dgi/pkr©2015
Aantekeningen
Dit is een uitgave van de Stichting Natuur– en MilieuCentrum Baarn Alle informatie is ook terug te vinden op website:
www.degroeneinval.nl E-mail:
[email protected] 35
Aantekeningen
schooltuinboek Seizoen 2015 Belangrijk goed bewaren Het adres van de schooltuinen De Geerenweg 8 3741 RS Baarn
Het Telefoon nummer 035 5416013
34
dgi©pkr-2015
Aantekeningen
33
Aantekeningen
INHOUDSOPGAVE De vijftien gouden regels Eigen gegevens Het gereedschap Composteren Groenten Tuinkers De ui Radijs Spinazie Bieten Wortelen Kropsla Peterselie Bonen Aantekeningen Bloemen Helichrysum Lavatera Acroclineum Zinnia Aster Nigella Helianthus Aantekeningen
32
6 7 8 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Aantekeningen
DE VIJFTIEN GOUDEN REGELS
Aantekeningen
1. HOUD JE TUINTJE ALTIJD SCHOON. 2. ALS JE ZIEK BENT, BEL DAN EVEN AF EN ZORG VOOR EEN VERVANGER. 3. FIETSSLEUTELS LEG JE IN DE VENSTERBANK. 4. DE EERSTE VIER WEKEN (GRAAG NOG) GEEN OUDERS OF VRIENDJES OP DE TUIN. 5. ALS JE GEREEDSCHAP GEBRUIKT, HANG HET DAN SCHOON WEER TERUG. 6. ALTIJD OM JE TUINTJE HEEN LOPEN. 7. NIET ACHTER HET GEBOUW OMLOPEN. 8. HET RECHTER PAADJE NAAST JOUW TUINTJE OOK SCHOON HOUDEN. 9. WAS BUITEN JE HANDEN, ER HANGT EEN HANDDOEK. 10. LAAT DE TUINNUMMERBORDJES STAAN. 11. GEEN KAUWGOM IN HET LESLOKAAL. 12. JE MAG ZONDER VRAGEN NAAR DE W.C. 13. VIER WEKEN NIET KOMEN BETEKENT TUINTJE KWIJT, DUS Altijd BLIJVEN KOMEN 14. VRAAG ALS JE IETS WILT WETEN, JE LEERT ERVAN. 15. ALS JE KLAAR BENT EN JE FIETST WEG KIJK DAN GOED UIT.
6
31
Aantekeningen
Aantekeningen Eigen Gegevens Dit boek is van:
___________________________
Adres:
_______________________________
School:
_______________________________
Tuin nummer: _______________________________ Tuingroepnr.: _______________________________
In dit boekje staan alle groenten en bloemen, die je dit jaar zaait, uitgebreid beschreven. Er staat in hoe je ze moet zaaien, hoe je ze moet oogsten en wanneer, waarom de groenten zo gezond zijn en hoe je de groenten kunt eten en de bloemen kunt gebruiken. Ook zullen de gereedschappen die we op de tuin gebruiken worden behandeld Achter in het boekje is ruimte gelaten voor aantekeningen. Hier kun je opschrijven wanneer je de groenten of bloemen hebt gezaaid en geoogst, of je nog andere dingen op de tuin hebt ontdekt zoals bijvoorbeeld een mooie vlinder of vogel of een apart torretje, of een bijzondere plant. Als je het hele seizoen aantekeningen maakt is het leuk om dat later nog eens terug te lezen. Wij wensen je alvast veel succes en plezier en ook een goede oogst.
30
7
HET Aantekeningen GEREEDSCHAP
Aantekeningen HELIANTHUS ANUUS SUNSPOT Waar komt hij vandaan:
Zuid America
Nederlandse naam:
Zonnebloem
DE SCHOFFEL Met de schoffel kun je planten weghalen die je niet in je tuin wilt hebben, de zogenaamde onkruiden. De schoffel gebruik je door met de vlakke kant, de wortels van de onkruiden net onder de grond af te snijden. Doordat je de wortels van de planten afsnijdt, kan de plant niet meer groeien. De schoffels die we op de schooltuinen hebben zijn allemaal geslepen anders zou je het onkruid niet kunnen afsnijden. Dit betekent ook dat je jezelf of iemand anders ermee kunt bezeren. Wees dus altijd voorzichtig en draag de schoffel altijd met de scherpe kant naar beneden voor je uit.
Beschrijving:
en blijft laag (50-100 cm). Hij heeft echter wel grote bloemen. Deze kunnen wel een doorsnee hebben van 30 cm. Leuk is om te bekijken hoe hommels en bijen zich te goed doen aan de stuifmeel en de nectar.
Bloeitijd:
Juli/augustus
Zaaien:
e zaaien drie zaden op een rij van 30 cm.. Eén in het mid den en één op 20 cm van de buitenkant van je tuin.
Plukken:
e kan de zonnebloemen plukken als ze net in bloei zijn of als ze volledig zijn uitgebloeid.
DE HARK Met de hark kun je alle onkruiden, die je afgeschoffeld hebt bij elkaar harken. Ook kan je met de hark de grond goed gelijk maken. De hark heeft scherpe punten, die gevaarlijk kunnen zijn. Houd hem dan ook hetzelfde vast als de schoffel, met de punten naar beneden voor je uit. Ook moet je de hark als je die even niet gebruikt altijd met de punten naar beneden op de grond neerleggen. Als je de hark andersom neerlegt heb je kans dat de steel, als je er per ongeluk op trapt, tegen je hoofd slaat.
DE GREEP De greep wordt gebruikt om de grond wat los te maken zodat je de wortels of de aardappels gemakkelijk uit de grond kan halen. De greep heeft lange scherpe punten dus wees er heel voorzichtig mee. Zet hem, als je hem niet gebruikt, altijd rechtop met de punten in de grond.
8
Deze zonnebloem die wij zaai
W
J
Hoe te gebruiken:
A
ls je ze plukt nadat ze net zijn gaan bloei en dan moet je ze thuis in een vaas met water zetten. Je kunt er dan een poosje plezier van hebben. Als je ze plukt nadat ze zijn uitgebloeid kan je ze op drie manieren gebruiken. Je kan de bloem ophangen in de tuin zodat de vogels de zaadjes eruit kunnen pikken. Je kan de uitgebloeide bloemen ook laten drogen om vervolgens de pitten te gebruiken om op te eten of om de zonnepitten te bewaren als zaad voor een volgend seizoen.
29
Aantekeningen NIGELLA Waar komt hij vandaan : Middellandse-Zeegebied Nederlandse naam :
Juffertje in het groen
DE SCHOP
Aantekeningen
Met de schop of spade kan je de grond omspitten. Dit is de grond omdraaien zodat, de bovengrond onder komt. Met de schop kun je ook de grond losmaken om groenten of bloemen eruit te halen. Ook met de schop moet je voorzichtig omgaan, omdat je anders iemand ermee verwondt.
Beschrijving : Het is een kale eenjarige plant die 50 cm. hoog kan worden. Hij heeft zeer fijn verdeelde bladeren. De bloemen zijn twee tot vier cm groot en zijn verschillend van kleur. Opvallend is het vijfbladig zeer fijn verdeeld omwindsel, dat groter is dan de kelk. Na de bloei ontstaan mooie kokervruchten.
Bloeitijd Zaaien
:
HET KLEINE HARKJE Met dit handige kleine harkje kun je goed tussen de pasgezaaide groente en bloemen komen. Als alle groente en bloemen boven de grond staan is het goed om elke week met dit harkje voorzichtig tussen de rijen door te harken. Hierdoor wordt de grond los en komt er voldoende zuurstof in de grond zodat de planten beter gaan groeien
Juli/augustus W
: e zaaien de Juffertjes in het groen op de plaats waar eerst de Tuinkers heeft gestaan. We zaaien het op twee rijen van 20 cm. Het zaad is heel erg klein en gitzwart. Kijk dus heel goed uit bij het zaaien dat je het meteen goed verdeelt want je vindt het zaad haast niet meer terug. Druk het daarna aan en strooi er zand over.
DE SCHREPEL Dit is een klein formaat schoffel met een korte steel. Deze kun je gebruiken om voorzichtig tussen de rijen door te schoffelen.
H
Plukken : et gaat bij het Juffertje in het groen om de kokervrucht die daarna ontstaat. De bloem zelf stelt niet zo heel veel voor, al is hij best mooi maar hij bloeit heel kort. Als hij is uitgebloeid vallen de bloemblaadjes eraf en gaat het binnenste van de bloem (het vruchtbeginsel) dikker worden en gaat zo een hele mooie bol vormen. Als ze goed dik zijn plukken we ze.
A
Hoe te gebruiken: ls je de zaaddoosjes geplukt hebt haal je de blaadjes eraf, behalve de blaadjes die net onder de zaaddoos zitten. Bindt ze dan op een bosje en hang ze te drogen of gebruik ze in een droogstukje.
28
DE GIETER Deze gebruiken we om de planten water te geven. Hij wordt alleen gebruikt als het heel erg droog is. Als je te snel gaat water geven dan worden de wortels van de planten lui. Die hoeven dan zelf niet zoveel wortels te maken om water te zoeken. Het gevaar is dan groot, dat in een droge periode de plant verdroogt.
9
COMPOSTEREN Aantekeningen
Bij het composteren worden groente-, fruit-, en tuinafval door hele kleine beestjes de zgn. micro-organismen omgezet tot stoffen die we weer als meststoffen aan de grond kunnen terug geven. Ook andere kleine bodemdiertjes bijvoorbeeld:. wormen, larven, pissebedden en torretjes helpen bij het verteren van het afval. Dit omzetten van tuinvuil naar compost duurt ongeveer vier maanden.
CALLISTHEPHUS Aantekeningen Waar komt hij vandaan Nederlandse naam
:
Midden- en Noord-Azie
:
Zaaiaster
R
Beschrijving
: uw behaarde eenjarige plant die ongeveer 70 cm hoog wordt. Het is een goede snijbloem die vroeger slecht bloeide door de zogenoemde "verwerkingsziekte". bij deze ziekte worden de planten lelijk en gaan rotten. Tegenwoordig komt deze ziekte steeds minder voor.
Daarom hebben we achter op het terrein een gat waar we het tuinafval in gooien. Een paar keer per jaar komt de vrachtauto van de gemeente en maakt het gat weer leeg. Deze vrachtauto brengt het dan naar een bedrijf die het ook composteert.
Bloeitijd:
Juni tot september.
Zaaien
We zaaien van de aster 4 rijen die 20 cm uit elkaar liggen.
Wat mag er in de compostbak ? Groente-, fruit- en tuinafval, eierschalen, schillen , koffieprut, theezakjes, kattenbakvulling met milieukeur.
Plukken :
Met het composteren van het tuinafval verminderen we de afvalstroom. Van alle schooltuintjes komt erg veel afval. Als we alle tuinafval van de tuintjes in de compostbakken willen composteren dan zouden we nog wel vijftig compostbakken nodig hebben.
verdeel het zaad over de vier rijen druk het aan en strooier zand over.
Als de bloemen open zijn kan je ze plukken.
Hoe te gebruiken : De Aster is goed te gebruiken als snijbloem in een vaas.
wat mag er niet in de compostbak ? Gekookt eten, brood en kattenbakvulling zonder milieukeur
10
27
Aantekeningen ZINNIA
Aantekeningen GROENTEN
Waar komt hij vandaan : Mexico Beschrijving :
E
en eenjarige plant die iets behaard is. De bladeren staan tegenover elkaar en zijn iets ovaal. Er zijn kleinbloemige en grootbloemige soorten. De kleinbloemige worden wel in tuinborders gebruikt. De grootbloemige wordt meer gebruikt om bloemen van te snijden.
Bloeitijd
:
Juli tot oktober
Uien
Tuinkers
Radijs
Spinazie
H
Zaaien
: et zaad van de Zinnia ziet er uit als dunne ovale schijfjes. We zaaien de Zinnia op 4 rijen die 20 cm. uit elkaar liggen. Als we die rijen gemaakt hebben verdelen we het zaad heel dun over deze rijen. Druk het dan wat aan en strooi er zand over.
Plukken
: e Zinnia is een hele mooie snijbloem. Als het weer een beetje gunstig is dan bloeien ze misschien al voor de zomer vakantie. De Zinnia heeft een hoofdbloem en meerdere zijbloemen aan een zijtak zitten. Die hoofdbloem is eerder goed open dan de zijbloemen. Probeer daarom ook als eerste een bosje te plukken van alleen hoofdbloemen dan kunnen de zijbloemen daarna goed opengaan en zul je nog meer bloemen kunnen plukken.
D
Hoe te gebruiken:
Bieten Wortelen
D
e Zinnia is een uitstekende snijbloem. Je moet wel opletten met het plukken. De stengel van de Zinnia is hol en net onder de bloem kan hij heel snel omknakken. Dit is zonde, want dan heb je er niets meer aan.
Peterselie Kropsla
26
Bonen 11
Aantekeningen TUINKERS Beschrijving :Tuinkers is de eerste groente die we zaaien. Dit is een snel groeiende plant. Bij goede weersomstandigheden komen de plantjes al na een week boven de grond. Ook in huis kan je het goed kweken. Neem een klein plat bakje of een schoteltje en leg er een dun laagje watten in. Maak de watten goed nat en strooi er dan het zaad op. Na een paar dagen zie je het al groeien.
Zaaien
:
Waar komt hij vandaan : Australië
Nederlandse naam
:
Zonnestrobloem
Beschrijving : Een hele mooie droogbloem. Het zaad bestaat uit kleine pluisjes die moeilijk te zaaien zijn als er veel wind is. Hij houdt van zon en warmte. Kan ook alleen bij zonnig weer geplukt worden. De kleuren zijn wit en roze.
Bloeitijd
:
Juli/augustus (september)
Met
het zaad van de tuinkers gaan we twee letters maken. De eerste letter van je voornaam en de eerste letter van je achternaam. Schrijf de letters op de grond, op een stukje van 50 cm. Maak ze ongeveer 1 cm. diep, verdeel het zaad over de letters en druk het zachtjes aan. Gooi er dan een laagje zand over.
Wat zit erin :
I
n tuinkers zitten veel vitaminen, dus is het heel gezond. Vooral als je last hebt van puistjes is tuinkers goed voor je.
Tuinkers wordt meestal rauw op een boterham of beschuitje gegeten. Je kan er dan wat citroensap, azijn, suiker of een plakje kaas opdoen. van tuinkers eet je de steel en de bladeren.
Hoe te eten :
Oogsten
ACROCLINEUM Aantekeningen
J
: e oogst de tuinkers als het ongeveer 5 cm. hoog is. Je snijdt het dan vlak boven de grond af. Houd ze zo schoon mogelijk.
12
Zaaien
:
We zaaien de Acroclineum op 4 rijen die 20 cm. uit elkaar liggen. We leggen de zaadpluisjes op 1 cm. van elkaar af. Dit is nodig om ze niet te dik te zaaien. Druk ze daarna aan en strooi er wat grond over.
Plukken
:
Je moet de Acroclineum plukken als de bloem helemaal open staat. Dit kan alleen bij zonnig weer. Bij regen of donker weer blijven de bloemen gesloten. Ze gaan dan ook op de bos niet open.
Hoe te gebruiken :
D
e Acroclineum is te gebruiken als droogbloem. Na het plukken haal je de blaadjes er voorzichtig af want anders worden die toch maar lelijk. Daarna bindt je ze op een bosje en hangt ze ergens neer bijvoorbeeld op het toilet of in de keuken. 25
Aantekeningen LAVATERA Waar komt hij vandaan :
Het Middellandse zeegebied/Portugal
Aantekeningen DE UI Beschrijving : De uien die we poten zijn plantuien. Deze worden in augustus gezaaid. Als ze ongeveer 1 cm. groot zijn dan worden ze weer uit de grond gehaald. Deze kleine uitjes noemen ze plantuitjes. Wij planten ze weer en laten ze dan groot worden.
E
Beschrijving : nigszins ruw behaarde sterk vertakkende eenjarige plant. ze worden meestal niet hoger dan een meter. De onderste bladeren zijn hartvormig de bovenste hebben een gekartelde rand. De bloemen kunnen wel 10 cm groot worden en zitten in trossen bij elkaar.
Juli tot oktober
Bloeitijd
:
Zaaien
: e Lavatera wordt een vrij grote plant. Dit betekent dat we het niet zo dik moeten zaaien. Als we ze wel dik zouden zaaien dan hebben ze geen ruimte om te groeien. We zaaien ze op vier rijen die 30 cm. uit elkaar liggen. Op zo'n rij leggen we de zaden op 4 cm. uit elkaar. Drukken het zaad goed aan en strooien er wat grond over.
Poten
W
: e poten in totaal 15 uien, 3 rijen met 5 uien. De rijen liggen 20 cm. uit elkaar. Op elke rij zet je eerst een ui in het midden en dan aan iedere kant nog twee. Je moet ze met het puntje naar boven zetten. De helft zet je in de grond de andere helft erboven. Druk ze daarna voorzichtig aan.
D
Wat zit erin :
E
Hoe te eten :
J
r zit veel vitamine A, B en C in. Daarom is de ui dus zo gezond. De ui helpt tegen verkoudheid, griep, brandwonden, snijwonden en nog veel meer kwalen. Ook kan je er koper en glas weer van laten glimmen.
e kan uien zowel rauw (gesneden op een haring), of gekookt (in de hutspot) of gebakken (op een hamburger) eten. Van de ui eten we de bol.
Oogsten: Plukken
W
: e plukken de bloemen als op een bloemtak de meeste bloemen open zijn. Er zullen dan altijd wel een paar bloemen nog in de knop zitten maar die komen dan thuis in de vaas wel uit. Wacht niet te lang met plukken want dan worden ze al weer lelijk.
Hoe te gebruiken :
cm. groot zijn. Als je ze uit de grond hebt gehaald moet je ze eerst nog drie weken te drogen hangen. Dit noemen we besterven. Dit is nodig omdat een ui die zo uit de grond komt te scherp is om te eten. Je loopt dan de kans dat je er een erge diaree aan overhoudt.
Ze zijn goed te gebruiken om in een vaas te zetten.
24
Je kan de uien oogsten als ze 8 tot 10
13
Aantekeningen RADIJS
HELICHRYSUM Aantekeningen Waar komt hij vandaan : Australië
Beschrijving : Er zijn twee soorten radijs, rond en kogelvormig. Wij zaaien de ronde. Ze zijn heel lekker om zo uit de hand te eten. Radijsjes worden vaak gebruikt om een schaal met voedsel op te fleuren. In restaurants worden er versieringen van gesneden in de vorm van een bloem bijvoorbeeld.
Zaaien
:
Beschrijving : Vrijwel een kale vaste plant in Ned erland steeds eenjarig gekweekt. Bladeren tot 10 cm. lancet tot lijnvormig. Bloemhoofdjes alleenstaand of met enkele bijeen. Schijfbloemen geel en stroachtig. Van nature was de bloem geel, maar door kruizen zijn alle andere kleuren ontstaan. Ze worden een meter hoog. Ze moeten geplukt worden als ze nog niet helemaal open zijn.
We
zaaien de radijsjes op 3 rijen die 20 cm. uit elkaar liggen. We maken eerst een streep precies in het midden. Nu gaan we de zaadjes neerleggen met een tussen ruimte van 2 cm. Het is nodig ze 2 cm. uit elkaar te leggen om ze ruimte te geven om te groeien. Nu drukken we de zaadjes weer wat aan en doen er wat zand over.
Wat zit erin:
Bloeitijd
R
Oogsten
J
: e kan de radijsjes oogsten als ze ongeveer 2 cm. breed zijn. Laat je ze langer groeien dan worden ze hol van binnen(voos) en zijn dan minder lekker.
14
D
: e Helichrysum zaaien we achter in je tuintje. Je maakt twee rijen van 30 cm uit elkaar. Dan zaai je het zaad heel dun verdeeld over die twee rijen. Druk daarna het zaad goed aan en strooi er dan wat zand over. Als het boven komt en het staat ergens te dik, dan moet je het uitdunnen. Dit betekent dat je er dan enkele plantjes tussenuit haalt, zodat de planten die nog blijven staan meer ruimte hebben om te groeien.
Plukken
: e moet de Helichrysum plukken als die nog dik in de knop zit. De bloem groeit nog even door. Als je ze te ver door laat bloeien zie je dat in het hart van de bloem zich allemaal pluisjes gaan vormen. Hieraan zitten de zaadjes. De bloem is dan echter niet mooi meer om te gebruiken.
E
adijsjes meestal rauw gegeten. Maar om diverse kwalen te verzachten worden ze gekookt om er een papje van te kunnen maken. van radijs eet je de wortel.
Juli/augustus (september)
Zaaien
r zit veel vitamine B in, evenveel als in een sinasappel of verse melk. Deze vitamine is goed om aan te sterken na een ziekte.
Hoe te eten :
:
J
Hoe te gebruiken :De Helichrysum is te gebruiken als droogbloem. Als je ze geplukt hebt haal je de bladeren eraf bindt ze op een bosje en hangt ze te drogen. Je zult zien hoelang je er plezier van hebt. Ook kun je er een droogbloemstukje van maken.
23
Aantekeningen BLOEMEN
Aantekeningen . SPINAZIE Beschrijving Van spinazie zijn er twee soorten zaad nl. rond zaad en scherp zaad. Scherp zaad zullen de vogels niet zo snel oppikken omdat ze zich dan kunnen bezeren. Om die zelfde reden zaaien wij rond zaad, anders zou jij ook je handen bezeren bij het aandrukken. Het is een heel gezonde groente en het maakt je niet dik want er zitten maar weinig calorieën in.
Zinnia Helichrysum
Zaaien
Lavatera
We zaaien de spinazie op 8 rijen van 10 cm. uit elkaar. We maken die rijen iets dieper en verdelen het zaad gelijkmatig over de rijen. Nu druk ken we het goed aan en doen er zand over. Vooral dat zand moet je er goed overheen strooien anders eten de vogels het zaad op.
Wat zit erin In spinazie zit veel ijzer en wat goed is tegen bloedarmoede en
Aster
oververmoeidheid.
Hoe te eten Spinazie moet eerst gekookt worden, daarna moet het gesneden, ge-
Juffertje in’t groen
Acroclinium
Zonnebloem
Bloeiende planten zijn wonderen van de natuur. Ze doen in alles hun best om het andere wezens naar de zin te maken. Door hun mooie kleuren lokken ze vogels die hun zaden opeten. Ze lokken bijen en andere insecten die uit hun bloemen voedingsstoffen halen en op hun beurt weer zorgen voor de verspreiding van de zaden. Ook plukken de mensen graag bloemen om ze in huis neer te zetten. De bloemen die jullie zaaien zijn eenjarig. Dat wil zeggen : A Je zaait ze in het voorjaar B Ze groeien uit tot volwassen planten C Ze bloeien in het zelfde jaar D Aan het eind van het jaar sterven ze af, meestal na de eerste nachtvorst. 22
hakt of vermalen worden tot dat je een groene brei overhoud. Snij er wat schijfjes ei op en het ziet er op tafel nog leuk uit ook. Van spinazie eet je het blad.
Oogsten
Spinazie heeft als het net boven de grond komt heel smal blad. Als het verder groeit, wordt het blad steeds breder. Als het blad ongeveer 6 á 7 cm. breed is kan het worden geoogst. Als je het te lang laat staan komen er bloemen in en wordt het blad hard en taai, dus niet lekker meer. Let op Je hebt heel veel spinazie nodig voor een maaltijd. Van een volle pan blijft maar een dikke bodem over. Dit komt omdat het blad van de spinazie zoveel vocht bevat. dit verdampt bij het koken. Als het vocht eruit is blijft er weinig van over. 15
BIETEN Aantekeningen
Aantekeningen Aantekeningen
Beschrijving : Het bietenzaadje ziet eruit als een klein stukje kurk. Vanaf het moment dat de plantjes gaan groeien zijn deze al rood gekleurd. Alle delen van de plant hebben een rode kleur(van het blad tot de wortel). Het is een heel gezonde groente. Het wekt je eetlust op en maakt bloed aan.
Zaaien
:
W
e zaaien de bieten op 5 rijen van 20 cm uit elkaar. Op elke rij zetten we in het midden van de rij een streep. Nu gaan we de zaadjes leggen. We leggen de zaadjes op 4 cm van elkaar, dus ongeveer 10 op een halve rij. Deze afstand tussen de zaadjes is nodig om de bieten te kunnen laten groeien. Als we de zaadjes tegen elkaar aan zouden leggen zouden we er later een heleboel plantjes tussen weg moeten halen, omdat anders de biet niet kan groeien. Als we de zaadjes hebben gelegd, drukken we de grond weer goed aan en doen er wat zand over.
Wat zit erin : Er zit veel suiker in. Als je suikerpatient bent, moet je er niet teveel eten. De biet geeft energie, wekt je eetlust op en maakt bloed aan.
Hoe te eten : Bieten zijn op verschillende manieren te eten, het is lekker in een slaatje maar ook gewoon als groente. Rauw of gekookt, warm of koud, gesneden in plakken of gehakt in kleine stukjes. Van de biet eet je de knol. Oogsten
W
: e kunnen de bieten oogsten als deze 3 - 4 cm. zijn, en we kunnen ze oogsten als ze wel 15 cm zijn. Maar de mooiste bieten zijn zo`n kleine 10 cm. Als je de bieten uit de grond haalt dan hoef je ze nog niet meteen te eten. Ze kunnen op een koele plaats nog best een paar weken brwaard worden.
16
21
Aantekeningen BONEN Beschrijving :
De bonen die wij leggen zijn sperziebonen. Hiervan zijn er
Aantekeningen WORTELEN Beschrijving :
wortel is niet alleen een lekkere groente, maar ook heel gezond. Heel vroeger, toen ontdekt werd dat de wortel eetbaar was, had hij nog een witte kleur (deze komt in de natuur nog voor). Pas in de vorige eeuw ontstond de wortel die we nu kennen, doordat kwekers verschillende soorten hebben gekruist.
twee soorten, stokbonen, deze groeien langs een stok omhoog, en stambonen, deze groeien op een eigen stam en blijven laag. Deze laatste leggen wij. De sperzieboon heeft grote voedingswaarde en genezende eigenschappen.
Zaaien
B
: onen is het laatste wat we op de tuin zaaien. We zitten dan al ver in juni. Op het overgebleven stukje tuin gaan we de bonen leggen. Op ongeveer 40 cm van elkaar maken we ondiepe kuiltjes. Op je tuintje kunnen drie rijen worden gelegd. In elk kuiltje leg je 7 bonen in een rondje. Als je dit gedaan hebt dan strooi je er wat zand over en drukt het aan.
De
Zaaien
W
: e zaaien de wortelen op 8 rijen van 10 cm. Het zaad is heel klein en het is moeilijk om het goed over de rijen te verdelen, want je zaait het gauw te dik. Om dit tegen te gaan is het zaad vermengt met wit zand. Zo is het beter te verdelen. Als je gezaaid hebt dan druk je het goed aan. Er hoeft geen zand over want het zit al in zand. Als je er dan nog zand overheen gaat strooien komt het zaad te diep en kan het gaan rotten.
Wat zit erin: De wortel bevat veel vitamine A, B, C, en D en is goed voor je Wat zit erin :
gebit. Er zit een stof in (Pectine) die zorgt dat je niet gauw gaatjes in je tanden of kiezen krijgt. Er zit ook carotine in. Dit is de stof die de oranje kleur eraan geeft. Mensen die kanaries kweken geven de vogels geraspte stukjes wortel om ze een mooie kleur te laten houden.
Er zit veel vitamine A, B en C in. Je wordt er niet dik van
want er zitten weinig calorieën in.
Hoe te eten :
Sperziebonen moet je eerst koken. Voordat je ze kookt moe-
ten ze eerst 'afgehaard' worden. Je haalt dan de puntjes aan beide kanten eraf. Aan deze puntjes zit dan een soort draad die over de hele lengte van de boon loopt. Deze haal je gelijk met de puntjes eraf. Nu kunnen ze worden gekookt en gegeten.
Oogsten
Hoe te eten :
Oogsten
D
: e bonen kan je plukken als ze bijna rond zijn. Dit zal ongeveer tot half of eind augustus duren. Als de bonen planten bloeien duurt het ongeveer nog drie weken voordat de bonen goed zijn. Uit de bloemen worden de vruchten gevormd. Laat ze niet te dik worden want dan zijn ze niet zo lekker meer.
20
A
ls je ze uit de grond haalt en je spoelt het zand eraf kan je ze zo eten. Je kunt ze zowel rauw als gekookt eten. De meeste kinderen vinden ze rauw het lekkerste. Van de wortel eet je de wortel
:
Als de wortels gaan groeien komen ze een klein stukje boven de grond uit. Hieraan kun je zien hoe dik ze zijn. Als ze ongeveer 2 cm. dik zijn kun je ze oogsten. Let op haal nooit enkele wortels tussen de rijen uit maar haal rij voor rij eruit. Ook kan je langs de buitenkant wortels eruit halen. Als je toch wortels midden uit de rij haalt, heb je kans dat er pieren inkomen en dan zijn ze niet meer te eten. 17
PETERSELIE Aantekeningen
KROPSLA Aantekeningen
S
Beschrijving: la komt oorspronkelijk uit India. We eten de sla altijd rauw. Sla die je in de winkel haalt is over het algemeen lichter van kleur. Dit komt doordat de kwekers ze vaak in donkere ruimten bewaren. Je gaat gewone sla zaaien. Het verschil tussen deze twee is dat ijsbergsla knapperiger is dan de gewone sla. Sla wordt ook wel gebruikt om een salade op te fleuren.
Zaaien
Beschrijving:
bruikt om warme en koude schotels te garneren en om sausen te kruiden. In een kruidenbuiltje zit ook vaak een takje peterselie Zaaien
:Het zaaien van sla is heel eenvoudig. Bij het zaaien houden we rekening met de grootte van de plant. Je maakt 2 rijen van 30 cm. Op zo`n rij maak je vijf rondjes, zo groot als een slakrop ongeveer wordt. Je maakt het eerste rondje precies in het midden van de rij en tekent er dan aan beide kanten nog twee bij. Dan maak je in het midden van het rondje een klein kuiltje. In dit kuiltje leg je drie zaadjes. Drie zaadjes zijn nodig om er toch zeker van te zijn dat er een opkomt. Als ze alle drie opkomen haal je er later twee weg. Dit laatste is heel belangrijk. Doe je het niet dan kan de sla nooit groot worden en kan hij geen goede krop vormen.
Wat zit erin:In sla zitten erg veel vitaminen.
Peterselie is één van de bekendste kruiden en wordt veel ge-
:
W
e zaaien de peterselie op twee rijen van 30 cm. Het zaad wordt dun verdeeld over de twee rijen. Daarna aandrukken een afdekken met zand.
P
Wat zit erin: eterselie geeft een geur af . Als het gezaaid wordt in de buurt van wortelen verdrijft het de wortelvlieg. Ook beschermt het rozen tegen de rozenkever.
A
ls de bladeren geoogst zijn kunnen ze meteen worden verHoe te eten: werkt. Ook kan men ze drogen en later verwerken in salades e.d. Oogsten
B
: ij het oogsten moeten we niet alle bladeren eraf halen maar steeds enkele bladeren ertussenuit snijden. Op deze manier kunnen we meerdere keren oogsten. Bij veel oogst kunnen de bladeren worden gedroogd om ze te bewaren Ook kunnen ze worden ingevroren. Neem hiervoor de hoeveelheid die je voor één keer nodig hebt, spoel ze af in koud water en schut het vocht eruit. Doe ze in een plastic zakje en doe ze in de diepvriezer.
Hoe te eten:Sla eet je rauw. Je kan het aanmaken met een uitje en augurkje erdoor of met een ei, tomaat of komkommer. Kortom er is veel waarmee je sla lekker kan maken. Sla moet wel vers gegeten worden. Als je deze van je tuintje haalt kan je de krop niet langer dan de volgende dag bewaren. Als je hem langer bewaard gaan de bladeren helemaal slap hangen. Je moet de sla koel bewaren. Het komt wel voor dat er luis in de sla zit. Dit komt vooral voor als er veel oostenwind is geweest. Deze luis is er gemakkelijk uit te halen. Neem een emmer water en gooi daar een grote schep zout in. Doop hierin de sla een paar keer en je zal zien dat de luizen boven komen drijven.
Oogsten
:Je kunt de sla oogsten als hij middenin een stevige krop heeft. 18
19
