen zich er van niets aan te trekken wat andere mensen over hen denken. Mevrouw Gerritsen zegt hierover: “Ikzelf heb daar geen last van. Ik vind het een groot goed dat je in ons land als een van de weinige landen in de wereld, kunt rondkomen zoals ik van een halve baan en een kind kunt verzorgen, en dan niet in een sociaal cultureel isolement gedrukt voelt. Dat vind ik echt een grote luxe. En daar is de U-pas een hulpmiddel bij en dat vind ik mooi. Ja, ik weet wel, ik heb met vrienden uit de Verenigde Staten erover, het is voor hen ondenkbaar zoals je hier leeft. Zoveel vrije tijd en dan zo niet sociaal cultureel geïsoleerd, onvoorstelbaar”. Mevrouw Arkhaoui vindt het belangrijk dat zij en haar zoon met de U-pas aan activiteiten kan meedoen, die ze anders niet zou kunnen betalen. Ze zegt: “Wij mogen ook leuke dingen doen, net als andere mensen. Mijn kind moet die ervaring ook hebben”.

6.4 Ideeën over het belang van sporten en culturele activiteiten naar klasse

Uit de interviews kwam naar voren dat alle tien ouders zeggen dat zij sporten belangrijk vinden voor de ontwikkeling van hun kinderen. Of culturele activiteiten van belang zijn, daar waren de meningen over verdeeld. In deze paragraaf wordt gekeken naar de verschillen tussen ouders van de lagere klasse en die van de middenklasse. Ouders kunnen zeggen dat zij sporten belangrijk vinden, maar Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

69

doen hun kinderen ook werkelijk aan sport? Dit kan binnen verenigingsverband zijn, maar ook erbuiten. Daarnaast wordt ingegaan op het belang van de culturele activiteiten. Welke ouders vinden culturele activiteiten belangrijk en waarom? Ook wordt gekeken naar het verschil interesse voor culturele activiteiten tussen jongens en meisjes. Lareau stelt dat middenklasseouders zelf meer aan sport en culturele activiteiten doen en daardoor hun kinderen ook meer stimuleren. Er zal gekeken worden of dit ook opgaat voor de tien Nederlandse ouders.

Lareau stelt dat ouders uit de middenklasse meer belang hechten aan sporten en hobby’s van hun kinderen dan ouders uit de lagere klasse. Daarom werd aan de geïnterviewde ouders de vraag gesteld of zij sporten belangrijk vinden voor de ontwikkeling van hun kinderen. Alle ouders beaamden dit. Daarvoor gaven zij verschillende redenen om dit te beargumenteren. Sporten wordt onder andere geassocieerd met een goede gezondheid, conditie en het voorkomen of beperken van overgewicht. Mevrouw Van der Hoef vindt dat haar zoon meer moet gaan zwemmen. “ Hij is dik en verlegen”, zegt ze. Mevrouw De Bruin vindt ook dat sporten goed is “ voor hun lijntjes”. Mevrouw Arkhaoui denkt dat kinderen door sporten meer energie krijgen. Het opdoen van sociale contacten en vrienden maken wordt ook genoemd door de geïnterviewden als reden dat sporten goed is voor kinderen. Mevrouw Van Dam vindt dat haar kinderen door judo meer zelfvertrouwen krijgen. Mevrouw De Vries vindt dat teamsporten goed zijn om rekening met elkaar te leren houden. Ook het verminderen van minder gewenste contacten kunnen worden tegengegaan door sporten. Vooral ouders van tieners in de wijk Overvecht vinden dat sport voorkomt dat zij gaan rondhangen in winkelcentra en op straat. Mevrouw Ezati en mevrouw Valois praten over dit onderwerp dat speelt in deze wijk. Een ‘succeservaring’ meemaken, wordt genoemd door ouders waarvan de kinderen moeite hebben met leren. Mevrouw Van Roode en mevrouw Gerritsen geven dit als belangrijkste reden om hun kinderen te stimuleren om te sporten. “ Daar is sport een goede insteek voor”, vindt mevrouw Gerritsen die op advies van haar huisarts haar zoon naar honkbal stuurde. Redenen als gezondheid worden gegeven door laag en middelbaar opgeleiden, evenals het tegengaan van rondhangen. Het opdoen van sociale contacten wordt door geïnterviewden van alle opleidingsniveaus genoemd. Vooral de hoog opgeleide respondenten praten over ‘succeservaringen’ opdoen door sporten.

Over het belang van culturele activiteiten zijn de meningen verdeeld. Ouders met een lage opleiding, geven vaker aan dat zij dit niet zo belangrijk vinden. De antwoorden zijn ook Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

70

beïnvloed doordat de geïnterviewden bij elkaar meer zonen (13) hebben dan dochters (5). In het onderzoek van Hoff, Dronkers en Vrooman was te zien dat meisjes meer aan culturele activiteiten doen dan jongens. De dochters van mevrouw De Vries, mevrouw Van Roode en mevrouw Van Dam gaan alledrie dansen. De enige jongen met een creatieve hobby is de zoon van mevrouw Van Dam. Mevrouw Van der Hoef geeft het verschil tussen jongens en meisjes weer door te zeggen: “ Nee. Nou ja, het is wel goed, maar het interesseert hem niet”. Mijnheer El Manouti reageert als volgt: “Ik heb het over sporten. Zwemmen bijvoorbeeld en karate, voetbal. Niet muziek”. Van de ouders uit de lagere klasse, geven mevrouw De Bruin en mevrouw Ezati aan, dat als hun kinderen het leuk vinden, dat zij dan een creatieve hobby mogen kiezen. Ook het verschil tussen jongens en meisjes speelt bij de ouders uit de middenklasse. Mevrouw Valois zegt dat haar zoon meer iemand van de sport is, maar dat hij toneellessen op school erg leuk vindt. En het aspect van zelf willen, komt ook bij de middenklasseouders sterker naar voren dan bij sporten. Mevrouw Van Dam hierover: “Ik heb meer zoiets van, als het hen aanspreekt. Ik probeer ze wel te motiveren om er kennis mee te maken, zoals muziek hebben ze ontdekt op hun eigen manier. Mijn dochter met dansen en mijn zoon met trommelen”. De dochter van mevrouw Van Dam zit op de naschoolse opvang en daar wordt ook veel aan creativiteit gedaan. Datzelfde geldt voor de dochter van mevrouw Van Roode. Als voormalig dansdocente vindt mevrouw Van Roode creativiteit erg belangrijk, maar sporten ook. Zij geeft daarvoor als reden dat er volgens haar steeds minder aan sport wordt gedaan op scholen. De andere moeders met een middelbare of hoge opleiding vinden culturele activiteiten heel belangrijk. Mevrouw Arkhaoui geeft aan dat creatieve hobby’s goed zijn voor het zelfvertrouwen van kinderen. Mevrouw de Vries vindt creativiteit:”belangrijk voor de fijne motoriek”. Mevrouw Gerritsen vindt het jammer dat haar zoon te weinig tijd heeft om nog een creatieve hobby te doen naast het sporten. Vorig schooljaar zat haar zoon nog op de Vrije School. Ze zegt: “ Ik vond dat hij daar al veel kreeg en dat ik daar niet zoveel omheen hoefde te doen”. Muziekles heeft haar zoon een tijdje gevolgd, maar: “...zijn school vergde al genoeg om te zitten en te luisteren naar een leraar. Dus ik vind het eigenlijk wel belangrijk dat hij wat doet, maar ik weet niet precies op welk tijdstip”. Later in het gesprek zegt ze dat haar zoon wel eens in de week naar kunstzinnige therapie gaat.


71

In paragraaf 6.2 is geschreven welke sporten en culturele activiteiten de kinderen doen. Daarnaast doen zij soms ook aan sporten en hobby’s buiten verenigingsverband. Alle activiteiten van de kinderen zijn weergegeven in tabel 19 in de bijlage van dit hoofdstuk. Sporten buiten een vereniging gebeurt meestal op straat met vrienden en/of kinderen uit de buurt. Zo noemden ouders skaten, voetballen, fietsen, slagbal en watergevechten. Opvallend is dat de kinderen die binnen een vereniging sporten, dat ook buiten de vereniging doen. Van de kinderen die geen lid zijn van een sportvereniging, doet alleen de zoon van mevrouw Valois actief aan sport buiten de vereniging. De kinderen van mevrouw De Vries fietsen naar school, maar sporten daarnaast niet binnen of buiten een vereniging. En de kinderen van mevrouw Van der Hoef en mevrouw De Bruin deden aan geen enkele activiteit op sportgebied. Lareau stelt dat kinderen uit de middenklasse ( in de Verenigde Staten) niet buiten spelen, omdat dit echt iets is dat kinderen uit lagere klassen vaker doen. Dit blijkt niet overeen te komen met wat de Nederlandse geïnterviewden voor beeld schetsen. De meeste kinderen van ouders uit de middenklasse sporten ook buiten een vereniging. Bij kinderen van ouders uit de lagere klasse lijkt het juist meer voor te komen dat kinderen ook buiten de vereniging niet aan activiteiten doen. Op het gebied van culturele activiteiten zijn ook kinderen actief die niet binnen een vereniging hun creativiteit uiten. Zo houden de zonen van mevrouw Van der Hoef en mevrouw Valois van tekenen. De dochter van mevrouw Van Roode maakt graag sieraden.

Doen de ouders die tot de middenklasse horen, zelf meer aan sporten en culturele activiteiten dan ouders uit de lagere klasse? Wat opvallend is, is dat veel geïnterviewden niets zelf doen aan sport. Alleen mevrouw De Vries gaat elke week naar aerobics en fitness. Voordat ze 50 jaar werd, tenniste zij veel. Maar ze vindt zichzelf er nu te oud voor. Haar man doet niet aan sport. Ouders die af en toe sporten, zij mijnheer El Manouti en mevrouw Van Dam. Hij gaat af en toe hardlopen en zij gaat zwemmen, als ze tijd heeft. Tijdgebrek wordt vaker genoemd. Ook mevrouw Arkhaoui zou graag willen sporten, maar zegt dat zij geen tijd heeft. Als haar zoon naar de middelbare school gaat, denkt ze meer tijd te hebben om naar fitness te gaan. Mevrouw Ezati heeft, sinds ze is begonnen aan haar studie, geen tijd meer om naar aerobics te gaan. Mevrouw Van der Hoef kan niet sporten vanwege haar lichamelijke klachten.Ze klinkt daarover verdrietig. “Ik kan alleen een stukje fietsen”, zegt ze. Aan culturele activiteiten doen twee ouders mee. Mevrouw Van Roode en mevrouw Gerritsen gaan elke week naar een danscursus.


72

De ouders die elke week actief zijn met een sport of culturele activiteit behoren alledrie tot de middenklasse. Tijdgebrek speelt een grote rol. Dit kan ook komen doordat de meeste ouders die geïnterviewd werden alleenstaand zijn. Daardoor kan het zijn dat zij minder tijd voor zichzelf hebben en er willen zijn als de kinderen thuis zijn.

Het belang van sporten wordt beaamt door de tien geïnterviewden. Maar niet alle kinderen doen aan sport. Vooral de kinderen die niet sporten binnen een vereniging, doen dat ook niet buiten de vereniging. De zoon van mevrouw Valois is daarop een uitzondering. Sporten buiten de vereniging is niet iets dat vooral door kinderen uit de lagere klasse wordt gedaan. Ook kinderen uit de middenklasse zijn actief op straat en in de buurt. De ouders sporten zelf weinig. Dit kan geen reden zijn om de kinderen te stimuleren om meer te sporten. Het belang van culturele activiteiten wordt vooral erkent door de ouders uit de middenklasse. Maar in beide klassen komt het aspect van eigen keuze naar voren. Culturele activiteiten komen op de tweede plek. Eerst moet er een sport gekozen worden en dan een culturele activiteit. Tijdgebrek zorgt er wel eens voor dat er geen culturele activiteit beoefend wordt. Meisjes doen meer aan culturele activiteiten dan jongens. Drie dochters gaan elke week dansen.

6.5 Conclusie

Mevrouw De Vries is een voorbeeld van werkende ouders die denken dat zij niet gerechtigd zijn voor de U-pas. Kennis over wie gerechtigd is en wie niet, moet meer verspreid worden onder de groep werkende ouders die om die reden nog geen U-pas aanvragen. Uit de interviews kwam naar voren dat niet-gebruik ook kan voorkomen door de persoonlijke voorkeuren van de kinderen om buiten een vereniging te willen sporten of voor een sport te kiezen waar de kinderen nog te jong voor zijn (volgens de sportschool). Ondanks dat een aantal ouders wel eens van het Jeugdsportfonds heeft gehoord , vragen er maar twee het Jeugdsportfonds aan. Al zijn een paar moeders wel van plan alsnog een aanvraag in te dienen. De meeste ouders denken dat er op hen neergekeken wordt door mensen zonder U-pas, maar zeggen zich er niets van aan te trekken. De kinderen die actief zijn binnen een sportvereniging, sporten ook buiten een vereniging vaker. Bij culturele activiteiten is dat niet het geval. De interviews geven verder een ondersteuning aan de resultaten uit de enquête. Het belang van vooral sport wordt door de ouders ingezien. Vooral de middenklasse vindt culturele activiteiten ook belangrijk, maar die moeten de kinderen wel zelf leuk vinden. De ouders


73

sporten zelf weinig. Meestal komt dit door tijdgebrek. De drie ouders die elke week gaan sporten of een culturele activiteit beoefenen, horen alledrie tot de middenklasse.


74

Hoofdstuk 7 Samenvatting en conclusie

7.1 Samenvatting

In dit onderzoek wilde ik de volgende vraag beantwoorden: In welke mate maken ouders gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds en welke factoren zijn daarop van invloed? Het empirisch onderzoek bestond uit een kwantitatief deel en een kwalitatief deel. In het kwantitatieve deel werd de drempeltheorie van Kerr getoetst. Deze drempeltheorie gaat ervan uit dat de potentiële gebruiker van een regeling zes drempels over moet, voordat hij gebruik gaat maken van die regeling. Niet alle stappen werden overgenomen in de modellen voor aanvraag en gebruik van de Upas. Bij het model van de aanvraag moest er eerst interesse zijn voor sport en/of culturele activiteiten. Vervolgens moest de potentiële aanvrager weten dat de U-pas bestaat en wat ermee gedaan kan worden. Ook moet de aanvrager weten of hij in aanmerking komt voor de U-pas. Als hij denkt dat hij gerechtigd is, kan de aanvrager nog moeite hebben met het indienen van de aanvraag. Daarmee wordt bedoeld dat hij moeite heeft met het invullen van het aanvraagformulier of het meesturen van de jaaropgave. Mensen die laaggeletterd zijn of (nog) niet de Nederlandse taal machtig zijn, kunnen moeite hebben met de aanvraag. Als deze drempel overwonnen is, kan gekeken worden of de pas van voldoende nut is voor de aanvrager. Hiermee wordt gekeken naar het aanbod en de kortingen die gegeven worden. Ook kan de aanvrager bang zijn voor afwijzende reacties uit de sociale omgeving en daardoor afzien van een aanvraag. Wanneer deze drempels overwonnen zijn, vraagt de gerechtigde de pas aan. Het model voor het gebruik van de U-pas kent vier drempels: eventueel gebrek aan interesse voor sport en culturele activiteiten, de vraag of de pas voldoende nuttig is voor de potentiële gebruiker en de angst voor afwijzing uit de sociale omgeving. Deze drempels lijken erg op het eerste model. De reden dat deze drempels herhaalt worden, is dat bijstandsontvangers de pas automatisch krijgen van de gemeente en zich dan gaan afvragen of zij de pas wel willen gebruiken. Aanvragers zijn gerechtigden met een andere inkomensbron, hebben waarschijnlijk al voor de aanvraag al afgevraagd of zij de pas willen gebruiken. Bij het Jeugdsportfonds is ook kennis van het fonds van groot belang. Maar gerechtigden zijn voor informatie over het fonds afhankelijk van een ‘derde persoon’. Hiermee wordt een leraar of maatschappelijk werker bedoeld, die de aanvraag moet indienen en ook moet controleren of het kind ook werkelijk naar de vereniging toe gaat.


75

Naast de drempeltheorie van Kerr, wordt de theorie van Bourdieu gebruikt. Deze theorie biedt een ondersteuning om verschillen te verklaren tussen de lagere en de middenklasse in de aanvraag en het gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds. De theorie van Bourdieu wordt zowel in het kwantitatieve als in het kwalitatieve empirisch onderzoek toegepast. Bourdieu stelt dat kinderen uit de midden- en hogere klasse meer cultureel en sociaal kapitaal meekrijgen van hun ouders, waardoor zij een voorsprong hebben op kinderen uit de lagere klasse. Hierdoor is het moeilijk voor intelligente kinderen uit de lagere klasse om een hoge opleiding te volgen en op te klimmen op de maatschappelijke ladder. De Amerikaanse sociologe Annette Lareau gebruikt de theorie van Bourdieu in haar onderzoek naar verschillen in vrijetijdsbesteding tussen kinderen van de middenklasse en kinderen uit de arbeiders- of arme klasse. Zij stelt dat ouders uit de middenklasse een andere opvoedingsstijl hebben dan ouders uit de arbeiders- en arme klasse. De middenklasse vindt het belangrijk dat kinderen binnen verenigingen sporten en meedoen aan culturele activiteiten. Hierdoor worden de eventuele talenten van de kinderen gestimuleerd. Ouders uit de arbeiders- en arme klasse sturen hun kinderen zelden naar een vereniging. Hun kinderen delen hun vrije tijd zelf in door te spelen met leeftijdsgenoten uit de buurt. Het kwantitatieve empirisch onderzoek bestond uit een enquête die werd verspreid onder ouders in Utrechtse wijken waar relatief veel mensen wonen met een laag inkomen. Van de 770 enquêtes die waren verspreid via scholen, kwamen er 163 bruikbare enquêtes terug, waaronder 95 van ouders die gerechtigd zijn voor de U-pas. Uit de enquête bleek dat vooral werkende ouders die geen U-pas hadden. Zij dachten vaak dat zij er niet voor in aanmerking kwamen. Allochtonen waren vaker in het bezit van een Upas dan autochtonen. Dit kwam omdat allochtonen vaker de U-pas kregen bij een bijstandsuitkering. De belangrijkste reden voor pashouders om geen gebruik te maken van de pas, waren de kortingen die men te laag vond. Omdat per 1 juni 2008 sporten voor kinderen gratis is geworden, is dit probleem ten aanzien van de sporten opgelost. Het Jeugdsportfonds was erg onbekend, zeker onder gerechtigde ouders zonder U-pas. De aanvragers van het Jeugdsportfonds waren bijna allemaal U-pashouders. Voor het kwalitatieve deel werden tien ouders geïnterviewd, die gerechtigd zijn voor de Upas. Hierin werd dieper ingegaan op de persoonlijke redenen om wel of niet gebruik te maken van de U-pas en het Jeugdsportfonds. De resultaten van de interviews kwamen meestal overeen met die van de enquête. Opvallend was dat het niet-gebruik van de U-pas meestal lag aan de voorkeuren die de kinderen hadden. Zo sportte een jongen liever buiten een vereniging en kozen twee kinderen voor fitness, waar ze nog minstens een jaar te jong voor waren volgens de sportschool. Klassenverschillen waren niet heel groot, maar werden vooral gezien bij de meningen over het belang van culturele activiteiten. De ouders uit de middenklasse hechtten meer belang aan culturele activiteiten. Dat kinderen uit de Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

76

middenklasse niet buiten spelen of in de buurt sporten, zoals Lareau in de Verenigde Staten zag, was niet te zien bij de Nederlandse kinderen van de geïnterviewden. Het verschil lag eerder in de vraag of de kinderen binnen een vereniging aan sport deden. Dan deden ze dat ook vaker buiten de vereniging. Hierop was een jongen, die alleen buiten een vereniging aan sport deed, een uitzondering. Wat ook verschilde van de resultaten uit de enquête was de bekendheid van het Jeugdsportfonds. Vijf ouders hadden wel eens van het fonds gehoord, maar nooit een aanvraag ingediend. Twee moeders maakten wel gebruik van de hulp van het Jeugdsportfonds. Schaamte voor het tonen van de U-pas bij een vereniging, bleek geen drempel te zijn voor de meeste respondenten. Maar een klein aantal respondenten in de enquête gaf toe zich te schamen. Uit de interviews bleek dat de geïnterviewden het idee hadden dat er op hen als U-pashouders werd neergekeken. Dit was voor hen geen reden om de pas niet of minder te gaan gebruiken. De geïnterviewden zeiden zich er weinig van aan te trekken.

7.2 Bevestiging van de theorie?

In hoeverre bevestigd het empirisch onderzoek te theorie? De drempels die van toepassing zijn op de aanvraag en het gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds worden in hoofdstuk 3 in figuren 3, 4 en 5 weergegeven. Bij de aanvraag van de U-pas blijkt vooral de drempel ‘zichzelf als gerechtigd beschouwen’ ervoor te zorgen dat ouders de U-pas niet aanvragen. Vooral werkende ouders denken dat zij niet in aanmerking komen. Bij de niet-gebruikers is ‘voldoende nut’ een drempel. Op het gebied van sport is deze drempel sinds afgelopen 1 juni weggenomen. Maar bij culturele activiteiten is deze drempel nog wel aanwezig. Bij het Jeugdsportfonds zijn vooral gebrek aan ‘kennis’ en ‘derde persoon’ drempels om een aanvraag in te dienen. Het fonds is afhankelijk van de informatie die leraren en maatschappelijk werkers geven aan gerechtigde ouders. Omdat deze beroepen al kampen met hoge werkdruk, is het niet vreemd dat de derde personen onvoldoende tijd hebben om ouders te helpen bij de aanvraag. Vooral ouders die een U-pas hebben, maken gebruik van het fonds. Deze groep is makkelijk te identificeren door de pas. Maar daardoor worden ouders zonder pas al bij voorbaat niet als gerechtigde herkent.

In hoeverre komen de drempels voor de aanvraag en gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds overeen met het niet-gebruikonderzoek ‘Geld op de Plank van het Sociaal Cultureel Planbureau (2007)? In dit onderzoek wordt ook gebruik gemaakt van een drempelmodel. Daarin wordt ten eerste gekeken naar de subjectieve behoefte aan een Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

77

regeling. Dat betekent een persoon of gezin moeite heeft met rondkomen en daarom behoefte heeft aan extra inkomsten. De tweede drempel is gebrek aan kennis. Deze drempel speelt vooral een rol bij de Wtos en de Langdurigheidtoeslag. Bij de Wtos en de Kwijtschelding lokale heffingen denken veel gerechtigden dat zij niet in aanmerking komen voor de regelingen. De derde drempel zijn de extra inkomsten. Wanneer verwacht wordt dat maar een klein bedrag wordt ontvangen, zoals bij de huursubsidie het geval kan zijn, dan vindt men het de moeite van de aanvraag niet waard. Bij geen enkele regeling zorgen psychische en sociale gevolgen voor niet-gebruik. Vooral gebruikers ervaren het als lastig dat zij op gebruik van een regeling aangekeken worden door mensen uit hun omgeving. Maar dit weerhoudt hen niet van het gebruik van de regeling. Niet-aanvragers van de Aanvullende Bijstand vinden de transactiekosten te hoog om een aanvraag in te dienen. Zij verwachten dat het hen veel tijd en energie gaat kosten om de aanvraag rond te krijgen en beginnen er daarom niet aan. Ook bij deze vijf regelingen wordt regelmatig gebrek aan kennis en denken niet in aanmerking te komen, genoemd. Ook het verwachte nut, zoals bij de huursubsidie, is een reden om geen aanvraag in te dienen. Ook de angst voor afwijzing van de sociale omgeving is bij de U-pas en het Jeugdsportfonds geen reden om geen gebruik te maken van de regeling en het fonds. Daarnaast is er ook een andere reden, dan bij de U-pas en het Jeugdsportfonds, zoals de transactiekosten bij de Kwijtschelding lokale heffingen.

Gaf de theorie van Bourdieu en daarbij het onderzoek van Lareau ondersteuning aan dit onderzoek? Uit de enquêtes bleken geen significante verschillen in aanvraag en gebruik van de U-pas en het Jeugdsportfonds door ouders uit de lagere klasse en de middenklasse. Uit de interviews kwamen wel een paar verschillen naar voren. Ouders uit de middenklasse vonden culturele activiteiten belangrijker dan ouders uit de lagere klasse. Ook deden middenklasseouders meer zelf aan sport en culturele activiteiten. Kinderen van beide klassen deden aan sporten binnen verenigingen, maar ook erbuiten. Juist de sport binnen een vereniging, leek een stimulans voor de kinderen om buiten de vereniging ook aan sport te doen.

7.3 Aanbevelingen aan de gemeente Utrecht en het Jeugdsportfonds

De vraag kan gesteld worden of de gemeente door de U-pasregeling niet paternalistisch optreedt naar de doelgroep. Door de U-pas kunnen ouders alleen korting krijgen voor activiteiten die de gemeente van belang vindt. Is het niet beter om aan ouders met een laag inkomen voor elk kind 250 euro per jaar te geven, zodat ze lid kunnen worden van een Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

78

sportvereniging of mee kunnen doen aan een culturele activiteit naar keuze? Uit dit onderzoek blijkt dat ouders, vooral sporten, belangrijk vinden voor de ontwikkeling voor hun kinderen. Maar in een gezin met een laag inkomen, is vaak ook een tekort aan andere materiële zaken. De kans is groot dat het geld opgaat aan andere dingen, bijvoorbeeld nieuwe kleren. Met de U-pas wordt het geld besteed waarvoor het bedoeld is: cultuur en sport. En de kinderen doen daar hun voordeel mee, want zij kunnen hierdoor binnen een vereniging een hobby of sport beoefenen. Het geld kan niet aan iets anders uitgegeven worden. Kinderen uit gezinnen met een laag inkomen, hebben al niet zoveel wat speciaal van hen is. Voor de belastingbetaler is de U-pas ook efficiënt. De kosten worden gemaakt als de pas wordt gebruikt, anders niet. De U-pas dwingt de ouders niet om hun kinderen naar sporten of culturele activiteiten te sturen, maar de pas maakt het wel mogelijk. Ook kan men zich afvragen of gratis sporten er niet toe leidt dat ouders hun kinderen wel inschrijven, maar daarna niet of weinig komen bij een vereniging. Iets wat niets kost, kan gezien worden als iets zonder waarde. De gemeente zou dit kunnen onderzoeken of kinderen ook werkelijk naar de sportclub gaan, waar zij staan ingeschreven.

De U-pas is bekend onder Utrechters. Zelfs niet-gerechtigden kennen de U-pas en weten waarvoor die gebruikt wordt. De pas is een herkenbare regeling. Eén bepaalde groep wordt onvoldoende bereikt. Dit zijn de ouders die werken en een laag inkomen hebben. Ook autochtone ouders worden onvoldoende bereikt. Deze gerechtigden kennen de U-pas wel, maar denken dat zij niet in aanmerking komen voor de U-pas. Daarom zou de gemeente aan deze groepen meer informatie moeten verstrekken, waarin duidelijk staat dat ook werkende ouders gerechtigd zijn en tot welke inkomensgrens. Dat kan gedaan worden door posters met als onderwerp wie in aanmerking komt op te hangen in scholen, buurthuizen en bij verenigingen. Daarbij kunnen folders gelegd worden om alles nog na te lezen. Informatie via internet op de website van de U-pas wordt pas gelezen als mensen in hun dagelijkse omgeving zijn geattendeerd op de mogelijkheid dat zij gerechtigd zijn. Ook hebben veel mensen met een laag inkomen thuis geen internet. Daarom hebben posters volgens mij meer effect. Ook kan de gemeente via een krantenbericht in de plaatselijke krant deze doelgroep bereiken. Daarnaast is het van belang dat het U-pasbureau niet alleen gebeld kan worden tijdens kantoortijden, maar ook een of twee avonden in de week. Werkende ouders zijn vaak niet in staat om te bellen tussen 9 en 12 uur. Moeite met de aanvraag bleek voor deze steekproef geen drempel te zijn. Maar daarbij zijn de laaggeletterden en allochtonen die de Nederlandse taal niet machtig zijn, niet in staat geweest om mee te doen met dit onderzoek. Het zou raadzaam zijn om door middel van interviews meer te weten te komen over het gebruik van de U-pas onder deze groep mensen. Mocht daarbij blijken dat veel van deze ouders moeite hebben met de aanvraag, Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

79

dan kan er een hulptelefoon of loket worden geopend ( die ook hulp kan bieden bij andere regelingen) om deze doelgroep te helpen. Een voorbeeld van een speciaal loket voor hulp bij aanvraag van regelingen is het ‘Loket Rondkomen’ van de gemeente Hilversum. Niet-gebruik van de U-pas wordt tegengegaan door het aanbieden van een gratis sport per kind sinds 1 juni 2008. Daarbij zijn bijna de helft van de niet-gebruikers over de drempel getrokken. Bij culturele activiteiten is dat nog niet het geval. Daarbij wil ik vooral laten kijken naar culturele activiteiten die kinderen net als sport laten bewegen, zoals dansen. Dansen wordt ook vergoed door het Jeugdsportfonds. Daarom zou ik ervoor pleiten dat deze manier van bewegen, die vooral meisjes aanspreekt, ook volledig wordt vergoed. Ook andere culturele activiteiten worden aantrekkelijker als de korting wordt verhoogd. Op dit moment geeft het Utrechts Centrum voor de Kunsten tijdelijke kortingen van 75% voor kinderen. Als dit aanslaat, kan de gemeente de kortingen voor culturele activiteiten verhogen.

Is het raadzaam om van de U-pas, net als de Rotterdampas, een regeling te maken waarbij mensen met een hoger inkomen de U-pas kunnen kopen? Dit zou kunnen voorkomen dat ouders die zich schamen voor hun lage inkomen de U-pas toch blijven gebruiken. Uit mijn onderzoek blijkt dat schaamte niet veel voorkomt onder de U-pashouders. Wel denken ouders met een U-pas dat er op hen wordt neergekeken, maar dit weerhoudt hen er niet van om de pas te gebruiken. De U-pas is een paspoortregeling. Als een ouder de pas heeft, dan kan ook Compu4School en SchoolExtra worden aangevraagd. Hierdoor hoeft de ouder niet telkens opnieuw een inkomenstoets te doen. Als de U-pas een universele pas wordt, dan kunnen de kortingen niet hoog worden. Gratis sporten is dan niet meer mogelijk. De kans bestaat dat de pas dan alleen voor de hogere inkomens lucratief is en dat ouders met lage inkomens de sport en hobby’s van hun kinderen met korting ook niet kunnen betalen. Daarom vind ik de U-pasregeling zoals die nu is beter aansluiten bij het doel om meer ouders met een laag inkomen te bereiken.

Het Jeugdsportfonds wordt gesubsidieerd door de gemeente Utrecht. Maar omdat het fonds slecht bekend is bij de doelgroep, wordt het doel van dit fonds bij de huidige werkwijze niet gehaald. Het Jeugdsportfonds en de gemeente zouden nu het beste kunnen samenwerken. Als een sport niet met U-paskorting kan worden gedaan, moet de stap naar het Jeugdsportfonds gezet worden. Dit kan gedaan worden in het boekje ‘Extra voor U’, voor Upashouders, waarin uitgelegd kan worden in een stappenplan wat te doen als de gewenste vereniging geen U-paskorting geeft. Het Jeugdsportfonds zou een onderdeel kunnen worden van de website van het U-pasbureau en ook genoemd moeten worden in de folder over de U-pas. Ook moet het Jeugdsportfonds zelf meer informatie verstrekken door folders en posters op scholen, verenigingen en in buurthuizen. Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

80

Aanvragen van het Jeugdsportfonds door leraren en maatschappelijk werkers, blijkt niet te werken. Zij hebben het te druk en kunnen niet alle gerechtigde ouders van informatie voorzien. Aanvragen van het Jeugdsportfonds zou op precies dezelfde manier moeten gebeuren als bij de U-pas. Daarbij wordt een kopie van de jaaropgaaf of van de U-pas meegestuurd met het aanvraagformulier. Ouders die moeite hebben met de aanvraag zouden, van vrijwilligers van het Jeugdsportfonds hulp moeten krijgen, per telefoon of via een loket bij de afdeling Jeugdsportfonds in Utrecht.


81

Noten Hoofdstuk 1

1. Ik gebruik in deze scriptie de term culturele activiteiten, net als in het Tweede Jaarrapport Arm Nederland ( Engbersen,1997). Deze term staat voor lessen in muziek, dans, toneel en andere creatieve uitingen als tekenen en knutselen. Bij de interviews heb ik voornamelijk gesproken over creatieve hobby’s, omdat ik culturele activiteiten een te moeilijk begrip vond voor de doelgroep. Ik heb wel altijd uitgelegd wat ik ermee bedoelde. 2. Ministerie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (2008) Persbericht op 30 juni 2008: ‘ Aboutaleb tekent met 102 gemeenten Convenant Kinderen doen mee! ‘ http://home.szw.nl/index.cfm?menu_item_id=14122&hoofdmenu_item_id=13826&rubriek_id= 391818&link_id=146913 Bekeken op maandag 7 juli 2008 3. Omliggende gemeenten die meedoen met de U-pas zijn: Houten, Maarssen, De Bilt, Nieuwegein & IJsselstein. 4. Het sociaal minimumloon is het inkomen op bijstandsniveau inclusief toeslagen en kinderbijslag.

Hoofdstuk 2 1. SCP/CBS, 2007: gegevens uit tabel 2.1, p.22 2. Sociaal minimum in 2005, gevonden: http://www.vsn.nl/wetrecht/regeling.php? regeling_id=14 Bekeken op dinsdag 14 oktober 2008 3. Regionaal Inkomensonderzoek,2005. Tabel: Particuliere huishoudens met inkomen rond het sociaal minimum naar regio, 2005 http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=71713ned&D1=a&D2=0,119,125126,242,247,308,313,335,345,440-441,484,l&D3=34&HDR=G2,T&STB= G1&VW=T Bekeken op woensdag 8 oktober 2008.

Hoofdstuk 3

1. Dit onderzoek is gedaan door interviews met 88 gezinnen in de Verenigde Staten. Deze gezinnen verschilden van elkaar in klasse en etnische achtergrond. Daarna liet Lareau veldwerkers twaalf gezinnen observeren gedurende een maand, waarbij op verschillende tijden van de dagen en weken gekeken werd naar de vrijetijdsbesteding van de kinderen.


82

Hoofdstuk 4

1. Subwijken zijn de oude wijken van Utrecht. De wijken zijn de nieuwe indeling, waaronder meerdere subwijken vallen. 2. Over de kans dat kinderen hetzelfde opleidingsniveau hebben als hun ouders en dat een laag inkomen vaak over gaat op de volgende generatie. Dit wordt beschreven in ‘Krappe beurs als erfenis?’ in Sociaal-economische trends, 3e kwartaal van 2007. http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/A9DCD792-E195-4BAC-9117137D948E4407/0/2007k3v4p36art.pdf Bekeken op vrijdag 10 oktober 2008 3. De begrippen westerse en niet-westerse allochtonen worden uitgelegd door het CBS. http://www.cbs.nl/nlNL/menu/themas/dossiers/allochtonen/methoden/begrippen/default.htm?C onceptID=1013 Bekeken op vrijdag 10 oktober 2008. 4. Dit op aanraden van de heer Aukema van basisschool De Schakel die de enquête heeft doorgenomen en met mij heeft besproken voordat hij deze uitdeelde aan leerlingen van zijn school.

Literatuurlijst Bourdieu, P. (1986) Distinction. A Social Critique of the Judgement of Taste. Engelse vertaling van het boek dat in 1979 werd geschreven. Londen: Routledge and Kegan Paul.

Bryman, A. (2004) Social Research Methods. Oxford: University Press.

Engbersen, G. (1997) Arm Nederland. De kwetsbaren. Tweede jaarrapport armoede en sociale uitsluiting. Amsterdam: University Press.

Gemeente Utrecht (2008) Wijkmonitor 2008. Uitgave van Dienst Bestuursinformatie Gemeente Utrecht.

Lareau, A. (2003) Unequal Childhoods. Class, Race, and Family Life. California, Columbia en Princenton: University Presses of California, Columbia and Princenton.

Oorschot, W.J.H. van en Kolkhuis Tanke, P. (1989) Niet-gebruik van sociale zekerheid. Feiten, theorieën en methoden. Een overzicht van de stand van zaken in binnen- en buitenland. Den Haag: Ministerie van SZW/COSZ.


83

Sociaal Cultureel Planbureau (2007) Geld op de plank. Niet-gebruik van inkomensvoorzieningen. Den Haag: SCP.

Sociaal Cultureel Planbureau en het Centraal Bureau voor de Statistiek (2007) De Armoedemonitor 2007. Den Haag: SCP.

Tangram (2007) Rapportage Klanttevredenheidsonderzoek U-pas Utrecht. In opdracht van U-pasbureau, gemeente Utrecht.

Wallace, R.A. en Wolf, A. (1986) Contemporary Sociological Theory. Expanding the Classical Tradition. Verenigde Staten, New Jersey: Pearson Prentice Hall.

Wilterdink, N. en Van Heerikhuizen,B.(2007) Samenlevingen. Handleiding in de Sociologie. Groningen: Noordhoff Uitgevers BV.

Bijlagen Hoofdstuk 4 4.1.5 Vragenlijst over het gebruik van de U-pas

Deze vragenlijst is bedoelt voor ouders met kinderen tot en met 16 jaar met en zonder U-pas. Wilt u de vragenlijst ook invullen als uw kinderen geen U-pas hebben? HOE VULT U DE VRAGENLIJST IN? Soms moet u een kruisje zetten in een hokje. Of moet u iets invullen. Vraag 1. Hebben uw kinderen een U-pas?

Ja Nee ga door naar vraag 11 Vraag 2. Hoe bent u aan de U-pas gekomen?

Ik kreeg de U-pas van de gemeente Ik heb de U-pas zelf aangevraagd bij de gemeente


84

Vraag 3. Hoe bent u op de hoogte gebracht van de regeling van de U-pas? Via de gemeente Via de school van mijn kind(eren) Via de media ( tv, radio, krant) Internet Via familie of vrienden Anders, namelijk…………………………………………………… Vraag 4. Gebruikt u de U-pas voor activiteiten voor uw kinderen? Ja Nee Ga door naar vraag 9 Vraag 5. Voor welke van de onderstaande activiteiten gebruikt u de U-pas voor uw kinderen? U kunt meerdere vakjes invullen. Sportvereniging Zwemmen Scouting Dansen Tekenen en knutselen Toneellessen Een andere hobby

ja ja ja ja ja ja ja

nee nee nee nee nee nee nee

Vraag 6. Als u de U-pas moet laten zien bij het inschrijven bij een vereniging. Schaamt u er zich voor om de U-pas te laten zien? Ja, ik schaam mij ervoor om de U-pas te laten zien Nee, ik schaam mij er niet voor om de U-pas te laten zien Ik weet het niet Vraag 7. Bent u tevreden over de kortingen die gegeven worden met de U-pas? Ja, ik kan de contributie met de kortingen makkelijk betalen Ik ben een beetje tevreden over de kortingen Nee, ik ben ontevreden over de kortingen. Ik kan de contributie nog steeds niet betalen Vraag 8. Bent u tevreden over wat u met de U-pas kunt doen met uw kinderen? Ja, ik ben tevreden over wat ik met de U-pas kan doen Ik ben een beetje tevreden. Soms kunnen mijn kinderen iets leuks doen met de U-pas Nee, ik ben ontevreden over wat ik met de U-pas kan doen


85

Vraag 9. Als u geen gebruik maakt van de U-pas voor uw kinderen, kruis dan aan waarom u geen gebruik maakt van de U-pas. U kunt meerdere vakjes invullen. De kortingen zijn te laag. Ik kan de contributie nog steeds niet betalen Het aanbod spreekt mijn kinderen niet aan Mijn kinderen hebben geen behoefte aan een sport of hobby Ik vind een sport of hobby voor mijn kinderen niet belangrijk Andere reden, namelijk……………………………………………………….. …………………………………………………………………………………… Vraag 10. Per 1 juni 2008 kunnen kinderen tot en met 16 jaar met de U-pas gratis sporten bij de aangesloten verenigingen. Het Utrechts Centrum voor de Kunsten geeft vanaf 1 juni 75% korting op hun muziek- en danslessen voor kinderen. Denkt u dat u hierdoor meer gebruik gaat maken van de U-pas voor uw kinderen? Ja, ik ga meer gebruik maken van de U-pas Ik heb al gebruik gemaakt van de U-pas en blijf dat gewoon doen Ik ga niet meer gebruik maken van de U-pas Nee, ik ga de U-pas nog steeds niet gebruiken Ik weet het niet Nu volgen een aantal vragen voor ouders van kinderen die geen U-pas hebben. Als u wel een U-pas heeft ga dan naar vraag 18 De gemeente Utrecht verstrekt aan mensen met een laag inkomen de U-pas om korting te krijgen op de contributie van een sportvereniging of voor culturele activiteiten zoals bijvoorbeeld muziekles, dansen, toneelspelen, knutselen en tekenen. Vraag 11. Heeft u hiervoor wel eens van de U-pas gehoord?

Ja, ik weet wat je met de U-pas kan doen Ja, ik heb wel eens van de U-pas gehoord, maar ik weet niet wat je ermee kan doen Nee, ik heb nog nooit gehoord van de U-pas ga door naar vraag 13 Vraag 12. Als u de U-pas kent, hoe bent u op de hoogte gebracht van de U-pas?

Via de gemeente Via de school van mijn kind(eren) Via de media ( tv, radio, krant) Internet Via familie of vrienden Anders, namelijk………………………………………………………………


86

Vraag 13. Denkt u dat u in aanmerking komt voor de U-pas?

Ja, want ik heb een laag inkomen Nee, ik heb geen laag inkomen ga door naar vraag 15 Ik weet het niet Vraag 14. Als u denkt dat u in aanmerking komt voor de U-pas, gaat u de U-pas dan in de toekomst alsnog aanvragen?

Ja, ik ga de U-pas aanvragen Ik heb het aangevraagd, maar niet gekregen Nee, ik vind de aanvraag te ingewikkeld Nee, mijn kinderen hebben geen zin om te sporten en culturele activiteiten Nee, ik wil niet afhankelijk zijn van de gemeente Nee, ik wil niet dat de gemeente mijn inkomen te weten komt Nee, andere reden ………………………………………………………………………

Vraag 15. Zijn uw kinderen lid van een vereniging voor een sport of culturele activiteit? Ja, al mijn kinderen zijn lid van een vereniging ga door naar vraag 17 Eén of enkele van mijn kinderen zijn lid van een vereniging, de andere kinderen niet Nee, mijn kinderen zijn geen lid van een vereniging Vraag 16. Als uw kinderen geen lid zijn van een vereniging, om welke redenen zijn zij geen lid? Ik kan de contributie niet betalen. Mijn kinderen vinden andere dingen leuker om te doen dan een hobby of sport Ik vind sporten en culturele activiteiten niet belangrijk voor de kinderen Andere reden, namelijk…………………………………………………………………….. Vraag 17. De gemeente Utrecht verandert de kortingen voor sporten en culturele activiteiten per 1 juni. Sporten wordt voor kinderen tot en met 16 jaar gratis. Als kinderen lessen volgen bij het Utrechts Centrum voor de Kunsten, dan krijgen zij 75% korting. Denkt u dat u hierdoor de Upas wel gaat aanvragen? Ja, ik ga de U-pas aanvragen Ik heb het aangevraagd, maar niet gekregen Nee, ik denk dat ik er geen recht op heb, omdat mijn inkomen te hoog is Nee, ik vind de aanvraag te ingewikkeld Nee, mijn kinderen hebben geen zin om te sporten Nee, ik wil niet afhankelijk zijn van de gemeente Nee, ik wil niet dat de gemeente mijn inkomen te weten komt Nee, andere reden ………………………………………………………………………


87

Vraag 18. Wat kan de gemeente volgens u nog meer doen om te zorgen dat meer mensen de U-pas aanvragen en gebruiken? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Nu een aantal vragen over het Jeugdsportfonds Het Jeugdsportfonds is een vereniging die als doel heeft om alle kinderen tot en met 16 jaar de kans te geven om te kunnen sporten. Als ouders een te laag inkomen hebben om de contributie voor een sportvereniging te kunnen betalen, betaalt het Jeugdsportfonds per kind per jaar de contributie voor de sportvereniging. Vraag 19. Heeft u hiervoor wel eens van het Jeugdsportfonds gehoord? Ja, ik wist waarvoor het Jeugdsportfonds is Ja, ik had er wel eens van gehoord, maar ik wist niet waarvoor het was ga naar vraag 23 Nee, ik had er nog nooit van gehoord ga door naar vraag 23 Vraag 20. Heeft u het Jeugdsportfonds aangevraagd? Ja, en ik heb de vergoeding gekregen Ja, maar ik heb deels een vergoeding gekregen Ja, ik heb het Jeugdsportfonds aangevraagd en wacht nog op antwoord Ja, maar niet gekregen Nee ga door naar vraag 23 Vraag 21. Als u het Jeugdsportfonds kent, maar niet heeft aangevraagd. Welke redenen kunt u daarvoor geven? U kunt meerdere vakjes invullen. Ik denk dat ik er geen recht op heb, omdat mijn inkomen te hoog is Ik vind de aanvraag te ingewikkeld Ik schaam mij ervoor om hulp van het Jeugdsportfonds aan te vragen. Ik heb het aangevraagd, maar niet gekregen Mijn kinderen hebben geen zin om te sporten Andere reden, namelijk………………………………………………………………….. Vraag 22. Wat zou het Jeugdsportfonds volgens u beter kunnen doen? …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Tot slot een aantal vragen over u en uw kinderen Vraag 23. Wat is uw geslacht?

Vrouw Man


88

Vraag 24. Wat is uw leeftijd? …………. jaar Vraag 25. Met wie woont u in een huis?Kruis het vakje aan dat voor u van toepassing is.

Ik woon alleen met mijn kind of kinderen Ik woon samen met mijn man/ vrouw/ partner en kind of kinderen Anders, namelijk……………………………………………………………………………. Vraag 26. Hoeveel kinderen die jonger zijn dan 17 jaar, heeft u bij u wonen? ………………

Vraag 27. Hoe oud zijn deze kinderen? Kind 1:…….. jaar

Kind 4:…….. jaar





Vraag 28. Hoe hoog is het netto loon of uitkering per maand van alle mensen uit uw gezin samen? Dit is het bedrag dat u elke maand op uw bankrekening gestort krijgt. Tel hierbij NIET de kinderbijslag, huurtoeslag en dergelijke op. Kruis het vakje aan dat voor u van toepassing is.

Lager dan € 1600,- per maand Tussen € 1601,- en € 1800, Meer dan € 1945,-


89

Vraag 29. Waaruit bestaat het inkomen van u en andere gezinsleden? Kruis het vakje aan dat voor u van toepassing is. Het kan zijn dat u meer dan één vakje moet aankruisen.

Loon voor het werk dat u doet Winst uit een bedrijf, freelance inkomen Bijstandsuitkering Andere uitkering Geen inkomen Vraag 30. Bent u in Nederland geboren?

Ja Nee, namelijk in …………………….. Vraag 31. Zijn uw ouders in Nederland geboren?

Ja, allebei mijn ouders zijn in Nederland geboren Nee, één of mijn beide ouders zijn in een ander land geboren Vraag 32. Wat is uw hoogst afgeronde opleiding? ........................................................................................................................................... Vraag 33. Wat is de hoogste afgeronde opleiding van uw man of vrouw? ............................................................................................................................................ Vraag 34. Heeft u nog vragen en opmerkingen over de U-pas en het Jeugdsportfonds of over deze vragenlijst? Dan kunt u dat hieronder opschrijven. …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………... Dit is het einde van de vragenlijst. Hartelijk bedankt voor het invullen van de vragenlijst!


90

U kunt de vragenlijst voor 1 juni 2008 opsturen in de retourenvelop. Dat is de envelop als waaruit u de vragenlijst heeft gehaald. Wij zijn voor interviews over de U-pas en het Jeugdsportfonds ook op zoek naar mensen die mee willen doen aan een interview. Wilt u meedoen? U kunt zich vrijwillig opgeven. Schrijf dan uw naam en telefoonnummer op. Ook uw gegevens worden anoniem behandeld. Dhr./ mevr.:

……………………………………

Tel.:

……………………………………

Hoofdstuk 5 De nummering van de tabellen in deze bijlage komt overeen met die in hoofdstuk 5. Als de tabellen a,b,c en d worden genoemd, zijn de tabellen een uitgebreide versie van de tabel in het hoofdstuk.

Tabel 2c Aantal gerechtigden met en zonder U-pas naar opleidingsniveau Opleidingsniveau laag

middelbaar hoog

Hebben uw kinderen een U-pas? nee

Totaal

17

8

7

32

%

34,7%

38,1%

53,9%

38,6%

ja

32

13

6

51

%

65,3%

61,9%

46,1%

61,4%

49

21

13

83

100%

100%

100%

100%

Totaal %

Tabel 2d Aantal gerechtigden met en zonder U-pas naar etniciteit Etniciteit

Totaal niet-

Geboorte-

westers

land

autochtoon allochtoon westers

onbekend

Hebben uw kinderen een Upas?

Totaal

nee

15

17

0

1

33

ja

18

38

2

3

59

33

55

2

4

92


91

Tabel 2e Aantal gerechtigden met en zonder U-pas naar inkomensbron Inkomens bron

Totaal uitkering

baan/

(excl.

zelfstandige bijstand)

geen

Bijstands

inkomen

uitkering

Hebben uw kinderen een U-pas?

nee

23

6

3

1

33

ja

21

14

10

14

59

44

20

13

15

92

Totaal

Tabel 3c Gerechtigden met een U-pas. Maken zij gebruik van de U-pas? Naar opleidingsniveau


opleidingsniveau laag

ja

middelbaar

hoog

totaal

20

11

4

35

nee

7

2

2

11

eenmalige activiteiten

3

0

0

3

30

13

6

49

totaal

Missing: 13


92

Tabel 3d Gerechtigden met een U-pas. Maken zij gebruik van de U-pas? Naar etniciteit


etniciteit

autochtoon

niet-westers

westers

geboorteland

allochtoon

allochtoon

onbekend

totaal

ja

8

31

1

0

40

nee

1

9

1

3

14


1

2

0

0

3

10

42

2

3

57

totaal

Tabel 3e Gerechtigden met een U-pas. Maken zij gebruik van de U-pas? Naar inkomensbron. Gebruikt u de U-pas voor sport en culturele activiteiten voor uw kinderen?

inkomensbron baan/zelfstandige andere uitkering geen inkomen bijstanduitkering

ja

16

9

5

13

nee

4

4

4

4


0

1

1

1

20

14

10

18

totaal

Tabel 5a Lidmaatschap van gerechtigden van een vereniging naar opleidingsniveau. Opleidingsniveau

Zijn uw kinderen lid van een vereniging?

laag

middelbaar hoog

ja

29

17

11

nee

18

2

0


93

Tabel 5b Lidmaatschap van gerechtigden van een vereniging naar etniciteit etniciteit

Zijn uw kinderen lid van een vereniging?

niet-westers westers autochtoon

ja nee

allochtoon allochtoon

onbekend

23

37

1

0

8

18

1

3

Tabel 5b Lidmaatschap van gerechtigden van een vereniging naar inkomensbron Inkomensbron uitkering Zijn uw kinderen lid van een baan/ vereniging?

(excl.


geen

Bijstands-

inkomen

uitkering

ja

33

14

9

14

nee

11

6

4

5

Tabel 5d Lidmaatschap van een vereniging door niet-gerechtigden. kind(eren) lid van een vereniging ?

inkomens opleiding

bron

etniciteit

middelbaar/ autochtoo laag

hoog

n

baan/

uitkering

zelf-

/geen

allochtoon standige inkomen

nietgerechtigd

ja

6

53

48

8

56

2

nee

1

8

7

2

9

0

totaal

7

61

55

10

65

2


94

Tabel 6a. Kent u de U-pas? Naar opleidingsniveau. Opleidings niveau

Heeft u wel eens van de U-pas gehoord? laag

middelbaar hoog

Totaal

nee

0

1

0

1

beetje

5

1

1

7

ja

44

19

12

75

Totaal

49

21

13

83

Tabel 6b Kent u de U-pas? Naar etniciteit. Etniciteit

Totaal

Heeft u wel eens van de Upas gehoord?

niet-wester

geboortelan


westers

d onbekend

nee

0

1

0

0

1

beetje

5

2

0

0

7

ja

28

52

2

4

86

Totaal

33

55

2

4

94

Tabel 6c Kent u de U-pas? Naar inkomensbron. Inkomensbro n

Totaal uitkering

Heeft u wel eens van de U- baan/ pas gehoord?

(excl.


geen

Bijstands-

inkomen

uitkering

nee

1

0

0

0

1

beetje

4

1

2

0

7

ja

39

19

11

15

84

Totaal

44

20

13

15

92


95

Tabel 7a. Denkt u in aanmerking te komen voor de U-pas? Naar opleidingsniveau. Opleidingsniveau Denkt u in aanmerking te komen voor de Upas?

laag

middelbaar

ja

hoog

Totaal

35

13

6

54

weet niet

6

3

2

11

nee

8

5

5

18

49

21

13

83

Totaal

Tabel 7b. Denkt u in aanmerking te komen voor de U-pas? Naar etniciteit. Etniciteit

Totaal

Denkt u in aanmerking te komen voor de Upas?

niet-westers autochtoon

ja

geboorteland westers

allochtoon

onbekend

20

39

2

3

64

weet niet

4

7

0

0

11

nee

8

9

1

1

19

32

55

3

4

94

Totaal

Tabel 7c. Denkt u in aanmerking te komen voor de U-pas? Naar inkomensbron. Inkomensbron

Totaal

Denkt u in aanmerking

uitkering

te komen voor de U-

baan/zelfstan (excl.

pas?

dige

ja

bijstand)

geen inkomen

22

15

10

47

6

3

2

11

nee

16

2

1

19

Totaal

44

20

13

77

weet niet


96

Tabel 9a. Hoe bent u aan de U-pas gekomen? Naar opleidingsniveau. Opleidingsniveau laag

middelbaar

hoog

Totaal

Hoe bent u aan de gekregen van de U-pas gekomen?

gemeente

21

5

1

27

9

8

5

22

30

13

6

49

zelf aangevraagd bij de gemeente Totaal

Tabel 9b. Hoe bent u aan de U-pas gekomen? Naar etniciteit. Etniciteit

Totaal geboorteland


allochtoon

westers

onbekend

Hoe bent u aan de U-pas

gekregen van

gekomen?

de gemeente

8

22

1

1

32

8

15

1

1

25

16

37

2

2

57



97

Tabel 9c. Hoe bent u aan de U-pas gekomen? Naar inkomensbron. Inkomensbron

Totaal uitkering

baan/

(excl.

geen

Bijstands-

zelfstandige

bijstand)

inkomen

uitkering

Hoe bent u aan de U-pas gekregen van de gekomen?

gemeente

9

7

5

11

32

12

5

5

3

25

21

12

10

14

57


Tabel 15a. Heeft u wel eens van het Jeugdsportfonds gehoord? Naar opleidingsniveau. Opleidingsniveau laag

middelbaar

hoog

Totaal

Heeft u hiervoor wel eens van het Jeugdsportfonds gehoord?

Totaal

nee

42

20

50

112

beetje

9

5

9

23

ja

4

5

5

14

55

30

64

149


98

Tabel 15b. Heeft u wel eens van het Jeugdsportfonds gehoord? Naar etniciteit. Etniciteit

Totaal


geboorteland westers

allochtoon

onbekend

Heeft u hiervoor weleens van het Jeugdsportfo nds gehoord? nee beetje

63

48

3

4

118

14

11

1

0

26

8

6

0

0

14

85

65

4

4

158

ja Totaal

Tabel 15c. Heeft u wel eens van het Jeugdsportfonds gehoord? Naar inkomensbron. Inkomensbron

Totaal uitkering

baan/

(excl.


geen

Bijstands-

inkomen

uitkering

Heeft u hiervoor wel eens van het Jeugdsportfonds gehoord?

nee

80

18

10

9

117

beetje

14

4

3

5

26

ja

10

2

1

1

14

104

24

14

15

157

Totaal

Hoofdstuk 6 Er zijn twee bijlagen bij dit hoofdstuk. Ten eerste de vragenlijst die tijdens de interviews gebruikt is. En ten tweede de tabel waarin de activiteiten van de kinderen van de geïnterviewden staan vermeld.


99

1. Vragenlijst interviews

Vragen aan respondenten zonder U-pas

1. U heeft recht op de U-pas. Gaat u de pas ook aanvragen? 2. Waarvoor gaat u de U-pas voor uw kind gebruiken?

Vragen aan respondenten die de U-pas niet gebruiken

3. Waarom maakt u geen gebruik van de U-pas? 4. Zijn uw kinderen lid van een sportvereniging of creatieve hobby? 5. Welke sport of hobby gaat uw kind doen als u wel gebruik maakt van de U-pas?

Vragen aan respondenten die de U-pas wel gebruiken

6. Waarvoor maakt u gebruik van de U-pas voor uw kinderen?

Vragen aan respondenten die het Jeugdsportfonds niet aangevraagd hebben

7. Kent u het Jeugdsportfonds? 8. Hoe bent u op de hoogte gekomen van het Jeugdsportfonds? 9. Gaat u het Jeugdsportfonds nu aanvragen?

Vragen aan respondenten die het Jeugdsportfonds wel gebruiken

10. Hoe bent u op de hoogte gekomen van het Jeugdsportfonds? 11. Waarvoor maakt u gebruik van het Jeugdsportfonds?

Vragen voor alle respondenten

12. Per 1 juni is het sporten voor kinderen met de U-pas gratis geworden. Bij het Utrechts Centrum voor de Kunsten wordt 75% korting gegeven voor cursussen voor de kinderen. Gaat u nu meer gebruik maken van de U-pas? 13. Doet uw kind thuis aan een sport? 14. Heeft uw kind een hobby thuis? 15. Vindt u sport belangrijk voor de ontwikkeling van uw kinderen?


100

16. Vindt u een creatieve hobby zoals muziekles, dansen of tekenen belangrijk voor de ontwikkeling van uw kinderen? 17. Doet u zelf aan een sport of hobby? 18. Denkt u dat bepaalde mensen neerkijken op mensen die een U-pas hebben? 19. Denkt u dat mensen bij de sportvereniging anders omgaan met mensen met de Upas? 20. Heeft u nog verder over het Jeugdsportfonds of de U-pas iets te zeggen wat ik niet heb gevraagd?

2. Tabel met activiteiten. Tabel 19a Aantal activiteiten van de kinderen van de geïnterviewden. sporten binnen aantal naam

zoon(s) en/ of

kinderen leeftijd

mevr. vd Hoef

1

mevr. De Vries

2

mevr. Valois

1

verenigingsverban activiteiten binnen d

dochter(s)

16 zoon 13,11 zoon en dochter 14 zoon

culturele

vereniging

nee

nee

nee

streetdance

nee

nee

voetbal, wedstrijdzwemmen mevr. Ezati

4 13,12,9,7 zonen

dhr.El Manouti

3 8,6,3

en zwemles

nee

dochter, twee zonen zwemles 2 oudsten nee tennis,

mevr.van Roode

2

14,12 zoon en dochter

atletiek(beiden)

flamenco trommelband

judo (dochter)

flamenco

nee

nee

12 zoon

honkbal

nee

11 zoon

voetbal

nee

mevr. Van Dam

2


mevr. De Bruin

2


mevr. Gerritsen

1

mevr. Arkhaoui

1


101

Tabel 19 b Vervolg van tabel 19a

vergoeding

naam

culturele

met

Jeugdsportfonds

sport buiten

activiteiten buiten

U-paskorting?

?

vereniging

vereniging

mevr. vd Hoef

nvt

nvt

nee

tekenen

mevr. De Vries

nee

nee

fietsen naar school nee

mevr. Valois

nvt

nvt

parkour, skaten

tekenen

mevr. Ezati

ja

ja

voetballen

nee

dhr.El Manouti

ja

nee

voetballen,fietsen

nee

slagbal, mevr.van Roode

ja

nee

watergevechten

sieraden maken

mevr. Van Dam

nee

ja

skaten

nee

mevr. De Bruin

nvt

nvt

nee

nee

mevr. Gerritsen

ja

nee

voetballen

nee

voetballen, mevr. Arkhaoui

ja

nee

zwemmen


nee

102


103

Actieve kinderen door sport en culturele activiteiten met korting?

Recommend Documents