Actieplan Versterking Arbeidsveiligheid. Opdrachtgever Ministerie van SZW

Van Rapport

Postbus 60055, 6800 JB Arnhem Velperplein 8, 6811 AG Arnhem Telefoon (026) 355 13 55 Fax (026) 355 13 99 [email protected] www.kplusv.nl

Actieplan Versterking Arbeidsveiligheid Opdrachtgever

Referentie

Ministerie van SZW

Arnhem, 29 mei 2009 Ons kenmerk 1010913-008/kmi/aoo

29 mei 2009 Ons kenmerk 1010913-008/kmi/aoo

Inhoud 1

Inleiding

1

2

Het actieplan: doel en context

2

2.1

Inleiding

2

2.2

Doel van het actieplan

2

2.3

Context

2

2.4

Doelgroepen

3

2.5

Proces van totstandkoming

3

2.6

Uitvoering van het actieplan

5

2.7

Leeswijzer

5

3

Verbeterpunten

6

3.1

Inleiding

6

3.2

Veiligheid is bewustwording

6

3.3

Veiligheid is saai

6

3.4

Veiligheid staat niet op zichzelf

6

3.5

Veiligheid wordt mede bepaald door sociale en psychologische processen

7

3.6

Veiligheid doe je samen

7

3.7 4

Veiligheid is doen Uitwerking van de acties

7 8

4.1

Inleiding

8

4.2

Kennis ontwikkelen

8

4.2.1

Actie 1: Veiligheidswetenschap verbreden met sociale en gedragswetenschappen

4.3

Kennis verspreiden

10

4.3.1

Actie 2: Veiligheid zichtbaar maken

10

4.3.2

Actie 3: Veiligheid "hot" maken

11

4.3.3

Actie 4: Een lange termijn aanpak

12

4.3.4

Actie 5: Ketenverantwoordelijkheid benadrukken

13

4.3.5

Actie 6: De eigen verantwoordelijkheid verbeteren

14

4.3.6

Actie 7: Vaardigheden en competenties verbeteren

15

4.3.7

Actie 8: aantrekkelijke opleidingsmethoden ontwikkelen

16

4.4

Kennis toepassen

16

4.4.1

Actie 9: Tools en methodes beschikbaar stellen

17

Bijlagen 1

Samenstelling projectgroep

2

Aanwezigen brainstormsessie

9


1

Inleiding Het motto van het coalitieakkoord 2007-2011 is "Samen Werken, Samen Leven". Door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) is dit uitgewerkt in de hoofdlijn "Meer mensen aan het werk": Meer mensen aan het werk is nodig om economische redenen, maar ook voor de kwaliteit van de samenleving en de sociale samenhang. Daarom is het verhogen van de participatie een belangrijke uitdaging voor het kabinet. Meer mensen aan het werk betekent naast mensen aan het werk helpen, ook mensen aan het werk houden. Mensen aan het werk houden betekent dat mensen tevreden zijn over hun werk en dat uitval door het werk (bijvoorbeeld door een ongeval) zo laag mogelijk is. Uitval kan worden voorkomen door het werk zo te organiseren dat mensen veilig en gezond hun pensioen halen. Met andere woorden: goede arbeidsomstandigheden zijn onontbeerlijk! Aantal arbeidsongevallen stagneert In de periode 2000-2005 is het aantal ongevallen met 25% gedaald. In 2006 waren er echter nog steeds 213.000 mensen slachtoffer van een arbeidsongeval met letsel en verzuim als gevolg (31 ongevallen per 1.000 werknemers). Na 2005 lijkt er een einde gekomen aan de jarenlange daling. Bij een nadere beschouwing van de cijfers blijkt in de bedrijfstakken bouwnijverheid en horeca zelfs sprake te zijn van een significante stijging van de kans op een ongeval met letsel en verzuim. EU strategie 2008-2012: 25% minder ongevallen De Europese Commissie hecht groot belang aan het terugdringen van ongevallen op het werk. De Commissie heeft in haar strategie voor arbeidsveiligheid 2008-2012 een daling van 25% als doel gesteld. Deze doelstelling geldt overigens niet per lidstaat maar voor Europa overall. Beide ontwikkelingen, de stagnatie in de daling van ongevallen én de Europese Strategie, vragen een beleidsinzet om het aantal ongevallen te verminderen. Die beleidsinzet is verwoord in dit Actieplan Arbeidsveiligheid 2010-2012 (Actieplan). Veiligheidscultuur werkt! In de afgelopen jaren hebben we gezien dat een aanpak door bedrijven gericht op veiligheidscultuur en -gedrag het aantal ongevallen structureel vermindert (in uitzonderlijke gevallen zelfs met 90%, Programma Versterking Arbeidsveiligheid 2003-2008). Veiligheidscultuur is niet in wetgeving op te nemen. Daarnaast is het uitgangspunt van het arbeidsomstandighedenbeleid dat werkgevers en werknemers samen verantwoordelijk zijn voor gezond en veilig werk. De overheid faciliteert. Het Actieplan bouwt voort op de resultaten die in de voorgaande jaren zijn behaald met het programma Versterking Arbeidsveiligheid. De uitgangspunten voor het Actieplan zijn dan ook: De cultuuraanpak werkt! Bedrijven gaan zelf aan de slag. Het Ministerie van SZW ondersteunt/faciliteert.

Pagina 1


2

Het actieplan: doel en context 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het doel van het Actieplan, de context van het Actieplan, de doelgroepen die worden onderscheiden voor de acties en, tot slot het proces waarlangs het Actieplan tot stand is gekomen.

2.2 Doel van het actieplan Het Actieplan heeft als doel het aantal arbeidsongevallen te verminderen, door middel van de geformuleerde acties welke zijn toegelicht aan de hand van concrete activiteiten.

2.3 Context Aan het Actieplan ging het Programma Versterking Arbeidsveiligheid vooraf (VAV, 2003-2008). Dit programma was erop gericht koplopende bedrijven te ondersteunen bij de ontwikkeling en implementatie van een gezonde veiligheidscultuur. De vooronderstelling hierbij was dat een gezonde veiligheidscultuur een positief effect zou hebben op het veiligheidsgedrag in de bedrijven. In het Programma VAV hebben we gezien dat een aanpak door bedrijven gericht op veiligheidscultuur en -gedrag het aantal ongevallen structureel vermindert (in uitzonderlijke gevallen zelfs met 90%). Veiligheidscultuur is echter niet in wetgeving op te nemen. Daarnaast is het uitgangspunt van het arbeidsomstandighedenbeleid dat werkgevers en werknemers samen verantwoordelijk zijn voor gezond en veilig werk. De overheid kan veiligheidscultuur faciliteren. Het Actieplan bouwt voort op de resultaten die in de voorgaande jaren zijn behaald met het Programma Versterking Arbeidsveiligheid. De kern van het Actieplan is daarom het verder ontwikkelen van de opgedane kennis over veiligheidscultuur en -gedrag, het verspreiden van deze kennis en het toepassen door bedrijven zelf.

Figuur 1: het management, de individuele medewerker en hun collega's vertonen (verantwoordelijkheid voor) veiliger gedrag op de werkvloer wanneer de kennis over de veiligheidscultuur in een bedrijf verder

Pagina 2


wordt ontwikkeld, verspreid en toegepast. Ook de stakeholders (ketenpartners, brancheorganisaties, overheden, de maatschappij) van de organisatie kunnen hierin een bijdrage leveren.

2.4 Doelgroepen Het Programma VAV toonde aan dat verbetering van de arbeidsveiligheid door verhoging van het veiligheidsbewustzijn (de veiligheidscultuur), een bedrijfsinnovatie vergt. Het vereist een andere aanpak van veiligheid en een nieuwe benadering van de wijze waarop management en werknemers betrokken zijn bij dit onderwerp in het bedrijf. Niet alle bedrijven zijn bij voorbaat klaar deze innovatie door te voeren. Het Programma VAV richtte zich vooral op de koplopers (zij die verbeteracties bedenken of benoemen) en de vroege voorhoede (zij die verbeteracties het eerste doorvoeren en gezaghebbend uitdragen). Deze bedrijven waren vanuit een intrinsieke motivatie toe aan innovatie die verbetering van arbeidsveiligheid vergde. Dit Actieplan is voor grote en midden- en kleinbedrijven (MKB) en specifiek gericht op het doorgeven en het overnemen van het geleerde uit het Programma VAV naar de vroege en late meerderheid onder deze bedrijven en branches (zij die tijdig maar weloverwogen verbeteracties overnemen en zij die na druk en overtuiging verbeteracties overnemen). Deze doelgroepen moeten met verschillende soorten acties benaderd worden. Terwijl bij de vroege meerderheid motieven als bijblijven bij de rest van de branche een rol spelen, voelt de late meerderheid zich vooral aangetrokken tot kennis, procesontwerpen en technologie die hun waarde reeds 1

uitdrukkelijk hebben bewezen . De gerichte aanpak geldt niet alleen voor het bedrijf als geheel, maar ook voor de mensen die er werkzaam zijn. In het Actieplan wordt daartoe onderscheid gemaakt tussen jongere en oudere medewerkers, vaste- en flexibele medewerkers en medewerkers van Nederlandse of buitenlandse afkomst. Een ander belangrijk onderscheid wordt gemaakt tussen het (midden) management en de medewerkers.

2.5 Proces van totstandkoming Het Actieplan is samen met bedrijven, brancheorganisaties en adviseurs tot stand gekomen. In workshops zijn nieuwe acties en activiteiten bedacht en geselecteerd, die kunnen bijdragen aan de verbetering van arbeidsveiligheid. Uit een sessie: "Ik vind het zo goed dat we nu gevraagd worden "wat moeten we doen?" in plaats van "reageer op ons voorstel!"" De workshops maakten deel uit van de drie fases van totstandkoming: 1. creatieve sessies met afgevaardigden van bedrijven, brancheorganisaties, kennisinstituten en adviesorganisaties en het Ministerie van SZW; 2. een sessie ter selectie van acties en activiteiten met afgevaardigden van het Ministerie van SZW, brancheorganisaties en kennisinstituten;

1

Er bestaat nog een vijfde groep bedrijven: "de achterblijvers". Deze bedrijven zullen als laatste en alleen als het niet

anders meer kan de verbeteracties overnemen. Het Actieplan richt zich niet op deze groep bedrijven.

Pagina 3


3. het schrijven van het Actieplan waarin de projectgroep alle uitkomsten van de eerdere fases heeft beschreven in negen acties. Hieronder volgt een nadere toelichting van de twee eerste fases. Fase 1: Creatieve sessies volgens de COCD methodiek De eerste drie workshops vonden plaats op 11, 13 en 14 mei 2009. Samen met vertegenwoordigers van bedrijven, brancheorganisaties, kennisinstituten en adviesorganisaties en het Ministerie van SZW is een longlist van acties opgesteld. Dit gebeurde volgens de COCD

2

methodiek. Deze methodiek bestaat uit drie fasen: 1.

De startfase waarin de HKW (Hoe Kunnen Wij) vraag is geformuleerd: "Hoe kunnen we veiligheidsgedrag in de bedrijfscultuur verbeteren?".

2.

De divergentiefase waarin de HKW vraag is beantwoord door het open genereren van ideeën en oplossingen.

3.

De convergentiefase waarin de ideeën en oplossingen gezamenlijk zijn geconcretiseerd en geprioriteerd tot een aantal uitgewerkte acties en activiteiten.

Figuur 2: proces van de COCD methodiek.

De HKW-vraag is in de workshop van 11 mei jl. vastgesteld. Argumenten achter het formuleren van de vraag: "Hoe kunnen wij het veilig gedrag in de bedrijfscultuur verbeteren?" waren: Veilig gedrag is de essentie van veilig werken, uiteindelijk moet de veiligheid van medewerkers daarin tot uitdrukking komen. Veilig gedrag is het resultaat van een gezonde veiligheidscultuur. Deze veiligheidscultuur staat niet op zichzelf maar komt tot uitdrukking in de bedrijfscultuur. Deelnemers in de twee volgende COCD-sessies op 13 en 14 mei jl. konden zich vinden in deze vraag en startte daarom, in tegenstelling tot de groep van 11 mei, met de divergentiefase. In deze fase hebben de deelnemers middels verschillende brainstormtechnieken en creatieve technieken ideeën voor acties en activiteiten gegenereerd. Dit mondde uit in circa 300 ideeën! Na de divergentiefase, is de deelnemers gevraagd ideeën te kiezen. De selectie van ideeën is gemaakt, doordat deelnemers een beperkt aantal mocht labelen. Het label dat een idee kon krijgen was:

2

COCD staat voor Centrum Ontwikkeling Creatief Denken

Pagina 4


Dit idee is goed en moet direct worden toegepast (NOW!). Dit idee is goed, maar onduidelijk is hoe het kan worden uitgevoerd (HOW?). Dit idee is goed en op termijn uitvoerbaar (WOW!). De gemaakte selectie is vervolgens door de projectgroep als uitgangspunt genomen voor de volgende fase: de besluitvorming over acties en activiteiten voor in het Actieplan door middel van de Versnellingskamertechniek.

Fase 2: De versnellingskamer In de versnellingskamer Het Buitenhuis, zijn de benoemde acties en activiteiten verder geselecteerd en is gekeken naar welke acties en activiteiten geschikt zijn voor het Actieplan. Deze acties staan uiteindelijk in dit Actieplan en zijn nader geconcretiseerd op doelgroep, budget en uitvoerende partij. Voor een overzicht van de deelnemers van de COCD sessies en de sessie in de Versnellingskamer zie bijlage 2.

2.6 Uitvoering van het actieplan Van belang is dat het Actieplan tot stand is gekomen door medewerking vanuit de verschillende doelgroepen. Dit werd een waardvolle werkwijze gevonden. Daarbij werd aangegeven dat voor het welslagen van de verschillende acties een consequente en langdurige aanpak nodig is. Het Actieplan zal daarom moeten worden bewaakt door middel van een programmamanagement, waarbij voor het bewaren van het draagvlak de doelgroepen hun inbreng hebben. Het lijkt logisch dat het Ministerie van SZW daarin het voortouw neemt en faciliteert en dat de uitvoering aan de doelgroepen wordt overgelaten, ondersteunt door partners zoals Syntens of Senter Novem.

2.7 Leeswijzer Dit Actieplan bestaat uit vier hoofdstukken. In de eerste twee hoofdstukken is het thema arbeidsveiligheid ingeleid en zijn de activiteiten van het Ministerie van SZW op dit vlak geschetst. Het doel, de context en de totstandkoming van het Actieplan zijn in hoofdstuk 2 uiteengezet. De twee volgende hoofdstukken gaan in op de acties. Hoofdstuk 3 schetst zes verbeterpunten ten aanzien van het onderwerp arbeidsveiligheid en legt daarmee de brug naar de aanleiding voor het opstellen van het Actieplan en het formuleren van de acties in hoofdstuk 4. De acties in hoofdstuk 4 zijn gecategoriseerd in drie groepen, te weten kennis ontwikkelen, kennis verspreiden en kennis toepassen. In de bijlagen van het Actieplan zijn de samenstelling van de projectgroep (bijlage 1) en de samenstelling van de deelnemers aan de sessies (bijlage 2) beschreven.

Pagina 5


3

Verbeterpunten 3.1 Inleiding Tijdens de brainstormsessies op 11, 13 en 14 mei 2009 zijn samen met bedrijven, adviseurs en brancheorganisaties acties benoemd die veilig gedrag in de bedrijfscultuur zouden kunnen verbeteren. De acties komen voort uit een aantal verbeterpunten/aanleidingen: waarom gebeuren er nog steeds bedrijfsongevallen en wat houdt werkgevers en werknemers tegen veiliger te werken? Waarop moeten de acties zich dus richten om ook daadwerkelijk bij te dragen aan de arbeidsveiligheid? De verbeterpunten zijn teruggebracht tot de volgende zes:

3.2 Veiligheid is bewustwording De eerste stap naar verbetering van de arbeidsveiligheid in bedrijven is het herkennen van onveilige situaties en bewustwording van de risico's hiervan. Uit gesprekken met bedrijven, brancheorganisaties en adviseurs blijkt dat medewerkers de consequenties van onveilig werken niet altijd overzien. Onder het mom van: "dat kan wel even snel" of erger: "we doen het al jaren zo, dat gaat altijd goed", nemen medewerkers onnodige risico's voor hun veiligheid. Acties gericht op bewustwording van onveilige situaties en hun consequenties zorgen ervoor dat mensen verantwoordelijkheid voor hun eigen (veilig) handelen nemen. Veiligheid begint bij jezelf, wat betekent dat je weet hoe je veilig moet werken en jouw eigen veiligheid en die van anderen niet in gevaar brengt. Sterker nog: onveilig gedrag is asociaal!

3.3 Veiligheid is saai "Maak veiligheid sexy", was één van de aangedragen aanbevelingen. De gedachte die hierachter schuilgaat, is dat veiligheid saai is, niet stoer en "iets voor mietjes". Met name in de zogenoemde machoculturen (denk bijvoorbeeld aan de bouw) is dit een bekend verschijnsel. Zo lang veiligheid wordt geassocieerd met saai en niet stoer, is de drempel om veiligheidsregels na te leven en veilig gedrag te vertonen groter. Door veilig gedrag aantrekkelijk te maken (een sprekend voorbeeld is gehoorbescherming in de stijl van de gehoorbescherming gebruikt bij formule 1 races) zijn medewerkers eerder geneigd uit zichzelf aan veiligheidsvoorschriften te voldoen.

3.4 Veiligheid staat niet op zichzelf Volgens aanwezigen bij de brainstormsessies wordt veiligheid nog vaak als een opzichzelfstaand thema in de organisatie gezien. Deze gedachte wordt versterkt doordat de HES manager niet in de lijn van de organisatie is georganiseerd, maar een staffunctie bekleedt. Van hieruit opererend is de HES manager niet alleen verantwoordelijk voor de technische veiligheid in de organisatie, maar is het ook zijn/haar taak de veiligheidscultuur in de organisatie te verbeteren. Dit vraagt om een nieuwe kijk op veiligheid: veiligheid als onderdeel van de bedrijfscultuur.

Pagina 6


Als onderdeel van de bedrijfscultuur heeft veiligheid effect op, en is het verweven met, alle aspecten in de organisatie: van de organisatie van werkprocessen/procedures tot het Human Resource beleid. Verdere verbetering van de arbeidsveiligheid is daarom een kwestie van een lange adem, cultuur verander je immers niet van de een op de andere dag. Het vraagt een lange termijn aanpak waarbij terugkerend aandacht is voor het onderwerp arbeidsveiligheid.

3.5 Veiligheid wordt mede bepaald door sociale en psychologische processen In het verlengde van het bovengenoemde punt is geconcludeerd: veiligheid is psychologie. Niet alleen het technische aspect maakt werkplekken arbeidsveilig, zeker zo belangrijk zijn het gedrag en de sociale vaardigheden van de medewerkers. Immers, wordt veiligheid saai gevonden of gezien als de verantwoordelijkheid van een ander, dan zullen medewerkers minder genegen zijn om arbeidsveilig gedrag vertonen. Veilig gedrag wordt vroeg aangeleerd. Let op dat kinderen op de kleuterschool veilig met hun schaar lopen en besteed in het voortgezet onderwijs aandacht aan het onderwerp arbeidsveiligheid. Veiligheid is namelijk geen vanzelfsprekendheid en vroeg geleerd is oud gedaan. En evenals kinderen niet met een reglementenboek terecht gewezen worden op hun onveilige gedrag, geldt ook voor volwassen medewerkers dat de wijze waarop veilig gedrag wordt aangeleerd moet passen bij de doelgroep en de sector. Een blauwdruk voor het verbeteren van arbeidsveilig gedrag zal niet volstaan, omdat jongeren anders tegen veiligheid aankijken dan ouderen, ervaren medewerkers anders dan tijdelijke medewerkers of stagiairs. Een gerichte op maat gesneden aanpak zal op lange termijn blijvende effecten sorteren.

3.6 Veiligheid doe je samen Veiligheid is iets van iedereen. Niet alleen de medewerkers en de HES managers zijn verantwoordelijk voor een arbeidsveilig klimaat in de organisatie. Ook haar managers en haar stakeholders, omdat veiligheid één van de vereisten is van een goed draaiende organisatie. Veiligheid is een individuele én een gezamenlijke verantwoordelijkheid van ieder in en om de organisatie.

3.7 Veiligheid is doen Veiligheid is niet abstract, het is niet soft, het is niet slechts een protocol, veiligheid is doen! Maar hoe? Veiligheidskundigen hebben behoefte aan concrete tools waarmee ze veiligheidsgedrag in de bedrijfscultuur kunnen verbeteren. Deze tools moeten aansluiten bij de bestaande bedrijfscultuur, de kennis in het bedrijf en het niveau van veiligheid.

Pagina 7


4

Uitwerking van de acties 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de acties en activiteiten beschreven die invulling zouden kunnen geven aan deze acties. De acties worden onderscheiden in drie categorieën: 1.

acties gericht op kennisontwikkeling;

2.

acties gericht op kennisverspreiding;

3.

acties gericht op kennistoepassing.

Per categorie zijn één of meerdere acties geformuleerd. Deze worden vervolgens nader geïllustreerd met activiteiten die in de sessies als nuttig en uitvoerbaar zijn gedefinieerd. Per activiteit is een globale aanduiding gegeven van de doelgroepen voor de activiteit en de partners waarmee de activiteit kan worden uitgevoerd. Deze activiteiten zijn hier overigens van zeer uiteenlopend abstractieniveau en nog zeer globaal geformuleerd. Deze vereisen daarom zeker nog verdere uitwerking.

Figuur 3: Er zijn negen acties geformuleerd, welke bijdragen aan de ontwikkeling, verspreiding en toepassing van kennis over de veiligheidscultuur in organisaties.

4.2 Kennis ontwikkelen Deze eerste categorie is helder. Hierbinnen vallen acties die voortkomen uit de geformuleerde kennisbehoefte onder deelnemers aan de workshops. Binnen deze categorie is één actie geformuleerd: actie 1: de veiligheidswetenschap en de kennis over veiligheid verbreden met reeds bestaande kennis uit sociale - en gedragswetenschappen. Indicatie budget: € 300.000 per jaar.

Pagina 8


4.2.1 Actie 1: Veiligheidswetenschap verbreden met sociale en gedragswetenschappen Actie Veiligheidskundigen, -adviesbureaus en brancheorganisaties hebben behoefte aan gedrags- en sociaalwetenschappelijke inzichten om aanknopingspunten te vinden voor verbetering van veiligheidsgedrag in bedrijfsculturen. Deze actie komt tegemoet aan deze behoefte. Verbeterpunt Veiligheidswetenschap wordt nu nog vooral beschouwd vanuit technische wetenschappen. Kennis vanuit de sociale- en gedragswetenschappen biedt ook veel aanknopingspunten voor verbetering van veiligheidsgedrag in bedrijfsculturen. Deze kennis zou meer onderdeel moeten worden van wetenschappelijk onderzoek naar veiligheid. Doel Kennisontwikkeling door de verbreding van wetenschappelijk onderzoek naar veiligheid in bedrijven met sociale- en gedragswetenschappelijke kennis. Resultaat Een bredere kennisbasis voor de ontwikkeling van oplossingen voor de verbetering van arbeidsveiligheid: meer inzicht in de kenmerken van veiligheidscultuur; meer inzicht in de motivatie van mensen zich veilig te gedragen of risico's te nemen; methoden en instrumenten ontwikkelen waarmee in de praktijk veiligheidscultuur inzichtelijk maakt. Verdere innovatie in de veiligheidskunde en veiligheidsoplossingen naar cultuur en gedrag. Ontkokering van veiligheidskunde als technisch kennisgebied. Activiteiten, doelgroepen en partners Dit zijn de activiteiten die door deelnemers in de sessies naar voren zijn gebracht om invulling te geven aan deze actie: Activiteiten

Doelgroepen

Partners

1.

Veiligheidskundigen/Veiligheidswetenschappers

Kennisinstituten/Universiteiten en Hoge Scholen

Onderzoek naar regelgestuurd gedrag versus risicogestuurd: wat werkt wanneer?

2.

Methode ontwikkelen voor gedrags-observatie Veiligheidskundigen direct toepasbaar in bedrijven.

3.

Onderzoek naar situationeel bewustzijn binnen Veiligheidskundigen/Veiligheidswetenschappers het werk: hoe kan de kennis hierover worden

Kennisinstituten Beroepsorganisaties Kennisinstituten/Universiteiten en Hoge Scholen

toegepast voor verbetering van veiligheid? 4.

Ontwikkeling van een praktisch instrument waarmee het type cultuur binnen een

Veiligheidskundigen

Kennisinstituten Beroepsorganisaties

organisatie kan worden vastgesteld.

Pagina 9


5.

Doelgroeponderzoek naar drijfveren om veilig te werken zodat een basistypologie kan worden bepaald.

Veiligheidskundigen/Veiligheidswetenschappers Communicatiespecialisten HRM

Kennisinstituten/Universiteiten en Hoge Scholen

4.3 Kennis verspreiden De tweede categorie, acties ten behoeve van kennisverspreiding, richten zich op nationale en branchebrede communicatie over nader beschreven onderwerpen en acties gericht op opleiding zowel in het algemeen onderwijs, het beroepsonderwijs als bedrijfsinterne opleidingen. Acties gericht op communicatie over veiligheid, zijn: actie 2: veiligheid zichtbaar maken; actie 3: veiligheid "hot" maken; actie 4: veiligheid moet onderdeel worden van een lange termijn aanpak; actie 5: de ketenverantwoordelijkheid van klanten, opdrachtgevers en consumenten benadrukken. Acties gericht op opleiding ten behoeve van veiligheid, zijn: actie 6: de attitude van de eigen verantwoordelijkheid van burgers verbeteren; actie 7: persoonlijke vaardigheden en competenties verbeteren; actie 8: aantrekkelijke opleidingsmethodes ontwikkelen. Indicatie budget: € 2.000.000 per jaar

4.3.1 Actie 2: Veiligheid zichtbaar maken Actie Landelijke en branchegerichte communicatie om veiligheid als onderdeel van de bedrijfscultuur en de gevolgen van onveilig gedrag zichtbaar te maken, zowel op de werkvloer als in de bedrijfsvoering. Verbeterpunt Mensen zijn zich nog onvoldoende bewust van onveilige situaties en overzien de consequenties van onveilig gedrag vaak niet. Doel Veiligheid zichtbaar maken zodat men bewust wordt van onveilig gedrag. Resultaat Succes van veilig gedrag worden zichtbaar gemaakt. De gevolgen van onveilig gedrag worden zichtbaar gemaakt. Consumenten worden zich bewust van arbeidsveiligheid als kenmerk van duurzaamheid. Kosten van onveiligheid en baten van veiligheid worden zichtbaar. Mensen voelen zich verantwoordelijk voor hun eigen gedrag en de impact daarvan op de veiligheid van anderen. Door zichtbaar te maken dat veiligheid loont, stimuleer je "achterblijvers".

Pagina 10


Activiteiten en doelgroepen De volgende activiteiten zijn in de sessies naar voren gebracht om deze actie te concretiseren: Activiteiten

Doelgroep

Partners

1.

Bedrijven (allen)

Branches

Successen tonen: veiligheidsranking op basis van objectieve criteria

Onderzoeksinstituut

voor veiligheid (benchmark) 2.

Successen tonen: keurmerk ongevalsvrij product, vergelijkbaar met

Bedrijven (allen)

Branches

Eco keurmerk, zodat bedrijfsstrategie extern zichtbaar wordt

Consument

Ministerie van EZ Onderzoeksinstituut Raad voor accreditatie

3.

Successen tonen: van elkaars successen leren (bij elkaar in de keuken Bedrijven Sectoren kijken)

4.

Onveiligheid in beeld brengen door middel van het aangeven van

Bedrijven (allen)

slachtoffer-silhouetten, foto's en video's. Hiermee worden de gevolgen Medewerkers

Branches

Syntens Senter Novem

van onveilig werken getoond. 5.

Onveiligheid in beeld brengen: door slachtoffers over hun

Bedrijven (allen)

arbeidsongeval en de oorzaken en gevolgen te laten vertellen, worden Medewerkers

Syntens Senter Novem

de gevolgen van onveilig werken getoond. 6.

Veiligheid in beeld brengen: door bedrijven met naam en

Ketenbedrijven

Branches

veiligheidspresteren

Consument

publiek te maken (naming and shaming), worden ze geprikkeld tot

Werknemers

Arbeidsinspectie (stoplichtmodel)

betere prestaties. 7.

Veiligheid in beeld brengen: door de kosten van onveiligheid en baten Bedrijven (allen) van veiligheid te kunnen berekenen wordt veiligheid opgenomen in de Aandeelhouders

Onderzoeksinstituten

bedrijfsbalans en worden bedrijven geprikkeld tot betere prestaties. 8.

9.

Branches (ontwikkeling Veiligheid in beeld brengen: door ongevalcijfers in bedrijfsrapportages Bedrijven (allen) format) te vermelden worden de prestaties op dit gebied voor de buitenwereld Werknemers/aandeelhou ders zichtbaar en bedrijven geprikkeld tot betere prestaties. Bedrijven (allen) Branches (ontwikkeling Veiligheid in beeld brengen: bedrijven leggen door middel van een format) Aandeelhouders prestatiecontract hun doelstellingen op het gebied van arbeidsveiligKlanten heid vast.

4.3.2 Actie 3: Veiligheid "hot" maken Actie Landelijke communicatie om veiligheid als onderwerp meer aantrekkelijk te maken. Door dit te doen zijn bedrijven en burgers eerder bereid aandacht te besteden aan veiligheid en hun eigen veiligheidsgedrag. Verbeterpunt Veiligheid wordt vaak saai gevonden. Bedrijven en burgers lopen niet warm voor dit onderwerp en besteden er daarom weinig aandacht aan. Doel Veiligheid aantrekkelijk maken, zodat bedrijven en mensen meer uit zichzelf aandacht hebben voor veiligheid.

Pagina 11


Resultaat Mensen realiseren zich dat "veilig gedrag" niet per se saai gedrag is en willen daarom eerder veilig werken. Mensen realiseren zich dat "veilig werken" het werk niet saai maakt en zijn bereid mee te denken over veiligheid in het werk. Bedrijven realiseren zich dat nadenken over veiligheid bijdraagt aan de innovatie van het bedrijf. Doelgroep en activiteiten Dit zijn de activiteiten die door deelnemers in de sessies naar voren zijn gebracht om invulling te geven aan deze actie: Activiteiten

Doelgroepen

Partners

1.

Bedrijven

Werkgevers- en werknemersorganisaties

Inzetten van landelijke veiligheidsambassadeur(s)

2.

3.

Ontwikkelen van branding van veiligheid

Bedrijven

bijvoorbeeld door een slogan

Burgers

Bedrijven stimuleren hun veiligheidsimago

Bedrijven vanaf 50 medewerkers

uit te spreken (trots!) 4.

De arbosoap/veiligheidsfilm op nationale televisie

5.

Ontwikkelen van de veiligheids-game: de

Burgers (als werknemer en werkgever)

"Veilige" bedrijven die dat imago willen uitdragen Mediaproducenten

Jeugd en jongeren

Jongerenvakbonden Jongerenafdelingen van politieke partijen Onderwijsinstellingen

Burgers

Cabaretgroepen/Cirques du Soleil

WII safe 6.

Opvoeren van een risicocabaret/- caravaan

MKB bedrijven 7.

Twitter/hyves/ facebook/linkedin

Jongere professionals

Kennisinstituten R&D afdelingen van bedrijven

4.3.3 Actie 4: Een lange termijn aanpak Actie Het verbeteren van veiligheidsgedrag in de bedrijfscultuur wordt bereikt door een consequente en langdurige aanpak. Dat dit nodig is vereist een aantal nationale acties die het belang van een dergelijke aanpak over voetlicht brengen en ondersteunen. Verbeterpunt De aanpak van veilig gedrag in de veiligheidscultuur vereist een lange termijn aanpak. Dit wordt niet overal ingezien. Daarnaast vinden bedrijven het moeilijk vorm te geven aan een lange termijn aanpak. Doel Een consequente aanpak en herhaalde aandacht voor het veiligheidsgedrag. Resultaat Bedrijven en medewerkers meer mogelijkheden bieden te leren van ongevallen.

Pagina 12


Manieren waarmee veiligheidsgedrag op basis van intrinsieke motivatie kan worden gestimuleerd: risicogestuurd gedrag in plaats van regelgestuurd gedrag. Methoden waarlangs een bedrijf in staat wordt gesteld om veiligheid als integraal onderdeel van de bedrijfscultuur te implementeren. Methoden waarlangs een bedrijf veiligheid als integraal onderdeel in de bedrijfsstrategie kan uitwerken. Activiteiten en doelgroepen De volgende activiteiten zijn in de sessies naar voren gebracht om deze actie te concretiseren: Activiteiten

Doelgroep

Partners

1.

Verbetering van de kwaliteit van ongevalsonderzoek,

Bedrijven

Arbeidsinspectie

zodat het leren hieruit wordt vereenvoudigd/makkelijker

Veiligheidsdeskundigen

wordt.

Medewerkers

Onderzoeksinstituut (ontwikkelen format)

Door gedurende de hele levensloop veiligheid te

Medewerkers

Opleidingsinstituten

benadrukken wordt de (intrinsieke) motivatie verhoogd.

Consumenten

Onderzoeksinstituut

2.

Thuisfront 3.

Story telling methodiek gebruiken om

Medewerkers

Syntens

veilige werkwijze te promoten en het leren van


ongevallen te verbreden.

Media

4.3.4 Actie 5: Ketenverantwoordelijkheid benadrukken Actie Veiligheid wordt de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de productie- en partnerketen. Ketenpartners spreken elkaar aan op de wijze waarop de individuele partners met arbeidsveiligheid omgaan. Aanleiding Veiligheid wordt (te) vaak als verantwoordelijkheid van een ander gezien en het wordt (te) vaak als een opzichzelfstaand onderwerp gezien. Dit leidt er onder meer toe dat klanten soms eisen stellen aan hun leveranciers die niet bevorderlijk zijn voor de veiligheid. Ook zijn klanten niet altijd op de hoogte van de omstandigheden waaronder een dienst of product tot stand komt. Doel Veiligheid doe je samen. Ketenpartners beschouwen de veiligheid in de hele keten als een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Resultaat Sectoren leren van elkaar hoe veiligheidsgedrag kan worden geïntroduceerd en verbeterd in de organisatie. Klanten/medewerkers gaan zich mede verantwoordelijk voelen voor de arbeidsveiligheid bij hun leveranciers/opdrachtnemers/eigen organisatie. Klanten en koplopers stimuleren andere bedrijven veiligheidsgedrag in de bedrijfscultuur te verbeteren.

Pagina 13


Activiteiten en doelgroepen De volgende activiteiten zijn in de sessies naar voren gebracht om deze actie te concretiseren: Activiteiten

Doelgroep

Partners

1.

Ketenbedrijven

Branches (promoten)

Veiligheid in opdracht van de klant (business

Onderzoeksinstituten (ontwikkelen format)

to business) 2.

Veiligheid breed oppakken (in de keten)

Ketenpartners (werkgevers, werknemers, Werkgevers- en opleidingsinstituten, klanten, thuisfront, …) werknemersorganisaties

3.

Veiligheid integraal oppakken

Bedrijven (MKB)

Syntens

Management

Senter Novem

Stafafdelingen (grote bedrijven) 4.

Leren van aanpakken in andere

Sectoren

Branches

sectoren/buitenlandse ervaringen

Bedrijven

Onderzoeksinstituten Syntens Senter Novem

5.

De overheid vervult een voorbeeldfunctie

Iedereen

Overheden

4.3.5 Actie 6: De eigen verantwoordelijkheid verbeteren Actie Het stimuleren van eigen de verantwoordelijkheid van burgers en van hun eigen veiligheid ook als werknemer. Verbeterpunt Veiligheid wordt niet afgeschoven als een verantwoordelijkheid van een ander zoals de overheid, de werkgever of de werknemer. Doel Mensen zich bewust laten zijn van hun eigen verantwoordelijkheid in veilig gedrag. Resultaat Door het benadrukken van de eigen verantwoordelijkheid en de verantwoordelijkheid van anderen ten aanzien van jouw veiligheid, wordt onveilig gedrag als asociaal beschouwd; Mensen nemen hun verantwoordelijkheid voor de veiligheid van zichzelf en van anderen. Activiteiten en doelgroepen De volgende activiteiten zijn in de sessies naar voren gebracht om deze actie te concretiseren: Activiteiten

Doelgroep

Partners

1.

Iedereen

Scholen/Opleidingsinstituten

Maak veiligheid persoonlijk door de focus te

Media

leggen op de eigen verantwoordelijkheid 2.

3

"Situational awareness" aanleren

3

Management


Werknemers

Onderzoeksinstituten

Onvoldoende bewustwording/bewust zijn van je omgeving en de impact van informatie, gebeurtenissen en je eigen acties

op doelen en doelstellingen, is een van de primaire factoren in ongelukken en ongevallen (o.a. Nullmeyer, Stella, Montijo, & Harden, 2005)

Pagina 14


4.3.6 Actie 7: Vaardigheden en competenties verbeteren Actie Medewerkers en managers worden instrumenten aangereikt waarmee vaardigheden en competenties voor een veilige bedrijfscultuur en veilig gedrag worden aangeleerd en versterkt. Veiligheidskundigen krijgen vaardigheden en competenties aangereikt waarmee zij worden ondersteund bij het introduceren en implementeren van oplossingen voor een veilige bedrijfscultuur en veilig gedrag in de organisatie. Verbeterpunt In principe wil niemand onveilig werken, maar men is zich niet bewust van onveiligheid in de uitvoering van het werk ("we doen het altijd zo"). Veiligheidskundigen zijn zich hiervan wel bewust maar weten niet altijd hoe zij de "beslissers" binnen bedrijven kunnen overtuigen van het nut en het belang van de nodige maatregelen. Doel Herkennen van en anticiperen op risico's in de uitvoering van het werk. Resultaat Veiligheid maakt onderdeel uit van het goed functioneren en presteren van medewerkers binnen een bedrijf. Veiligheidskundigen beschikken over de vaardigheden die nodig zijn om oplossingen goed te introduceren en implementeren binnen bedrijven. (lijn)Managers zijn zich bewust van hun invloed op de veiligheid in het bedrijf. Bedrijfsbestuurders zijn zich bewust van de invloed van het lijnmanagement op veilig gedrag en hoe zij dit kunnen sturen. Activiteiten en doelgroepen De volgende activiteiten zijn in de sessies naar voren gebracht om deze actie te concretiseren: Activiteiten

Doelgroep

Partners

1.

Het aanreiken van manieren waarlangs veiligheidsgedrag

Management

Werkgeversorganisaties

kan worden meegenomen in functioneringsgesprekken

Medewerkers

2.

3.

Het aanreiken van vaardigheden en competenties die nodig Managers

Opleidingsinstituten (management)

zijn voor leiderschap in veiligheid

Branches (promotie)

Het aanreiken van vaardigheden waarmee op een effectieveManagers Medewerkers wijze feedback kan worden gevraagd en gegeven over


veiligheid en veilig gedrag 4.

Het aanreiken van manieren waarop door

Managers

functiewisseling/rouleren van functie/ stages van lijnmanagement inzicht kan worden gegeven in de veiligheid van een bedrijf (korte tijd) 5.

Het aanreiken van methodes en aanpakken waarmee

Managers


veiligheid een onderdeel kan worden van management ontwikkelprogramma's in bedrijven

Pagina 15


4.3.7 Actie 8: aantrekkelijke opleidingsmethoden ontwikkelen Actie Toegesneden aantrekkelijke opleidingsmethodes zijn nodig om het belang van veiligheid en de wijze waarop je zorgt dat er veilig gewerkt wordt aan te leren. Iedere doelgroep en sector kan het beste leren via een methode die bij de organisatie of de groep past. De methodes worden daarom ontwikkeld voor algemeen onderwijs, beroepsonderwijs en bedrijfsinterne opleidingen en verschillende doelgroepen en sectoren. Met name voor jongeren en buitenlandse werknemers moeten passende opleidingsmethoden worden ontwikkeld. Verbeterpunt Veilig gedrag is geen vanzelfsprekendheid maar moet worden aangeleerd. De bestaande opleidingsmethodes nodigen niet altijd uit tot leren over veiligheid en veiligheidsgedrag. Doel Kennis en vaardigheden over veiligheid, veilig gedrag en de gevolgen van ongevallen zijn meer toegankelijk voor verschillende doelgroepen. Resultaat Aantrekkelijke opleidingsmethodieken die passen bij het niveau en de belangstelling van de doelgroep(en). Meer belangstelling voor veilig gedrag en veiligheidscultuur. Professionalisering van medewerkers en managers op het gebied van veiligheid en kwaliteit. Activiteiten en doelgroepen De volgende activiteiten zijn in de sessies naar voren gebracht om deze actie te concretiseren: Activiteiten

Doelgroep

Partners

1.

Procesindustrie

Branches

Transport


Management

Kennisinstituten

Werknemers

Syntens (beschikbar stellen tool)

Beschikbaar maken van opleidingen via

Medewerkers


e-learning

Veiligheidsdeskundigen

Ontwikkelen van een veiligheidsgame

Medewerkers (jong)

Kennis/opleidingsinstituten

(de WII safe)

Managers

(game ontwikkelen in studieopdracht)

2.

3.

Ontwikkeling van een veiligheidssimulator

4.4 Kennis toepassen De derde categorie, kennistoepassing, betreft één actie die gericht zijn op het concreet toepassen van reeds aanwezige kennis binnen individuele bedrijven. Indicatie budget: € 1.700.000 per jaar

Pagina 16


4.4.1 Actie 9: Tools en methodes beschikbaar stellen Actie Praktische tools/methodes beschikbaar stellen en toegankelijk maken waarmee binnen bedrijven het veiligheidsgedrag in de bedrijfscultuur verbeterd kan worden. Verbeterpunt Bedrijven vinden het op dit moment moeilijk om aanknopingspunten te vinden in de bedrijfscultuur voor verbetering van veiligheidsgedrag. Praktische tools en methodes om dit te doen zijn nog niet algemeen beschikbaar en toegankelijk. Doel Bedrijven krijgen tools aangereikt om het veiligheidsgedrag in de bedrijfscultuur te verbeteren. Resultaat Praktische instrumenten en tools zijn vrij beschikbaar en toegankelijk voor alle bedrijven (groot en klein). Bedrijven zijn beter in staat om veiligheidsgedrag in de bedrijfscultuur te verbeteren. Bedrijven zijn beter in staat inzichtelijk te maken wat de baten zijn van veiligheidsmaatregelen en de kosten zijn van onveilig gedrag. Meer bedrijven kunnen echt aan de slag met veiligheidsgedrag. Doelgroep en activiteiten Dit zijn de activiteiten die door deelnemers in de sessies naar voren zijn gebracht om invulling te geven aan deze actie: Activiteiten

Doelgroepen

Partners

1.

Successen in veiligheid tonen:

Grote bedrijven

veiligheidsranking/Keurmerk ongevalsvrij product

Branches

Branches Uitvoeringsorganisaties van de overheid Ngo's Beroepsorganisaties

2.

3.

4.

Confronteren met de gevolgen van onveiligheid:

Bedrijven

Silhouetten aangeven/Foto's en video's/

Bouwplaats

Branches Uitvoeringsorganisaties van de overheid

Slachtoffers aan het woord

Bedrijventerrein

Ngo's

Bedrijfsverzamelgebouwen

Beroepsorganisaties

Voorbeelden en aanpakken bieden waarmee

MKB

Opleidings- en trainingsinstellingen

veiligheid een vast onderdeel kan worden

Klanten-opdrachtgevers

Branches

gemaakt het werkoverleg en projectoverleggen

Uitvoeringsorganisaties van de overheid Beroepsorganisaties

Veiligheid in beeld brengen: Door ongevalcijfers in Grote bedrijven Branches bedrijfsrapportages te vermelden.

Branches

Door middel van een prestatiecontract

Uitvoeringsorganisaties van de overheid

doelstellingen op het gebied van arbeidsveiligheid vaststellen.

RIVM

Beroepsorganisaties

Door de kosten van onveiligheid en baten van veiligheid te berekenen.

Pagina 17


Bedrijven

5.

Veiligheid thuis stimuleren: voorbeelden,

6.

instrumenten en middelen aanbieden waarmee dit Thuisfront van werkgevers en werknemers vorm kan worden gegeven Bedrijfsrondleidingen geven gericht op veiligheid Klanten Partners en kinderen Opdrachtgevers Leveranciers

Branches Ngo's Consumentenorganisaties

Branches Ngo's Beroepsorganisaties

Aannemers Omwonenden

Pagina 18


Bijlage 1 Samenstelling projectgroep De projectgroep bestond uit: Drs. V. Guldener Drs. A. van Duijn Drs. M. Poolman Drs. L. Rings Drs. K. van Mil

Pagina 1


Bijlage 2 Aanwezigen brainstormsessie Sessie 1: 11 mei Beatrix Theater Utrecht Dhr. H. Bolt

Circulus

Dhr. H. Zelihsen

Mora produktie B.V.

Dhr. T. Prins

Arbo Support Holland

Dhr. J. Wassenberg

Agerland B.V.

Dhr. R. Kruyswijk

PER plus Logistics Tankcontainers B.V.

Dhr. R. Vogels

Hollandia B.V.

Dhr. J. Nagtegaal

Adviesbureau en Opleidingscentrum VCM B.V.

Dhr. R. Maarsen

Veiligheid.nu

Dhr. P.L.L. Verhulst

NBV Afvalverbranding Zuid Nederland (AZN)

Dhr. G. Meijer

Vereniging FME-CWM (ondernemers in de technologisch – industriële sector)

Mw. I. Kamphuis

Syntens

Mw. J. Bugnum

Corus Group

Sessie 2: 13 mei Westergasfabriek Amsterdam Dhr. D. Rolfes


Dhr. J.H. Kwantes

TNO Kwaliteit van Leven

Dhr. G.I.J.M. Zwetsloot

TNO Kwaliteit van Leven

Dhr. E. Oomes

Schiphol

Mw. G. Havekotte-Hagen

Cascade

Dhr. M. Althof

Twence B.V.

Dhr. J. Hortensius

AMC Amsterdam

Mw. H. Treffers-Veldkamp

Tergooiziekenhuizen, locatie Hilversum

Mw. M. Oor

Stichting Consument & Veiligheid

Dhr. M.D. van Alphen

Dow Benelux B.V.

Dhr. M. Snijdoodt

HVC Groep (afvalenergiebedrijf)

Dhr. M. Wismeijer

Amsterdam Airport Schiphol

Sessie 3: 14 mei Westergasfabriek Amsterdam Dhr. P. Dobben de Bruyn


Dhr. C.T. Haverkamp

BAM Rail

Mw. S. Rens

Hoofd Productschap Akkerbouw

Dhr. F.H. Mulder

Shell Nederland Raffinaderij B.V.

Dhr. R.J.R. Waumans

Essent NV, Corporate HSE

Dhr. P. van Steenhoven

Rijkswaterstaat DLB/WRM

Dhr. H. Daniels

Stichting Post Hoger Onderwijs Veiligheidskunde


Sessie 4: 25 mei Versnellingskamer Buitenhuis Dhr. G. Meijer

FME Ondernemersorganisatie in de technologisch – industriële sector

Dhr. H. Daniels

Stichting Post Hoger Onderwijs Veiligheidskunde

Dhr. S. Mahesh

Rijksinstituut voor volksgezondheid en milieuhygiëne

Mw. N. Ringe

SZW (directie Gezond&Veilig werken, afdeling Veilig Werken)

Dhr. R. Triemstra


Dhr. A. van Duijn


Dhr. M. Staal

SZW (Arbeidsinspectie)

Dhr. J. Leder

SZW (Arbeidsinspectie)

Actieplan Versterking Arbeidsveiligheid. Opdrachtgever Ministerie van SZW

Recommend Documents