InFocuS אינפוקו אלהElah
tentoonstelling
ספרים
14e jaargang
● n r.
38
● L e n t e
2008
2008 א ב י ב
●
38 ’ ג י ל י ו ן מ ס
●
14 ש נ ה
■ בני שירות לאומי למען ניצולי שואה ■ צביעת בתי ניצולים ■ פסיכושיחונת ■ יום המתנדב ■ Psychopraatje ■ Maatjesdag ■ Verf
een huis van een
oorlogsvervolgde ■ Vervangende
dienstplicht
met oorlogsvervolgden
’אלה‘ ≠ מרכז לסיוע נפשי≠חברתי ®ליוצאי הולנד וקרוביהם ©ע“ר Elah - centrum voor psycho-sociale begeleiding van uit Nederland afkomstigen en hun families (r.a.)
Inhoudsopgave
ÔÎÂ˙
Van voorzitter en directie
3
דבר היו”ר וההנהלה
Elah‘s activiteiten in het veld
4
פעילויות ’אלה’ בשטח
Te jong om te voelen?
8
?צעיר מלהרגיש
Psychopraatje
10
פסיכושיחונת
Zogenaamd volwassen maar nog niet rijp
12
גדולים אך קטנים
Elah in de kehilla
14
’אלה’ בקהילה
Activiteiten maart april
18
פעילויות מרץ אפריל
Geschonden heimwee
24
””בין כאב לגעגוע
Nieuwe boeken
26
ספרים חדשים
En nogmaals Bergen-Belsen
29
ושוב ברגן בלזן
De mezoeza
32
סיפור המזוזה
Een gesprek met een maatje
34
שיחה עם מתנדב
Lezers Vragen
35
שאלות ותשובות
Directie
Bennie Leezer, financieel-organisatorisch directeur Yaëla Cohen, professioneel directeur
Contactpersonen
Algemeen en centrum Yaëla Cohen, tel. 03-6910921 Galilea en Golan Mirjam Kan, tel. 04-6930365 Haifa en omgeving Sonia Letzter-Pouw, tel. 04-8247405 Jeruzalem en omgeving Marcelle Zion, tel. 02-6737303 Zuiden Ruda Kowadlo, tel. 054-4376834 Hoofdkantoor Tel Aviv tel. 03-6910921 Fax. 03-6951574 Email:
[email protected]
Bestuur
Gideon Peiper, voorzitter Chanan Nijk, vice-voorzitter Mary Ben-Sinai, secretaris Amos van Raalte, penningmeester Arje Cohen, Rina Hecht, Sariet Sandomirsky, Margaliet Shacham, dr. Uzi Shai.
Redactie
Eilat Navon - redactie Hebreeuws Osnat Lachman - coordinatie Leontine Veerman - redactie Nederlands Yaela Cohen, Ronieth Ilsar, Ruth LavieJourgrau, Ester Pivonia, Eveline Pollak Studio Orna Cohen - vormgeving
‰Ï‰‰
˙ÈÚˆ˜Ó ˙Ï‰Ó ¨Ô‰Î ‰ÏÚÈ È‚¯‡≠ÈÒÈÙ Ï‰Ó ¨¯ÊÈÈÏ È·
¯˘˜ È˘‡
26 המשך בעמוד,ספרים חדשים
Nieuwe boeken, Vervolg op blz. 26
ÊίÓ ÈÏÏÎ ∞≥≠∂π±∞π≤± ¨Ô‰Î ‰ÏÚÈ ÔÏ‚ ÏÈÏ‚ ∞¥≠∂π≥∞≥∂µ ¨Ô‡˜ ÌÈ¯Ó Ô¯˘‰Â ‰ÙÈÁ ∞¥≠∏≤¥∑¥∞µ ¨Â‡Ù≠¯ËˆÏ ‰ÈÂÒ ‰·È·Ò‰Â ÌÈÏ˘Â¯È ∞≤≠∂∑≥∑≥∞≥ ¨ÔÂȈ ‰ÏÒ¯Ó Ì¯„ ∞µ¥≠¥≥∑∂∏≥¥ ¨ÂÏ„·Â˜ ‰„¯ ·È·‡ Ï˙ ¨È˘‡¯ „¯˘Ó ∞≥≠∂π±∞π≤± ’ÏË ∞≥≠∂πµ±µ∑¥ Ò˜Ù
[email protected] Ï¢‡Â„
„Ú‰ ȯ·Á
¯¢ÂÈ ¨¯ÙÈÙ ÔÂÚ„‚ ¯¢Âȉ Ó¢Ó ¨˜ÈÈ ÔÁ ¯ÈÎÊÓ ¨ÈÈÒ Ô· È¯Ó ¯·Ê‚ ¨‰Ëχ¯ Ô ÒÂÓÚ ˙ÈÏ‚¯Ó ¨ ȘүÈÓÂ„Ò ˙ȯ˘ ¨Ô‰Î ‰È¯‡ ¨ËΉ ‰È¯ È˘ ÈÊÂÚ ¯¢„ ¨ÌÁ˘
˙ίÚÓ
2007 מפגש הדורות Kinderdag 2007
2 InFocus אינפוקוס
˙ίÂÚ ≠ Ô· ˙Ïȇ ˙ίÚÓ ˙ÊÎ¯Ó ≠ ÔÓÁÏ ˙Ò‡ ˙Ȅω· ˙ίÂÚ ≠ Ôӯ ÔÈËÂ‡Ï ÔÈχ ¨Â‡¯‚¯ÂÈ≠‡È·Ï ˙¯ ¨¯ÒÏȇ ˙ȯ ¨Ô‰Î ‰ÏÚÈ ‰È·ÈÙ ¯˙Ò‡ ¨˜ÏÂÙ ÈÙ¯‚ ·ÂˆÈÚ ≠ ԉΠ‰¯Â‡ ÂÈ„ÂËÒ
Elah Infocus 38 - lente 2008
Van voorzitter en directie ‰Ï‰‰‰Â ¯¢Âȉ ¯·„ Beste vrienden en collega’s, Nieuwe projecten en veel activiteiten kenmerken de laatste maanden bij Elah. Sinds de oprichting van onze organisatie werken we met oorlogsoverlevenden, onder andere met behulp van therapie. Dit werk, dat centraal staat, helpt ons bij twee progamma’s die kort geleden zijn opgezet door het ministerie van ouderenzorg, koepelorganisaties en landelijke netwerken, en waarbij Elah is betrokken. Het eerste project heet ‘Beschoetam’ en heeft ten doel ervoor te zorgen dat de rechten van oorlogsoverlevenden volledig worden benut. (zie pag. 4). Voor dit project werken we samen met de vrijwilligersraad, de ministeries van ouderenzorg en welzijn, de Claims Conferentie, ‘Roeach Towa’ en nog andere organisaties. Het tweede project waaraan wij deelnemen, ‘Wehaderech Penei Zakeen’, bevindt zich in een experimentele fase. Voor dit project worden jongeren die vervangende dienstplicht doen ingezet om oudere oorlogsoverlevenden te helpen. Wij van Elah verzorgen de opleiding van de vrijwilligers, we begeleiden de ouderen en zijn in feite verantwoordelijk voor het hele project. (zie pag. 4). Het verheugt ons dat wij onze professionele ervaring ook voor landelijke projecten zoals deze kunnen gebruiken. Omdat we er veel belang aan hechten bij te blijven op ons vakgebied, de behandeling van Sjoa-overlevenden van Nederlandse afkomst, ondersteunen we allerlei vormen van onderzoek die door onze therapeuten worden gedaan. In december 2007 hebben we drie van die onderzoeken gepresenteerd, van dr. Elisheva van der Hal, dr. Sonia Letzter-Pouw, en van dr. Shai Schellekes, op een avond met het thema ‘Het emotionele welzijn van Sjoaoverlevenden en hun nakomelingen’. We werden geëerd met de aanwezigheid van dr. Avi Bitzur, directeur van het ministerie van ouderenzorg, en van Lea Goren, directeur van de afdeling ouderenzorg van Ramat Hasharon. De website van Elah bevat veel artikelen en nieuws en wij nodigen u uit om deze site te bezoeken! In deze Infocus kunt u weer lezen over de vele andere activiteiten die in het hele land zijn gehouden, over Gulden Middenweg, Contact Tsafon en Jong Belegen. Er is nieuws over tentoonstellingen en over drie boeken die zijn uitgekomen. Twee daarvan zijn geschreven door vrijwilligers van Elah en redactieleden: Ruth Lavie en Eveline Pollak; het derde boek is geschreven door Rivka Kahane. Ook vindt u verslagen van grootschalige gebeurtenissen als de ‘Kinderdag’, waaraan tientallen deelnamen, en de Maatjesdag de dag ter ere van de vrijwilligers, en vele andere interessante artikelen van deskundigen en schrijvers van Elah. De landelijke Jom Hasjoa-ceremonie zal plaatsvinden op 1 mei van 9.00 tot 15.00 uur in Beth Chel Avir in Herzlia. Het thema van deze dag zal “Overleven en Opbouwen zijn”. De uitnodigingen zullen in april worden verzonden. Veel leesplezier, Gidi Peiper, voorzitter Yaela Cohen en Bennie Leezer, directie
2008 אביב 38 אלה אינפוקוס
,חברים ועמיתים יקרים ÌÈ˘„ÂÁ‰ ˙‡ ÂÈÈÙ‡ ‰·¯ ˙ÂÏÈÚÙ ÌÈ˘„Á ÌÈ˘È¯٠˙„ÓÚ‰ ‡Â‰ ̉ÈÈ·˘ ·Â˘Á‰ ¨’‰Ï‡’ · ÌȯÁ‡‰ Èψȷ ÏÂÙÈË· Â˙Ó˜‰ Ê‡Ó ˘Î¯˘ ·¯‰ ÔÂÈÒȉ ÌÈ˘ÂÚ Â‡ Æχ¯˘È· ‰‡Â˘‰ ÈÏÂˆÈ ÏÏÎ ˙·ÂËÏ ¨‰‡Â˘ Ô˙Ϸ‰· Û˙˙˘‰Ï ÂÓʉ˘ ˙ÂÈÎÂ˙ È˙˘ ˙¯‚ÒÓ· ˙‡Ê Æ‰È„Ó ˙ÂÈ¢¯Â ÌÈ‚¯‡ ¨ÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ „¯˘Ó‰ È„È ÏÚ ˙ÂÈÂÎÊ ÈˆÈÓÏ ’Ì˙ÂÎÊ·’ ˘È¯٠‡È‰ ‰Â˘‡¯‰ ˙ÈÎÂ˙‰ ÌÈÏÚÂ٠‡ · ¨®7 ’ÓÚ· ‰ÚÈ„È Â‡¯© ‰‡Â˘‰ ÈÏÂˆÈ „¯˘Ó‰ ¨˙·„˙‰Ï ‰ˆÚÂÓ‰ ÌÚ Û˙Â˘Ó ‰ËÓ· ¨˙ÂÚÈ·˙‰ ˙„ÈÚ ¨‰Á¯‰ „¯˘Ó ¨ÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ È˘‰ ˘È¯ى ÆÌÈÙÒ ÌÈ‚¯‡Â ‰·ÂË Á¯ ˙˙ÂÓÚ Ë˜È¯٠‡Â‰ ”Ô˜Ê ÈÙ ˙¯„‰Â” ¨˜ÏÁ ÌÈÁ˜ÂÏ Â‡ ·˘ ÈÓÂ‡Ï ˙Â¯È˘ È·Ï ËÂÏÈÈÙ‰ ·Ï˘· ‡ˆÓ ¯˘‡ ˘„Á „¯˘Ó‰ Ɖ‡Â˘ ÈÏÂˆÈ ÌÈ˘È˘˜Ï ÚÈÈÒÏ Â·„˙‰˘ ‰ÏÈ·ÂÓ ’‰Ï‡’ ˘È¯ى ˙‡ ÔÓÓÓ ÌÊÈ ÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ Æ˙Â¯È˘‰ È· ˙ί„‰Â ˙¯˘Î‰ ˙ÈÁ·Ó ËÂÏÈÈÙ‰ ˙‡ È· ˙‡Â ¨ÏÏη ˘È¯ى ˙‡ ‰ÂÂÏÓ ˙Á˜ÙÓ ’‰Ï‡’ Æ®7 ’ÓÚ· ‰ÚÈ„È Â‡¯© ˯ٷ ÌÈ˘È˘˜‰Â ¯Ú‰ ÈÚˆ˜Ó‰ ÂÂÈÒÈ ˙‡ „ÈÓÚ‰Ï ÌÈÁÓ˘ ‰Ï‡· ‡ Ɖχ Ô‚ΠÌÈÈÓÂ‡Ï ÌÈ˘È¯٠˙·ÂËÏ Ïη ˙¢„Á ˙ÂÚˆ˜ÓÏ ÂÏ˘ ˙·ÈÂÁÓ‰ ˙¯‚ÒÓ· ÌÈÎÓÂ˙ ‡ ¨‰‡Â˘‰ ÈÏÂˆÈ „ω ȇˆÂÈ· ÏÂÙÈËÏ Ú‚Â‰ ÆÂÏ˘ ÌÈÏÙËÓ‰ È„È ÏÚ ÌÈ˘Ú˘ Ìȯ˜ÁÓ ÌÈ„„ÂÚÓ ·¯Ú· Ìȯ˜ÁÓ ‰˘ÂÏ˘ ‚ˆÂ‰ ≤∞∞∑ ¯·Óˆ„ ˘„ÂÁ· ·¯˜· ˙È˘Ù ‰Á¯ ‡˘Â· ¯˜ÁÓ ·¯Ú” „ÁÂÈÓ ¯˜ÁÓ ¯”„ ∫̉ ‚Ȉ‰˘ Ìȯ˜ÂÁ‰ Ɣ̉ȇˆ‡ˆÂ ‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ È˘ ¯”„ ‡Ù≠¯ËˆÏ ‰ÈÂÒ ¯”„ ¨Ï‰ ¯„ ԇ ڷ˘Èχ Ì˙ÂÁη Â˙‡ „·ÈÎ ¨®7 ’ÓÚ· ‰ÚÈ„È Â‡¯© Ò˜Ï˘ ’·‚ ÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ „¯˘Ó‰ Ï”ÎÓ ¨¯ÂˆÈ· È·‡ ¯”„ ÆÔ¯˘‰ ˙Ó¯ ˙ȯÈÚ· ·‰Ê‰ ÏÈ‚ Ï‰Ó ˘‡¯ ԯ‡ ‰‡Ï ˙¢„Á ÌÈ¯Ó‡Ó ÏÈÎÓ ’‰Ï‡’ Ï˘ ˯Ëȇ‰ ¯˙‡ Ô΄Ú˙‰Ï ¯˙‡Ï ˘ÂÏ‚Ï ÌÎ˙‡ ÌÈÈÓÊÓ Â‡ ¨ÌÈ·¯ °˙¢„Á‰ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ‰ Ïη ¨„ÈÓ˙Î ˙ÒÒÂ˙ ‡È‰ Ì‚ ı¯‡‰ È·Á¯· ‰Ï‡ ˙ÂÏÈÚÙ‰ ˙ˆÂ·˜ Ï˘ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ‰ ÏÚ ‡Â¯˜Ï ÂÏÎÂ˙ ÌÚÙ‰ ÔÂ˙ÈÚ· ˙ˆ˜ ÌȯÈÚˆ” ˙ˆÂ·˜Â ”ÔÂÙˆ ˘Ë˜” ¨”·‰Ê‰ ÏÈ·˘” ¨Â·˙΢ ÌÈ˘„Á ÌȯÙÒ ≥ ¨˙¢„Á ˙ÂίÚ˙ Æ”˙ÂÁÙ ˙¯ ª’‰Ï‡’ ˙ίÚÓ ˙¯·Á ˙·„˙Ó È„È ÏÚ Ì˜ÏÁ Ƈ‰Î ‰˜·¯ È„È ÏÚ ·˙Î ÛÒ ¯ÙÒ ¨˜ÏÂÙ ÔÈχ ¨‡È·Ï ÌÈÏ„‚‰ ÌÈÚ¯ȇ‰Ó ÁÂÂÈ„ ¨ÌÚÙ‰ Ò˜ÂÙȇ· „ÂÚ Ô‚ΠÌȯ·Á ˙¯˘Ú ÌÚ ÌÈ˘‚٠‡ ̉·˘ ÂÏ˘ ÌȯӇÓ ÂÈ·„˙ÓÏ ‰¯˜Â‰‰ ÌÂÈ ”˙¯„‰ ˘‚ÙÓ” ˙Ïȉ˜Â Úˆ˜Ó È˘‡ È„È ÏÚ Â·˙΢ ÌÈÈÈÚÓ ÌÈ·¯ Æ’‰Ï‡’ È·˙ÂΠͯÚÈ ”˙·ȉÏ „¯˘Ï” ÈÊίӉ ‰‡Â˘‰ ÌÂÈ Ò˜Ë ÔÈ· ȇÓÏ ±≠· ¨‰Èψ¯‰· ¯È‡‰ ÏÈÁ ˙È·· ‰˘‰ Ì‚ ˘„ÂÁ Íωӷ ÂÁÏ˘È ˙ÂÓʉ ¨±µ∫∞∞≠∞π∫≥∞ ˙ÂÚ˘‰ ÆÏȯه ‰‰Ó ‰‡È¯˜ יו”ר ’אלה’ גידי פיפר מנהלי ’אלה’ בני לייזר ויעלה כהן
InFocus אינפוקוס3
Activiteiten van Elah in het veld Beschoetam’- project gericht op het volledig benutten van de rechten van oorlogsoverlevenden. Het project is opgezet door het forum van organisaties en overheidsinstellingen ten behoeve van oorlogsoverlevenden Het project ‘Beschoetam’ is opgezet om oorlogsoverlevenden te helpen met het volledig benutten van hun rechten. Het project wordt via twee trajecten uitgevoerd. Een traject verloopt via het programma van de Claims Conferentie, dat op vier plaatsen in het land vrijwilligers opleidt om hulp te geven aan de duizenden oorlogsoverlevenden die daaraan behoefte hebben. Daarnaast, het tweede traject, wordt een centraal informatiecentrum opgericht waar hulpaanvragen kunnen worden nagekeken. Op grond van haar deskundigheid en ervaring is Elah belast met de organisatie en uitvoering van dit project, dat is opgezet door: de Raad van Vrijwilligers, Roeach Tova, Elah, de afdeling vrijwilligerswerk van het ministerie voor welzijn, de Sochnoet Hajehoediet, de Claims Conferentie, het ministerie van ouderenzorg, het Welzijnsfonds en het ministerie van financiën. ‘We haderech pnei hazakeen’- project met jongeren die vervangende dienstplicht doen Het project ‘We haderech pnei hazakeen’, opgezet door het ministerie van ouderenzorg, maakt het mogelijk om jongeren die alternatieve dienstplicht doen, in te zetten voor individuele hulpverlening aan oorlogsoverlevenden. Het programma bevindt zich in een proefstadium. Een week lang kregen 14 jongeren een opleiding om met oorlogsoverlevenden te werken. Deze hulpverlening vereist veel gevoeligen deskundigheid. De vrijwilligers hebben geleerd over het verloop van de oorlog en over eventuele consequenties voor overlevenden, zodat ze theoretisch goed uitgerust met hun opgave konden beginnen. Iedere vrijwilliger heeft zes hulpzoekenden toegewezen gekregen. Hij of zij helpt hen met heel diverse taken en klussen, uitgezonderd persoonlijke verzorging en schoonmaakwerk. De vrijwilligers organiseren bijvoorbeeld uitstapjes en begeleiden de ouderen naar afspraken, ze doen inkopen, helpen met administratieve zaken, doen spelletjes, lezen voor, of voeren een gesprek. In vervolg op de basisinstructie wordt eenmaal per week groepsbegeleiding gegeven, daarnaast heeft iedere vrijwilliger een individuele begeleider. Maatschappelijk werkers van Elah hebben in de
4 InFocus אינפוקוס
eerste fase huisbezoeken gebracht aan de ouderen en vervolgens de vrijwilligers bezocht. Na drie maanden zal ter controle nogmaals een huisbezoek worden gedaan. Het project is drie maanden geleden begonnen en heeft enthousiaste reacties opgeleverd bij zowel de ouderen als de vrijwilligers. Circa tachtig ouderen doen mee aan het project. Vanwege het succes verwachten wij voor het volgende jaar een uitbreiding van het project naar meerdere regio’s in het land en een vergroting van het aantal vrijwilligers. Elah werd voor deze opgave gekozen vanwege de toewijding, de kennis en deskundigheid die de organisatie in de loop der jaren heeft opgebouwd in de behandeling van oorlogsoverlevenden. Het ministerie van ouderenzorg heeft in een brief zijn waardering uitgesproken over het werk van Elah. Dr. Avi Bitzur, directeur van het ministerie schreef: ,,..Elah is erin geslaagd om een samenhorige en ambitieuze werkgroep samen te stellen ondanks de verschillende achtergronden van de vrijwilligers. Jullie bijdrage betekent een geweldige dienst aan oorlogsoverlevenden, in het belang van wie wij samenwerken. Daarvoor mijn dank...’’ Het project is een deel van een uitgebreid progamma van het ministerie van ouderenzorg Vanwege de steeds groeiende behoefte aan hulp van oorlogsoverlevenden hebben de Raad van Vrijwilligers en het ministerie van ouderenzorg besloten alternatief dienstplichtigen voor te bereiden voor hulpverlening aan oorlogsoverlevenden.
Thema-avond: Onderzoek naar het emotionele welzijn van oorlogsoverlevenden en hun nakomelingen Elah houdt zich bezig met de bevordering van het welzijn en de ontwikkeling van progamma’s voor de geestelijke gezondheidszorg van oorlogsoverlevenden. In dit kader vond op 20 december 2007 een bijeenkomst plaats in Ramat Hasharon, waarop overlevenden, professionele hulpverleners, onderzoekers en andere geïnteresseerden elkaar konden ontmoeten. De bijeenkomst werd geopend door Gideon Peiper, voorzitter van Elah. Hij legde nadruk op het belang van onderzoek naar de behoeften en de geestelijke toestand van oorlogsoverlevenden. Alleen op die manier is het mogelijk om zinvolle hulpprogamma’s en steunpunten op te richten. Dr. Avi Bitzur, directeur van het ministerie van ouderenzorg, verwelkomde de bijeenkomst. Een van de taken van zijn ministerie is de ontwikkeling van activiteiten voor oorlogsoverlevenden. Lea Elah Infocus 38 - lente 2008
Áˢ· ‰Ï‡ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ
2008 אביב 38 אלה אינפוקוס
de belangrijkste emotionele behoeften van hun eerstgeborene te beantwoorden. Deze kinderen misten daardoor de mogelijkheid om zich veilig en geborgen te voelen bij de moeders en ontwikkelden angsten die hun geestelijke, lichamelijke en sociale ontwikkeling ook verder in het leven hebben beïnvloed en hun algemeen gevoel van welzijn hebben aangetast. Dr. Shai Schellekes presenteerde het derde onderzoek, dat gaat over de invloeden van gevangenschap in een concentratiekamp op het huwelijk en op de sociale relaties van leden van de tweede generatie. Het onderzoek richtte zich op de volgende vragen: 1. Lijden ook kinderen van overlevenden aan langdurige psychologische verschijnselen ten gevolge van de ervaringen in de Sjoa (dat wil zeggen, zijn er statistisch significante psychologische verschillen tussen kinderen van overlevenden en een vergelijkbare groep mensen van wie de ouders niet in de Sjoa waren, de zogenaamde controlegroep)? 2. Is het mogelijk om bij kinderen van overlevenden een bepalende persoonlijkheidsfactor aan te wijzen die door de Sjoa is beïnvloed? En zou deze beschadiging een reeks van typische moeilijkheden onder deze bevolkingsgroep kunnen verklaren, te beginnen op het intermenselijke vlak en in partner-relaties? In overeenstemming met de gestelde hypothese is gevonden dat kinderen van overlevenden een lagere ego-sterkte hebben dan de controlegroep, dus mensen van wie de ouders geen Sjoa-achtergrond hebben. Deze bevinding toont statistisch aan dat de Sjoa langdurige psychologische consequenties heeft voor kinderen van overlevenden. Vervolgens wijzen verschillende bevindingen uit het onderzoek erop dat onder kinderen van overlevenden moeilijkheden op het interpersoonlijke en relationele vlak bestaan. Het is interessant dat deze moeilijkheden meer onder de dochters dan onder de zonen voorkomen. Een ander interessant verschijnsel is dat ook de partners van de kinderen van overlevenden worden gekenmerkt door een lagere ego-sterkte dan de controlegroep; hun ego-sterkte is wel weer hoger dan die van hun partners.
Maatjesdag 2007: Elah huldigt haar vrijwilligers Als non-profit organisatie kan Elah alleen activiteiten organiseren met hulp van vrijwilligers. De Elah-
▼
Goren, de directeur van de afdeling ouderenzorg van de gemeente Ramat Hasharon, vertelde over de samenwerking met Elah en over de activiteiten en diensten voor oorlogsoverlevenden in Ramat Hasharon. De bijeenkomst werd geleid door Yaela Cohen, professioneel directeur van Elah. Het eerste onderzoek dat werd voorgesteld, is gedaan door dr. Elisheva van der Hal en gaat over de invloed van de Sjoa op het welzijn op oudere leeftijd van overlevenden die geboren zijn tussen 1935 en 1944. Dit onderzoek is het eerste dat speciaal op de jongste oorlogsoverlevenden is gericht. Onder andere wilde het onderzoek de vraag beantwoorden of de allerjongste groep (geboren tussen 1941-1944) minder gezondheids- en psychische problemen heeft dan oudere overlevenden. Deze kinderen stonden immers kortere tijd bloot aan de nazi-terreur en hebben minder autobiografische, traumatische herinneringen. Een belangrijke vraag in het onderzoek is ook of er omgevings- of ontwikkelingsfactoren zijn die jonge overlevenden hebben geholpen ondanks hun ervaringen beter in het leven te staan. Meer over dit onderzoek kunt u lezen op pag. van de Infocus. De tweede studie onderzocht het verband tussen terugekerende, indringende herinneringen aan de Sjoa en het algemeen geestelijk, sociaal en lichamelijk welzijn van overlevenden die kind of baby waren in de Sjoa, en tevens dat van hun oudste dochter of zoon. Het werd uitgevoerd door dr. Sonia Letzter-Pouw, maatschappelijk werkster bij Elah en verbonden aan de universiteit van Haifa. Prof. Perla Werner van de universiteit van Haifa begeleidde het onderzoek, dat financieel werd ondersteund door Elah en Myers-JDC en Brookdale Instituut en Eshel. In totaal namen 178 oorlogsoverlevenden uit Israël en hun eerstgeboren kind deel aan de studie. De belangrijkste bevinding was dat overlevende vrouwen die een of beide ouders in de oorlog verloren hebben en last hadden van oncontroleerbare, storende herinneringen aan de oorlog, hun emotionele last aan hun oudste kind hebben doorgegeven. De kinderen van deze moeders vertoonden een slechter geestelijk, lichamelijk en sociaal welzijn dan kinderen die niet de emotionele last van hun moeders hadden doorgekregen. De verklaring hiervoor is dat moeders die leden aan terugkerende herinneringen, het verlies van hun ouders niet verwerkt hebben. In situaties als in het ouderschap worden herinneringen aan hun eigen ouders opgewekt. Door de indringende herinneringen waren deze moeders emotioneel niet vrij genoeg om in de eerste levensjaren aan
InFocus אינפוקוס5
Activiteiten van Elah in het veld ˙·¯ ‰Î¯„‰ ˙ÂÚ˘ ’‰Ï‡’ ‰ÚȘ˘Ó ÔÎÏ ˙ÂÈ„ÂÁÈÈ ˙ÂÈÂÓÂÈÓ ‰¯˜Â‰ ÌÂÈ ’‰Ï‡’ ‰Î¯Ú ¨‰˘ È„ÓÎ ÆÌ˙¯˘Î‰· ®‰˘· µ∞∞≠Ω ‡˘Â ‰˘‰ Æ®‰‡ÈÏÂÈ ˙È·· ≤∞∞∏ ¨¯·ÂË˜Â‡Ï ≥∞© ‰È·„˙ÓÏ ∏∞≠Î Æ˙·¯ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ ÂÓÈȘ˙‰ ·ȷÒ ’Û‚‰ ˙Ù˘’ ‰È‰ ÌÂȉ „Á‡Î ˙È˙¯·Á ‰¯È˘ÚÓ ‰ÈÂÂÁÏ ÍÙ‰˘ ÌÂÈ· ÂÙ˙˙˘‰ ÌÈ·„˙Ó Æ‰¯˜Â‰ ˙‡ΠÔ˘ ıÈˆÚ ·„˙Ó ÏÎÏ ˜Ú‰ ÂÙÂÒ·˘Î
פרוייקט צביעת בתי ניצולים
▼
˙¢ÚÏ ÌȄω ÌÈ·„˙Ó ˙ˆÂ·˜ ‰ËÈÏÁ‰ Ô¯Á‡‰ ‰‡Â˘‰ ÌÂÈ· ‰˙Ù˘ ’‰Ï‡’ ˙¯ÊÚ· Ɖ‡Â˘ ÈψÈÏ ÏÚÂÙ· ÚÈÈÒÏ ‰˘ÚÓ ¨¯·Ú· ÌÈ˘Èȯٷ ‰ÏÂÚÙ ÂÙ˙È˘ ‰˙ȇ ¨‰Èψ¯‰ ˙ȯÈÚÏ ÚÂÈÒ· Ɖ‡Â˘ ÈÏÂˆÈ Ï˘ ÌÈ˙· ÂÚ·ˆÈ ’‰Ï‡’ È·„˙Ó ÈÎ ÌÎÂÒ ˙¯·Á Ï˘ ÚÂÈÒ· ¨ÌÈ·„˙Ó ˙ˆ ˘·Â‚ ’‰·ÂË Á¯’ ˙˙ÂÓÚ ‡ˆÈ ˘Èȯى ÌÈ˙·‰ ˙ÚÈ·ˆÏ Ú·ˆ ˙Ó¯˙ ‰Ï·˜˙‰ ≠ ËÏ¯È ÌÈ˙· ˙ÚÈ·ˆÏ Ú·ˆ ’‰Ï‡’ È„È· ƉΠ„Ú ÂÚ·ˆ ÌÈ˙· È˘Â Í¯„Ï Æ¯Ù˙˘È ¯È‡‰ ‚ÊӢΠÁÒÙ ˙‡¯˜Ï ˘„Á˙È Ë˜Èȯى ÌÈÙÒ ÌÈ·„˙Ó Ï·˜Ï ÁÓ˘ ¨ÔÂÊ˘¯È‰ ¯Ó˙ ˙ÊÎ¯Ó Ë˜Èȯى ˙‡ ¯Ó˙ ÌÚ ¯˘˜ ¯ÂˆÈÏ Ô˙È ÌÈÙÒ ÌÈ˯ÙÏ© ˘ÈȯÙÏ ÌÈÙÒ Ʈ∞≥≠∂π±∞π≤ ∫ÔÂÙÏË· vrijwilligers bevinden zich in het centrum van de activiteiten, bijvoorbeeld in de redactie van de Infocus, als vertaler van teksten, bij huisbezoek aan ouderen, in de organisatie van gezelligheidsbijeenkomsten, bij de administratie op het kantoor en nog veel meer. Omdat de vrijwilligers ook werken op gebieden die speciale deskundigheid vereisen, investeert Elah veel tijd aan het geven van instructie en supervisie (± 500 uur per jaar). Zoals ieder jaar reserveerde Elah eind oktober een dag om haar vrijwilligers te danken. Het thema dit jaar was ‘Lichaamstaal’, waaromheen allerlei activiteiten waren opgezet. Ongeveer tachtig vrijwilligers namen deel aan de dag, die een verrijkende belevenis werd.
Pak de kwast Op de laatste Jom Hasjoa-herdenking van Elah nam een groepje Nederlandse vrijwilligers het initiatief om de handen uit de mouwen te steken en hulp te bieden aan oorlogsoverlevenden die onder slechte omstandigheden leven. In overleg met Elah en met de gemeente Herzlia werd besloten om huizen van oorlogsoverlevenden te schilderen. Met hulp van de organisatie Roeach Tova werd een team van vrijwilligers samengesteld, verffabrikant Nirlat schonk de verf en het project ging van start. Tot nu toe zijn twee huizen geschilderd en is nog verf voor meer. Als het buiten warmer en droger wordt, zal de kwast opnieuw ter hand worden genomen. Het project wordt gecoördineerd door Tamar Hirshenzon. Er is nog plaats voor vrijwilligers. Voor informatie kunt u contact opnemen met Tamar, 03-691092. Vertaling: Ronieth Ilsar
6 InFocus אינפוקוס
Âȉ˘ ÌÈÏÂˆÈ Ï˘ ˙ÈÊÈى ˙È˙¯·Á‰ ¨˙È˘Ù‰ ‰Á¯‰ ÔÈ·Ï Ï˘ ¯Âη‰ ̉ȄÏÈ Ï˘ ÔΠ‰‡Â˘‰ ˙Ù˜˙· ˙˜ÂÈ˙ ‡ ÌÈ„ÏÈ ˙„·ÂÚ ¨Â‡Ù≠¯ËˆÏ ‰ÈÂÒ ¯”„ È„È ÏÚ Í¯Ú ¯˜ÁÓ‰ ÆÌÈψȉ ’Ù¯٠˙ÈÈÁ‰· ¨‰ÙÈÁ ˙ËÈÒ¯·È‡· ˙„·ÂÚ ’‰Ï‡’· ˙ÈχȈÂÒ È„È ÏÚ ˙ÈÙÒÎ ÍÓ˙ ¯˜ÁÓ‰ ƉÙÈÁ ˙ËÈÒ¯·ÈÂ‡Ó ¯¯Â ‰Ï¯Ù ÈÏÂˆÈ ±∑∏ ÆÏ˘‡Â ÏÈÈ„˜Â¯· ÔÂÎÓ≠ËÈÂ’‚≠Ò¯ÈÈÓ È„È ÏÚ ’‰Ï‡’ ¨‰ÏÚ‰ ¯˜ÁÓ· ¯˙ÂÈ· ·Â˘Á‰ ‡ˆÓÓ‰ Ư˜ÁÓ· ÂÙ˙˙˘‰ ‰‡Â˘ ¯˘‡Â ‰‡Â˘· Ìȯ‰‰ È˘ ˙‡ ‡ „Á‡ ‰¯Â‰ „·È‡ ¯˘‡ ÌÈ˘ ÈÎ ÏÂÚ‰ ˙‡ ¯ȷډ ¨ÌÈÚȯÙÓ ÌȯÊÂÁ ¨ÌÈȯ„ÂÁ ˙¯ÎÈÊÓ ÂÏ·Ò ‰Á¯ ÏÚ ÂÁÂÂÈ„ ‰Ï‡ ÌÈ„ÏÈ Æ‰¯ÂηدÂη‰ ԉȄÏÈÏ Ô‰Ï˘ È˘‚¯‰ ‡Ï˘ ÌÈ„ÏÈÏ ‰‡Â¢‰· ¯˙ÂÈ ‰„Â¯È ˙ÈÊÈÙ ˙È˙¯·Á ¨˙È˘Ù Æ‰‡Â˘‰Ó È˘‚¯‰ ÏÂÚ‰ ˙‡ Ì‰Ï Â¯È·Ú‰ ̉È˙‰Ӈ˘ Â˘È‚¯‰ ‡Ï ¨ÌÈȯ„ÂÁ ˙¯ÎÈÊÓ ÂÏ·Ò˘ ˙‰Ӈ˘ ‡Â‰ ÍÎÏ ¯·Ò‰‰ Æԉȯ‰ Ô„·Â‡ ˙‡ „·ÈÚ ·˜Ú ÆÌȯ¯ÂÚ˙Ó Ìȯ‰‰ ÏÚ ˙¯ÎÈʉ ¨˙¯‰‰ ˙Ù˜˙· ˜ÈÙÒÓ ˙¯¯ÁÂ˘Ó Âȉ ‡Ï ‰Ï‡ ˙‰Ӈ ¨ÌÈȯ„ÂÁ‰ ˙¯ÎÈʉ ԉȄÏÈ Ï˘ ÌÈȯ˜ÈÚ‰ ÌÈÈ˘‚¯‰ ÌÈίˆÏ ̇˙ÂÓ ÔÙ‡· ˙ÂÚÈ‰Ï Ï˘ ‰˘ÂÁ˙ ÂϷȘ ‡Ï Âχ ÌÈ„ÏÈ ÆÂÈÈÁ· ˙¢‡¯‰ ÌÈ˘· ¯Âη‰ ˙ÂÚ„ÂÓ ˙„¯Á Æ˙„¯Á ÂÁ˙ÈÙ ÔÎÏ ̉È˙ÂÓ‡Ó ‰‚‰Â ÔÂÁËÈ· ˙È˙¯·Á‰ ¨˙È˘‚¯‰ Ì˙ÂÁ˙Ù˙‰· ÂÚ‚Ù ‰Ï‡ ˙ÂÚ„ÂÓ È˙Ï·Â Æ˙È˘Ù‰ Ì˙Á¯· ÔΠ˙ÈÊÈى ÏÚ ÊÂÎȯ ˙ÂÁÓ· ¯Ò‡Ó Ï˘ ˙ÂÎÏ˘‰‰” È˘ÈÏ˘‰ ¯˜ÁÓ‰ È˘‰ ¯Â„‰ È· Ï˘ ÌÈÈ˘È‡È·‰ ̉ÈÈÈÙ‡ÓÂ Ì‰È‡Â˘È ˘˜È· ¯˜ÁÓ‰ ÆÒ˜Ï˘ È˘ ¯”„ È„È ÏÚ ‚ˆÂ‰Â ڈ· ”ÌÈψÈÏ ‰‡Â˘‰ ˙ÂÈÂÂÁÏ Âȉ Ô· ̇‰ ∫˙‡·‰ ˙Âχ˘‰ ÏÚ ˙ÂÚÏ ∫¯ÓÂÏΩ ÌÈψȉ È„ÏÈ ÏÚ Ì‚ ÁÂÂË ˙Âί‡ ˙ÂÈ‚ÂÏÂÎÈÒÙ ˙ÂÚÙ˘‰ ÌÈÈ˙ÂÚÓ˘Ó ÌÈÈ‚ÂÏÂÎÈÒÙ ÌÈÏ„·‰ ˙ȯ˜ÁÓ ˙ÂÏ‚Ï Ô˙È Ì‡‰ ̇‰ ¨®ÌÈÏÂˆÈ Ìȇ ̉ȯ‰˘ ÌÈ˘‡Ï ÌÈψȉ È„ÏÈ ÔÈ· ÚÙ˘Â‰˘ È˙Â‰Ó È˙ÂÈ˘È‡ ‰˙˘Ó ÏÚ ˙ȯ˜ÁÓ ÚÈ·ˆ‰Ï Ô˙È Ï˘ ÔÂÂ‚Ó ¯È·Ò‰Ï ‰ÈÂ˘Ú Â· ‰ÚÈ‚Ù‰˘Â ÌÈψȉ È„ÏÈ ·¯˜· ÌÂÁ˙· ÌÈÈ˘˜ ‰Â˘‡¯Â ˘‡¯·Â ¨ÂÊ ‰ˆÂ·˜Ï ÌÈÈÈÈÙ‡ ÌÈÈ˘˜ ÆÈ‚ÂÊ‰Â È˘È‡È·‰ ˙ÓˆÚ” ¨˜„·˘ ‰˙˘Ó‰˘ ‡ˆÓ ¯˜ÁÓ‰ ˙¯Ú˘‰Ï ‰Ó‡˙‰· ·¯˜· ¯˙ÂÈ ÍÂÓ ‰È‰ ¨®ÌÈ¢ ÌÈ·ÂÓ· ˙ÂÈ˘È‡ ˙ÂÁÂΩ ”‚‡ ÂÓˆÚ ÈÙ· ‰Ê ‡ˆÓÓ Æ‰ÈÈÒÂÏ·‰ ÏÏη ¯˘‡Ó ÌÈÏÂˆÈ È„ÏÈ ÁÂÂË ˙Âί‡ ˙ÂÈ‚ÂÏÂÎÈÒÙ ˙ÂÎÏ˘‰ ÏÚ ¨˙ȯ˜ÁÓ ¨„ÈÚÓ ¯·Î ÌÈ¢ ÌȇˆÓÓ Â‡ˆÓ ¨ÔÎ ÂÓÎ ÆÌÈψȉ È„ÏÈ ÏÚ ‰‡Â˘‰ Ï˘ ÆÌÈψȉ È„ÏÈ ·¯˜· È‚ÂÊ‰Â È˘È‡È·‰ ÌÂÁ˙· ÌÈÈ˘˜ ÏÚ ÌÈ„ÈÚÓ‰ ˙· ·¯˜· ¯˙ÂÈ ÌÈÏ„‚ Âȉ ÌÈÈ˘˜‰˘ ‰Ï‚˙˘ ÔÈÈˆÏ ÔÈÈÚÓ È· Ì‚ ∫ÛÒ ÔÈÈÚÓ ‡ˆÓÓ ¨ÌÈ·‰ ·¯˜· ¯˘‡Ó ÌÈψÈÏ ¯˙ÂÈ ÌÈÎÂÓ ˙ÂÈ˘È‡ ˙ÂÁÂη ÂÈÈÙ‡˙‰ ÌÈψȉ È„ÏÈ Ï˘ ‚Âʉ Ʈ̂ÂÊ È·Ó Ìȉ·‚ ÈΠ̇© ‰ÈÈÒÂÏ·‰ ÏÏÎÓ ˙‡ ÔÈ·‰Ï Ȅη ÌÈÙÒ Ìȯ˜ÁÓ ÌÈ˘Â¯„˘ „ÈÚ‰ Ò˜Ï˘ ¯”„ È˘‰ ¯Â„‰ È·Â ÌÈψȉ ÏÚ ‰‡Â˘‰ ˙ÂÈÂÂÁ Ï˘ ˙ÂÈÂÚÓ˘Ó‰ Æ®’‰Ï‡’ ¯˙‡‰ ‡Â¯˜Ï Ô˙È Ìȯ˜ÁÓ‰ ˙‚ˆÓ ˙‡© ÆÈ˘ÈÏ˘‰Â
מוקירים את:2007 (יום המאטייס )המתנדב ’מתנדבי ’אלה ’‰Ï‡’ ‰ÏÎÈ ‡Ï ¨Âȯ·Á ˙ÁÂÂ¯Ï ÏÚÂÙ‰ Á¯ ˙ÂÂÎ ‡ÏÏ Ô‚¯‡Î Ï˘ ˙È·È˘‡‰ Ì˙ÎÈÓ˙ ‡ÏÏ ·Á¯ ‰Î ˙ÂÈÂÏÈÚÙ ÏÂÏÎÓ ÌÈÈ˜Ï ÏÁ‰ ¨‰È˙ÂÈÂÏÈÚÙ ÏÎ ·Ï· ÌȇˆÓ ’‰Ï‡’ È·„˙Ó Æ‰È·„˙Ó ˙ÎÈ¯Ú ¨˙ÂÙ˘‰ È˙˘Ï ÌȯӇӉ ÈÓ‚¯˙ Ò˜ÂÙȇ ˙ίÚÓÓ ˙Â„Â·Ú ¨˙ÂÈ˙¯·Á‰ ˙ˆ·˜‰ Ô‚¯‡ ¨Ìȯ‚Â·Ó Ïˆ‡ ˙È· ȯ˜ȷ Ì„È ˙ÚÈ·Ë ˙¯ÎÈ ’‰Ï‡’ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ Ïη Æ„ÂÚ ˙ÂÈ·È˯ËÒÈÈÓ„‡ ÌÈ˘¯Â„‰ ÌÈÓÂÁ˙· ÌÈÏÚÂÙ ’‰Ï‡’ È·„˙Ó ÆÌÈ·„˙Ó‰ Ï˘ Elah Infocus 38 - lente 2008
Áˢ· ‰Ï‡ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ ˙ÂÈÂ˘È‚¯ ˙˘¯Â„‰ ‰„Â·Ú ¨ÌÈψȉ ÌÚ ‰„·ÚÏ ÈÓÂ‡Ï ˙Â¯È˘ Æ˙·¯ ˙ÂÈÂÓÂÈÓÂ Ê‡Ó ¨Ô‚¯‡· ¯·Ëˆ‰˘ ·¯‰ ڄȉ Ï˘· ÂÊ ‰ÓÈ˘ÓÏ ‰¯Á· ’‰Ï‡’ Ɖ‡Â˘ Èψȷ ÏÂÙÈË· Â˙ÂÈÚˆ˜Ó Â˙·ÈÈÂÁÓ Â˙Ó˜‰ ¨‰·‰ ÈÓ‡ω ˙Â¯È˘‰ ˙· ȷ· ‰ÚË ‰Î¯„‰‰ ˙¯‚ÒÓ· ÌÈÏÎ Ê‚¯‡ ˙ÈȘ‰ „ˆÏ ¨‡Â‰ ‰Ó ‰‡Â˘ ÏÂˆÈ Ï˘ ˙Â˘È‚¯Â ‰¯Î‰ ˘Èȯى Æ˙·„˙‰‰ ˙ÓÈ˘ÓÏ Ì˙‡ˆ ÌÚ Ì˙¢¯Ï „ÂÓÚÈ˘ ÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ „¯˘Ó‰ Ï˘ ¯˙ÂÈ ‰·Á¯ ˙ÈÎÂ˙Ó ˜ÏÁ ‡Â‰ Æ’˙ÂÈÂÎÊ ÈˆÈÓ’· ˜ÒÂÚ˘ ∫ÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ „¯˘Ó· ÈÏÏΉ ωӉ ¨¯ÂˆÈ· È·‡ ¯”„ ȯ·„Ï ‰ÈˆÈ·Ó‡ ˙¯Â„Á ˙˘·Â‚Ó ‰„Â·Ú ˙ˆÂ·˜ ¯ÂˆÈÏ Ì˙Ï΢‰” ·Âˉ ˙Â¯È˘‰ Ô˙ÓÏ ÏÈ·Â˙ ÌÎ˙ÈÈ˘Ú ÆÌÈ„ÁÂÈÓ‰ ‰È‚ ˙¯ÓÏ ÌÈÏÚÂ٠‡ ÌÚÓÏ ‰‡Â˘‰ ÈÏÂˆÈ ˙ÈÈÒÂÏÎÂ‡Ï ¯˙ÂÈ· ÔÂΉ ƔÈ˙„Â˙ ÍÎ ÏÚ ÂÈ„ÁÈ
ערב מחקר בנושא רווחה נפשית בקרב ניצולי שואה וצאצאיהם
’‰Ï‡’ ˙ÂÏÈÚÙÓ ˜ÏÁÎ ÌÈȘ˙‰˘ ¨˘‚ÙÓ‰ ÁÂ˙ÈÙ ‰‡Â˘‰ ÈÏÂˆÈ ˙Á¯ ÌÂ„È˜Ï Í¯Ú ¨ÌÈψȷ È˘Ù ÏÂÙÈËÏ ˙ÂÈÎÂ˙ ‰ÂÂȉ Ô¯˘‰ ˙Ó¯· ≤∞∞∏ ¨¯·Óˆ„Ï ≤∞≠· ¨Úˆ˜Ó È˘‡ ¨ÌÈψÈÏ ˘‚ÙÓ ÌÂ˜Ó ¯˘‡ ¨Ï˘ÓÓ ‰ÈÓ„˜‡ È˘‡ ¨ÌÈÏ‰Ó ¯”ÂÈ Á˙Ù ˘‚ÙÓ‰ ˙‡ ÆÌÂÁ˙· ÌȘÒÂÚ ˙‡ ˘È‚„‰ ¯˘‡ ¯ÙÈÙ ÔÂÚ„‚ ¯Ó ’‰Ï‡’ ˙·‰Ï ÌÈÚÈÈÒÓ‰ Ìȯ˜ÁÓ Ï˘ Ì˙Â·È˘Á ¨‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ Ï˘ È˘Ù‰ Ì·ˆÓ ̉Èίˆ ‰ÎÈÓ˙ ÚÂÈÒ ˙ÂÈÎÂ˙ ˙ÈÈ· Ìȯ˘Ù‡Ó „¯˘Ó‰ Ï”ÎÓ ¨¯ÂˆÈ· È·‡ ’¯„ Æ˙„˜ÂÓÓ ¨ÂÈÎ˙ ÒΉ ÏÚ Í¯· ÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ Ì„˜Ó ÍÓÂ˙ ¨„ÓÂÚ ‡Â‰ ¢‡¯·˘ ÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ „¯˘Ó‰ ˘‡¯ ԯ‡ ‰‡Ï ’·‚ Ɖ‡Â˘‰ ÈψÈÏ ÚÂÈÒÏ ˙·¯ ˙ÂÈÂÏÈÚÙ ‰ÏÂÚÙ‰ ÛÂ˙È˘ ÏÚ ‰¯ÙÈÒ Ô¯˘‰ ˙Ó¯ ˙ȯÈÚ· ·‰Ê‰ ÏÈ‚ Ï‰Ó ˙Ó¯· ‰‡Â˘‰ ÈÏÂˆÈ ÔÚÓÏ ÌÈ˙Â¯È˘Â ˙ÂÈÂÏÈÚÙ ÏÚ ’‰Ï‡’ ÌÚ ˙ÈÚˆ˜Ó‰ ˙ωӉ ¨Ô‰Î ‰ÏÚÈ ’·‚ ‰˙Á‰ ÒΉ ˙‡ ÆÔ¯˘‰ Æ ’‰Ï‡’ Ï˘ ˙ÚÙ˘‰” ¨Ï‡‰ ¯„ ԇ ڷ˘Èχ ’¯„ È„È ÏÚ ‚ˆÂ‰ Ô¢‡¯‰ ¯˜ÁÓ‰ ÔÈ· „Ï¢ ÌÈÏÂˆÈ ·¯˜· ¯‚Â·Ó ÏÈ‚· ‰Á¯‰ ÏÚ ‰‡Â˘‰ ˜„·˘ Ô¢‡¯‰ ¯˜ÁÓ‰ ‡Â‰ ‰Ê ¯˜ÁÓ Æ”±π≥µ≠±π¥¥ ÌÈ˘‰ Â˙¯ËÓ Æ¯˙ÂÈ· ÌȯÈÚˆ‰ ‰‡Â˘‰ ÈÏÂˆÈ ˙ÈÈÒÂÏ· ˙‡ ˙ÈÙȈÙÒ ÏÚ „Â‡Ó ¯ÈÚˆ ÏÈ‚· ‰‡Â˘‰ ˙ÂÈÂÂÁ ˙ÚÙ˘‰ ˙‡ ˜Â„·Ï ‰˙Èȉ ˙ÂÁ˙Ù˙‰ ¨˙ÂÈ˙Ó‡¯Ë ˙ÂÈÂÂÁ Ï˘ ˷ȉ‰Ó ¨ÌȯÁÂ‡Ó ÌÈÈÁ ÔÈ· ‰Â¢‰ ¯˜ÁÓ‰ ƉÚÙ˘‰‰ ˙‡ ÌÈ˙ÓÓ˘ ÌÈӯ‚ „Ïȉ ¯·Ú ÌÈÂχ˘ ‡ÏÈÓ˘ ÌÈÙ˙˙˘Ó ≤∞≥ ÏÏΠ¨ÏÈ‚ ˙ˆ·˜ ≥ ˘È ̇‰ ˙‡ ¯¯·Ï ¯˜ÁÓ‰ ˘˜È· ¯‡˘‰ ÔÈ· ÆÏÂÊÈ˯˜ ˙˜È„· ˙‡ȯ· ˙ÂÈÚ· ˙ÂÁÙ ®±π¥¥≠±π¥± È„ÈÏÈ© ‰¯ÈÚˆ‰ ‰ˆÂ·˜Ï ˙¯‚·Ӊ ÏÈ‚‰ ˙ˆ·˜Ï ‰‡Â¢‰·© ¨˙ÂÈχȈÂÒ≠ÂÎÈÒÙ ˙ÂÈÚ·Â ÔÂËÏ˘‰ ˙ÂÚÂÂÊÏ ¯˙ÂÈ ‰¯ˆ˜ ‰Ù˜˙ ÂÙ˘Á Âχ ÌÈ„ÏÈ ÈÎ ®¯˙ÂÈ Ì‡‰ ¨ÔΠ¨ÌÈÈËÓ‡¯Ë ÌÈÈÙ¯‚ÂÈ·Âˇ ˙¯ÎÈÊ ˙ÂÁÙ ˘È ¨Èˆ‡‰ ÏÚ ÌÈ‚Ӊ ̉˘ÏÎ ÌÈÈ˙ÂÁ˙Ù˙‰ ‡ ÌÈÈ˙·È·Ò ÌÈӯ‚ Ì˘È Ì‰Ï Ìȯ˘Ù‡Ó ¨Í¯‰ ÏÈ‚· ÌȯÒÁÓ ÂÏ·Ò˘ ÌÈψȉ ÌÈ„Ïȉ ÆÂÂÁ ̉˘ ‰Ó ÏÎ ˙¯ÓÏ ¨˙ÈÒÁÈ ·ÂË „„ÂÓ˙‰Ï ÌÈÏÂˆÈ ·¯˜· ˙ÂÈ‚ÂÏÂÎÈÒÙ ˙ÂÚÙÂ˙ ÔÈ· ¯˘˜‰” È˘‰ ¯˜ÁÓ‰ Ï˘ ˙È˘Ù‰ ‰Á¯‰ ÔÈ·Ï ‰‡Â˘· ̉ȯ‰ ˙‡ „·È‡˘ ‰‡Â˘‰Ó ÌÈȯ„ÂÁ ˙¯ÎÈÊ ÔÈ· ¯˘˜‰ ˙‡ ˜„· ”̉ȇˆ‡ˆ 2008 אביב 38 אלה אינפוקוס
פרויקט מיצוי זכויות ניצולי שואה ’’בזכותם פרוייקט של פורום הארגונים ומדינת ישראל למען ניצולי השואה ‰‡Â˘ ÈψÈÏ ¯˘Ù‡Ï ÚÈÈÒÏ ‰¯ËÓ· ̘‰ ’Ì˙ÂÎÊ·’ ˘Èȯ٠ȈÈÓ ∫ÌÈÈÊÎ¯Ó ‰ÏÂÚ٠ȘÈÙ‡ È˘ ˘ÈȯÙÏ Æ̉È˙ÂÈÂÎÊ ˙‡ ˙ˆÓÏ ÌÈ·„˙Ó ˙Â‡Ó Â¯˘ÎÂÈ ‰· ¨˙ÂÚÈ·˙‰ ˙„ÈÚ ˙ÈÎÂ˙ ÈÙ ÏÚ ˙ÂÈÂÎÊ È·Á¯· ÌÈ„˜ÂÓ ‰Ú·¯‡· ÌȘ˜Ê ‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ ÈÙÏ‡Ï ÂÚÈÈÒÈ˘ ˜ÈÙ‡Ï Æı¯‡‰ È·Á¯· Ò¯Ù˙È ¯˘‡ ¨‡ÏÓ ˙ÂÈÂÎÊ ÈˆÈÓ ¨ı¯‡‰ Æ˙ÂÈÂÎÊ ÈˆÈÓ ÈÒÙÂË Â˜„·È ·˘ Ȉ¯‡ Ú„ÈÓ ÊÎ¯Ó Ì˜ÂÈ ¨‰Ê ÌÈ‚¯‡‰Ó „Á‡Î ¨’‰Ï‡’ Ï˘ ÌÈ˘‰ ͯ‡ ÂÂÈÒÈ Â˙ÂÈÁÓÂÓ ¨‰ÈÙ¯˙ÂÎÈÒÙ ˙ÂÚˆÓ‡· ˙ÂÓ‡¯Ë· ÏÂÙÈË· χ¯˘È· ÌÈÏÈ·ÂÓ‰ Û˙¢ Ï˘ „ÓÚÓ ÂÏ Â˜‰ ‰‡Â˘ ÈψÈÏ ÚÂÈÒ ÌÈ·„˙Ó ˙ί„‰ ˙È‚¯‡ ‰ÈÁ·Ó ˘Èȯى ˙‡ ‰ÁÓ ÏÈ·ÂÓ‰ ‰ÏÂÚÙ‰ ‰ËÓ· Æ˙ÈÚˆ˜Ó ‰ˆÚÂÓ‰ ∫ÌÈ‚¯‡ ̯ÂÙ È„È ÏÚ Ì˜Â‰ ’˙ÂÈÂÎÊ ÈˆÈÓ’ ˘Èȯ٠„¯˘Ó Ï˘ ˙·„˙‰Ï ‰„ÈÁȉ ¨’‰Ï‡’ ¨’‰·ÂË Á¯’ ¨˙·„˙‰Ï ÈÈÈÚÏ „¯˘Ó‰ ¨˙ÂÚÈ·˙‰ ˙„ÈÚ ¨˙Ȅ‰ȉ ˙ÂÎÂÒ‰ ¨‰Á¯‰ ƯˆÂ‡‰ „¯˘Ó ‰ÁÂÂ¯Ï Ô¯˜‰ ¨ÌȇÏÓ‚
”והדרת פני זקן” פרוייקט בני שירות לאומי למען ניצולי שואה ,’אלה’ מובילה פיילוט של מתנדבים בני שירות לאומי המסייעים לקשישים ניצולי שואה ˙Â¯È˘Ï ÌÈ·„˙Ó‰ ¯ÚÂ È·Ï ¯˘Ù‡Ó ÈÓÂ‡Ï ˙Â¯È˘ È· ˘Èȯ٠¨˙ÈÎÂ˙‰ Ɖ‡Â˘ ÈÏÂˆÈ ÌÈ˘È˘˜ ÌÚ È˯٠ÔÙ‡· „·ÚÏ ÈÓÂ‡Ï Íωӷ ¯Ú‰ È· ±¥ ‰¯È˘Î‰ ¨ËÂÏÈÈÙ‰ È·Ï˘· ˙‡ˆÓ ¯˘‡ ˙·Â Ô· ÏÎ ÆÌÈ˘È˘˜ ÌÚ ‰„·ÚÏ ‰ÈÈÓÈ٠ȇ˙· ÌÈÓÈ Ú·˘ ÌÈÓÂÁ˙· Ì‰Ï ÌÈÚÈÈÒÓ ÌÈ˘È˘˜ ∂≠η ÌÂÈÎ ÌÈÏÙËÓ ˙Â¯È˘ È˙¯·Á‰ ÔÙ‰ ˙‡ ÌÈ¯È˘ÚÓ ‡Ï‡ ¨„ÂÚÈÒ ÔÂȘÈÏ ÌÈ¯Â˘˜ Ìȇ˘ ¨ÌÈÏÂÁ ˙ÙÂ˜Ï ÈÂÂÈÏ ¨ÏÂÈË Ô‚ΠÌÈÈ‚¯‡ Ìȇ˘Â· ÌÈÚÈÈÒÓ ˙Ù˙Â˘Ó ‰ÈÈÙˆ ¨ÌȘÁ˘Ó ¨ÔÂÙÏË· ÌÚˆ·Ï ˘È˘ Ìȯ„ÈÒ ¨˙ÂȘ ÏÁ‰˘ ˘Èȯى ƉÁÈ˘ ωȠ¯ÙÒ Â‡ ÔÂ˙ÈÚ ˙‡¯˜‰ ¨‰ÈÊÈÂÂÏË· „ˆÓ Ô‰ ˙·‰Ï ˙·‚˙Ï ‰ÎÂÊ ÌÈ˘„ÂÁ ‰˘ÂÏ˘Î ÈÙÏ ÏÂÚÙÏ ÆÌÈ˘È˘˜‰ „ˆÓ ԉ ¯Ú‰ È· ÆÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ „¯˘Ó‰ Ï˘ ‰ÓÊÂÈ ‡Â‰ ˙Â¯È˘‰ È· ˘Èȯ٠„·ÏÓ ÆÂ˙‡ ˙ÂÂÏÏ ¯È˘Î‰Ï Ȅη „¯˘Ó‰ È„È ÏÚ ‰¯Á· ’‰Ï‡’ ¨ÈÓ‡ω ˙Â¯È˘‰ È·Ï ‰˜ÈÚ‰ ’‰Ï‡’˘ ˙È¢‡¯‰ ‰¯˘Î‰‰ ˙Úˆ·˙Ó Ú·˘· ÌÚÙ ªË˜Èȯى ͯ‡ ÏÎÏ ÈÂÂÈÏ ’‰Ï‡’ ‰˜ÈÚÓ ˙·Â Ô· ÏÎÏ ˙Â¯È˘‰ È· ÏÎ ˙ÂÙ˙˙˘‰· ˙È˙ˆÂ·˜ ‰Î¯„‰ ‡ ‰Ï‡˘ Ïη ÚÈÈÒÓ Â˙‡ ‰ÂÂÏÓ‰ È˘È‡ Íȯ„Ó Ô˙È ˙Â¯È˘ È·Ï˘· ÌÈ˘È˘˜‰ ÌÚ Â˘‚Ù ’‰Ï‡’ Ï˘ ÌÈÈχȈÂÒ ÌÈ„·ÂÚ Æ‰ÈÚ· ÔÎÓ ¯Á‡Ï ÌÈ„˜Ó ˙È· ¯Â˜È· ÂÎ¯Ú Ì‰·˘ ÌÈ¢‡¯‰ ˘Èȯى Úˆ·˙Ó ÌÈ˘„ÂÁ ‰˘ÂÏ˘ ¯Á‡Ï Æ˙Â¯È˘‰ ˙· ‡ Ô· ÌÚ ¯Â˜È· ˜ÏÁ ÌÈÁ˜ÂÏ ÌÈ˘È˘˜ ÌÈÂÓ˘Î Æ·˜ÚÓ Í¯ÂˆÏ ÛÒ ˙È· ¯Â˜È· ‰‡·‰ ‰˘·˘ ÌÈÙˆ ‡ ËÂÏÈÈÙ‰ ˙Áψ‰ ˙·˜Ú· Æ˘È¯ٷ ˙Â¯È˘ È· Í¢ÓÈ ¨ı¯‡· ÌÈÙÒ ÌȯÂÊ‡Ï Ë˜Èȯى ·Á¯ÂÈ ÆÌÈ·¯ ÌÈ˘„Á
המשרד לענייני גמלאים הביע את הערכתו לפעילות עמותת ”אלה” בתחום הכשרת בנות ובני :” פרויקט ”והדרת פני זקן השירות הלאומי
¨‰‡Â˘ ÈψÈÏ ÚÂÈÒÏ ÌÈ·„˙Ó ˙¯˘Î‰· ·¯ ÔÂÈÒ ’‰Ï‡’Ï ËÏÁ‰ ‰‡Â˘ ÈψÈÏ ÚÈÈÒÏ ¯·Â‚ Íω‰ ͯˆ‰ Ï˘· ¨‰Â¯Á‡Ï ˙· ȷ ¯È˘Î‰Ï ÌȇÏÓ‚ ÈÈÈÚÏ „¯˘Ó·Â ˙·„˙‰Ï ‰ˆÚÂÓ· InFocus אינפוקוס7
Te jong om
te voelen?
Interview met dr. Elisheva van der Hal naar aanleiding van het behalen van haar doctoraat aan de Universiteit van Leiden
A ls
je als baby of peuter traumatische ervaringen hebt gehad, kun je ook op latere leeftijd nog last hebben van die ervaringen, zelfs al heb je er geen herinneringen aan. Dat is een van de belangrijkste conclusies van het onderzoek waarop Elisheva van der Hal afgelopen mei in Leiden is gepromoveerd. Elisheva van der Hal heeft jarenlang als psychotherapeut en supervisor gewerkt, ook voor Elah. In haar praktijk merkte ze op dat de jongste childsurvivors, kinderen geboren tussen 1941 en 1944, op latere leeftijd soms problemen krijgen die lijken samen te hangen met hun vroegste er varingen. Deze kinderen kwamen ter wereld in een gezin en samenleving die door de oorlog waren ontwricht, en hebben in hun eerste levensjaren vaak niet de veiligheid en geborgenheid gekend die zo belangrijk zijn voor een gezonde ontwikkeling. Elisheva van der Hal: „In mijn onderzoek stonden een paar vragen centraal. Ik wilde weten of het verband tussen de ervaringen van childsurvivors in de Tweede Wereldoorlog en hun latere welzijn kan worden aangetoond. Ook wilde ik onderzoeken of childsurvivors die voor de oorlog zijn geboren en in hun eerste levensjaren nog relatief beschermd waren, anders reageerden op de vervolging en de naoorlogse ervaringen dan de jongste childsurvivors. Tot slot wilde ik onderzoeken of er factoren zijn die ervoor zorgen dat childsur vivors ondanks h u n m o e i l i j ke e r va r i n g e n toch goed functioneren. Om een factor te noemen, Hans
8 InFocus אינפוקוס
Keilson heeft met betrekking tot oorlogsweeskinderen aangetoond dat de opvang na de oorlog heel bepalend is geweest voor hun verdere levensloop. Geldt dat ook voor kinderen die weer bij hun ouders terugkwamen‘‘? Dergelijke vragen wetenschappelijk beantwoorden, is geen gemakkelijke opgave, zegt Van der Hal. Een moeilijkheid is het ontbreken van een controlegroep. Als je onderzoek doet naar een groep mensen maak je meestal gebruik van een vergelijkingsgroep, die in sommige opzichten overeenstemt en in andere opzichten afwijkt van de te onderzoeken groep. Maar voor het onderzoek van Van der Hal was geen geschikte externe vergelijkingsgroep beschikbaar. Daarnaast heb je een probleem van herinnering en tijdsverloop. Want hoe kun je vaststellen dat iets wat je zestig jaar geleden hebt meegemaakt en waar je niks meer van weet, je leven zo heeft beinvloed? Jarenlang hebben childsurvivors, zeker de jongsten, te horen gekregen dat ze omdat ze zo klein waren, niks hebben gemerkt en geen schade hebben ondervonden van hun vervolging. Men veronderstelde dat baby‘s een groot incasseringsvermogen hebben en niet door herinneringen worden gekweld. Pas de laatste tijd wordt het steeds duidelijker dat baby‘s wel degelijk trauma ervaren en dat de kwaliteit van de omgeving waarin ze opgroeien grote invloed heeft op hun neurobiologische en psychische ontwikkeling. Een van de methoden waarmee dat is aangetoond, is het cortisol-
onderzoek, dat aan de Universiteit van Leiden wordt gedaan. Cortisol is het stresshormoon dat ons lichaam aanmaakt. Van de ruim 200 mensen die deelnamen aan het onderzoek en Van der Hals vragenlijsten hebben ingevuld, hebben 133 ook meegedaan aan een speekseltest, waarmee cortisolwaarden konden worden gemeten. Uit de test bleek dat de jongste mannelijke childsurvivors en childsurvivors die aan posttraumatische stressstoornissen lijden, de hoogste cortisolwaarden hadden bij het uitvoeren van een stressvolle taak. Elisheva van der Hal: ,,Er moet nog veel meer onderzoek gedaan worden maar het is een aanwijzing dat een relatie bestaat tussen stress als gevolg van trauma op jeugdige leeftijd en later welzijn. Als je als klein kind getraumatiseerd wordt, kan er een verandering optreden in de manier waarop jouw cortisolhuishouding werkt. Als je nooit echt hebt kunnen herstellen van het trauma, kost het je kennelijk later in je leven meer moeite om te kalmeren als er iets ergs gebeurt. „Bij oorlogsslachtoffers zien we dat inderdaad zo voorkomen. Ze presteren heel goed, bouwen een familie op, onderhouden relaties, ontplooien zich professioneel en kunnen behoorlijk gezond en gelukkig zijn. Maar zodra het ritme wordt verstoord, lijken ze eerder, vaker en langduriger hun geduld te verliezen, in paniek te raken en aan angsten onderhevig te zijn. Hun incasseringsvermogen lijkt minder groot.‘‘ Voor alle duidelijkheid, lang niet iedereen die de oorlog heeft meegemaakt, is overgeleverd aan of krijgt last van een ‘adult childsurvivors syndroom‘. De meeste mensen, benadrukt Elisheva van der Hal, herstellen zonder psychologische hulp van de gevolgen van een trauma. Waarom de een wel en de ander niet, daarop is geen eenduidig antwoord, dat heeft te maken met allerlei factoren, met de leefomstandigheden in en Elah Infocus 38 - lente 2008
na de oorlog, met persoonlijkheid, erfelijkheid en met leerprocessen. Er is zoiets als weerbaarheid, zegt Elisheva van der Hal, ofwel het vermogen om moeilijkheden te doorstaan en te boven te komen. Zelfs baby‘s beschikken over weerbaarheid, getuige alle
˙ÂÈˇÓ‡¯Ë ËÒÂÙ ˙ÂÚ¯Ù‰Ó ÌÈÏ·ÂÒ˘ ¯˘‡Î ÏÂÊÈ˯˜ Ï˘ ‰‰Â·‚ ‰Ó¯ ‰˙Èȉ ÆÒ¯ËÒ· ‰ÂÂÏÓ˘ ‰ÓÈ˘ÓÏ ÂÙ˘Á Ìȯ˜ÁÓ Í¯ÚÏ ˘È ”∫ω ¯„ Ô ڷ˘Èχ ÔÈ· ¯˘˜ ÌÈȘ˘ ‰ÁΉ ˘È ͇ ¨ÌÈÙÒ ÌÈÈÁ ˙ÂÎȇ ÔÈ·Ï ¯ÈÚˆ ÏÈ‚· ‰ÂÂÁ˘ Ò¯ËÒ „ÏÈ ¯˘‡Î ÆÌÈÈÁ‰ Ï˘ ¯˙ÂÈ ¯ÁÂ‡Ó ·Ï˘· ÈÂÈ˘ ‰È‰È ÔÎ˙ÈÈ ¨‰Ó‡¯Ë ¯·ÂÚ Ô˘ ‰„ÈÓ· ÆÂÙ‚· ‡ˆÓ˘ ÏÂÊÈ˯˜‰ ˙Ó¯· ÈÂÎÈÒ‰ ¨ ‰Ó‡¯Ë‰Ó ÌÈÏÁ‰Ï ˙Áψ‰ ‡Ï ÌÚ „„ÂÓ˙‰Ï ‰˘˜ ¯˙ÂÈ ‰È‰È˘ ‡Â‰ ÆÌ‰Ó Ú‚¯È‰Ï ÌÈ˘˜ ÌÈÚ¯ȇ ÍÎ Ô·˘ ‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ Ïˆ‡ Ìȇ¯ ÂÁ‡ ÌÈÓÈ˜Ó ¨·Ëȉ ÌÈ„˜Ù˙Ó Ì‰ Æ·ˆÓ‰ ‡Â‰ ̉ ¨ÌÈÈ˙¯·Á Ìȯ˘˜ Ì‰Ï ˘È ¨˙ÂÁÙ˘Ó ÌÈÏÂÎÈ Ì‰Â ¨˙ÈÚˆ˜Ó ‰ÈÁ·Ó ÌÈÁ˙Ù˙Ó ¨Í‡ Æ̉ÈÈÁ· ÌȈ¯Ó Ìȇȯ· ˙ÂÈ‰Ï Ì‰˘ ‰‡¯ ¨Ú¯ÙÂÓ ÌÈÈÁ‰ ·ˆ˜˘ Ú‚¯· ÔÓÊ Í˘ÓÏ ˙·¯˜ ¯˙ÂÈ ÌÈ˙ÚÏ ÌÈ„·‡Ó ·ˆÓÏ ÌÈÒΠ̉ Æ˙ÂÏ·Ò‰ ˙‡ ¯˙ÂÈ ·¯ ·Á¯Ó‰Â ¨˙„¯ÁÓ ÌÈÏ·ÂÒ ¨‰˜ÈÙ Ï˘ Æ”Ô˘ Ì‰Ï˘ È˙‚‰‰ Ú·˘Èχ ˙¯Ó‡ ”¯È‰·‰Ï Íȯˆ ˙‡Ê ÌÚ” Û¢Á ¨‰ÓÁÏÓ ‰ÂÂÁ˘ ÈÓ ÏÎ ‡Ï” ∫ω ¯„ Ô ƒÏˆȉ „Ïȉ’ ̯„ÈÒÏ ¯˙ÂÈ ¯‚Â·Ó ÏÈ‚· ÌÈÓÈÏÁÓ” ‰˘È‚„Ó ‡È‰ ¨”ÌÈ˘‡‰ ·Â¯ ÚÂ„Ó Æ‰Ó‡¯ËÓ È‚ÂÏÂÎÈÒÙ ÚÂÈÒ ‡ÏÏ ‰·Â˘˙ Ôȇ ÍÎ ÏÚ ¨ ‡Ï È˘‰Â ÌÈÏÁÓ „Á‡ ÌÈ¯Â˘˜‰ ÌÈӯ‚· ÈÂÏ˙ ‰Ê ÔÈÈÚ Æ‰¯Â¯· ¨‰ÓÁÏÓ‰ ȯÁ‡Â ÍÂ˙· ÌÈÈÁ ÈÏÂÏÒÓ· Ɖ„ÈÓÏ ÈÎÈω˙·Â ‰˜ÈË‚· ¨˙ÂÈ˘È‡· ¯˘‡ ˙ÂÏÂÎÈÂ È˘È‡ ÔÒÂÁ ˘È ÂÏÂÎ ÍÂ˙· ÆÌÈÈ˘˜ ÏÚ ¯·‚˙‰Ï ÌÈÏ‚ÂÒÓ ÂÁ‡ Ì˙ȇ Ɖχ ÌÈ‚ӷ ÌÈ„ÈÂˆÓ ˙˜ÂÈ˙ Ì‚ ˙ÂËÂÚÙ ˙˜ÂÈ˙ ÏÚ ÌȯÂÙÈÒ Ì˘È ÔÂ΢ ‰Ó Â˘Ú ¨ÌÈÈÁ ˙ÎÒ ÔÓÊ· ¯˘‡ ¨Ë˜˘· Âȉ ̉ ∫Ú‚¯ Â˙‡· ˙¢ÚÏ ‰È‰ Ì˙ÓÈ˘ ˙‡ ¯ˆÚ ̉ ¨Â¯˙˙Ò‰ ̉ ÌȯÁ‡‰ ˙‡Â ÌÓˆÚ ˙‡ ÂÏȈ‰ Íη Ìȯ‚·˙Ó ÂÁ‡ ¯˘‡Î ÆÌ˙·È·Ò·˘ ‰˘Ú ·ÂË ¨˙ËÚÓ˙Ó Ô‚˙‰Ï ˙ÏÂÎȉ ÂÏ Âȉ ¯˘‡ ¨‰‚‰‰ È‚ӷ ¯ÎÊ Ì‡ ıÓ‡‰Â ÁÂΉ ˙‡ Ì‰Ó ·‡˘Â ˙„ÏÈ· ”ÆÌÈÈÁ‰ Í˘Ó‰Ï לאונטין וירמן:ראיינה Șҷ’ˆ¯ ‰˜·¯ ∫‰Ó‚¯˙ ≤∞∞∏ ·È·‡ ≠ ≥∏ Ò˜ÂÙȇ ‰Ï‡
verhalen over baby‘s en peuters die op momenten van levensgevaar deden wat ze moesten doen, stil waren, wegdoken en zichzelf en anderen daardoor hebben gered. Als we ouder worden en ons incasseringsvermogen vermindert, doen we er goed
aan onszelf te herinneren aan die weerbaarheid die we als kind kennelijk al hadden, en daar voor nu moed en kracht uit te putten.
Leontine Veerman
צעיר
?מלהרגיש לרגל קבלת תואר,ראיון עם ד”ר אלישבע ון דר הל הדוקטור מאונ’ ליידן
˙Á‡ ƉȘ˙‰ Ì˙ÂÁ˙Ù˙‰ ͢Ӊ ÏÚ ‰˙‡ ̇‰ ∫‰˙ȉ ÈÏ˘ ¯˜ÁÓ‰ ˙Âχ˘Ó ¯ÊÁ˘ ÌÈ„Ïȉ È·‚Ï Ì‚ ‰Ù˜˙ ‰Á‰ Æ”‰ÓÁÏÓ‰ ÌÂ˙· Ì‰È¯Â‰Ï Ô‰ÈÏÚ ˙ÂÈÚ„Ó‰ ˙·¢˙‰Â ‰Ï‡ ˙Âχ˘” ¯„ Ô ڷ˘Èχ ˙¯Ó‡ ”‰Ï˜ ‡Ï ‰ÓÈ˘Ó Ô‰ Æ˙¯Â˜È· ˙ˆÂ·˜ ¯„Ú‰· ‡Â‰ È˘Â˜‰” Æω ÌÈ˘Ó˙˘Ó ÌÈ˘‡ ˙ˆÂ·˜ Ï˘ ¯˜ÁÓ Ïη ˘˘‡Ï ‰„ȘÙ˙ ¯˘‡ ¨˙¯Â˜È· ˙ˆÂ·˜· ÂÏȇ ”Ư˜ÁÓ‰ ˙‡ˆÂ˙ ˙‡ ÍÈ¯Ù‰Ï Â‡ ˙ˆÂ·˜ ‰˙Èȉ ‡Ï ω ¯„ ÔÂ Ï˘ ‰¯˜ÁÓ· ˙ÙÒ ‰ÈÚ· ƉÈÓÊ ˙ȈÈÁ ˙¯Â˜È· Ï˘ Ô¯ÎÈʉ ¯„Ú‰ ‰˙Èȉ ‰¯¯ÂÚ˙‰˘ ¯Á‡Ï Ìȯ˜Á‰ ¨ÌÈ„Ïȉ ·¯˜· ÂÊ ‰Ù˜˙ ÔΠ̇ „ˆÈΠƉ˘ ÌÈ˘È˘ Ï˘ ‰Ù˜˙ ‡Ï˘Î ÌÈÈÁ‰ ÏÚ ÚÈÙ˘‰ ‰Ó Ú·˜Ï Ô˙È ø˙„ÏÈ· ‰¯˜˘ ‰Ó ˙‡ ÌȯÎÂÊ ÌÈ„ÏÈ ÈÏ Â¯ÙÒ˘ ‰ÓÏ È˙·˘˜‰ ÌÈ˘” ‡Ï ̉ÈÈ· ÌȯÈÚˆ‰ Ɖ‡Â˘‰ ÈÏÂˆÈ ÍÎÈÙÏ ¨¯ÈÚˆ‰ ÌÏÈ‚ ÏÏ‚· ¨ÌÂÏÎ Â˘È‚¯‰ ‰‡ˆÂ˙Î ˜Ê Ì‰Ï Ì¯‚˘ ·˘Á ‡Ï Ìȇ ˙˜ÂÈ˙˘ ‰Á‰‰ Æ˙ÂÙÈ„¯‰Ó ‡Ï ‰ÁΉ ¨ÌÈ·‡ÂÎ ˙¯ÎÈÊÓ ÌÈÏ·ÂÒ ¯¯·˙‰ ‰Â¯Á‡Ï ˜¯ ƉÂÎ ‡ÏÎ ¯·ÎÓ ˙ÂÂÁÏ ÌÈÏÂÎÈ ˙˜ÂÈ˙˘ ˜ÙÒ Ì¢ ‡ÏÏ ˘È ÌÈÏ„‚ ̉ ‰·˘ ‰·È·ÒÏ ¨‰Ó‡¯Ë ≠¯È‰ Ì˙ÂÁ˙Ù˙‰ ÏÚ ‰·Â¯Ó ‰ÚÙ˘‰ ”Æ˙È˘Ù‰Â ˙È‚ÂÏÂÈ· ˙˜È„· ‡È‰ ÂÊ ‰„·ÂÚ ÁÈÎÂ‰Ï ˙ÂËÈ˘‰ ˙Á‡ ÔÂӯ‰ ‡Â‰ ¨ÏÂÊÈ˯˜ ÆÏÂÊÈ˯˜‰ ˙Ó¯ ®ıÁω© Ò¯ËÒ‰ ˙ÂÓ¯ ÏÚ ÚÈ·ˆÓ˘ ˙ÂÚˆÓ‡· ˙È˘Ú ‰˜È„·‰Â ¨ÂÈÙ‚· ˙È˘Ú ÂÊ ‰˜È„· ƉËÂ˘Ù ˜Â¯ ˙˜È„· ‰˜„· ω ¯„ Ô ÆÔ„ÈÈÏ Ï˘ ‰ËÈÒ¯·È‡· Ì‚ ÈÎ ‰ÏÂÚ ‰˜È„·‰Ó Æ˘È‡ ≤∞∞≠Ó ¯˙ÂÈ ‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ ÌÈ„ÏÈÏ ¨‰‡Â˘ È„ÏÈÏ ¨Ìȯ·‚Ï
ד
˘„ÂÁ· ‰Ï·È˜ ¨Ï‰ ¯„ Ô ڷ˘Èχ ¯” ‰Ï˘ ¯Â˘„‰ ¯‡Â˙ ˙‡ „˜˙˘‡ È‡Ó ˙„·ÚÓ Æ„Ï‰·˘ Ô„ÈÈÏ ˙ËÈÒ¯·È‡· Ï·ÒÏ ÏÂÎÈ Ì„‡ ÈÎ ‰ÏÂÚ ‰Ï˘ ˯¢„‰ ¯·Ú˘ ˙ÂÈËÓ‡¯Ë ˙ÂÈÂÂÁÓ ¯ÁÂ‡Ó ÏÈ‚· ‰Ù˜˙Ó ˙¯ÎÈÊ ÂÏ Ôȇ ̇ Ì‚ ËÂÚÙÎ ÆÂÊ ÌÈ˘ ‰ÊÓ ˙„·ÂÚ Ï‰ ¯„ Ô ڷ˘Èχ ¯”„ χ¯˘È· ‰ÈÙ‡¯˙ÂÎÈÒÙ‰ ÌÂÁ˙· ˙·¯ ˙¯‚ÒÓ· ¨ÌÈ˘‰ Íωӷ Æ”‰Ï‡”·Â ¨‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ ÌÚ ˙ÈÏÂÙÈˉ ‰˙„Â·Ú ÌÈ„ÏÈ ˙ÂËÂÚ٠ψ‡ ÈÎ Ú·˘Èχ ‰ÈÁ·‰ ÔÈ· „Ï¢ ÌÈ„ÏÈ Ë¯Ù·Â ‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ ˙ÂÏÚÏ ˙ÂÈÂ˘Ú ±π¥±≠±π¥¥ ÌÈ˘‰ ÌÈ·Ï˘· ¯·Ú˘ ˙ÂÈÂÂÁÏ ˙Â¯Â˘˜‰ ˙ÂÈÚ· Ư‚Â·Ó ÏÈ‚· ≠ ̉ÈÈÁ Ï˘ ÌÈÓ„˜ÂÓ‰ ‰ÁÙ˘Ó· ÂÏ„‚ Âχ ÌÈ˘· „Ï¢ ÌÈ„Ïȉ ÔÓÊ· ˙ÂÏ„‚ ˙ÂÏËÏË ‰¯·Ú ¯˘‡ ̉ÈÈÁ ˙¢· ÂÂÁ ‡Ï ̉ ƉÓÁÏÓ‰ ‰‚‰‰Â ÔÂÁËÈ·‰ ˙˘ÂÁ˙ ˙‡ ˙¢‡¯‰ ƉȘ˙ ˙ÂÁ˙Ù˙‰Ï ˙·¢Á‰ È˙˘˜· ¯˜ÁÓ·” ∫ω ¯„ Ô ڷ˘Èχ ÔÈ· ¯˘˜ ˘È˘ ÁÈÎÂ‰Ï ¯˘Ù‡ ̇‰ ¯¯·Ï Ì˙Á¯ ‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ ÌÈ„ÏÈ Ï˘ ˙ÂÈÂÂÁ‰ ¯Â˜ÁÏ È˙Ȉ¯ ÔÎ ÂÓÎ Æ ˙¯Á‡Ӊ ˙È˘Ù‰ ÈÙÏ Â„Ï¢ ‰‡Â˘‰ ÈÏÂˆÈ ÌÈ„Ïȉ ̇ ̉ÈÈÁ ˙¢· ÔÂÁË· ¯˙ÂÈÏ ÂÎÊ ‰ÓÁÏÓ‰ ˙Ù˜˙ ÏÚ ‰Â˘ ‰¯Âˆ· Â·È‚È ¨˙¢‡¯‰ ÌÈ„Ïȉ ¯˘‡Ó ¨‰ÓÁÏÓ‰ ˙ÂÈÂÂÁ ˙ÂÙÈ„¯‰ ƉÓÁÏÓ‰ ÔÓÊ· „Ï¢ ÌÈÏÂÎÈ˘ ÌÈӯ‚ ˘È ̇‰ ÔÂÁ·Ï È˙˘˜È· „˜Ù˙Ï ‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ ÌÈ„ÏÈÏ ¯˘Ù‡Ï ˙¢˜‰ ˙ÂÈÂÂÁ‰ ˙¯ÓÏ ¨‰·ÂË ‰¯Âˆ· ¯˜ÂÁ‰ Ï˘ ÂȇˆÓÓÏ Í˘Ó‰· Ư·Ú˘ ˙ËÈϘ ÔÙ‡˘ Ú·˜ ¯˘‡ ÔÂÒÏÈȘ Ò‰ ÚÈÙ˘‰ ¨‰ÓÁÏÓ‰ ȯÁ‡ ÌÈÓÂ˙ȉ ÌÈ„Ïȉ InFocus אינפוקוס9
Psychologische groei na trauma is mogelijk
E en deelneemster aan onze
maatjesgroep in Haifa zei onlangs dat zij het heel erg vindt dat er een Sjoa is geweest en dat zij die heeft moeten meemaken. Maar ze voegde eraan toe dat nu dat eenmaal zo is, zij in zekere zin ook ‘blij‘ daarmee is, omdat haar ervaringen in de Sjoa haar als mens verrijkt hebben en haar sterker in het leven doen staan. Behalve dat het een ontroerende opmerking is en iets om over na te denken, sluit het aan bij een onderwerp waarvoor de laatste jaren interesse is ontstaan en dat ‘posttraumatische groei‘ wordt genoemd. Posttraumatische groei is een tamelijk nieuw begrip. Lange tijd hoorden we vooral over negatieve verschijnselen na een traumatische gebeurtenis. Want hoewel de meeste mensen na een trauma goed blijven functioneren, ervaren ze soms tegelijkertijd blijvende negatieve gevolgen als nachtmerries, sterke chronische gevoelens van spanning en onverwachte woede-uitbarstingen. Maar tegenwoordig onderkent men dat mensen ook juist een positieve draai aan hun leven kunnen geven als gevolg van de ervaring van trauma. Posttraumatische groei wil zeggen: een positieve verandering in de kijk op het leven na een traumatische ervaring of crisis. Bij traumatische ervaringen moet je niet alleen denken aan oorlogsgeweld of aan slachtoffers van misdaad, ook ernstige ziektes en ongelukken, blijvende handicap of het verlies van een nabij familielid kunnen trauma veroorzaken. Hoe verloopt een proces van posttraumatische groei? Mensen gaan er gewoonlijk vanuit dat hun behoeftes bevredigd zullen worden en dat hun leefwereld veilig is. We nemen aan dat wij voldoende te eten hebben, kunnen kopen wat we nodig hebben en oud zullen worden. Het leven is
10 InFocus אינפוקוס
voorspelbaar en we hebben een zekere mate van controle over de dagelijkse gang van zaken. Een traumatische ervaring doet deze veronderstellingen teniet. Een onomkeerbare situatie laat ons voelen dat we geen controle hebben over ons leven en dat ons leven niet voorspelbaar is. Door zo‘n ervaring gaan we nadenken en herzien we de manier waarop wij in het leven staan. Wanneer bijvoorbeeld een partner overlijdt, moeten we ons bestaan opnieuw inrichten en krijgen we een andere kijk daarop. Bij de verwerking van trauma kunnen we ervoor kiezen om met anderen te praten. Het kan zijn dat op een bepaald moment in het verwerkingsproces je jezelf van een afstand bekijkt en je realiseert dat je iets geleerd hebt door de gebeurtenis. Dat wil niet eenduidig zeggen dat je je plotseling een ander, sterker mens voelt. Vaak is er naast het gevoel van kracht een groter gevoel van kwetsbaarheid. Van posttraumatische groei is sprake als iemand er bewust voor kiest om met het trauma als een deel van haar of zijn levensverhaal te leven, en er iets positiefs mee te doen. Dit betekent dat je ervoor kiest niet in een slachtofferrol te blijven steken, in een gevoel dat het leven jou benadeeld heeft en dat dat nooit meer goedgemaakt kan worden. Deze bewuste keuze opent de weg naar emotionele groei. Emotionele groei vindt plaats nadat enkele voorwaarden vervuld zijn. Deze voorwaarden zijn: ● Acceptatie van het trauma. De fase van zelfmedelijden is voorbij. Je accepteert dat je een traumatische ervaring hebt gehad. Het lijden laat je nadenken. Je krijgt een meer realistische kijk op je leven en je gevoel van innerlijke vrijheid vergroot zich. ● Bevestiging. Na de traumatische ervaring voelde je dat je leven er
niet slechter uit kon zien. Je zag dat mensen egoïstisch zijn en dat het leven niet rechtvaardig is. Je vroeg je af wat de reden en het doel van lijden is. Op de bodem van de put gaan je ogen open voor nieuwe mogelijkheden. Je besluit een positieve houding in het leven aan te nemen, omdat dat het enige alternatief is om uit de donkere put te komen. Je ontdekt betekenis in het leven, omdat geloof in iets waardevols je helpt een toekomst te bouwen. In de bevestiging van het leven geniet je van eenvoudige pleziertjes en ontdek je een schoonheid in het leven, die voorheen vanzelfsprekend leek. ● Vastbeslotenheid. Nadat je koos voor een positieve weg realiseer je je dat je doorzettingsvermogen en vastbeslotenheid nodig hebt. Je weet dat het niet makkelijk is en dat er tegenslagen zullen komen. Maar je bent vastbesloten om daar met moed en vertrouwen mee om te gaan. Het bewandelen van deze weg geeft een goed gevoel, zelfs al bereik je niet precies je doel. ● Vertrouwen. Je voelde je eerst hulpeloos en machteloos en dacht dat je niet meer verder kon. Met je nieuwe vastbeslotenheid en na elke kleine persoonlijke overwinning groeit je zelfvertrouwen echter. Op een gegeven moment zeg je: nu ik dit overleefd heb, kan ik alles overleven. Ik weet dat het leven niet makkelijk is en dat er tegenslagen kunnen komen, maar niets is onoverkomelijk en ik weet dat ik met hulp van anderen de moeilijkheden aankan. Paradoxaal genoeg heb je een gevoel van vertrouwen en controle in je leven, juist door het accepteren van je kwetsbaarheid en door je soms over te geven aan iemand die sterker is dan jijzelf. ● Relaties. Door je ervaringen zijn je ogen geopend voor de noden van anderen. Je wilt anderen helpen. Je ontdekt dat je door anderen te helpen jezelf ook een beetje heelt. De prioriteiten in je leven zijn veranderd, familie en vrienden zijn belangrijker geworden dan persoonlijke successen. ● Optimisme. Je hebt nieuwe hoop. Je spreekt weer op een enthousiaste manier over je Elah Infocus 38 - lente 2008
▼
Psychopraatje
˙ÂÁÈ˘ÂÎÈÒÙ
צמיחה פסיכולוגית לאחר טראומה א
11אינפוקוס InFocus
האם אתם מזהים את עצמכם בסיפור הזה? נשמח לשמוע ולקרוא על התפנית שחלה בחיים שלכם ,האם גם אתם יצאתם מתחתית הבור ,אל התקווה ,האופטימיות והביטחון? ניתן לשלוח סיפורים קצרים של עד 400מילה למערכת אינפוקוס בעברית או בהולנדית. כתבה ותרגמה :ד”ר סוניה לצטר פאו
toekomst en je hoopt dat je aankunt wat je op je weg tegenkomt. Herken je jezelf hierin? Heb je zin om op te schrijven hoe voor jou de ommekeer in je leven heeft plaatsgevonden, van de diepte van de put naar hoop, optimisme en vertrouwen? Stuur je verhaal naar de redactie van de Infocus, misschien kan het geplaatst worden en anderen stimuleren. Dr. Sonia Letzter-Pouw אלה אינפוקוס 38אביב 2008
▼
חת המשתתפות בקבוצת המאטיס בחיפה אמרה לא מזמן ,שרע מאוד שהייתה שואה ושהיא הייתה צריכה לחוות אותה .עם זאת היא הוסיפה ,שאם זה כבר קרה לה ,במידה מסויימת היא ’שמחה’ על כך ,כיוון שחוויותיה בשואה העשירו אותה וגרמו לה להיות אישה חזקה יותר .מעבר לכך שמדובר בהערה מרגשת וחומר למחשבה ,מדובר במושג חדש יחסית הנקרא ה’צמיחה פוסט טראומטית’ ובאנגליתPost-traumatic : ,growthמושג יחסית חדש אשר בשנים האחרונות מתעניינים ועוסקים בו יותר ויותר. מזה זמן רב אנו שומעים על תופעות שליליות המתעוררות לאחר החוויה של אירוע טראומטי .אך למעשה ,רוב האנשים ממשיכים לתפקד טוב לאחר אירוע טראומטי ,אף על פי שבו בזמן הם יכולים לסבול מהפרעות מתמשכות ,כגון סיוטי לילה ,מתח תמידי או התפרצויות זעם פתאומיות .כיום מכירים בכך שאנשים יכולים לתת תפנית חיובית לחייהם כתוצאה מחוויה טראומטית. צמיחה פוסטטראומטית הנה שינוי חיובי בתפיסת החיים לאחר אירוע טראומטי או משבר חיים. מחלות רציניות ,תאונות ,נכות כרונית או אובדן קרוב משפחה יכולים לגרום לטראומה ,לצ ד מלחמה או קורבן פשע. כיצד נראה תהליך של צמיחה פוסט טראומטית? בדרך כלל אנשים סבורים שצרכיהם יסופקו ושהעולם שלהם הוא בטוח .אנחנו מניחים שיהיה לנו מספיק אוכל ,שאנו יכולים לקנות את מה שאנחנו צריכים ,ושנזדקן .החיים נראים צפויים ויש לנו שליטה מסויימת בחיי היום יום שלנו .חוויה טראומטית פוגעת קשות בהנחות אלה .מצב בלתי הפיך מראה לנו שאין לנו שליטה בחיינו ושחיינו אינם צפויים .חוויה קשה גורמת לנו לחשוב שאנחנו צריכים לשנות את הדרך בה אנחנו חיים .למשל כאשר נפטר בן או בת זוג אנחנו צריכים לארגן מחדש את חיינו ותפיסת החיים שלנו משתנה. בעיבוד הטראומה אנחנו יכולים לבחור
לדבר על זה עם מישהו אחר .יכול להיות שבשלב מסויים בתהליך העיבוד ,נסתכל על עצמנו ממרחק מה ונבין שלמדנו משהו עקב האירוע .זה לא אומר שאנחנו מרגישים אך ורק אנשים אחרים ,חזקים יותר .לעתים קרובות לצד הרגשה של כוח, יש הרגשה של פגיעות יותר גדולה. על צמיחה פוסטטראומטית מדברים כאשר מישהו בוחר במודע לחיות עם הטראומה כחלק מסיפור חייו ובוחר לעשות עם זה משהו חיובי .זה אומר שאנו בוחרים לא להישאר בעמדת הקרבן, בהרגשה שהחיים התאכזרו אלינו ושאי אפשר לתקן זאת לעולם .בחירה מודעת זו פותחת את הדרך לצמיחה רגשית. צמיחה רגשית מתקיימת לאחר מילוי מספר תנאים: ● קבלה של הטראומה .שלב הרחמים העצמיים עבר .אנו מקבלים את זה שעברנו חוויה טראומטית .הסבל גורם לחשיבה .נוצרת תפיסה יותר מציאותית בחיים ותחושת החופש הפנימי גודלת. ● אישור .לאחר החוויה הטראומטית ישנה תחושה שהחיים לא היו יכולים להיות יותר גרועים .ראינו שאנשים הם אגואיסטים ושהחיים לא צודקים .שאלנו את עצמנו מהן הסיבות והמטרות של הסבל .בתחתית הבור נפתחות לנו העיניים לאפשרויות חדשות בחיים. מחליטים לקחת עמדה חיובית בחיים, כי זו האופציה היחידה לצאת מהבור השחור .מגלים משמעות בחיים ,מפני שאמונה במשהו ערכי תעזור לנו לבנות עתיד .בשלב של אישור החיים נהנים מהנאות פשוטות ומגלים יופי בחיים, אשר לפני כן נראו כמובן מאליו. ● החלטיות .ל אחר הבחירה בדרך החיובית ,אנו מודעים לכך שאנו זקוקים להחזיק מעמד ולהיות החלטיים .אנו יודעים שלא יהיה קל ושיהיו נפילות. אבל החלטנו להתמודד באומץ ובביטחון. לצעוד בדרך זו נותן הרגשה טובה ,אפילו אם לא נשיג בדיוק את היעדים שלנו. ● בטחון .בעוד שקודם הרגשנו חסרי אונים וחשבנו שאי אפשר להמשיך הלאה. כעת ,עם ההחלטיות החדשה ולאחר הניצחון האישי של כל אחד ואחד ,כמה
שהוא זעיר ,הביטחון העצמי גדל באופן הדרגתי .בשלב מסוים אומרים לעצמנו: אם שרדתי את זה ,אני יכול לשרוד כל דבר. אני יודע שזה לא קל ושיהיו נפילות ,אבל אין דבר שהוא בלתי ניתן להתמודדות. אני יודע שבעזרת אנשים אתמודד עם הקשיים .באופן פרדוקסאלי ,ישנה הרגשת ביטחון ושליטה ,דווקא בגלל קבלת הפגיעות שלנו ולעתים בזכות נתינה את עצמנו למישהו שהוא יותר חזק מאיתנו. ● קשרים .בזכות החוויות שלנו ,נפתחו העיניים למצוקות של אחרים .אנו רוצים לעזור לאחרים .מגלים שעל ידי עזרה לאחר ,ניתן לרפא מעט גם את עצמנו. העדיפויות שלנו בחיים השתנו ,קרובי משפחה וחברים נהיו יותר חשובים מאשר הצלחות אישיות. ● אופטימיות .יש תקווה חדשה .מדברים שוב בהתלהבות על העתיד ומקווים לדעת להתמודד עם מה שנפגוש בהמשך הדרך.
Zogenaamd volwassen maar nog niet rijp
Nu ik een paar boekjes uit de serie
'Kindertijd?', van Elah heb gelezen, ben ik tot de ontdekking gekomen dat er over de 'tussengroep', dat wil zeggen mensen die in de oorlog tussen de 18 en 25 jaar waren, heel weinig is geschreven. Op die leeftijd word je aangezien voor een zelfstandig persoon, maar toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, brak er voor deze groep een heel ingrijpende tijd aan omdat ze weliswaar op de grens van volwassenheid stonden, maar nog geen levenservaring hadden. Ze stonden voor beslissingen waar ze nog lang niet rijp voor waren. Ik spreek bijvoorbeeld over de onderduik. Je kwam in vreemde gezinnen terecht, waar je een groot aanpassingsvermogen nodig had. Je kon jezelf niet meten en door de ingrijpende veranderingen, viel je eigenwaarde weg. Je kon niet verder studeren aan de universiteit of je bekwamen in een vak, terwijl het juist de bedoeling is je op die leeftijd voor te bereiden op een zelfstandig leven. Je moest jezelf volkomen uitschakelen, je innerlijke gedachten wegdrukken en alleen maar proberen om zonder kleerscheuren de oorlog door te komen. Je moest oppassen dat je weerstand niet gebroken werd. Velen gingen overstag en sloegen, geschonden in hun levensopvatting, na die vijf jaar oorlog een volkomen andere weg in dan zij anders gedaan zouden hebben. De eenzaamheid
na de behouden terugkeer uit de onderduik was groot. Doordat ze tijdens de onderduik zichzelf niet konden en mòchten zijn, hadden velen moeite met het leggen van contacten. De enorme geestelijke en ook lichamelijke druk is heden ten dage bij deze groep nog te voelen! Ik behoor ook tot deze groep, alhoewel ik een geweldige onderduik had, vrij kon rondlopen in een klein dorpje en met liefde door een familie werd opgenomen, bij wie ik bijna twee jaar verbleef. Maar het was toch een heel andere omgeving dan ik gewend was (ik kwam uit Amsterdam) en ik moest me volkomen aanpassen om niet op te vallen. Toen ik terugging naar Amsterdam, waar alles en iedereen weg was, viel ik in een groot gat. Ik voelde mij ontzettend ongelukkig. Ik had zoveel verdriet over mijn moeder en mijn zuster Rein die er niet meer waren. Toen ik de verloofde van Rein tegenkwam, zei die tegen mij: de goeden zijn vermoord, het plebs is teruggekomen. Daar kon ik het mee doen. Er was haast niemand meer die mij kende van voor de oorlog. Ik moest altijd bewijzen waar ik vandaan kwam en uit wat voor een huis ik kwam, Ik had geen huis en niets meer. Nadat ik bijna drie weken bij die verloofde had gewoond, ben ik gaan solliciteren als verpleegster. Ik werd in de CIZ aangenomen, maar omdat
ze daar tijdens de oorlog Joodse partners hadden gesteriliseerd, ging ik er weg. Daarna ging ik naar het Wilhelmina Gasthuis. De opvang in Nederland was erg slecht, voor ons allen, de kinderen, meisjes, jongens en ouderen. Ik wilde weg, naar Palestina, daar zou ik voelen dat ik grond onder de voeten had. Ik heb ontzettend gehuild van verdriet. Tot ik daar een streep onder zette, want daarmee kon ik niet overleven. Nu krijg ik alleen nog tranen in mijn ogen als ik het 'Hatikva' hoor. Tijdens de oorlog in Nederland was ik angstig, ik was er niet meer veilig, ik was vogelvrij. Hier ben ik in mijn land, onder Joden, of ze nu lief zijn of niet. Israël was voor velen een redding. Erets Israël gaf hoop en houvast. Doordat wij in een nieuwe omgeving kwamen en wij allen hard moesten werken, zijn vele van deze feiten verdrongen. Pas jaren later, toen Elah opgericht werd, ontstond een mogelijkheid om met bekwame mensen toch min of meer tot jezelf te komen. Een begrijpend antwoord, een luisterend oor voor diegenen die openstonden om over hun innerlijke gevoelens met alle kronkels te praten. Ik weet dat niet alle problemen op te lossen zijn, maar het geduld en de wil tot helpen is er. Vergeten kunnen we niet, maar we kunnen wel leren ermee te leven, hoe moeilijk en aangrijpend het ook is. Noortje de Haas - Hecht
Het cultiveren van de ‘tweede generatie’ Het trauma van Sjoa-slachtoffers
geeft een blijvend litteken, dat niet te genezen is. Misschien is de een minder gewond dan de ander, maar het lijkt mij dat geen therapie deze ervaringen kan verdoezelen of ‘oplossen’. Dan komt de ‘tweede generatie’. Er bestaat uitgebreide professionele literatuur over deze groep; sommige onderzoekers hebben
12 InFocus אינפוקוס
wel psychologische verschillen met controlegroepen gevonden, anderen niet. De ‘tweede generatie’ is mogelijk kwetsbaarder voor hernieuwd trauma. Ik twijfel er niet aan dat ouders die de Sjoa hebben meegemaakt een deel van hun ervaringen overdragen aan hun kinderen, in de ene familie meer dan in de andere, en zelfs binnen hetzelfde gezin meer aan
het ene dan aan het andere kind. Deze erfenis is zo evident, dat in een recent onderzoek in Haifa soldaten van de derde generatie een kleiner aanpassingsvermogen bleken te hebben dan een vergelijkbare groep. Het was zelfs meetbaar of èèn of beide ouders bij de ’tweede generatie’ hoorden. Hoewel er dus geen overweldigende consensus bestaat, is het bestaan van een Elah Infocus 38 - lente 2008
גדולים אך קטנים ÂÒ¯Ò ‰ÓÁÏÓ‰ ÔÓÊ· Ì˘˘ ÔÂÂÈÎÓ Ï·‡ È˙Îω ÔÎÓ ¯Á‡Ï ÆÈ˙·ÊÚ ¨ÌÈ„Â‰È ‚ÂÊ È· ÆWilhelmina Gasthuis≠Ï ¨˙„ÏÈ ¨ÌÈ„ÏÈ ≠ ÂÏÂη „Ï‰· ‰ÎÈÓ˙‰ È˙Ȉ¯ ƉÚ¯‚ ‰˙Èȉ ˙¯‚·Ó Ìȯ‚Â·Ó ˘È‚¯‡ Ì˘˘ È˙·˘Á ÈÎ ¨‰ÈËÒÏÙÏ ÚÂÒÏ È˙Èη ÆÌÈÈÏ‚¯Ï ˙Á˙Ó ‰Ó„‡ ÈÏ ˘È˘ ÈÈÏÚ˘ È˙ËÏÁ‰˘ „Ú Æ·ˆÚÓ ‰·¯‰ ‡Ï ˙‡ÊÎ ‰¯Âˆ· ÈÎ ˙ÂÎ·Ï ˜ÈÒÙ‰Ï È‡˘Î ˜¯ ˙ÚÓ„ ȇ ÌÂÈΠƄ¯˘Ï ÁÈψ‡ ‰ÓÁÏÓ‰ ÔÓÊ· Æ߉˜˙‰ß ˙‡ ˙ÚÓ¢ Ì˘ ‰ÁÂË· È˙˘‚¯‰ ‡Ï ¨È˙„ÁÙ „ω· ÆÌÏÂÎÏ ‰¯ËÓ È˙Èȉ ¨¯˙ÂÈ Ì‡ ÔÈ· ¨ÌÈ„Â‰È ÔÈ· ÆÈÏ˘ ı¯‡· ȇ ԇΠχ¯˘È ı¯‡ ÆÂ‡Ï Ì‡ ÔÈ·Ï ÌÈ„ÓÁ ̉ ‰Â˜˙ ‰˜ÈÚ‰ ‡È‰ ¨ÌÈ·¯Ï ‰Ïˆ‰ ‰˙Èȉ ÆÔ‚ÂÚ ‰˘ÓÈ˘Â ÂÈȉ ‰˘„Á ‰·È·ÒÏ ÂÚ‚‰˘ ÔÂÂÈÎÓ ˙·¯ ˜Á„‰ ¨‰˘˜ „·ÚÏ ÌÈÎȯˆ ˙˙ÂÓڢΠÌÈ˘ ¯Á‡Ï ˜¯ Ɖχ ˙„·ÂÚÓ ˙Ú‚Ï ˙¯˘Ù‡‰ ‰¯ˆÂ ¨‰„ÒÂ ß‰Ï‡ß ‰·Â˘˙ ˙˙Ï ÆÚˆ˜Ó È˘‡ ˙¯ÊÚ· ÍÓˆÚ· ÌÈÁÂ˙Ù˘ ‰Ï‡ ÏÎÏ ˙·˘˜ Ôʇ ‰È·Ó Æ̉È˙¢‚¯ ÏÚ ¯·„Ï ¯˘Ù‡ ȇ ˙‡Ê ÌÈ˘‡ ˙ˆÂ·˜Ï˘ ˙Ú„ÂÈ È‡ ˙ÂÏ·Ò‰ Ï·‡ ¨˙ÂÈÚ·‰ ÏÎ ˙‡ ¯Â˙ÙÏ Ï·‡ ÁÂÎ˘Ï ÏΠ‡Ï ÆÌ˘È ¯ÂÊÚÏ Ôˆ¯‰Â ‰ÓÎ „Ú ¨‰Ê ÌÚ ˙ÂÈÁÏ „ÂÓÏÏ ÏΠÔÎ Æ˘‚¯Ó ‰˘˜ ‰Ê˘
ל
‡٠¯ËˆÏ ‰ÈÂÒ ∫Ì‚¯˙
‰˙Èȉ ‡Â·ÁÓ‰Ó ‰‡ÈˆÈ‰ ¯Á‡Ï ˙„Ȅ·‰ ÂÚ‚Ù ÂÊ ÏÈ‚ ˙ˆÂ·˜Ï ÌÈ·¯ ÌÈÙ˙¢ ƉÏ„‚ ˙·¯˜ ÌÈ˙ÚÏÂ Ì‰Ï˘ ÌÈÈÁ‰ ˙ÒÈÙ˙· ‡Â·ÁÓ·˘ ÔÂÂÈÎ ¨Ìȯ˘˜ ¯ÂˆÈÏ Â˘˜˙‰ ÈÓ ˙ÂÈ‰Ï ¯ÂÒ‡ Ì‰Ï ‰È‰ ۇ ÂÏÎÈ ‡Ï ¯·„ ¨Â˜Á„‰ ÌÈ·¯ ˙¢‚¯ Æ˙Ó‡· ̉˘ È˘Ù‰ ıÁω ÆÌÈÈÙÂ‡Ï ·¯ ˜ÊÏ Ì¯‚˘ ÌÂȉ „Ú ˘‚¯ÂÓ Ì¯‚˘ ̈ډ ÈÊÈى ÆÂÊ ÏÈ‚ ˙ˆÂ·˜ ·¯˜· ÈÙ ÏÚ Û‡ ¨ÂÊ ‰ˆÂ·˜Ï ˙ÎÈÈ˘ ȇ Ì‚ ··Â˙Ò‰Ï È˙ÏÂÎÈ Æ¯„‰ ‡Â·ÁÓ ÈÏ ‰È‰˘ ‰¯Â‚҉ ‰Ë˜‰ ‰¯ÈÈÚ‰ ÍÂ˙· ˙ÂÈ˘ÙÂÁ· ‰ÁÙ˘Ó‰ È„È ÏÚ ‰·‰‡· È˙Ï·˜˙‰Â Ï˘ ÔÓÊ ˙Ù˜˙ ͢ÓÏ È˙‡ ‰¯È˙Ò‰˘ ‰˙Èȉ ‰˘„Á‰ ‰·È·Ò‰ ÆÌÈÈ˙˘ ËÚÓÎ ‰ÏÈ‚¯ È˙Èȉ˘ ‰ÓÓ ÔÈËÂÏÁÏ ‰Â˘ ‰·È·Ò ‰Îȯˆ È˙Èȉ ®Ì„¯ËÒÓ‡· ȇˆÂÓ© ÆËÏ·˙‰Ï ‡Ï˘ Ȅη Ï‚˙Ò‰Ï Ì„¯ËÒÓ‡ ¨‰ÓÁÏÓ‰ ȯÁ‡ È˙¯ÊÁ˘Î ¨ÌÏÚ È˙¯Î‰˘ ÈÓ ÏΠ¨„Â‡Ó ‰˙˙˘‰ ƉÏÏÓ‡ È˙˘‚¯‰ ƘÂÓÚ ¯Â· ÍÂ˙Ï È˙ÏÙ È˙ÂÁ‡ ÏÚ ÈÓȇ ÏÚ ‰·ÂˆÚ ÍÎ ÏÎ È˙Èȉ È˙˘‚Ù˘Î ÆÌÈÈÁ‰ ÔÈ· Âȉ ‡Ï ¯·Î˘ ÔÈȯ ∫ÈÏ ¯Ó‡ ‡Â‰ ¨ÔÈȯ È˙ÂÁ‡ Ï˘ ‰Ò¯‡ ˙‡ È˙Èȉ ‰Ê ÌÚ Æ¯ÊÁ ÍÓÚ‰ ¨ÂÁˆ¯ ÌÈ·Âˉ „Á‡ Û‡ ËÚÓÎ ¯‡˘ ‡Ï Æ˙ÂÈÁÏ ‰Îȯˆ ƉÓÁÏÓ‰ ÈÙÏ˘ ‰Ù˜˙‰Ó È˙‡ ¯ÈΉ˘ ÔÈ‡Ó ¨ÈÓˆÚ ˙‡ ÁÈÎÂ‰Ï ‰Îȯˆ È˙Èȉ „ÈÓ˙ ˙È· ÈÏ ‰È‰ ‡Ï ÆÈ˙Ï„‚ ˙È· ‰Êȇ·Â È˙‡· ˙ÂÚ·˘ ‰˘ÂÏ˘ È˙ÈÈÁ˘ ¯Á‡Ï ÆÌÂÏÎ ‡Ï ˙ÂÈ‰Ï ˙„ÓÚÂÓ È˙˘‚‰ Ò¯‡ Â˙‡ ψ‡ ¨CIZ ÌÈÏÂÁ‰ ˙È·Ï È˙Ï·˜˙‰ Æ˙ÂÁ‡
˙¯„ÒÓ ÌȯÙÒ ‰ÓÎ È˙‡¯˜˘ ¯Á‡ ¨ß‰Ï‡ß ˙˙ÂÓÚ ˙‡ˆÂ‰· ¢øÌÈ„ÏÈ ÂÈȉ¢ ÏÚ ˙·¯ ·˙Î ‡Ï˘ ‰˜ÒÓÏ È˙Ú‚‰ ¨ßÌÈÈÈ·‰ß ˙ˆÂ·˜ ‰ÎÓ È‡˘ ÏÈ‚‰ ˙ˆÂ·˜ ≤µ≠±∏ È· Âȉ˘ ÌÈ˘‡‰ ÏÚ ¨¯ÓÂÏΠƉÈÈ˘‰ ÌÏÂÚ ˙ÓÁÏÓ· ˙ˆÂ·˜ ¯Â·Ú ‰ÏÁ‰ ¨‰ÓÁÏÓ‰ ‰ˆ¯Ù˘Î ‰˘¯„˘ ˙È·ÈÒËȇ „Â‡Ó ‰Ù˜˙ ÂÊ ÏÈ‚ „ÂÚ Ì‰˘ ˙ÂËÏÁ‰ ˙Ï·˜Â ˙ÂÈ˘È‡ ˙ÂÏÂÎÈ ÏÈ‚· ÌÈ˘‡ ÌÓ‡ Æ˙Á˜Ï ÌÈÏ˘· Âȉ ‡Ï Ìȇ ÔÈÈ„Ú Í‡ ¨ÌÈȇӈÚ Ìȯ‚· ̉ ‰Ê Æ·¯ ÌÈÈÁ ÔÂÈÒÈ ÈÏÚ· Ï˘ ‡Â·ÁÓ‰ ˙ÈÈ‚ÂÒ ÏÚ ·Â˙· ¨‡Ó‚Â„Ï ÍȯˆÓ‰ ¯·„ ¨˙Â¯Ê ˙ÂÁÙ˘ÓÏ ÂÚÈ‚‰˘ ÈÓ Æ‰˘„Á ‰·È·ÒÏ ‰‰Â·‚ ˙ÂÏ‚˙Ò‰ ˙ÏÂÎÈ ‡Ï ÈÎ ‰˙Èȉ ‰˘ÂÁ˙‰ Âχ Ìȯ˜Ó· ÏÏ‚·Â ıÂÁ·Ó ÍÓˆÚ ÏÚ ÏÎ˙Ò‰Ï Ô˙È ÏÚ Â¯·Ú˘ ÌÈÈ˙ÂÚÓ˘Ó ÌÈ·¯ ÌÈÈÂÈ˘ ÌÈ˙ÈÚÏ ¨ÌÈ˘„Á‰ ÌÈÈÁÏ Ï‚˙Ò‰Ï ˙Ó ¨ÛÒ· ÆÈÓˆÚ‰ ͯډ ˙˘ÂÁ˙ ‰„·‡ „ÂÓÏÏ ÍÈ˘Ó‰Ï Âχ ÌȇÏÈ‚ È· ÂÏÎÈ ‡Ï Úˆ˜Ó· ˙ÂÁÓ˙‰Ï ‡ ‰ËÈÒ¯·È‡· ÔÂÎ˙‰Ï ÌÈÎȯˆ Âȉ ·˘ ÔÓÊ· ¨Â‰˘ÏÎ ÆÌÈ‡ÓˆÚ ÌÈÈÁÏ ÌÓˆÚ ˙‡ ÏË·Ï Â˘¯„ ¨ÌÈ˘‡ Ì˙‡ ˙·˘ÁÓ‰ ˙‡ ˜ÈÁ„‰Ï ¨ÔÈËÂÏÁÏ ˙‡ ¯Â·ÚÏ ˙ÂÒÏ ˜¯Â Ì‰Ï˘ ˙ÂÈ˯ى ¯‰ÊÈ‰Ï Íȯˆ ˙Èȉ ÆÌÂÏ˘· ‰ÓÁÏÓ‰ Ïη ÌÈ·¯ Ư·˘ÈÈ ‡Ï ÍÏ˘ ‰‚‰‰ Ô‚Ӣ ‰ÓÁÏÓ ˙¢ ˘ÓÁ ¯Á‡Ï ¨Â¯˙È ˙‡Ê Âȉ˘ ‰ÓÓ ÔÈËÂÏÁÏ ‰Â˘ ͯ„· ¯Á· ̉ ƉÏÈÁ˙ÎÏÓ ÌȯÁ·
‘tweede generatie’ toch een vrij algemeen aanvaard feit. Mijn probleem rijst bij het-zichbezig-houden met de Sjoa. Bij de eerste generatie doen sommigen dat compulsief, tegenover degenen op de andere pool die zich volledig afsluiten en het verleden inkapselen, alsof daardoor het trauma niet meer bestaat en het dagelijks leven leefbaar kan worden gemaakt. Hoe ouder we worden, hoe minder dit systeem blijkt te werken. Terug naar de ‘tweede generatie’.
Een van mijn kinderen, in mijn ogen nogal Sjoa-gezond, werd jaren geleden dringend gevraagd om mee te doen met een clubje van ‘tweede generatie’- adolescenten. Ze wees dit gelukkig verbaasd van de hand. Dit is wat ik noem ‘cultiveren’. Waarom moeten wij jongeren aanpraten dat zij binnen een bestaand verschijnsel vallen, als zij dat zelf helemaal niet voelen. Ik krijg soms het gevoel dat organisaties die zich bezighouden met de eerste generatie, het potentiele materiaal
van de ‘tweede generatie’ maar al te gretig aanpakken om hun activiteiten voort te zetten. Dit heeft niets te maken met het gebod dat wij niet mogen vergeten. Ik heb het over persoonlijke pathologie en niet over het feit dat wij Joden en de wereld de Holocaust en andere misdaden tegen de mensheid steeds moeten herinneren en doen herinneren.
נורית דה האס הכט:כתבה
2008 אביב 38 אלה אינפוקוס
Eldad Kisch, Ramat Hasharon
InFocus אינפוקוס13
Elah in de Kehilla
Nederlandse wortels? Groot en gezellig, de Kinderdag… Het oplaten van de ballonnen vond ik het mooist. Kippenvel kreeg ik ervan. De opwinding van de kinderen, zoveel ballonnen, om en bij de 250, en zoveel glimmende en lachende kindergezichtjes. Zelfs de meest drukke kinderen lieten hun bezigheid even in de steek, ouders staakten hun gesprek, iedereen keek de lucht in, die werd gevuld met rood-wit-blauw. Een stukje Holland in de stralende Israëlische Soekkot-hemel. Het begon allemaal mooi bij de aankomst, voor elk wat wils. Jong en oud dook het zwembad in en degenen die liever droog bleven vonden mekaar terug bij een kopje koffie of een fris biertje, begeleid door de gevarieerde muziek van ‘Shabby‘. Zelfs de overvliegende vliegtuigen boven mosjav Bnei Atarot konden de sfeer en gezelligheid niet verstoren. De lange rijen voor de poffertjes en het eten waren een minpunt, maar voor volgend jaar hebben we alvast een mooie oplossing bedacht. De kinderen amuseerden zich geweldig, springkastelen, autopeds, go-carts, zwembad, het kon niet op. Ook de begeleide spelletjes waren een succes: alle kinderen gingen naar huis met een mooi beschilderd T-shirt, volop ‘Lang zal ze leven‘ neuriend. Tijdens de spelletjes konden de ouders genieten van een mooie documentaire over Nederland, en de avond werd afgesloten met een film van onze huisfotograaf die al deze pret op band vereeuwigde. Elah en de IOH hebben er samen iets moois van gebakken, lang zullen ze leven!
2007 מפגש הדורות
Ú‚¯Â Æ˙˜Áˆ ÌÈ„ÏÈ ÈÙ ˙¯˘Ú ¨„ω ȇˆÂÈ ¨Ìȯ·Á ≤µ∞≠Î ˙‡ Ú‚¯Ï ·ÊÚ ÌȘÂÒÚ ÈΉ ÌÈ„Ïȉ ÂÏÈÙ‡ ∫˘˘ Ï˘ „Á‡ ÌÈÈÓ˘Ï ÂÏÎ˙Ò‰ ÌÏÂÎ ¨Ì‰È˙ÂÁÈ˘ ˜ÈÒÙ‰ Ìȯ‰ ¨Ì‰È˜ÂÒÈÚ „ÏÂ‰Ó ˙ˆ˜ ÆÏÂÁÎÂ Ô·Ï ¨Ì„‡ ÈÚ·ˆ· ÌÈÂÏ·· ‡ÏÓ˙‰˘ Æχ¯˘È ÈÓ˘· ÌȯÈÚˆ ∫ˆ¯Â „Á‡ ÏÎ ¨‰‰Ó „Ïȉ ÌÂÈ ‰È‰ Â˙ÏÈÁ˙Ó ¯·Î ˙‡ ‡ˆÓ ¨ÌÈ˘·È ¯‡˘È‰Ï ˆ¯˘ Âχ ‰Îȯ·Ï ˆ٘ Ìȯ‚·Ó ‰˜ÈÊÂÓ· ‰ÂÂÏÓ ¨˙ˆ ‰¯È· ÒÂΠ‡ ‰Ù˜ ÒÂÎ „ÈÏ Ì‰È¯·Á È· ·˘ÂÓÏ ÏÚÓ Â¯·Ú˘ ÌÈÒÂËÓ‰ ÂÏÈÙ‡ Ɣȷ˘” Ï˘ ˙ÂÂ‚Ó Æ‰ÓÈÚ‰ ‰¯ÈÂÂ‡Ï ÚÈ¯Ù‰Ï ÂÏÎÈ ‡Ï ˙¯ËÚ „ÈÈÓ Â¯ˆÂ ”POFFERTJES ” ÌÈÁÙ˙Ó‰ ÌȘ˙Ó‰ „ˆÏ ÆÌȇ˙Ó Ô¯˙Ù ¯·Î ÂÏ ˘È ‰‡·‰ ‰˘Ï ͇ ¨ÌÈί‡ ÌȯÂ˙ Ì‚ ÆÏη ¨‰Îȯ·· ¨ÌÈËȘ¯Â˜· ¨ÌȘ˙Ó· ¨„‡Ó ‰ ÌÈ„Ïȉ ‰ˆÏÂÁ ÌÚ ‰˙È·‰ ¯ÊÁ ÌÈ„Ïȉ ÏÎ ∫‰Áψ‰ ÂÏÁ ÌȘÁ˘Ó‰ Æ”ÌÈί‡ ÌÈÈÁÏ ‰ÎÊ˙˘” ¨È„ω‰ ¯È˘‰ ˙‡ ÌÈÓÊÓÊÓ ¨‰ÙÈ ‰ÙÈ È¯‡ËÓ˜„ ˯ÒÓ ˙‰ÈÏ Ìȯ‰‰ ÂÏÎÈ ÌȘÁ˘Ó‰ ÔÓÊ· È˘ ¨ÂÏ˘ ”˙È·‰ Ìψ” Ï˘ ˯ҷ ÌÈÈ˙Ò‰ ·¯Ú‰Â ¨„ω ÏÚ Æ‰ÁÓ˘‰ ÏÎ ˙‡ Ëȯ҉˘ ¨Ò˜Ï˘ ȇÂÂω” ¨‡˙ˆ· ‡ÏÙ ÌÂÈ Â˜ÈÙ‰ „ω ÈÏÂÚ Ô‚¯‡Â ’‰Ï‡’ Æ”ÌÈί‡ ÌÈÈÁÏ ÂÎÊÈ˘ אירית ממן:כתבה ‡‚¯ÂÈ≠‡È·Ï ˙¯ ∫‰Ó‚¯˙
Iriet Maman
‘k Heb mijn wagen volgeladen... Vlak voor de eeuwwisseling gingen we een kijkje nemen bij de groep Kontakt Tsafon, waar oudNederlanders in de gelegenheid zijn elkaar te ontmoeten onder het genot van een hapje en een drankje. We vonden het daar heel gezellig en vroegen ons af of wij ook zoiets konden organiseren voor ònze leeftijdsgroep (±30 tot 60 jaar). Al snel daarna hebben we met hulp van Sonia LetzterPouw en Mirjam Kan de groep Jong Belegen opgericht. De naam was door Mirjam bedacht en die vonden we heel toepasselijk. Door de jaren heen ontstond een hecht organisatiecomité, bestaande uit, Alice de Bresser, Bep David, Katrien Nakar, Piet Stroomer, Mirjam Kan en wijzelf: Ingrid Kedem en Renate Shen. Onze vergaderingen zijn een bron
14 InFocus אינפוקוס
van ideeën die ofwel met een lach van de tafel worden geveegd ofwel met verve ten uitvoer worden gebracht. Hierdoor hebben wij vaak originele en fijne bijeenkomsten. Het opstellen van programma´s is niet altijd gemakkelijk en soms moet op het allerlaatste moment iets anders bedacht worden. We vinden zelf dat we geslaagde bijeenkomsten hebben, altijd opgeluisterd door de mobiele bibliotheek, die op zichzelf al een trekpleister is voor lees- en praatgrage mensen. Vrijwel aan het begin van Jong Belegen kwamen we op het idee om die mobiele bieb op te richten en dat was een schot in de roos. Al acht jaar lang brengen we onze boeken naar Jong Belegen (Ginosar), Kontakt Tsafon (Amiad) en Noorderligt (Sde Nechemia).
Bijna alle boeken zijn gedoneerd en we mogen ons gelukkig prijzen dat de gulle gevers vaak hun allernieuwste boeken afstaan. We vinden het een voorrecht om mensen van dienst te zijn bij het kiezen van een boek en hebben het gesjouw er graag voor over. Het vrijwilligerswerk betekent voor ons een ommekeer in en een verrijking van ons leven, omdat we veel Nederlanders leren kennen die we anders wellicht nooit ontmoet zouden hebben. We staan elkaar bij in goede en in slechte tijden, en we hopen er nog lang mee door te gaan, tot we Oud Belegen zijn geworden. We nemen dus al onze levensdagen altijd boeken en Nederlanders op onze wagen. Ingrid Kedem en Renate Shen Elah Infocus 38 - lente 2008
‰Ïȉ˜· ‰Ï‡ סופגניות:ה”קדירה” בחדרה וחנוכיות לחנוכה
Hutspot eet soefganiot en creeert chanoekiot Het beloofde een gezellige avond te worden bij Hutspot Hadera op 29 november. En dat werd het ook! Al bij aankomst was de sfeer opperbest, genietend van een lekker bakkie, speculaas en pepernoten werd er uitgebreid bijgekletst. Ook was er gelegenheid mooie dingen te kopen van Jad Davids en waren er weer Nederlandse boeken en tijdschriften om mee naar huis te nemen. Toen was het tijd voor het actieve en creatieve gedeelte van de avond: het maken en beschilderen van chanoekiot, onder de zeer deskundige leiding van Tzipi Bitan. Nou mensen, daar werd gewerkt. Jong en oud waren druk bezig van hun chanoekia een prachtig exemplaar te maken. Met rode gezichten , schilderend en druk babbelend, kwamen er heel wat mooie chanoekiot tevoorschijn. Natuurlijk ontbraken de soefganiot niet, die met smaak werden verorberd. Na deze gezellige avond ging iedereen huiswaarts, uitkijkend naar de volgende bijeenkomst.
≤π≠· Í¯Ú˘ ‰¯„Á· ”‰¯È„˜”‰ Ï˘ ˘‚ÙÓ· ÂÈ˙˘ ¨‰ÒÈη ¯·Î ‰‡ÏÙ ‰¯È‡ ‰˙ȉ ¯·Ó·Â· „ÈÓ ¨Ô˯ÙÙ ҇ϘÙÒ ˙ÂÈ‚ÂÚ ÌÚ ÌÈÚË ‰Ù˜ „È”Ó ‰È˜Ï ÌÈÙÈ Ìȯ·„ Âȉ ƉÁÈ˘ ‰Á˙Ù˙‰ ÂÏÂÎÈ˘ ˙Ȅω· ˙Ú È·˙ΠÌȯÙÒ Ì‚Â ”҄„ Ɖ˙È·‰ ˙Á˜Ï ˙¢ÚÏ ≠ ˙È˙¯ÈˆÈ ˙ÂÏÈÚÙÏ ÔÓʉ ÚÈ‚‰ ʇ ‡ ÈÙȈ Ï˘ ˙ȈӉ ‰˙ί„‰· ˙ÂÈÎÂÁ Ú·ˆÏ ÆÔ˙È· ˘‡¯‰ ÏÚÓ „Ú ÌȘÂÒÚ Âȉ ÌȯÈڈ Ìȯ‚Â·Ó ÌÚ Æ¯˙ÂÈ· ‰Ùȉ ‰ÈÎÂÁ‰ ˙‡ ˙¢ÚÏ ‰Ùȇ˘· ¯ˆÂ ¨ÌÈËÙËÙÓ ÌÈڷˆ ¨ıÓ‡ÓÓ ˙ÂÓ„‡ ÌÈÙ ¨˙ÂÈ‚ÙÂÒ‰ ¯ÒÁ ‡Ï˘ Ô·ÂÓÎ Æ˙ÂÈÙ‰ÙÈ ˙ÂÈÎÂÁ ÆÔÏÎ‡Ï Â‰ ¯˘‡ ÌÈÎÁÓ ¯·Î ‡ ¨‰‰Ó ÁψÂÓ ‰È‰ ·¯Ú‰ Ɖ‡·‰ ‰˘È‚ÙÏ חדרה, חסקה בונה:כתבה ‡¯‚¯ÂÈ≠‡È·Ï ˙¯ ∫‰Ó‚¯˙
Geske Boneh, Hadera
)מתוך שיר הולנדי( הקמת הספרייה הניידת...עגלתי מלאה Ô·‡ ‰ÂÂ‰Ó ¯˘‡ ¨”˙„Èȉ ‰ÈȯÙÒ‰” Ï˘ ‰‡Â·· ÆÁÁ¢Ï ‡Â¯˜Ï ÌÈ·‰Â‡ ¯˘‡ ÌÈ˘‡Ï ˙·‡Â˘ „ÂÒÈÈ ÏÚ Â·˘Á ‰ˆÂ·˜‰ ˙ÂÏÈÚÙ ˙ÏÈÁ˙· ¯·Î Æ˙È„ÈÈÓ ‰Ï„‚ ‰Áψ‰ ‰˙Èȉ Ô· ÂÊ ÂÊÎ ‰È¯ÙÒ ÌȯÙÒ‰ ˙‡ ˙Â‡È·Ó Â‡˘ ÌÈ˘ ‰ÂÓ˘ ¯·Î ˘Ë˜”Ï ¨®¯Ò‚©”‰¯ÈÚˆ‰ ‰È·‚”Ï ÂÏ˘ Âȇ˘ Ì˘ „ÂÚ ≠ ”Noorderligt” ®„ÚÈÓÚ© ”ÔÂÙˆ Æ®‰ÈÓÁ ‰„˘© ”ÔÂÙˆ‰ ¯Â‡”Î ‡Ï‡ Ì‚¯˙Ï Ô˙È ‰Ó¯˙· ÂÏ·˜˙ ‰ÈȯÙÒ· ÌȯÙÒ‰ ÏÎ ËÚÓÎ ÌÈÓ¯Â˙ ¯˘‡ ÌÈ·ÂË ÌÈ˘‡ ˘È˘ ˙¯˘Â‡Ó ‡ ˙ÂÏ‚ÂÒÓ Â‡˘ ÂÏ „·ÎÏ ÆÌÈ˘„Á‰ ̉ȯÙÒ ˙‡ ˙·ÁÂÒ Â‡Â ¯ÙÒ ˙¯ÈÁ·· ÌÈ˘‡Ï ¯ÊÚÏ ˙ÂÈ‰Ï Æ̘ÓÏ Ì˜ÓÓ ÌȯÙÒ‰ ˙‡ ‰ÁÓ˘· ÈÙÓ ¨ÂÈÈÁ ˙‡ ‰¯È˘ÚÓ ˙·„˙‰‰ ˙„Â·Ú ‡Ï Èχ˘ ÌȄω ‰·¯‰ ÌȯÈÎÓ Â‡ ˙Ú΢ ·ÂË· È˘Ï „Á‡ ÌȯÊÂÚ Â‡ ÆÌÏÂÚÏ ˙¢‚ÂÙ ÂÈȉ ÔÓÊ ‰·¯‰ „ÂÚ ÂÊ ‰„·ڷ ÍÈ˘Ó‰Ï ÌȘӠ¨Ú¯·Â ÂÈÈÁ ÈÓÈ Ïη ÔÎÏ Æ”‰˘È ‰È·‚”Ï ÍÂÙ‰˘ „Ú ≠ ÆÌȄω ÌȯÙÒ· ‰‡ÏÓ ”Â˙Ï‚Ú”
אינגריד קדם ורנטה שאן:כתבו ‡‚¯ÂÈ≠‡È·Ï ˙¯ ∫‰Ó‚¯˙
2008 אביב 38 אלה אינפוקוס
˙ˆÂ·˜ ˙‡ ¯˜·Ï ÂÚÒ ‰‡Ó‰ ÛÂÏÁ ÈÙÏ ˙ˆ˜ „ω ȇˆÂÈÏ ˘‚ÙÓ ÌÂ˜Ó ¨”ÔÂÙˆ ˘Ë˜” Âχ˘Â „‡Ó ÂÈÚ· ÔÁ ‡ˆÓ ÔÂÈÚ¯‰ ÆÌȯ‚·Ӊ ‰Ê Ô‚ҷ ‰˘Ó Ô‚¯‡Ï ‡ Ì‚ ÏΠ̇ ÂÓˆÚ „Ú ÌÈ˘ÂÏ˘ ÏÈ‚ ˙·ȷҩ ÂÏÈ‚· ÌÈ˘‡ ¯Â·Ú Æ®ÌÈ˘È˘ ‡Ù≠¯ËˆÏ ‰ÈÂÒ Ï˘ Ô˙¯ÊÚ· ¨ÂÓ˜‰ ‰¯‰Ó· χ¯˘È· ‰Ó˘ ¯˘‡ ‰ˆÂ·˜‰ ˙‡ Ô‡˜ ÌȯÓ ‰È·‚‰ ˙ÈÈ˘Ú˙Ó ‚˘ÂÓ© ¨”Jong Belegen ” ‰È·‚” ÂÚÓ˘Ó È˘ÙÂÁ Ì‚¯˙· ¯˘‡ ¨„ω· ÂÏÂÎÂ Ì˘‰ ˙‡ ‰˙‚‰˘ ‡È‰ ÌÈ¯Ó Æ”‰¯ÈÚˆ Æ®¯˙ÂÈ· Ìȇ˙Ó Â˙‡ ‡ˆÓ „Ú‰ ÆÏÈÚÙ Ô‚¯‡Ó „Ú ¯ˆÂ ¨ÌÈ˘‰ ÛÂÏÁ ÌÚ ¨„„ Ù· ¨¯Ò¯· ‰„ ÒÈχ ¨Ô‡˜ ÌÈ¯Ó ˙‡ ÏÏÂÎ ‰Ë¯Â Ì„˜ „ȯ‚ȇ ‡ ¯ÓÂ¯Ë˘ ËÈÙ ¨¯˜ Ôȯ˘ ÌÈÓÚÙÏ˘ ˙ÂÂÈÚ¯Ï ¯Â˜Ó‰ Ô‰ ÂÈ˙ÂÙÈÒ‡ ÆÔ˘ ÏÚÂÙ‰ χ ÌȇˆÂÈ Â‡ ÍÂÈÁ· ˜¯Ù‰ ÔÓ ÌÈ„¯ÂÈ ˙·¯˜ ÌÈ˙ÈÚÏ ÂÏ ˘È˘ ÍÎÏ ‰·ÈÒ‰ ÂÊ ÆÏ„‚·Â ‡Ï ˙ÂÈÎÂ˙‰ ˙Ή ÆÌȉÓ ÌÈÈ¯Â˜Ó ÌÈ˘‚ÙÓ ¨Ô¯Á‡‰ Ú‚¯· ˘ÓÓ ¨Íȯˆ ÌÈÓÚÙÏ ‰Ï˜ „ÈÓ˙ Æ˙Â˘Ï ˙ÂÂÏÓ Ô‰Â ¨„‡Ó ˙ÂÁψÂÓ ˙Â˘È‚Ù‰ Â˙Ú„Ï
‡·ÒÏ ˙Âί· ȯˉ ‡·¯ ÍÂ˯‰ ‰„ ‰ÓÏ˘ ˙‡ ˙Ï·˜ Ï‚¯Ï ¨ÌÈ„¯Â ¯ÙÎ ¯È˜È ‰ÚÂ˙‰ ¯È˜È ˙‡ Æ˙È·ÈË·¯Ò˜‰
Gelukwensen aan de kersverse overgrootvader Sal de Hartog met het ontvangen van de eeronderscheiding van het dorp Kwar Wradim en de eeronderscheiding van de vereniging van het conservatieve jodendom
InFocus אינפוקוס15
Elah in de Kehilla „‡· ¯Ó ˙‡ ÂÓʉ ÔÁÏ· ‚ÂÈ Ï˘ ÌÈ˘‚ÙÓ‰ „Á‡Ï ˙Ȅω‰ ˙¯ȯ‚˘‰ Ï˘ Ô¢‡¯‰ ¯ÈÎÊÓ‰ ¨ÌÂϯ Â˙ÂÁÈÏ˘ ˙‡ ÌÈÈÒÈ˘ ÈÙÏ ¨ÂÈÙ· ‰ˆ¯È˘ ¨ı¯‡· Æı¯‡· ˙„ÏÂ˙ ˙‡ ÌÂϯ „‡· ¯Ó ÂÏ ¯ÙÈÒ Â˙‡ˆ¯‰· Ì˘ ̇ȯÂÒÓ ‰Î¯‡ ͯ„ ‰˙˘Ú ¯˘‡ ¨Â˙ÁÙ˘Ó ÌÂϯ ¯Ó Æ˙È˘È‡ ÂÈÏ‡Â Â¯Â„Ï „ÚÂ Â·Ò È·‡ Ï˘ ‡ˆÂÓ ÌÈÈÈÚÓ Âȉ Âȯ·„ ≠ ˙¯ȯ‚˘· Â˙„Â·Ú ÏÚ ¯ÙÈÒ Æ„Á‡Î ÌÈÚ˘Ú˘Ó ÌÚ ÌÚÙ‰ ¨Â·گ ˙‡ ÚÈ·˘‰Ï ȇ¯Î ‚‡„ „ÈÓ˙ ÂÓÎ °„‡Ó ÌÈÚË ËÏÁ‰· ‰È‰ ≠ ÁÂÏÓ ‚„ ¯ÂÚ˘ ÌÁÏ ‰ÈȯÙÒ‰Ó ÌȯÙÒ Ï‡˘Ï ˙Âӄʉ ÂÏ ‰˙È ÔÎ ÂÓΠƉ„Â˙· „ÈÓ˙ ˙ψÂÓ ¯˘‡ ˙Âӄʉ ¨˙Ȅω‰ ‰˘È˘· ÌÚÙ ˙ÙÒ‡˙Ó ”‰¯ÈÚˆ ‰È·‚” ˙ˆÂ·˜ ÌÎÏ ÂÈ˘Ú Ì‡ ƯÒ‚ ı·˜ Ï˘ Ô„ÚÂÓ· ˙ÂÚ·˘ ¨‰ÓÈÚ‰ ‰¯È‡‰ ÔÓ ˙‰ÈÏ ۯˈ‰Ï ˜˘Á ‡ ∞¥≠∂∂µ¥∏∞¥ ÆÏË ¨Ì„˜ „ȯ‚‡ ÌÚ ¯˘˜ ¯ˆ °·Â¯˜‰ ˘‚ÙÓ‰ ÏÚ ÌÈ˯ÙÏ Æ∞µ∏≠∂∂∂∏≤∞ בטי דה ברסר אליס:כתבה ‡‚¯ÂÈ≠‡È·Ï ˙¯ ∫‰Ó‚¯˙
Jong Belegen Noorden Roggebrood, haring en anekdotes Op een van onze laatste bijeenkomsten was Bud Rellum, eerste secretaris van de Nederlandse ambassade, als spreker uitgenodigd. Hij maakte er een bijzonder geslaagde avond van. Jammer dat hij al zo gauw uit het land zal vertrekken. Bud Rellum ver telde ons zijn familiegeschiedenis, een verhaal dat neerkomt op een lange weg, van een overgrootvader die slaaf was in Suriname tot een achterkleinzoon die het tot bovengenoemde functie heeft gebracht. Verder sprak hij over zijn loopbaan en trakteerde ons op uiterst amusante anekdotes. We verveelden ons geen moment. Zoals altijd was er goed gezorgd voor de inwendige mens, deze keer roggebrood met haring, smullen hoor! En we hadden de mogelijkheid om boeken te lenen uit de Nederlandse bibliotheek, waar altijd dankbaar gebruik van wordt gemaakt. Als Jong Belegenaren komen we eens in de zes weken bijeen in de moadon van kibboets Ginosar. Als je zin hebt ook eens van de gezellige sfeer daar te genieten, neem dan a.u.b. contact op met Ingrid Kedem tel. 04-6654804 of 058-666820. Zij kan je vertellen wanneer de volgende bijeenkomst is. Alice-Betty de Bresser
16 InFocus אינפוקוס
Poto: Riek Levie
,יונג בלחן צפון בטעם לחם שעור וסיפורים...דג מלוח
החלפת משמרת יונג בלחן מרכז
¯Ò¯ ÈËÈ ¨ÙÂ¯Ë È„ÈÏ È„È ÏÚ ±πππ ¯·Â˘‡· ±π≠· „Ò ÊÎ¯Ó ÔÁÏ· ‚ÂÈ „Â‡Ó ¯‰Ó ͇ µ∞´≠ ¥∞ È·Ï ¯Â˜Ó· ˙„ÚÂÈÓ ‰˙ȉ ¨‰ˆÂ·˜‰ ÆÈ· ÆÌÈ˘‚ÙÓ· ÌÈÈÈÚ˙Ó‰ ̉ ∂∞´≠ µ∞ È· ‡˜Â„˘ ¯¯·˙‰ ·‰ ˙ÓÈÂÒÓ ‰Ù˜˙ ¯Á‡Ï ÌÈÈ˘„ÂÁ· ÌÚÙ ‰˘‚Ù ÔÁÏ· ‚ÂÈ ˙ˆÂ·˜ ·Â¯ ‰ÏÈÁ˙ Ɖ·È˘ÁÏ ÌÈÙÒ ÌÈÙ˙¢ ˙¯ÊÂÚ ÌÈÈ„ÈÏ ÌÈ˜Â˜Ê Â‡ ÈÎ ·Â¯ ÆÌÓÊÓ Ì¯˙Ï Â‡· Òȇ ‰¯˘ Ì‚ Ɖ˜ÈȯÓ ȘÈÓ ÔΠȯÁ‡Â ۯˈ‰ ÂÎ¯Ú ÌÈ˘‰ ∏Ƶ Íωӷ ƯÂÊÚÏ ‰ÚÈ‚‰ ÔÈχ ÂȯÁ‡Â „ȘÙ˙ ˙‡ ÌÈÈÒ ¨ÌÈʇϘ¯ËÈÒ ¨ÌÈË¯Ò ¨˙‡ˆ¯‰ ÂÏÏ΢ ÌÈÁψÂÓ ÌÈ˘‚ÙÓ ˙¯˘Ú ƉÓÁ ‰¯È‡ ‰˙‡ „ÈÓ˙ ¯„‰ „·ÈÎ ¨˙ÂÈ‚ÙÂÒ ˙ÓÈÈÒÓ È‡ ·¯ ¯Úˆ·Â ¨ÌÈÈÚˆ˜Ó ®ÌÈ„ÏÈ© ÌÈÈ˘È‡ ÔÓÊ ÈˆÂÏȇ ÏÏ‚· ‡Â‰˘ ȄΠÈÓÂ˜Ó ˙‡ ‡ÏÓÈ „‡Èȯ ÆÔ‚¯‡‰ ˙ˆ· ȄȘÙ˙ ˙‡ ÂÈ˘ÎÚ ‚ÂÈ ˙ÂÂˆÏ ·„˙‰Ï ÌÈÎÒ‰ Ô„ Ì‚ Ô‚¯‡Ó‰ ˙ˆ· „ÈÁȉ ¯·‚‰ ‰È‰È ‡Ï ÆÊÎ¯Ó ÔÁÏ· ÛÂ˙È˘ ÏÚ ˙¯„‰‰ ’˙¯·‚’Ï ·Ï ·¯˜Ó ˙Â„Â‰Ï ‰ˆÂ¯ ȇ ¨ÌÂÈÒÏ ÈÙ˙˙˘Ó ÏÎ ÌÚ „ÁÈ ÌÎÏ ˙ÏÁ‡Ó ȇ ƉÏȉ˜Ï ‰Ó¯˙‰Â ‰ÏÂÚÙ‰ ÆÌȯ„‰ ÌÈ˘‚ÙÓ „Â‡Ó ‰·¯‰ „ÂÚ ÔÁÏ· ‚ÂÈ ,באהבה יעלה כהן
Jong Belegen Centrum - Wisseling van de wacht Op 19 oktober 1999 organiseerden Lidy Tropp, Jetty Rosner en ondergetekende de eerste bijeenkomst van Jong Belegen Centrum. Jong Belegen Centrum zou een groep worden voor mensen tussen de veertig en de zestig, maar al snel bleek dat juist de vijftig- en zestigplussers veel zin hadden in een gezellige groep. Eens in de twee maanden kwamen we bij elkaar. Om die samenkomsten te regelen, hadden we meerdere handen en hoofden nodig. Rob kwam erbij en daarna Micky en Marijke. Ook Sera en Ines gingen meedoen. Rob stopte ermee en Eveline stond klaar om haar handen uit de mouwen te steken. De afgelopen achtenhalf jaar hebben we tientallen succesvolle bijeenkomsten gehad met lezingen, films, Sinterklazen, Zwarte Pieten en soefganiot, heerlijke hapjes en altijd weer die vertrouwde, warme sfeer. Ik stap nu uit het organisatieteam omdat ik het heel erg druk heb met werk, huis en kindjes. Reynoud gaat het van mij overnemen en opdat hij niet als enige man in het team komt te zitten, heeft ook Dan toegezegd daarvan lid te worden. Ik wil hierbij de ‘dames‘ heel erg bedanken voor al die jaren van fijne samenwerking en wens jullie met alle Jong Belegendeelnemers nog heel veel mooie bijeenkomsten toe. Liefs, Yaela Cohen Elah Infocus 38 - lente 2008
‰Ïȉ˜· ‰Ï‡ אמסטרדםJMW כנס ÏÎÏ ÆÔÓÊ‰Ó ˜ÏÁ· ÁΠ‰È‰ Hans Vuijsje ¨ÌÈ„ÏÈ© ı¯‡· Ìȷ¯˜ Âȉ ÌÈÙ˙˙˘Ó‰ ˜ÏÁ Æ®‰Ó„ΠÌȄ„ ¨˙ÂÈÁ‡ØÌÈÁ‡ ¨ÌÈ„Î Í˘Ó· ¯·Ú· ¯¯Â‚˙‰ Û‡ ÌÈÙ˙˙˘Ó‰Ó Æ„ÏÂ‰Ï ·Â˘ ¯ÊÁ ı¯‡· ˙¢ ˙ÂÙ˜˙ ÂÈÈÚ˙‰ ‡Ï ÌÈÙ˙˙˘Ó‰ Â˙Ú˙Ù‰Ï ÌȘÂÓÚØÌÈÈ˘‚¯ ÌÈ˘ÙÒ‡ ÏÚ ÔÂÈ„· ÏÚ ÚÂÓ˘Ï Âˆ¯ ̷¯ ƉȂÂÒ‰ Ï˘ ¯˙ÂÈ ı¯‡Ï ‰ÈÈÏÚ‰ ‡˘Â Ï˘ ÌÈ¢ ÌÈ˷ȉ ÌÈÈÒÈÙ ÌÈ˷ȉ Ô‚Π¨È˘ÈÏ˘‰ ÏÈ‚· Ô˙Ó ¨˙·‡ È˙·· ¯ÂÈ„ ¨ı¯‡· ÌÈÈÁ‰ Ï˘ ƉӄΠÌÈ˘È˘˜Ï ı¯‡· È˙Ï˘ÓÓ ÚÂÈÒ ˙ÂÙÏ Ô‡Ï Ì‰Ï Ôȇ ÈΠ¯Ӈ ÌÈÙ˙˙˘Ó‰ ˙ÂÈ‚ÂÒ ÏÚ È΄Ú ÈÂÈÁ Ú„ÈÓ Ï·˜Ï Ȅη ÂÁψ‰ ËÏÁ‰· ÈΠ¢‚¯‰ ȇ ‰„¯ ÆÂχ ‡„Ò‰ ÌÂ˙·Â ¨˙Âχ˘‰ ·Â¯Ï ‰ÚÓ ˙˙Ï Æ„‡Ó È·ÂÈÁ ·Â˘Ó ÂϷȘ ˙¢ Ô‚ҷ ‰·ÈÒÓ ‰Î¯Ú ÒΉ ÌÂÈÒ· ÂÒÎ˙‰ ¨ÌÈÁÓ‰ ˙ˆ ¨ÂÁ‡ ÆÌÈ˘È˘‰ ˙ÂÙ˙˙˘‰‰ ÆÒΉ ÏÚ ·Â˘Ó ÁÂÂÈ„ Ô˙ÓÏ Â¯Â·Ú ‰‡ÏÙ ˙Âӄʉ ‰˙ÂÂȉ Òη ‰ÚÈ‚Ó ÍÎ ÏÚ ¨˙ÈÚˆ˜Ó ԉ ˙È˘È‡ Ô‰ ωӉ „ÚÂÂÏ Ì‚ Ô·ÂÓΠ”JMW”≠Ï ‰„Â˙ Æ”‰Ï‡” ˙˙ÂÓÚ Ï˘ ‰Ï‰‰‰Â
קרולה דרגן:כתבה
Eddo Rosenthal, Evelien Gans, en © ÌÈÓÈÂÒÓ ÌÈÚ˘ ÏÚ ·È‚‰ ®Hans Vuijsje
̯ÂÙ‰ ÔÈ· ÔÂÈ„ Ì‚ Á˙Ù Í˘Ó‰·Â ¨Ë¯Ò· Æ·Á¯‰ ω˜Ï ̉·˘ ÌÈ΄ ÂÁ˙Ù ¯˜Â·‰ ˙ÈÎÂ˙ ÌÂ˙· ÂÙ˙˙˘‰˘ ÌÈ‚¯‡‰ ÌÓˆÚ ˙‡ ‚Ȉ‰ ¯ÓÂÁ Â˙ȇ ‡·‰ ȇ ‰„¯ ÆÒη ÂÏ˘ ˙„ÂÂÊÓ‰© ”‰Ï‡” ˙˙ÂÓÚ ÏÚ ·¯ ‰˙Èȉ Â˙ÁÓ˘Ï Æ®°˙„·Î ËÏÁ‰· Âȉ ÂÁÁ¢ ÆÂÏ˘ Ô΄· ‰·¯ ˙ÂÈÈÚ˙‰ ËÚÓÎ ÒΉ ÌÂÈÒ·Â ¨ÌÈ·¯ ÌÈ˘‡ ÌÚ Ô΄· ‰˙ÂÓÚ‰ Ï˘ ˙¯·ÂÁ ¯‡˘ ‡Ï ÆÂÏ˘ ÔÓʉ ω˜‰ ÌÈȯ‰ˆ‰ ˙˜ÒÙ‰ ¯Á‡Ï ÌÈ¢ Ìȇ˘Â· ˙‡„Ò Ô‚ӷ Û˙˙˘‰Ï ¨˙„‰È ¨‰ÚÂ˙ ¨ÌÈÈÁ‰ ˙ÂÚÓ˘Ó ∫Ô‚Π؇·Ò ˙ÂÈ‰Ï ¨‰ÈˆËÈ„Ó ¨È˘ÈÏ˘‰ ÏÈ‚· ¯ÂÈ„ ˙ÂÁ‰Ï ¢˜·˙‰ ȇ ‰„¯ Æ„ÂÚ ¨‡˙·Ò Mijn familie in ” ∫˙¯˙ÂΉ ˙Á˙ ‡„Ò ‰ÁÙ˘Ó‰”© ”Israel, en ik in Nederland Æ®”„ω· ȇ ¨Ï‡¯˘È· ˙‡ˆÓ ÈÏ˘ ‰„¯ ‡„ÒÏ ÂÏ˘ ˙Ù˙¢Ӊ ‰Î‰· ˙ÂÈ˘‚¯‰ ˙ÂÈÂÚÓ˘Ó· ˙·¯ „˜Ó˙‰ ȇ ˙Âχ˘ ÂÈÏډ ¨ÂÊ ‰È‚ÂÒ Ï˘ ˙¢‰ Æ˙·¯ ˙ÂÓÏÈ„Â ÔÎ≠ÂÓÎ ÆÌÈ˘‡ ±∞≠Î ÂÙ˙˙˘‰ ÂÏ˘ ‡„Ò·
˙˙ÂÓÚ ÔÈ· ‰ÏÂÚÙ‰ ÛÂ˙È˘ ˙¯‚ÒÓ· È· ÂÏ„·Â˜ ‰„¯ ¨ ”JMW” ÔÈ·Ï ”‰Ï‡” ¯·Â˘‡· Í¯Ú˘ ¨Òη Û˙˙˘‰Ï ÂÓʉ ÆÌ„¯ËÒÓ‡· JMW ÌÚËÓ ≠‰ ¯Â„ ‰È‰ ÒΉ Ï˘ „Úȉ ω˜ „ω· „Ï¢ ÌÈ˘‡ ¨Babyboomers Ɖ‡Â˘‰ ȯÁ‡˘ ˙¢‡¯‰ ÌÈ˘· È·Ï˘· ¯·Î ÌȇˆÓ ‰Ï‡ ÌÈ˘‡ ÌÂȉ ÚÓ˙˘Ó˘ ‰Ó ÏÎ ÌÚ ≠ ‰ÈÒÙÏ ˙‚¯‡˙‰ ˙ÂÒÁÈÈ˙‰ Ô˙Ó ‰˙Èȉ ÒΉ ˙¯ËÓ ÆÍÎÓ ˙ÂÓÏÈ„Â ˙ÂÈ‚ÂÒ ¨Ìȇ˘Â Ï˘ ·Á¯ Ô‚ÓÏ ˙ÈÎÂ˙ ÆÈ˘ÈÏ˘‰ ÏÈ‚Ï ¯·ÚÓ· ˙ÂÏÂÚ˘ Òη Æ˙‚Ӡ˙ÈÈÚÓ ¨‰ÙÈ ‰˙Èȉ ÒΉ ÆÌÈ˘‡ ±∂∞≠Î ÂÙ˙˙˘‰ ÂÏ·˜˙‰ ȇ ‰„¯ ÒΉ ̘ÓÏ Â˙Ú‚‰· ˙ȇ¯Á‡‰ ¨Karien Anstadt È„È≠ÏÚ ·¯ ÌÂÁ· ¨¯‡˘‰ ÔÈ· ¨”JMW”≠· ‰È˙ÈÓÚ ¨ÒΉ ÏÚ Ï‰Ó ¨Hans Vuijsje ÌÚ ˙¯Îȉ ÂÎ¯Ú ˙„Â˙ Â˙„Â˙ ˙‡ ÂÈÙ· ÂÚ·‰Â ¨”JMW” Æ”‰Ï‡” ˙˙ÂÓÚ Í¯Ú˘ ¨Ë¯Ò Ô¯˜Â‰ ÒΉ ˙ÁÈ˙Ù ¯Á‡Ï ˯҉ ÆBabyboomers≠‰ ¯Â„ ÔÚÓÏÂ È”Ú Ë·Ó Â˙˘ ÌÈ¢ ÌÈÚË˜Ó ·Î¯ÂÓ ‰È‰ ¯Â¯Á˘· ‰˙ÏÈÁ˙˘ ‰Ù˜˙‰ ÏÚ È‚ÂϯΠÆÌÂȉ ‰ÙÂÒ ÌȈ‡‰ ˘Â·ÈÎÓ „ω „‡Ó ÌÈÈÈÚÓ ÌÈ˘‡Ó ·Î¯Â‰˘ ̯ÂÙ
Conferentie JMW
2008 אביב 38 אלה אינפוקוס
we kennis met Hans Vuijsje, de directeur van JMW, en met de andere stafleden. Na de officiële opening van de conferentie werd een film vertoond die door en voor de babyboomers was gemaakt. De documentaire bestond uit een aaneenschakeling van kleine stukjes film, die chronologisch een beeld gaven van de periode vanaf de bevrijding van Holland tot aan vandaag. Een panel, bestaande uit Eddo Rosenthal, Evelien Gans en Hans Vuijsje, reageerde op de film en op de diverse reacties van het publiek. Na het ochtendprogramma kon men standjes bezoeken, waar verschillende organisaties zichzelf en hun activiteiten presenteerden. Ruda en ik hadden veel materiaal over Elah bij ons (onze koffers waren beslist zwaar!). Tot onze
blijdschap bestond er grote interesse in ons standje en hadden we aan het eind van de conferentie bijna geen materiaal meer over. Na de lunch was er een grote verscheidenheid aan workshops, o.a over de zin en betekenis van het leven, het Jodendom, wonen op oudere leeftijd, meditatie, opa/oma zijn, en nog veel meer. Op verzoek van JMW gaven Ruda en ik een workshop getiteld ‘Mijn familie in Israël, en ik in Nederland‘. Tien mensen namen eraan deel en ook Hans Vuijsje bezocht de workshop. Alle deelnemers vertelden over familieleden die in Israël wonen (kinderen, kleinkinderen, broers en zussen, ooms en tantes enz.). Een deel van de deelnemers was ooit zelf op alija gekomen en weer naar Holland teruggekeerd. Bij de voorbereiding op de vervolg pag. 21
▼
In het kader van de samenwerking tussen Elah en Joods Maatschappelijk Werk namen Ruda Kowadlo en ik in oktober vorig jaar deel aan een door JMW georganiseerde conferentie in Amsterdam. De conferentie was bestemd voor de generatie van de babyboom, dus mensen die vlak na de Sjoa zijn geboren. Vandaag de dag zijn de meeste van die babyboomers bijna pensioengerechtigd. Het doel van de conferentie was aandacht te geven aan een wijd scala van onderwerpen en dilemma‘s rondom ‘ouder worden‘. Het programma was beslist de moeite waard en werd door de 160 deelnemers zeer gewaardeerd. Bij aankomst werden Ruda en ik hartelijk ontvangen door Karien Anstadt, die de verantwoordelijkheid voor de conferentie droeg, maakten
InFocus אינפוקוס17
Activiteiten maart april 2008 Activiteiten
Datum en tijd
Plaats
Leeftijd
Contact
Werkplaats Levenskunst
elke woensdag 11.00
Kehilat Boedapest 15, Tel Aviv
alle
Reynoud van Ginkel 054-7466174
Schrijfgroep onder leiding van Channa Cune
03/03/08 en 31/03/08 10.30 tot 13.30
Channa‘s studio, Hadar Josef
alle
Channa Cune 03-6477838
Schrijfgroep onder leiding van Channa Cune en Michal Aronson
04/03/08 en 01/04/08 om 10.30 tot 13.30
Channa‘s studio, Hadar Josef
alle
Channa Cune 03-6477838 en Michal Aronson
Schrijfgroep onder leiding van Idith Ninary en Michal Aronson
04/04/08 10.00 tot 13.00
Elah kantoor Tel Aviv
alle
Idith Ninary 0522-568989 en Michal Aronson
Schrijfgroep Beth Juliana onder Leiding van Iriet Maman
06/03/08, 20/03/08, 03/04/08 en 17/04/08 10.00 tot 11.30
Beth Juliana
Schrijfgroep onder leiding van Iriet Maman en Michal Aronson
11/03/08 en 08/04/08 17.00 tot 20.00
Elah kantoor Tel Aviv
Schrijfgroep Jeruzalem onder Leiding van Jodie Ras
24/03/08 en 14/04/08 9.30 tot 12.30
Elah kantoor, Jeruzalem, Jabotinsky 10
Jodie Ras 08-6874297
Filmhuis Tel Aviv
04/03/08 01/04/08 en 29/04/08 19.30
Sderot Yehudit 10, Tel Aviv
Reynoud van Ginkel 054-7466174
Filmhuis Jeruzalem
18/03/08 en 07/04/08 19.30
Elah kantoor, Jeruzalem, Jabotinsky 10
Marcelle Zion 02-6737303
Filmhuis Kfar Saba
31/03/08 en 28/04/08 10.15
Beit Bekfar Hadariem, Kfar Saba
Elisheva Auerbach 09-7648399
Lezen en Praten
05/03/08 en 02/04/08 9.45
Bibliotheek Beth Bart, Derech Hebron 56, Jeruzalem
Marcelle Zion 02-6737303
Jong Belegen Noorden
06/03/08 en 10/04/08 18.30
Kiboets Ginosar
40-60+
Ingrid Kedem 04-6654804
De Gulden Middenweg
09/03/08 17.00
Moadon moshav Nahalal
50+
Micky Yaron 04-9898664, 050-5665542
Alternatieve Koffieochtend: De Grijze Massa
12/03/08 en 09/04/08 10/00 uur
Bibliotheek Beth Bart, Derech Hebron 56, Jeruzalem
65+
Ruda Kowadlo 054-4376834
Koffieochtend Jeruzalem
19/03/08 16/04/08 en 30/04/08 10.00
Bibliotheek Beth Bart, Derech Hebron 56, Jeruzalem
65+
Marcelle Zion 02-6737303
Open Huis Jeruzalem
25/03/08 19.30
Elah kantoor, Jeruzalem, Jabotinsky 10
Kun je nog zingen, zing dan mee
26/03/08 10.00
Bibliotheek Beth Bart, Derech Hebron 56, Jeruzalem
Jong Belegen Centrum
26/03/08 20.00
Sderot Jehudith 10, Tel Aviv
Contact Tsafon
27/03/08 15.30
Amiad
70+
Katrien Nakar 050-6518252
Hutspot
02/04/08
Een nog te bepalen cafe
35-65
Geske Boneh 052-3433439; Shlomo Bobbe 04-6225982
Iriet Maman 0544-616185 alle
Iriet Maman 0544-616185 en Michal Aronson
Marcelle Zion 02-6737303
65+
Marcelle Zion 02-6737303 Lidy Tropp 0544-313294
≤∞∞∏ Ïȯه ı¯Ó ˙ÂÈÂÏÈÚÙ Extra Informatie Eenmaal in de week op woensdagochtend kun je meedoen aan oefeningen die je helpen lichaam en geest met elkaar in harmonie te brengen. We doen ademhalings- en bewegingsoefeningen die je gezondheid en vitaliteit bevorderen, en visualisaties om eventuele spanning en stress in je lichaam op te sporen. De oefeningen zijn zo gemaakt dat iedereen kan meedoen, of je nu 25 of 75 jaar oud bent.
De schrijfgroepen zijn voor iedereen die van schrijven houdt en wil uitvinden wat schrijven voor hem of haar kan betekenen. Schrijfgroepen hebben een vast aantal deelnemers, die naar aanleiding van schrijfopdrachten persoonlijke onderwerpen bespreken. Deze schrijfgroepen zijn vol maar als u wilt meedoen aan een schrijfgroep, neem dan contact op met het Elah centrum (03-6910921, of
[email protected]). Zodra er genoeg inschrijvingen zijn, openen we een nieuwe groep.
In het filmhuis worden documentaires over de Nederlands-Joodse geschiedenis en hieraan gerelateerde onderwerpen vertoond. Na elke film is er gelegenheid tot gesprek maar u kunt ook alleen voor de film komen. Wie zich daarvoor aanmeldt bij Elah krijgt maandelijks het programma toegestuurd.
In deze groep lezen we stukjes tekst over familie, over relaties tussen mensen, over het leven vroeger en het leven nu. Dit is een gesloten groep maar nieuwe belangstellenden kunnen zich opgeven bij Marcelle Zion 02-6737303. Zodra er genoeg inschrijvingen zijn, openen we een nieuwe groep. Jong Belegen Noorden organiseert gezelligheidsbijeenkomsten voor enthousiaste (oud-) Nederlanders tussen de 40 en 60+ in het noorden. De bijeenkomsten vinden plaats in de moadon van kiboets Ginosar. De Gulden Middenweg organiseert gezelligheidsbijeenkomsten voor mensen van 50+ in het noorden. De bijeenkomsten vinden meestal plaats in de moadon van moshav Nahalal, maar we maken ook graag uitstapjes. De deelnemers spreken Nederlands en Hebreeuws. Op 9 maart gaan we een film zien. Nadere informatie volgt. Onder leiding van Ruda Kowadlo zullen we een kopje koffie drinken en hersengymnastiek doen door middel van puzzels, quizzen en andere intelligentiespelletjes, om de grijze massa in goede conditie te houden. Koffie met een gesprek, onder leiding van Marcelle Zion. Het Open Huis is een eenmalige gespreksavond over een van te voren bepaald onderwerp. Iedereen is welkom. Naar aanleiding van de film ‘1945 en de kinderen zwegen‘, die op 18 maart vertoond zal worden, zullen we deze avond spreken over ‘To talk or not to talk, that‘s a question.....How to talk, that‘s the real question!‘ U kunt ook deelnemen aan deze avond als u de film niet gezien hebt! Onder begeleiding van onze pianiste Ellis Lehman zingen we Nederlandse, Engelse en Israëlische liedjes.Mensen van buiten Beth Bart zijn ook van harte welkom. Jong Belegen Centrum organiseert gezelligheidsbijeenkomsten voor mensen van 40+ in het centrum van het land. Contact Tsafon organiseert gezelligheidsbijeenkomsten voor mensen van 70+ in het noorden. De bijeenkomsten vinden meestal plaats in de moadon van kiboets Amiad. Gezelligheidsbijeenkomsten voor mensen uit de omgeving van Hadera in de leeftijd van 35-60 jaar. Er wordt zowel Nederlands als Hebreeuws gesproken tijdens de bijeenkomsten.
≤∞∞∏ Ïȯه ı¯Ó ˙ÂÈÂÏÈÚÙ פרטים נוספים
אנשי קשר
הינכם מוזמנים להשתתף כל יום רביעי, בתרגילים שמטרתם להביא להרמוניה בין גוף לנפש .אנחנו עושים תרגילי נשימה ותנועה אשר משפרים את הבריאות ואת תחושת החיוניות .בעזרת דמיון מודרך ניתן לגלות מקומות ומקורות של לחץ בגוף ובמחשבה ולהפיגם. התרגילים מותאמים למשתתפים מכל גיל וכמעט לכל מצב גופני.
ריינאוד ון חינקל 0547466174
גילאים
כל גיל
שפה
עברית/ הולנדית
מקום
קהילת בודפשט ,15תל אביב
תאריך
כל יום רביעי 11:00
שם אירוע
סדנת אומנות החיים
קורס של 10מפגשים ללימוד השפה ההולנדית למתחילים ,עם המורה הנריאטה אלון ,פעם בשבועיים בימי חמישי במשרדי ’אלה’ בתל אביב .אין אפשרות להצטרף לקורס הנוכחי .למעוניינים להירשם לקורס הבא אנא פנו למשרדי ’אלה’ .פתיחת הקורס מותנת במספר המשתתפים.
אירית ממן 0544616185
כל גיל
עברית/ הולנדית
מרכז ’אלה’, יגאל אלון ,157 משרד ,941 תל אביב
06/03/08 19:00
קורס הולנדית מתחילים
אורך המפגש שלוש שעות.
מיכל אהרונסון ועידית נינארי 0522568989
כל גיל
עברית/ הולנדית
מרכז ’אלה’, יגאל אלון ,157 משרד ,941 תל אביב
07/03/08 04/04/08 10:00
קבוצות כתיבה
קבוצת שביל הזהב היא קבוצה חברתית ל אנשים בני 50+שנפגשת ב א זור הצפון ,במועדון של קיבוץ נהלל .במפגש של ה 9במרץ נקרין סרט .המפגשים הבאים יתקיימו בתאריכים הבאים 11 :במאי 6 ,ביולי. פרטים נוספים על המפגשים הבאים ניתן לראות בלוח הפעילויות באתר ’אלה’.
מיקי ירון 049898664
[email protected]
קבוצת דיון לבני הדור השני בהנחייתה של עידית נינארי .הקבוצה החלה ב 19בדצמבר .2007בקבוצה זו אנו דנים בחיי היום יום של המשתתפים ,בזהות שלהם ,בבחירות שהם עושים ,בקריירה ,במשפחה וזוגיות ,בחברה, בפנאי ועוד נושאים שונים עם התייחסות מיוחדת להיותם דור שני .מניסיון קבוצת דור שני שכבר עובדת ,החברים מספרים כי מצאו בחברי הקבוצה אוזן קשבת ובעיקר תמיכה מאנשים המרגישים שעוברים דברים דומים. המעוניינים להשתתף בקבוצה דומה ,ניתן ליצור קשר עם עידית נינארי. הקבוצה נפגשת פעם בחודש במשרד ’אלה’ בתל אביב ,בימי ד’ בין השעות 18:0021:00
עידית נינארי 0522568989
קורס של 10מפגשים ללימוד השפה ההולנדית למתקדמים ,עם המורה הנריאטה אלון ,פעם בשבועיים בימי חמישי במשרדי ’אלה’ בתל אביב .אין אפשרות להצטרף לקורס הנוכחי .למעוניינים להירשם לקורס הבא אנא פנו למשרדי ’אלה’. פתיחת הקורס מותנת במספר המשתתפים.
אירית ממן 0544616185
קבוצת דיון לבני הדור השני בהנחייתה של עידית נינארי. הקבוצה נפגשה במהלך שנת 2007ותמשיך ב .2008הקבוצה סגורה להרשמה .הקבוצה נפגשת פעם בחודש במשרד ’אלה’ בתל אביב ,בימי ג’ בין השעות 17:0020:00
עידית נינארי 0522568989
Elah Infocus 38 - lente 2008
50+
דור שני לניצולי שואה
כל גיל
דור שני לניצולי שואה
עברית/ הולנדית
עברית
עברית/ הולנדית
עברית
מועדון מושב נהלל
מרכז ’אלה’, יגאל אלון ,157 משרד ,941 תל אביב
09/03/08 18:00
12/03/08 09/04/08 18:00
מרכז ’אלה’, יגאל אלון ,157 משרד ,941 תל אביב
13/3/08 19:00
מרכז ’אלה’, יגאל אלון ,157 משרד ,941 תל אביב
25/03/08 29/04/08 17:00
שביל הזהב
קבוצת דור שני חדשה
קורס הולנדית מתקדמים
קבוצת דור שני ממשיכים
אינפוקוס 20 InFocus
Elah in de Kehilla
‰Ïȉ˜· ‰Ï‡
De Gulden Middenweg
Begin oktober kwam - ‘De Gulden Middenweg‘ - groep na lange tijd (vanwege de zomervakantie) weer bij elkaar in de zaal van Nahalal. In de uitnodiging die naar de leden was gestuurd stond: gezellig rond de tafel! En dat was het ook. Het is daar altijd gezellig, want we zijn een gezellige groep en we zitten rond een goed voorziene tafel. We vierden onze eerste bijeenkomst feestelijk met een etentje met van allerlei, zelfgemaakte slaatjes, cakes en dranken. Nathan Barzilai bracht met een glas wijn een toost uit op het nieuwe jaar. Tijdens de bijeenkomst heb ik over mijn boek verteld (mijn levensverhaal) en over de lange weg die ik daarmee ben gegaan. Ik had een exemplaar bij me voor de nieuwe leden, vers van de pers. Na de pauze speelden we een gezelschapsspelletje. Dat ging zo: we zaten rond tafels en om de beurt trokken we een kaartje. Op dat kaartje stond een persoonlijke vraag die men hardop moest lezen en beantwoorden. Af en toe wisselden we van tafel en zo hoorden we allerlei interessante verhalen van verschillende deelnemers. Onze eerste bijeenkomst van het jaar was zeer geslaagd. Nu maar hopen dat ook de volgende bijeenkomsten zo geslaagd zijn en dat we de volgende keer geen lege stoelen meer zien.
▼
Ruth Lavie-Jurgrau Vertaling Esther Pivonia
קבוצת שביל הזהב
GULDEN MIDDEN≠‰ ȯ·Á ¨ÂÙÒ‡˙‰ ¨≤∞∞∑ ¯·Â˘‡· ∑≠‰ ¨Ô¢‡¯ ÌÂÈ· ˙ÈÎ˙· ÆÏω· Ô„ÚÂÓ· ”Ï„‚‰ ˘ÙÂÁ”‰ ˙Ù˜˙ ¯Á‡Ï ‰Â˘‡¯Ï ¨WEG ˜¯Â ¨Gezelling ¨˙ÂÁÏ¢‰ ·È·Ò ÂÏÂÎ ·˘ ÈÎ ·˙Î Ìȯ·ÁÏ ‰ÁÏ˘˘
˙‡ ‰ÂÎ Û˜˘Ï ‰ÏÂÎÈ ¨Ì‚¯˙Ï ˙˙È ‰È‡˘ ¨Âʉ ˙Ȅω‰ ‰ÏÈÓ‰ Ô΢ ¨‰Î „Ú ÂÏ Âȉ˘ ÌÈ˘‚ÙÓ‰ Ïη ̈ڷ ‰Ê‰ ˘‚ÙÓ· ‰˙¯˘˘ ‰¯È‡‰ ÌÈÁÓ˘Â È˘‰ ˙‡ „Á‡ ÌÈ··ÁÓ ‰È¯·Á ¨˙˘·Â‚Ó ‰ˆÂ·˜ ‡È‰ Â˙ˆÂ·˜ ÆÌÚÙ· ÌÚÙ È„Ó ˘‚ÙÈ‰Ï ˙·Î¯ÂÓ ‰˙Èȉ˘ ¨˙È‚È‚Á ¨‰Ï˜ ‰„ÂÚÒ· ÌÈ˘‚ÙÓ‰ ˙˘ ˙ÏÈÁ˙ ˙‡ ‚‚Á ¯·Á Æ˙‡˜˘Ó ˙È· ‰Ù‡Ó ˙‚ÂÚ· ¨ÂÈ„È È˘ÚÓ Ì˜ÏÁ˘ ÌÈËÏÒÓ ˙ί·Ó ‰·ÂË ‰˘ ˙ί··Â ÔÈȉ ÏÚ ˙ÈÒÂÎ ˙Ó¯‰· ͯȷ ȇÏÈʯ· Ô˙ ÆÂÏÂÎÏ ¨ÈÈÁ ¯ÂÙÈÒ ˙·È˙Î Ï˘ ÌÈ˙Á˙Á‰ ͯ„ ÏÚ ‰¯ˆ˜· È˙¯ÙÈÒ ˘‚ÙÓ‰ Íωӷ Æ¯Â‡Ï ‰‡ˆÂ‰‰Ó ¯˘È ¨ÌÈÈ¯Ë ¨Ìȯ·Á‰ ÔÂÈÚÏ ÌȯÙÒ ‰ÓÎ È˙‡·‰Â Ô‰ÈÏÚ ˙ÂÈÒÈ˯ИÏÂÁ Â˙¯‚ÒÓ·˘ ¨È˙¯·Á ˜Á˘Ó ˜Á˘ ¨‰˜ÒÙ‰ ¯Á‡Ï Ɖχ˘ ÏÚ ‰Ú ‰ÈÒÈ˯ΠÂÏ ¯Á· ÌÈÙ˙˙˘Ó‰ ÔÓ „Á‡ ÏΠ¨˙Âχ˘ ·˙Î ÆÂÓˆÚ ÏÚ ¯ÙÈÒ „Á‡ ÏÎ ÍΠԉÈÏÚ ‰Ú˘ Ì„‡Ï ˙ÂÂÂÎÓ Âȉ ˙Âχ˘‰ ÏÎ ¯Á‡ ÔÁÏÂ˘Ï Â· ·˘È˘ ÔÁÏ¢‰Ó ÌÈ˘‡‰ ÔÓ ÈˆÁ „„ ‰Ó ÔÓÊ ¯Á‡Ï ÆÌÈ¢ Ìȯ·ÁÓ ÌÈÈÈÚÓ ÌȯÂÙÈÒ ÂÚÓ˘ ÍÎ Æ˘„Á ·Â·Ò ÏÈÁ˙‰Â ˙Â˘È‚ÙÏ ˙ÂÂ˜Ï ˜¯ ¯˙ ÂÈ˘ÎÚ ˙ÁψÂÓ ‰Â˘‡¯ ‰˘È‚Ù ‰Ï ‰¯·Ú ÍÎ ‰‡·‰ ÌÚÙ· ÈÎ ˙ÂÂ˜Ï ‰ˆÂ¯ È˙Èȉ ‰ˆÂ·˜‰ Ì˘· ¨„È˙Ú· Ì‚ ˙ÂÁψÂÓ °˙ÂÁÏ¢‰ ·È·Ò ¯˙¢ ÌȘȯ‰ ˙ÂÓ˜Ӊ ‡ÏÓ˙È יורגראורות לביא
vervolg pag. 17
Conferentie JMW workshop hadden Ruda en ik ons gericht op de vele gevoelens en dilemma‘s rond dit onderwerp, maar tot onze verrassing was het merendeel van de deelnemers niet echt geïnteresseerd in de gevoelsmatige kanten. Zij wilden meer weten over de praktische aspecten van alija op oudere leeftijd, over het financiële plaatje in Israël, over woonomstandigheden en 2008 אביב 38 אלה אינפוקוס
bejaardenwoningen, over hulp en bijstand door de Israëlische regering etc. Van de deelnemers begrepen we dat zij in Nederland hierover bijna geen relevante informatie kunnen krijgen. Het gaf Ruda en mij voldoening de mensen antwoord te geven op hun vragen, en aan het eind van de workshop kregen wij veel positieve feedback. De conferentie werd afgesloten
met een feest met muziek uit de jaren zestig. Rest ons toe te voegen dat de deelname aan de conferentie een geweldige ervaring voor ons was, zowel in professioneel als in persoonlijk opzicht. Wij willen daarom onze dank uitspreken aan JMW en aan de directie en het bestuur van Elah, die ons deze gelegenheid gaven. Carola Dargan
InFocus אינפוקוס21
Elah in de Kehilla
˙ÂÚ˘ „·Ú ÂÏ˘ ˜ÂÁˆ‰ ȯȯ˘ ÆÌÈ˘‰ ÆÌÂȉ Â˙‡· ˙ÂÙÒ ¨ÌÈÈ˙Ò‰ ÌÂȉ ‰Â¯Á‡ ‰È˙˘ ÒÂÎ „ÂÚ ıÈˆÚ Â„È·Â ÌÈˆÂ¯Ó Â˙È·Ï Â¯ÊÙ˙‰ Æ’‰Ï‡’Ó ÂϷȘ˘ Á¯ÂÙ È˘‡ ÏÎÏ ˙Â„Â‰Ï ‰ˆÂ¯ ȇ ÂÊ ˙Âӄʉ· ÌÂÈ ÂÏ ˜ÈÙ‰Ï ÂÚ„È ¯˘‡ ’‰Ï‡’ ˙˙ÂÓÚ Ì‰ ¨˙ÂÓ˘ ¯ÈÎʇ ‡Ï ƉÊÎ ÌÈÚ ÁψÂÓ Ï˘ ÌȇÏÙ‰ ÌÈ˘‡‰ ¨ÌÏÂÎÏ ÌÈÚÂ„È È˙Ó ÂÏÈ·˘· ÌȈӇ˙Ó ¯˘‡ ¨’‰Ï‡’ ÆÍȯˆ˘ ÔÎȉ ‰¯„Á ¨‰Â· ‰˜ÒÁ חדרה, חסקה בונה:כתבה ‡¯‚¯ÂÈ≠‡È·Ï ˙¯ ∫‰Ó‚¯˙
2007 ’יום ההוקרה למתנדבי ’אלה
¯˘˜Â Û‚‰ ˙˜ÊÁ‰ ¨‰˜ÈÓÈÓ ¨˙ÂÚÂ˙ ˙¯·Â„Ó‰ ‰Ù˘‰ ˙‡ ÌȘÊÁÓ Â‡ ¨ÔÈÚ ˙¯ÙÒÓ˘ Û‚‰ ˙Ù˘· ˘ÂÓÈ˘ È„È ÏÚ Â‡ ÌÈ·˘ÂÈ Â‡ ‰· ‰¯Âˆ‰ ≠ ‰·¯‰ „ÂÚ ¨‰·È·Ò‰ ÌÚ ÂÏ˘ ÔÈÚ‰ ¯˘˜ ¨ÌÈ„ÓÂÚ ¨ÚÓ˘ ‡Â‰ Íȇ Ï˜‰ ¨ÌÈÈ„È· ˘ÂÓÈ˘‰ ̉ Û‚‰ ˙Ù˘ Ï˘ ‰Ï‡‰ ÌÈ˘ÂÓÈ˘‰ ÏÎ ÌÚ ÂÏ˘ ¯˘˜‰ ÏÚ ÌȯÙÒÓ ÌÈ·Â˘Á ÆÂÈÙÏÎ ÂÏ˘ ˙¢‚¯‰ ÏÚ ÂÁÈ˘ ˙·ØÔ· ¨„‡Ó ‰‰Ó ˙È‚È‚Á Ìȯ‰ˆ ˙Á¯‡ ¯Á‡Ï ÂÈË¯Ò Ï˘ ÌȘÏÁÓ ·Î¯Â‰˘ Ë¯Ò Âȇ¯ ÌÈ˯ҷ ÆÔÈÏÙ’ˆ Èϯ’ˆ Ï˘ ÌÈÓÒ¯ÂÙÓ‰ ̉ Ï„‚ „ȘÙ˙ ˙˜Á˘Ó Û‚‰ ˙Ù˘ Âχ ͢ӷ ‰˙˘‰ ‡Ï ¯ÂÓ‰‰˘ ÍÎÏ ˙„Ú
ÌÂÈ” ’‰Ï‡’ È·„˙ÓÏ ‰¯˜Â‰‰ ÌÂÈ ≥∞ر∞Ø∞∑ Íȯ‡˙· ÌÈȘ˙‰ ”ÒÈˇӉ Ɖ‡ÈÏÂÈ ˙È·· ‰¯˜Â‰ ÌÂÈ ’‰Ï‡’ ˙ίÂÚ ‰˘ È„Ó ˙‡ ¯È˜Â‰Ï ˙Â„Â‰Ï ‰¯ËÓ· ¨ÌÈ·„˙ÓÏ ‰ÂÂ‰Ó ÌÈ·„˙Ó‰ Â¯Â·Ú ¨ÌÈ·„˙Ó‰ °ÌÈ„È„È Ìȯ·Á ˘Â‚ÙÏ ˙Âӄʉ ˘‚ÙÓ‰ ‰Î¯·‰ ˙ÂÏÈÓ ˙‚ÂÚ‰ ¨‰Ù˜‰ ¯Á‡Ï ÂÚÓ˘ ’‰Ï‡’ ¯”ÂÈ ¯ÙÈÙ È„È‚ Ï˘ ˙ÂÓÁ‰ ¨Û‚‰ ˙Ù˘ ÏÚ ¨¯Â‡Ï χÂÓÚ Ï˘ ‰‡ˆ¯‰ ˙˜˙¯Ó ‰¯Âˆ· ¯·È„ ¯˘‡ ‰ÏÂÚÓ ‰ˆ¯Ó Æ˙„ÁÂÈÓ Û‚‰ ˙Ù˘˘ „ÓÏ ‰‡ˆ¯‰‰ ˙¯‚ÒÓ· È„È ÏÚ Ìȯ·ÚÂÓ ¯˘‡ ÌȯÒÓ‰ ÏÏÎ ‡È‰
Wat een leuke dag, die maatjesdag. Leuk, gezellig en zeer geslaagd. Het begon al bij aankomst: het was een waar genot de enthousiaste begroetingen te zien van vele mensen die elkaar na korte of langere tijd weer ontmoetten. Na koffie en gebak en na de warme welkomswoorden van Gidi Peiper was het tijd voor de lezing over lichaamstaal van Emmanuel Laor, een voortreffelijk spreker die zijn voordracht op zeer boeiende en speciale wijze hield. Lichaamstaal is het geheel van boodschappen die door middel van gebaren, mimiek, lichaamshouding en oogcontact worden overgebracht. We vertellen elkaar meer dan alleen met woorden en ondersteunen de gesproken taal door het gebruik van lichaamstaal. Onze lichaamshouding de manier van staan, zitten of lopen, het oogcontact, het gebruik van handen, onze stem, de intonatie, al die elementen van de lichaamstaal zijn toonaangevend en vertellen ons over onze relatie met en over de persoonlijkheid en de gevoelens van onze gesprekspartner. Na de feestelijke lunch, die
22 InFocus אינפוקוס
Poto: Riek Levie
Maatjesdag 2007
ieder zich liet smaken, keken we naar een aantal fragmenten uit beroemde films van Charlie Chaplin, waarin de lichaamstaal duidelijk naar voren kwam en die ervan getuigde dat humor door de jaren heen hetzelfde is gebleven. De lachspieren werkten op volle kracht. Na een laatste bakkie ging iedereen zichtbaar voldaan, compleet met bloemetje huiswaarts.
Bij deze mijn hartelijke dank aan allen die deze dag zo gezellig en geslaagd wisten te maken. Ik ga geen namen noemen, ieder van ons kent ze, deze prachtige mensen van Elah, die zich inzetten waar en wanneer nodig.
Geske Boneh, Hadera Elah Infocus 38 - lente 2008
‰Ïȉ˜· ‰Ï‡ Fannie Pasternak - expositie van haar schilderijen
Een paar maanden geleden kreeg ik een ongewoon verzoek van de kleindochter van mevrouw Fannie Pasternak in deze woorden: ,,Mijn grootmoeder is weduwe, woont alleen en haar voornaamste bezigheid is schilderen…. Een paar jaar geleden heeft ze een tentoonstelling gehouden in het huis van een vriendin die niet meer in leven is. De tentoonstelling heeft een paar dagen geduurd en was heel succesvol. Mijn grootmoeder, een overlevende van de Sjoa, bouwde in Israël weer een prachtige familie op. Haar schilderijen zijn kleurrijk en vrolijk, en schilderen is haar manier om haar herinneringen aan de oorlog te verdringen. Mijn grootmoeders grote wens is om nogmaals een tentoonstelling te houden. Het probleem is alleen dat ze geen plaats heeft om te exposeren! Mijn verzoek aan jullie is om mijn grootmoeders wens te vervullen en haar schilderijen tentoon te stellen.‘‘ Dit verzoek maakte mij nieuwsgierig en samen met mijn vriendin, de kunstenares Marga Michaeli, zocht ik mevrouw Pasternak in haar huis op om haar werk te bekijken. De schilderijen van Fannie Pasternak zijn prachtig, kleurrijk, vrolijk en opwekkend. Haar onderwerpen zijn, met een lichte penseelstreek, optimistisch en vol hoop. De expositie was in het kantoor van Elah en is begin januari gesloten. Chen Peiper, coördinator kunst Vertaling: Esther Pivonia
תערוכת פאני פסטרנק ’ציורים במשרדי ’אלה
‡Ï ‰ÈÙ È˙Ï·˜ ÌÈ˘„ÂÁ ¯ÙÒÓ ÈÙÏ ¨˜¯ËÒ٠ȇ٠’·‚ Ï˘ ‰˙„ÎÓ ˙È˙¯‚˘ ∫Ìȇ·‰ Ìȯ·„‰ ˙‡ ÈÏ ‰·˙Î ¯˘‡ ¨¯‰Ê ȯ˜ÈÚ‰ ‰˜ÂÒÈÚ „·Ï ‰¯‚ ¨‰Óχ È˙·Ò” ‰Î¯Ú ÌÈ˘ ‰ÓÎ ÈÙÏÆÆƯÂȈ‰ ‡Â‰ ‰È‡ ¯·Î˘ ‰˙¯·Á Ï˘ ˙È·· ‰Î¯Ú˙ ÌÈÓÈ ¯ÙÒÓ ‰Î¯‡ ‰Î¯Ú˙‰ ÆÂÓÈÚ Æ„Â‡Ó ‰ÁÈψ‰Â ‡Â‰ È˙·Ò Ï˘ ‰ÓÂÏÁ˘ ÔÂÂÈÎ ÌÎÈχ ‰Â٠ȇ Ôȇ˘ ‡È‰ ‰ÈÚ·‰ ¨˙ÙÒ ‰Î¯Ú˙ ͯÚÏ Æ‰È˙Â„Â·Ú ˙‡ ‚Ȉ‰Ï ÏÎÂ˙ · ÌÂ˜Ó ‰Ï ÌÈÁÓ˘ „Â‡Ó ˙¯ÈÈˆÓ ‡È‰˘ ÌȯÂȈ‰ ˜ÈÁ„‰Ï ‰ÏÂÎÈ ‡È‰ Ì˙¯ÊÚ·Â ÌÈÁÓ˘Ó ‡È‰ È˙˘˜· Ɖ¯·Ú Ì˙‡ ˙ÂÚÂÂÊ‰Ó ˜ÏÁ ‰Ï„È‚Â ‰‡Â˘‰ ˙‡ ‰¯·Ú˘ È˙·ÒÏ ÌÈ˘‚‰Ï ‰ÓÂÏÁ ˙‡ ˙¯‡Ù˙Ï ‰ÁÙ˘Ó ı¯‡· ‰Ù ”ƉȯÂȈ ˙‡ ‚Ȉ‰Ï Úˆ‰ ÌÚ „ÁÈ „Â‡Ó È˙‡ ‰ÈÈÚ ‰˙ÈÈÙ È˙ÚÒ ÈχÎÈÓ ‰‚¯Ó ˙ÈÓ‡‰ ¨È˙¯·Á ‰˙È·· ˜¯ËÒÙ ˙¯·‚‰ ˙‡ ˘Â‚ÙÏ Æ‰È¯ÂÈˆÓ Ì˘¯˙‰Ï Ìȷȉ¯Ó ˜¯ËÒÙ È‡Ù Ï˘ ‰È¯ÂȈ ¨‰Â˜˙ Ï˘ ¯ÒÓ ˙ÂÈÓÈËÙ‡ ÌÈȯ˜Ó ԉ ˙¯ÈÈˆÓ ‡È‰ Ì˙‡ Ìȇ˘Â· Ô‰ ÏÂÁÎÓ‰ ˙ÎÈ˘Ó ˙ÂÏÈϘ·Â ˙ÂÈÂÚ·ˆ· ƉÈ˙Â„Â·Ú ˙‡ ˙ÈÈÙ‡Ó‰ ‰˘È‚¯‰ Ư‡ÂÈ ˙ÏÈÁ˙· ‰ÓÈÈ˙Ò‰ ‰Î¯Ú˙‰ רכזת אומנות חן פיפר:כתבה
קבוצת קונטקט צפון
Kontakt Tsafon
Vanuit diverse plaatsen in het noorden, en vooral van kibboetsiem, komen eens in de zes weken niet meer zo heel jonge ex-Nederlanders bijeen in Beit Turquiz van kibboets Amiad. Dat is een heel gezellige ruimte, waar Katrien en Shlomo Golan die middagen op een voortreffelijke manier de gastgevers zijn. Mirjam Kan was de spreekster op de laatste bijeenkomst. Ze had nostalgische plaatjes meegebracht van het Openluchtmuseum in Arnhem. Hoewel de meesten van ons al wat ouder zijn, waren deze beelden toch nog ruim van voor onze tijd. Mirjam vertelde ook van haar spreekbeurten in Nederland over het werk van Elah, en al met al was het weer een geslaagde middag. Op deze bijeenkomsten zijn de meiden van de mobiele bibliotheek ook altijd aanwezig en ook hier is dat een groot succes. Alice-Betty de Bresser 2008 אביב 38 אלה אינפוקוס
„ω ȇˆÂÈ ÌÈ˘‚Ù ˙ÂÚ·˘ ‰˘È˘ È„ÈÓ ¯Á‡Ï ÔÂÙˆ‰ È·Á¯· ÌÈ¢ ˙ÂÓ˜ÓÓ ˙È·”· ÌÈȘ˙Ó ˘‚ÙÓ‰ ÆȄω ÌÈȯ‰ˆ ˙ÂÁÏ¢ ·È·Ò „ÚÈÓÚ ı·˜·˘ ”ÊȘ¯Âˉ ÏÚ ÁÂ¯È‡Ï ‚‡Â„˘ ÈÓ Æ„Â·ÈΠ‰Ù˜ ÒÂÎ ÌÚ ¨ÔÏ‚ Ôȯ˘ ‰ÓÏ˘ ̉ ¯˙ÂÈ· ·Âˉ „ˆ‰ ÆȄω ‡ˆÂÓÓ „ÚÈÓÚ ı·˜ ȯ·Á Ô‡˜ ÌÈ¯Ó ‰¯ÙÈÒ ÌÈ˘‚ÙÓ‰Ó „Á‡· ÏÚ ’‰Ï‡’ ÌÚËÓ „ω· ‰¯Â˜È· ÏÚ ‡È‰ Æ’‰Ï‡’ Ï˘ ˙‚Ӊ ‰È˙ÂÈÂÏÈÚÙ ÌÈÈÈÚÓ ˙ÂÓÂ˜Ó Ï˘ ˙ÂÂÓ˙ ‰˙‡¯‰ Ƅω· ̉¯‡ ¯ÈÚ· ÁÂ˙Ù‰ Ô‡ÈÊÂÓ‰Ó ‰È‚ÏËÒ ¯¯ÂÚ ÌÈ¯Ó ‰‡È·‰˘ ˙ÂÂÓ˙‰ ̉· ¯˜·Ï ˜ÈÙÒ‰ „ÂÚ˘ Ìȯ·Á‰ ψ‡ ÆÌ˙¯ÈÚˆ· Ư˙ÂÈ· ‰‰Ó ÌÈȯ‰ˆ ¯Á‡ ‰È‰ ÏÂΉ ÍÒ ‰ÎÂÊ „ÚÈÓÚ· ˙ÂÈÂÒÎ˙‰‰ Ïη˘ Ô·ÂÓÎ ‰Áψ‰Ï ˙Ȅω‰ ˙„Èȉ ‰ÈȯÙÒ‰ Æ˙„Ó˙Ó אליס דה ברטר: כתבה Șҷ’ˆ¯ ‰˜·¯ ∫‰Ó‚¯˙
InFocus אינפוקוס23
Geschonden heimwee Op
d i ve r s e O p e n H u i s bijeenkomsten van Elah is de afgelopen maanden de documentaire ‘Geschonden heimwee‘ ver toond. De documentaire is het resultaat van het voorstel van de middelbare school ‘Esjel Hanasji‘ (ten noorden van Beersjeva) om in de lessen over de Sjoa niet alleen Polen te behandelen maar ook andere landen , zoals Nederland. Ter voorbereiding van de lessen reisde Dafna Bergman, een leerlinge van de zesde klas, samen met het echtpaar Ruth en Hans Noach, dat was uitgekozen om Nederland te vertegenwoordigen, naar Nederland. Ze hield interviews met Ruth en Hans en met andere overlevenden en probeerde op die manier een compleet beeld te krijgen van wat er in Nederland in de oorlog met Joden gebeurde: de deportaties naar concentratieen vernietigingskampen, de onderduik, het verzet van sommige Nederlanders tegen de nazi‘s en de collaboratie van anderen. De stapsgewijze introductie van antiJoodse maatregelen komt aan bod, de ster, het isolement en de transporten naar de dood. De film vertelt over Nederland voor, tijdens en na de bezetting, over de hervatting van het leven, over alija en het opbouwen van nieuwe toekomst. ‘Geschonden Heimwee‘, geregisseerd door Gilad Ben Tal, is bestemd voor schoolgaande jeugd - in het bijzonder de leerlingen die zich voorbereiden op de Polenreis, voor soldaten en voor andere jongeren. Bij de voorstellingen van Elah waren Ruth en Hans Noach ook aanwezig. De eerste vertoning
24 InFocus אינפוקוס
werd gehouden voor vijftien meiden die vervangende dienstplicht doen en bij Elah een cursus volgden over vrijwilligheidswerk met Sjoaoverlevenden. De andere vijf keren kwamen vooral families, vaak grootouders met kinderen en kleinkinderen. De jongere kijkers kregen dankzij de film een idee van de ervaringen van de Nederlandse Joden en soms gaf de film zelfs de aanzet tot een dialoog tussen de generaties, omdat kinderen en kleinkinderen zich beter konden verplaatsen in en zich verbonden konden voelen met het lot van hun ouders en andere familieleden. De film raakte een gevoelige snaar bij de kijkers. De aanwezigheid van Ruth en Hans, hun bereidheid om vragen te beantwoorden en hun openheid, maakte de bijeenkomsten heel persoonlijk en droeg ertoe bij dat het publiek zich vrij voelde om ook persoonlijke verhalen uit deze donkere tijd prijs te geven. Het verhaal te horen van iemand die het zelf heeft meegemaakt, maakt een diepe indruk. De overlevenden krijgen opeens een naam en blijken mensen te zijn met eigen waarden en opvattingen. De generatie die in de film optreedt is bijna de laatste generatie overlevenden. Hun getuigenis is, samen met de foto‘s, documenten, en voorwerpen die in de film te zien zijn, van groot belang voor de collectieve herinnering. De Sjoa is niet alleen een afschuwelijke periode, maar ook een belangrijke historische les voor de hele mensheid.
‘Geschonden Heimwee‘ zal vòòr Jom Hasjoa nog worden vertoond bij Elah. Het is ook mogelijk een kopie van de film te bestellen. Er zijn twee versies: Hebreeuws met en Hebreeeuws zonder Nederlandse onder titeling. De kosten bedragen NIS 30, inclusief verzendkosten (binnen Israël). Bij bestelling dient men een duidelijk geschreven adres op te geven, de gewenste versie, en een cheque in te sluiten, ten name van: H. Noach P.O.B. 7495 Neveh Noi Beersjeva
’‰Ï‡’ ¨Ë¯Ò· ‰Ùˆ ‡Ï ÔÈÈ„Ú˘ ÈÓ ÏÎÏ ÌÂÈ ˙‡¯˜Ï ˙ÙÒ ÌÚÙ Â˙‡ Ôȯ˜˙ Ɖ‡Â˘‰ ¯·Î˘ ÌÈ·¯ ÌÈÙˆ ˙˘˜· ¯Â‡Ï ÏÚ ÂÓÓ ˜˙ÂÚ Ï·˜Ï ˯ҷ ÂÙˆ ‰ÁÙ˘Ó‰ ˙¯‚ÒÓ· Âȯ˜‰Ï ˙Ó ˙¯˘Ù‡ ˙ÚÎ ˙ÓÈȘ ¨Ô„ÚÂÓ· ‡Ø ÏÏÂÎ Á”˘ ≥∞ ˙¯ÂÓ˙ ˜˙ÂÚ ÔÈÓÊ‰Ï Æχ¯˘È· ÁÂÏ˘Ó ÈÓ„ ∫ÔÈÈˆÏ ˘È ‰Óʉ· Ƙ˙ÂÚ ÁÂÏ˘ÓÏ ˙˜ÈÂ„Ó ˙·Â˙Î ● ˙ȯ·Ú· ∫˙Ù„ÚÂÓ‰ ˯҉ ˙Ò¯‚ ● Û‚· Ì‚¯˙ ÌÚ ˙ȯ·Ú· ‡ „·Ï· Æ˙È„ÏÂ‰Ï Ë¯Ò‰ ƶ ≥∞ ÍÒ ÏÚ ˜’ˆ ● ‰Â ¨∑¥πµ Æ„Æ˙ Á Ò‰ ∫Ï ÁÂÏ˘Ï ÆÚ·˘ ¯‡· ¨ÈÂ
Idith Ninary Vertaling: Ronieth Ilsar Elah Infocus 38 - lente 2008
”בין כאב ”בלגעגוע
ÌÚ ‚ÂχȄ‰ ˙ÂÚˆÓ‡· ˙ÂÚ„ÂÓ ˙¯ÈˆÈÏ Ô˘ ‡Ï ˜ÏÁ ¯Â·Ú ÆÌÈψȉ Ï˘ ̯·Ú ”‰ÁÈ˙Ù‰ ˙ÈȯȔ ÂÊ ‰˙ȉ ÌÈÙ˙˙˘Ó‰Ó ¯˙ȉ ÔÈ· ¯˘Ù‡Ó‰ ¨È¯Â„ ÔÈ· ‚ÂÏ‡È„Ï Ï˘ Ï¯Â‚Ï ¯·Á˙‰Ï ÌÈ„ÎÏ ÌÈ„ÏÈÏ Æ‰ÁÙ˘Ó‰ ¯˙È ÌÈ·Ò‰ ¨Ìȯ‰‰ Ì˘Â¯ ‰¯È‡˘Ó Ô¢‡¯ ¯Â˜ÓÓ ÂÊ ‰ÚÈÓ˘ ¯Â·ÈÁ ˙¯˘Ù‡Ó ÌÈÚÓ¢‰ ÏÚ ˜ÂÓÚ ÌÈ˘‡ ¨ÌÈ˯ÙÎ ‰‡Â˘‰ ˙·¯Â˜ ÌÚ ¯Â„‰ Æ˙ÂÙ˜˘‰Â ÌÈÎ¯Ú ¨˙ÂÓ˘ ÈÏÚ· Ô¯Á‡‰ ¯Â„‰ ËÚÓÎ Âȉ ˯ҷ ÚÈÙÂÓ‰ ¨Ì˙‡ ÚÂÓ˘Ï Ô˙È ¯˘‡ ÌÈψȉ Ï˘ ˙‡ „ÂÓÏÏ ‡Ï ¨˙Âχ˘ Ì˙‡ χ˘Ï ƉȯÂËÒȉ‰ ȯÙÒ Í¯„ ˜¯ ̯ÂÙÈÒ ¯˙ÂÈ· ‰·Â˘Á ÌÈÏÂˆÈ Ï˘ ˙Â„Ú Ô˙Ó Ô¯ÎÈʉ ˙·¯˙ ˙‡ ˙·ˆÚÓ ‡È‰Â ˙Âȉ ¨ÌÈÈ˘È‡ ÌȯÂÙÈÒ ˙ÂÚˆÓ‡· È·È˘Ï˜‰ ‡¯˘ ÌȈÙÁ ÌÈÎÓÒÓ ¨˙ÂÂÓ˙ Æ˯ҷ ¨˘‚¯Ó‰ ÂÎÂ˙ ˙ÂÎÊ· ˜¯ ‡Ï ¨Ë¯Ò‰ ÍÎ ˙ÂÎÊ· ÌÈÙˆ‰ Ï˘ Ì·ÈÏ· ˜ÂÓÚ Ú‚ ÌÈÎÂÓ Âȉ Ì˜ӷ ÂÁÎ Á ҉ ˙¯˘ ˙ÂÙ˘‰ È˙˘· ˙Âχ˘‰ ÏÎ ÏÚ ˙ÂÚÏ ˙‡ ‰ÎÙ‰ ÂÊ ‰„·ÂÚ Æ‰‡ÏÓ ˙ÂÁÈ˙Ù·Â ÌÈÈË˙‡ ÌÈÈ˘È‡ „‡ÓÏ ÌÈ˘‚ÙÓ‰ Û˙˘Ï Á ˘È‚¯‰ ω˜‰Â ‰˙Â‡Ó ÌÈÈ˘È‡ ÌȯÂÙÈÒ· ˯ҷ ÔÂÈ„‰ ƉÏÈÙ‡ ‰Ù˜˙ ÌÈÈ˙Ò‰ ‡Ï · ‚ˆÂÓ˘ ‰Ó·Â ÌÚ ”Íω” ‡Ï‡ ·¯Ú Â˙‡· „ÂÚ Ì‰È˙·˘ÁÓ· ÌÈÙˆ‰ Æ˘‚ÙÓ‰ ¯Á‡Ï ͯ„ ˙¯·Î ·˘ ¨·¯Ú‰Â ˯҉ ˙¯˜‰ ˙„‰ÈÏ ‰¯˜ ¯˘‡ ˙‡ ‚Ȉ‰ ˙‚ˆ‰ ˜¯ Âȇ ¨‰‡Â˘· „ω ˙˜Ù‰ Ì‚ ‡Ï‡ ¨Âȉ˘ ˙ÂÚÂÂʉ ÏÏÎÏ ·Â˘Á ȯÂËÒȉ Á˜Ï Æ˙¢‡‰ ÌÈÚ¯ȇ‰ ÍÏ‰Ó ¯ÂÙÈÒ ÌˆÚ Ïˆ‡ ¯ˆÂÈ ˙Á‡ ‰˘˜ÓÎ „Á‡ È˯‰Â˜ ¯ÂÙÈÒ Ïˆȉ ÛÂÒ ڈӇ ¨‰ÏÁ˙‰ ÏÚ· ˙ÂÈÂÂÁ‰ Ï˘ „·ÈÚ ¯˘Ù‡Ó Ư·Ú Ô˙‡ ˙¢˜‰
עדית נינארי ≤∞∞∏ ·È·‡ ≠ ≥∏ Ò˜ÂÙȇ ‰Ï‡
¯·Óˆ„ „Ú ¯·Â˘‡ ÌÈ˘„ÂÁ‰ ÍÏ‰Ó ˙È·‰ ˙¯‚ÒÓ· ¨’‰Ï‡’ ‰È¯˜‰ ¨≤∞∞∑ „Úȉ ω˜ ÈÙ· ¨ı¯‡‰ Ïη ÁÂ˙Ù‰ ·‡Î ÔÈ·” ȯËÓ˜„‰ ˯҉ ˙‡ ‰Ï˘ ÈÙ· ‰˙ȉ ‰Â˘‡¯‰ ‰¯˜‰‰ Æ”ÚÂ‚Ú‚Ï ‡˘Â· ү˜ ¯·Ú˘ ÈÓÂ‡Ï ˙Â¯È˘ È· ±µ ˙ˆ È„È ÏÚ ¨‰‡Â˘ ÈÏÂˆÈ Ïˆ‡ ˙·„˙‰ Æ’‰Ï‡’ ÌÈ¢ ÌÈ˘‚ÙÓ ‰˘ÈÓÁ ÂÓÈȘ˙‰ ÏΉ ÍÒ ÂÁÎ ˘‚ÙÓ Ïη Æ˯҉ Ô¯˜Â‰ ̉· È· ÌÚ ‡Â·Ï ¯Á· Ì˙È·¯Ó ¨ÌÈ˘‡ ∂∞≠Î ÆÌȄΠÌÈ„ÏÈ ÌÚ ¯˜ÈÚ· ¨‰ÁÙ˘Ó ˙ÈÂÙˆ ‡ˆÓ‰ ¨”‡È˘‰ Ï˘‡” ÔÂÎÈ˙· ˙‡ ·ÈÁ¯‰Ï ˘È ÈÎ ËÏÁ‰ ¨Ú·˘ ¯‡·Ï ˙ÂÙÒ ˙ÂÈ„ÓÏ ‰‡Â˘‰ ÈÚ¯ȇ ˙‡¯Â‰ „ÂÓÏÏ ÔÂÈÚ¯‰ ”„Ï” ÍÎ ÆÔÈÏÂÙ „·ÏÓ ‚Âʉ Ƅω È„Â‰È ˙‡Â˘ ˙‡ ˜ÓÂÚÏ ˙‡ ¯ÙÒÏ ˙Ó ÏÚ ¯Á· Á ҉ ˙¯ ˙„ÈÓÏ˙ ¨ÔÓ‚¯· ‰Ù„ Ɖ‡Â˘· ̉È˙¯˜ ‚Âʉ ÌÚ ‰ÚÒ ¯ÙÒ‰ ˙È·· ·”È ‰˙ÈÎ ‚Âʉ ÌÚ ‰ÓÈȘ Ì˙‡ ˙ÂÂȇ¯‰Â ¨„ÏÂ‰Ï „ÚÏ‚ È„È· ˯ÒÏ ÂÎ¯Ú ÌÈÙÒ ÌÈψȠÆÏË Ô· گȇ˘ ÏÚ ‰ÙÈ˜Ó ‰ÂÓ˙ ‚ÈˆÓ Ë¯Ò‰ ¯·Ú‰˘ Âχ Ɖ‡Â˘· „ω Ȅ‰ÈÏ ÂÁÈψ‰˘ Âχ ¨‰„Ó˘‰‰Â ÊÂÎȯ‰ ˙ÂÁÓÏ ¯˘‡ ˙ÈÓ˜Ӊ ‰ÈÈÒÂÏ·‰Â ¯˙˙Ò‰Ï ÌȈ‡‰ ÌÚ ‰ÏÂÚÙ ‰Ù˙È˘ ‰˜ÏÁ· ‰Ïˆ‰ ȈӇӷ ‰„˜Ó˙‰ ‰˜ÏÁ·Â ÌÈÈ˘˜‰ ÈÂËÈ· È„ÈÏ Ìȇ· ˯ҷ ÆÌÈÎÂÒÓ ÌÂÓÈÒ ∫ÌȄ‰ȉ ÂÂÁ Ì˙‡ ÌÈÈ˙‚¯„‰‰ ̄„ȷ ¨ÌÈ¢‰ ÌȯÂÒȇ‰ ¨ÌȄ‰ÈÎ Æ˙ÂÂÓ‰ χ ÌÁÂÏÈ˘Â ‰‡Â˘· ÌÈÈ˙ÒÓ ÏÈÁ˙Ó Âȇ ˯҉ Ï˘ ˙¯‚ÒÓ ¯ÂÙÈÒ ‡È·Ó ‡Ï‡ ¨‰È˙ÂÚÂÂÊ ‰ÓÁÏÓ‰ ¨„ÏÂ‰Ï ‰˘ÈÏÙ‰ Ì¯Ë ÌÈÈÁ‰ ¯Â¯Á˘‰ ·‡Î ¨ÌÈ¢‰ ‰È‚ ÏÚ ‰ÓˆÚ ‰ˆ¯‡ ‰ÈÈÏÚ‰ ¨„ω· ÌÈÈÁÏ ‰¯ÊÁ‰Â Æ˘„Á „È˙Ú ˙Èȷ ω˜Ï Â˙ÈÈÙˆ ˙‡ ÂÂÂÈΠ˯҉ ȯˆÂÈ ÌÈ„ÈÓÏ˙Ï ¨¯ÙÒ È˙·· ¯Ú‰ È· Ï˘ ÌȯÈڈϠÌÈÏÈÈÁÏ ¨ÔÈÏÂÙÏ Ì˙ÚÈÒ Ì¯Ë È˙Ï·‰Â „ÁÂÈÓ‰ ˘‚ÙӉ ˯҉ ÆÌȯÁ‡ È·¯Ú· Á ҉ ˙¯ ÌÈψȉ ÌÚ ÈÚˆÓ‡ ¯Ú‰ È·Ï Â¯˘Ù‡ ¨ÁÂ˙Ù‰ ˙È·‰ ÌÈÈÒÈÒ· ÌÈ‚˘ÂÓ „ÂÓÏÏ ÂÙ˙˙˘‰˘ „ω È„Â‰È ˙‡Â˘Ï ÌÈ¯Â˘˜‰ ÌÈÈ„ÂÁÈÂ
˙·Î¯‰ ÏÚ Âȉ˘ ÌÈ˘‡ ¯Á‡ ˘ÂÙÈÁ χ ”ÔÊÏ· Ô‚¯·” ÊÂÎȯ‰ ‰ÁÓÓ ≤≥≠Ï Ïȯه· π≠‰ ÔÈ· ”ıȷ¯˔ ±π¥µ Ïȯه· ˙˘ÙÁÓ Û¯Â„ÎÂÓ≠ËÂϷʯ ˙È„Â‰È ˙·Î¯· ÂϷ‰ ‰ÓÚ „ÁÈ ¯˘‡ ¨ÌÈ˘‡ ”ıȷ¯˔ χ ”ÔÊÏ· Ô‚¯·” ÊÂÎȯ‰ ‰ÁÓÓ Æ±π¥µ ÏÈ¯Ù‡Ï ≤≥≠Ï ÏÈ¯Ù‡Ï π≠‰ ÔÈ· χ ÏÈ¯Ù‡Ï ≤µ≠· ‡·Â‰ ̉ÈÈ·Ó ÌÈ„Á‡ ƉÒȯ· ÌÈÏÂÁ‰ ˙È· ‰˙Èȉ ‡È‰Â ˙ÂÏÂˆÈ‰Ó ˙Á‡ ‡È‰ ˙È„Â‰È Â‡ ÌȯÁ‡ ÌÈÏÂˆÈ ÌÚ ¯˘˜· ˙ÂÈ‰Ï ‰ˆÂ¯ ¨Â‰˘ÏÎ Ú„ÈÓ ÌÎÏ ˘È ‰„ÈÓ· Æ̉ȇˆ‡ˆ ∞π≠π∑∞¥∂∂¥ ∫˙Ȅ‰ÈÏ ÏˆÏˆÏ ‡ Æ∞µ≤≠≥∂¥∑∏µµ ‡ Judith Rozenbluth-Morgendorff is op zoek naar mensen die samen met haar tussen 9 en 23 april 1945 met de trein van Bergen-Belsen naar Tröbitz werden vervoerd. Sommige van hen werden op 25 april naar het ziekenhuis in Risa gebracht. Judith is een van de overlevenden en zou graag in contact komen met andere overlevenden of hun nabestaanden. Heeft u enige informatie, gelieve te bellen naar Judith: 09-970 4664 of 052-364 7855. www.jewishvirtuallibrary.org ȇ˜È¯Ó‡ Û˙Â˘Ó ÌÊÈÓΠ̘‰˘ ¯˙‡ ÌÈÙ˙¢Ӊ ÌÈίډ Ì„Ș Â˙¯ËÓ˘ Èχ¯˘È Ú„ÈÓ ‡ÂˆÓÏ Ô˙È ¯˙‡· Æ˙ÂÈ„Ó‰ È˙˘Ï ڂ· ÌÈÂÂ‚Ó ÌÈÓÂÁ˙ ÌÈ¢ Ìȇ˘Â· χ¯˘È ÔÈ· ¯˘˜‰ ÏÚ ”ÌÈȄ‰ȉ ÌÈÈÁ”Ï ÌÈÂ˙ ‡ÂˆÓÏ Ô˙È ÔÎ ÂÓÎ Æ˙ȯ·‰ ˙ˆ¯‡Â ̯ÙÒÓ© ·”‰¯‡· ÌÈ„Â‰È ÏÚ ÌÈÈËÒÈËËÒ Ô˘‰ ̯ÙÒÓ ˜¯ÂÈ Â ˙È„Ó· ¯˙ÂÈ· Ï„‚‰ Æ®˙ÈÓ¯„‰ ‰Ë˜„· ¯˙ÂÈ· ‰¯Â˘˜‰ ”ÌȯÙÒ ˙ÂÁ” Ì‚ ‰˘È ¯˙‡· ÌȯÙÒ ÔÈÓÊ‰Ï Ô˙È ‰· ¨”ÔÂÊÓ‡” ˙¯·ÁÏ Æ‡˘Â·
www.jewishvirtuallibrary.org Op deze site vind je informatie over allerlei facetten van het Joodse leven en over de relatie tussen Israël en de Verenigde Staten, statistieken over Joden in Amerika (het grootste aantal in de staat New York en het kleinste aantal in South Dakota: 300) en een boekwinkel, verbonden met Amazon, waaruit je boeken kunt bestellen. InFocus אינפוקוס25
Een boek wordt geboren Eindelijk is het er, het boek, dat wil zeggen, het is
uitgegeven, gepubliceerd! Net als bij de geboorte van een kind is ook aan dit heuglijk feit een maandenlange zwangerschap voorafgegaan: misselijkheid, gemengde gevoelens, lachen, maar ook huilen, in helse pijn. Nog eerder was er alleen het idee. Een klein zaadje in het bewustzijn. Dit verhaal is het waard om verteld te worden. Maar hoe? Zal ik in staat zijn te schrijven over wat diep in mij sluimert? Zou het niet beter zijn dat het daar blijft, ook al bezorgt het me pijn en verdriet? In deze gemoedstoestand troffen mij Channa Cune en de leden van mijn schrijfgroep. Zij waren het die luisterden, steunden en feedback gaven. De steun was nodig want deze zwangerschap duurde lang, heel lang. Zeven jaar heb ik geschreven in groepsverband en daarna nog een paar jaar thuis, alleen, van aangezicht tot aangezicht met de computer. Ik riep de herinneringen op mij te overspoelen. Na jarenlange pogingen ze juist te begraven, met maar gedeeltelijk succes, kwamen ze. In het begin was het pijnlijk, later leerde ik ze te testen met liefde, ik leerde tegen ze te glimlachen. Ik probeerde weer een klein meisje te zijn en de herinneringen door haar ogen te zien. Alleen zo, geloof ik, is het mogelijk echt te schrijven,
in waarheid te schrijven hoe ik mijn kindertijd ervoer, die in het begin gelukkig was. Met de jaren kreeg het boek gestalte en toen het eindelijk klaar was kwam de geboorte, de uitgave. Zoals de meeste ouders al een kindernaam uitzoeken als het kind nog maar nauwelijks op komst is, zo koos ook ik de naam voor mijn boek vanaf het moment waarop ik wist dat het geschreven zou worden. ‘Wortels in de lucht‘. Evenmin had ik twijfels over hoe de omslag eruit zou zien: het meisje met tassen en een koffer, dat ik getekend had toen ik in het land kwam. Zij is het symbool, zij is ik. Het eindproduct ligt in mijn koesterende handen. Ik heb ervan gehouden vanaf het eerste moment. Ik ben er trots op, ook al zijn er hier en daar foutjes: niemand wordt perfect geboren. En nu is het boek op weg naar de grote wereld en ik zal het nakijken, zoals een liefhebbende moeder haar kinderen nakijkt als ze van huis gaan en hoopt dat ze succes zullen hebben in al hun ondernemingen. H e t b o e k i s t e ko o p b i j d e s c h r i j f s t e r, tel: 04-9835065 Ruth Lavie-Jourgrau Vertaling: Michal Elata
‘Wortels in de lucht‘
‘Wortels in de lucht‘ heb ik in één ruk uitgelezen,
ik kon gewoon niet ophouden. De meeste verhalen kende ik door de schrijfgroep, waaraan Ruthi en ik ongeveer zes jaar samen deelnamen. Die verhalen gaan over de moeilijke gebeurtenissen die Ruthi als klein meisje meemaakte, klein maar groot genoeg om zich haar thuis en haar geliefde ouders te herinneren. Ze gaan over haar hoop om haar ouders weer te zien, hoewel ze van binnen de waarheid wel kende. Ruthi beschrijft de vlucht van schuilplaats naar schuilplaats en de aanpassing, iedere keer weer, aan een nieuw gezin, over de vreselijke spanning toen de nazi‘s plotseling voor de deur stonden, de vlucht naar een nieuwe schuilplaats en het lange verblijf daar, tot kwellens toe. Ruthi was een heel dapper meisje, een meisje dat zich voegde naar de fantastische gezinnen die haar hielpen. Ruthi heeft hen haar dankbaarheid getoond door hen op te laten nemen als ‘Rechtvaardigen onder de naties‘. Na de oorlog moest Ruthi vechten voor haar plaats in Israël bij ooms en tantes die
26 InFocus אינפוקוס
haar taal niet begrepen noch de last die ze met zich meedroeg. Ruthi, ik was zo geëmotioneerd door het boek, dat ik af en toe moest opstaan om bij te komen. Mijn pleegouders zaten drie jaar op zolder in een kast in de holte van een muur. De angst en de spanning heeft vele littekens bij hen achtergelaten. Ook daar hebben de nazi‘s een bezoek gebracht; ze klopten op de muren om te weten of er holtes achter zaten, maar toen ze in de buurt van de verstopplaats kwamen, kregen ze honger en werd het tijd voor het middageten. Ze zouden terugkomen, maar tot groot geluk van mijn ouders zijn ze het vergeten en hebben ze het huis overgeslagen. Die verhalen hebben mij lange tijd begeleid en tot op heden denk ik aan het leed dat de nazi‘s mijn ouders hebben aangedaan. Dus Ruthi, de zaken zijn mij welbekend en ik voel tot op heden en tot mijn laatste dagen de pijn en de vernedering waaraan wij niet konden ontkomen. Rina Raz
Elah Infocus 38 - lente 2008
”שורשים באוויר” -ספר נולד
ס
וף סוף נולד הספר ,יצא לאור ,לאוויר העולם! קדמו למאורע המשמח הזה ,כמו שקורה גם בלידת תינוק ,הריון קשה ,בחילות ,רגשות מעורבים ,צחוק וגם בכי וכאבי שאול. בתחילה נבט הרעיון .זרע קטן בתודעה ,הסיפור הזה שווה שיסופר .אבל איך? האם אהיה מסוגלת לכתוב את שנם לו את שנתו בתוכי? האם לא מוטב לו שישאר שם ,אף כי גם במקום שהוא נמצא עכשיו הוא מסב כאב ועצב? למקום הזה הגיעה חנה קונה ,הגיעו גם חברי לקבוצת הכתיבה. הם ששמעו ,תמכו ונתנו משוב .תמיכה זו הייתה נחוצה ,כי ההריון היה ארוך ,ארוך מאד .שבע שנות כתיבה בקבוצה ועוד שנים מספר בביתי ,לבדי ,מול המחשב... קראתי לזכרונות שיציפו אותי .לאחר שנים רבות שבהם ניסיתי לקבור אותם ,בהצלחה חלקית ,הם הגיעו .בהתחלה הכאיבו, אחר כך למדתי לבחון אותם באהבה ,למדתי לחייך להם .ניסיתי להיות שוב ילדה ,ולהסתכל בהם בעיני הילדה הזו .רק בצורה זו, אני מאמינה ,אפשר לכתוב באמת ,את האמת ,כפי שאני חוויתי את ילדותי שהייתה כה מאושרת בתחילתה. במהלך השנים קרם הספר עור וגידים ,כמו תינוק .ואז ,כאשר היה סוף סוף מוכן ,הגיעה הלידה ,ההוצאה לאור ...עבודה מפרכת“ ,דם יזע ודמעות“ .אמנם דם ממש לא זרם בתהליך, אבל כמו שנאמר לפעמים “ -ליבי שתת דם“ .בכי היה ועוד איך, ולהזיע זו לא בעיה בארץ הזו .העבודה הייתה רבה ,שוב ושוב צריך לעבור על הדברים ,לקבוע איך ומה ,להחליט ,גם להתווכח קצת ...כמו רוב ההורים אשר בוחרים את שם הילוד בתחילת ההריון ,בחרתי גם אני את שם ספרי למן הרגע שידעתי שהוא ייכתב“ :שורשים באוויר“ קראתי לו .לא היו התלבטויות ,גם לא איך תראה הכריכה .ילדה עם תיקים ומזוודה אשר ציירתי כאשר עליתי ארצה .היא הסמל ,היא אני.
לפעמים היה נמאס עלי ה“תינוק“ הזה .די ,שיגמר כבר ,שיצא! והיום הזה אכן הגיע לבסוף -המוצר המוגמר מונח בידי האוהבות. אהבתי אותו למן הרגע הראשון .אני כל כך גאה בו! וכעת יצא לו הספר אל העולם הגדול ,ואני אעקוב אחריו כמו שאם אוהבת עוקבת אחר ילדיה בצאתם את הבית ,מקווה שיצליחו בכל דרכיהם. את הספר אפשר להזמין מרות לביא יורגראו בטלפון 04-9835065
כתבה :רות לביא-יורגראו ˙¯‚‰˙Ïȇ ÏÎÈÓ ∫‰Ó
”שורשים באוויר”
א
ת הספר “שורשים באוויר“ קראתי ביום אחד ,פשוט לא יכולתי להפסיק .את רוב הסיפורים הכרתי כבר ,מתוך חוג הכתיבה שהשתתפנו בו יחד רותי ואני במשך כשש שנים. רותי סיפרה את סיפורה על סמך האירועים הקשים שעברה בתור ילדה קטנה ,אך עדיין מספיק גדולה כדי לזכור את ביתה ואת הוריה האהובים .בסיפורה הקשה שזרה זיכרונותיה .מן הבית ,על איך בילתה עם אביה ואימה ,על התקווה לפגוש בהם שוב .אך בתוך תוכה ידעה רותי את האמת. רותי מתארת להפליא את הבריחות והמעברים המרובים ממחבוא למחבוא ואת ההתאקלמות בכל פעם אצל משפחה חדשה .היא כותבת גם על המתח הרב כשהנאצים הגיעו לביקור פתע ,הבריחה למחבוא וההסתתרות בו ,הארוכה עד כאב. רותי הייתה ילדה אמיצה ביותר ,היא הסתדרה היטב עם המשפחות הנפלאות שעזרו לה והסתגלה בכל פעם למקום החדש .היא גמלה למשפחות בכך שסייעה להכרה בהן כחסידי אומות העולם ,תואר הכבוד של “יד ושם“. לאחר המלחמה נאלצה רותי להלחם על מקומה בארץ אצל דודים שלא הבינו לא את שפתה ולא את אסונה.
27אינפוקוס InFocus
התרגשתי מהספר כל כך עד שהייתי צריכה לקום מידי פעם מהקריאה על מנת להתאושש. הורי המאמצים שהו במשך שלוש שנים בעלית גג שבה בתוך גומחה בקיר היה מחבוא בתוך ארון. שמעתי את סיפורם הקשה שוב ושוב ,הפחד והמתח השאיר בהם צלקות מרובות לאחר המלחמה. גם במחבואם של הוריי המאמצים חיפשו הנאצים .הם הקישו על הקירות כדי לוודא שאין ואקום בקיר ,אך כשהגיעו קרוב למקום המחבוא החליטו שהם רעבים ושהגיעה שעת ארוחת הצהריים .הם יצאו מן הבית עם הבטחה לחזור ולחפש .למזלם הנאצים שכחו את הבטחתם ,דילגו על הבית וכך ניצלו. סיפוריהם ליוו אותי במשך זמן רב ,וגם כיום אני חושבת עליהם ועל הסבל שהסבו להורי בשנות המלחמה. דבריה של רותי ,כפי שכתובים בספרה מוכרים לי היטב .עד סוף ימיי אחוש את הכאב וההשפלה שלא יכולנו להימלט ממנו. כתבה :רינה רז ˙¯‚·Ï Ô· ÏÚÈ ∫‰Ó
אלה אינפוקוס - 38אביב 2008
‘Gefillte Fisch‘
‘Gefillte Fisch‘ gunt de lezer een blik
in het leven van een oud-Nederlander in haar nieuwe land, Israël. In een bl o e m l e z i n g va n ve r h a l e n e n gedichten verhaalt de schrijfster over haar belevenissen met verschillende culturen. Wat zij in haar nieuwe land tegenkomt, kon zij in haar stoutste dromen niet vermoeden. Eveline Pollak (1955), is geboren in Steenwijk, een provinciestadje in de kop van Overijssel. Ze groeit op in een van de weinige Joodse gezinnen van de stad, studeert fysiotherapie in Groningen en emigreert op haar drieëntwintigste in haar eentje naar Israël. De schrijfster trouwt met een Russische immigrant uit Kiev en woont in Herzlia, een badplaats ten noorden van Tel Aviv. Het echtpaar heeft twee kinderen. Het boek is te bestellen via de website van de uitgever: www.freemusketeers. nl. of bij Eveline: 054-4953731.
””גפילטע פיש
‘Licht in de Duisternis‘
Als baby van zes weken werd Rebecca Cahana door
haar ouders aan een zorgzame en dappere Nederlandse vrouw gegeven, een ‘Rechtvaardige onder de naties‘. Het boek ‘Licht in de Duisternis‘ is de autobiografie die vertelt over de koppige overlevingsstrijd van de ouders van Rebecca en van haar Nederlandse redders in de dagen van de nazi-bezetting, over het leven van Joodse gevangenen in kamp Westerbork en ook over een geheime liefdesgeschiedenis die zich afspeelt in de schaduw van de verschrikkinqen. Zoveel dramatische gebeurtenissen, wonderen en toevalligheden zijn er in het leven van Rebecca, dat het lijkt alsof zij een persoonlijke beschermer heeft die om haar heen zweeft. Rebecca Cahana heeft besloten haar geschiedenis op schrift te stellen als dankbetuiging aan haar redder, Jet de Jong, om de herinnering aan deze geestdriftige vrouw te bewaren, een vrouw die een enorme kracht had, getuige haar keuze om een Joods baby‘tje groot te brengen en haar na de oorlog zonder meer terug te geven... Het boek is gewijd aan deze indrukwekkende vrouw en aan degene die in de loop van de tijd haar man werd, de journalist en schrijver David de Jong. Naast het indringende persoonlijke verhaal laat het boek iets zien van de ervaringen van het Nederlandse Jodendom tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het boek is te koop in alle winkels van Steimatski of Tsomet Sfariem, uitgeverij Chalonot/Gvaniem.
28 InFocus אינפוקוס
ה
ספר “גפילטע פיש“ שופך אור על חייה החדשים של אזרחית הולנדית . ישראל,לשעבר במדינתה החדשה ,) נולדה בסטיינוויק1955( אוולין פולק בת.עירה קטנה באוורייסל בהולנד לאחת המשפחות היהודיות היחידות , למדה פיזיותרפיה בכרונינכן.שבעירה אוולין.ועד היום עוסקת במקצוע זה ,23 עלתה בגפה לישראל בגיל אוקריינה,נישאה לעולה חדש מקייב לזוג שני,)(ברית המועצות לשעבר .ילדים והם גרים בהרצליה אוולין לא יכולה היתה לתאר לעצמה בפני ואילו חוויות היא עתידה,מה היא תעמוד הסיפורים.לחוות בחייה החדשים והשירים שבספר חושפים את .התמודדותה עם התרבויות השונות .זהו ספר הביכורים של אוולין פולק באתר:ניתן להזמין את הספר האינטרנט של המוציא לאור ובמספרwww.freemusketeers.nl )054-4953731 :הטלפון (אוולין .הספר יצא לאור בהולנדית בלבד
””נגה באפלה-רבקה כהנא
ב
גיל שישה שבועות נמסרה רבקה כהנא על ידי הוריה . חסידת אומות עולם,לאישה הולנדית מסורה ואמיצה הספר “נגה באפלה“ הוא ספר אוטוביוגרפי המספר על מלחמת ההישרדות העיקשת של הוריה של רבקה ושל על חייהם של,מציליה ההולנדים בימי הכיבוש הנאצי וגם על סיפור,אסירים יהודים במחנה הריכוז וסטרבורק .אהבה חשאי הנרקם בצל פחד קיומי מתמשך ניסים,חייה של רבקה מתגלים כרצף אירועים דרמטיים עד שנדמה כי יש לה השגחה פרטית,וצירופי מקרים .המרחפת מעליה רבקה כהנא בחרה להעלות על הכתב את סיפורה על ולהנציח את,מנת להכיר תודה למצילתה יט דה יונג אשר גילתה תעצומות נפש,זכרה של האישה עזת הרוח ועם תום,אדירות בעצם בחירתה לגדל תינוקת יהודייה הספר מוקדש.המלחמה להשיבה להוריה ללא תנאי לאישה דגולה זו ולמי שהיה שותף למפעלה והיה ברבות . העיתונאי והסופר דויד דה יונג,הימים לבעלה נפתח בספר אשנב,זולת הסיפור האישי הכובש ,לקורותיה של יהדות הולנד בעת מלחמת העולם השנייה ומוצג נדבך נוסף בהיסטוריה של עם ישראל בדורות .האחרונים ¯ÙÒ‰ ÍÂ˙Ó ∫ËÒ˜Ë ·Ï Ô· ÏÚÈ ∫‰Ó‚¯˙
¯ÙÒ‰ ¨ÌȯÙÒ ˙Óˆ ‡ ȘˆÓÈËÒ ˙ÂÁ Ïη ˘ÂÎ¯Ï Ô˙È ÆÌÈ‚ Ø ˙ÂÂÏÁ ˙‡ˆÂ‰· Elah Infocus 38 - lente 2008
En nogmaals
Bergen-Belsen
,,Dit mag nooit meer gebeuren. We moeten ons bewust worden van de vreselijke daden waartoe de mens in staat is, welke misdaden regeringen kunnen begaan. We moeten de naakte waarheid kennen, opdat we in de toekomst anders zullen denken en handelen. De waarheid moet een ieder ertoe brengen verantwoordelijkheid te nemen voor eigen daden.“ Dit zijn niet de woorden van een overlevende van de Sjoa, evenmin van een medewerker van Jad Wasjeem. Dit zijn de woorden van Duitsers, tweede en derde generatie na de Sjoa, hoge functionarissen van de stad Hannover en van de regering van de Duitse deelstaat Nedersaksen. Deze woorden werden gesproken bij de officiële opening van het nieuwe museum in BergenBelsen. En ook: ,,We mogen niet toelaten dat de tijd de herinnering uitwist van al dat hier, in Bergen-Belsen, gebeurde. Onmenselijke daden gebeurden hier, op deze plaats! Het vreselijke lijden van zoveel mensen mag niet worden vergeten. Daarom is het van het grootste belang dat dit museum een plaats van onderzoek, informatie en kennis, en een plaats van schuldgevoelens wordt, opdat de mensenrechten niet nogmaals geschonden zullen worden“. Dit zijn de woorden van een Duitser. Een lid van hezelfde volk dat toen Joden, Roma en Sinti tot ‘Untermenschen‘ degradeerde. Samen met nog 1200 mensen vanuit de hele wereld was ik in oktober vorig jaar uitgenodigd om de officiële opening van het museum bij te wonen. Ik kon mijn oren niet geloven en voelde me ondanks alles ontroerd. Zelf was ik zeven 2008 אביב- 38 אלה אינפוקוס
maanden in dit kamp. Een paar dagen voor de bevrijding werden we op een trein met bestemming Theresienstadt geladen. We kwamen daar nooit aan. De trein werd later ‘Het verloren transport‘ genoemd, omdat we 14 dagen zonder voedsel en water tussen Berlijn en de Tsjechische grens zwierven, om daarna voor een paar maanden achter het ‘ijzeren gordijn‘ (Troebitz) te ‘verdwijnen‘. Bergen-Belsen werd in 1940 gebouwd als krijgsgevangenkamp voor Belgische, Franse en Russische soldaten. In de jaren 1941/1942 stierven daar volgens Russische gegevens ongeveer 1400 Russische soldaten. Na 1942 werden ook tegenstanders van het Duitse regime uit de bezette gebieden geïnterneerd. Pas in 1943 werden Joden naar het kamp gezonden. Joden uit Hongarije, Griekenland, Nederland, Frankrijk, Joegoslavië en Libië, allen als vee op elkaar gepakt. Dat is eigenlijk niet waar, want vee krijgt altijd meer ruimte dan de Joodse gevangenen in de kampen hadden. Er kwamen steeds meer transporten aan en de omstandigheden waren erbarmelijk: gebrek aan voedsel, water, medische hulp, barakken en matrassen. Het werd zo erg dat twee mensen op een smalle stromatras moesten slapen en dat uiteindelijk de nieuwkomers in de ijskoude hongerwinter op de bevroren grond in tenten sliepen. Bijna alle gevangenen hadden in andere kampen gezeten en waren dus al in een slechte lichamelijke conditie, zoals Anne en Margot Frank, die uit Auschwitz kwamen en kort na hun aankomst de dood vonden in Bergen-Belsen. De sanitaire omstandigheden waren verschrikkelijk, en kort voor de
bevrijding werd ook het water voor het grootste deel van de dag afgesloten. De SS en de Kapo‘s deden alles om ons leven tot een grotere hel te maken.Toen brak ook nog een epidemie van vlektyfus uit, een ziekte die verspreid wordt door de kleerluis, een luis die zich in de naden van kleren vastzet, de drager en anderen bijt en zo de ziekte verspreidt. Als de zieken niet geïsoleerd worden en persoonlijke hygiëne, voedsel en medicijnen afwezig zijn, zijn de overlevingskansen heel gering. Het aantal doden steeg met de dag. Toen de Engelsen in 1945 het kamp bevrijdden vonden ze 10.000 doden aan, verspreid over het kamp, want het crematorium kon het werk niet meer aan. Een legerjournalist schreef: ‘Je moet het zien om het te geloven!‘ De documentaire over de bevrijding wordt nog steeds vertoond. Om de epidemie tot stilstand te brengen moesten de doden zo snel mogelijk worden begraven. In eerste instantie werden daarvoor de SS-bewakers van het kamp ingezet, later gebruikte men bulldozers, om het proces te versnellen. Alle barakken werden verbrand en de overlevenden werden naar het Duitse legerkamp verplaatst, dat op loopafstand van het concentratiekamp lag. Bij de bevrijding trof men circa 55.000 overlevenden aan. Van hen stierven nog 14.000 na de bevrijding als gevolg van ziekte, honger en lichamelijk trauma. Tussen 1943 en 1945 kwamen 120.000 mensen naar het kamp, van wie de helft Joden. In totaal hebben 52.000 Joden en 20.000 anderen het niet overleefd. In het kamp zelf bleven alleen de massagraven over. Op elk graf staan getallen in plaats van namen. Getallen van het InFocus אינפוקוס29
vermeende aantal doden. Elk graf een paar duizend. Ik geloof niet dat ze echt geteld zijn. De voorzitter van de stichting BergenBelsen zei: „Hier is de grootste begraafplaats van Duitsland“. Het vluchtelingenkamp in het oorspronkelijke Duitse legerkamp werd door de inwoners zelf bestuurd. Er kwam een sjoel, een school, medische en sociale verzorging en een eigen bestuur, dat met hulp van het Engelse leger alles deed om de ingezetenen een actief, menswaardig bestaan te geven. Beroepsmensen waren er onder de geïnterneerden voldoende. Zelfs kinderen werden in het kamp geboren. De foto‘s van de baby‘s en hun trotse ouders zijn in het museum te bezichtigen. (Een van de baby‘s was een afgevaardigde uit Israël.) Pas in 1950 werd het DP-kamp Bergen-Belsen opgeheven; van de bewoners emigreerden velen naar Israël. Voor de officiële opening van het museum waren uit Israël ongeveer 60 overlevenden en hun familieleden uitgenodigd. In totaal waren er ongeveer 1200 afgevaardigden aanwezig. Het museum is een van de vele stichtingen ter herdenking in Nedersaksen, een deelstaat met vele kleine en grotere concentratiekampen. Ahlem, een voorstad van de hoofdstad Hannover, telt vele grote en kleine gedenktekens die zijn opgericht opdat het lot van de vroegere Joodse ingezetenen niet zal worden vergeten. De meeste medewerkers in Ahlem zijn vrijwilligers. Het museum in Bergen-Belsen museum heeft de vorm van een rechthoek en is wit. Het achterliggende idee is dat hier niets verfraaid mag worden en dat er niet aan het verleden mag worden getornd. Hier is alleen maar plaats voor de bestudering van de rauwe waarheid. In de lange zaal spreken de muren want daarop, op kleine videoschermen, vertellen overlevenden in hun eigen taal. Onder de schermen verschijnen vertalingen in het
30 InFocus אינפוקוס
Duits en Engels. Er is nog veel plaats voor tekeningen, schrijfsels, foto‘s of interviews met ons, de overlevenden. Zoals de directrice ons meedeelde: ,,Wat wij vertellen op grond van ons onderzoek van het verleden is niet voldoende; elke herinnering van jullie, de mensen die hier waren, zal bepalen wat de volgende generaties in Duitsland weten.“ Voor ik vertrok vroeg een vriendin waarom ik zo nodig terug moest naar het land van de doden, of dat niet masochistisch was. Ik dacht bij mezelf dat ze een beetje gelijk had, maar had toch het gevoel dat ik moest gaan. Ik heb daar geen spijt van gehad. Ik heb zoveel levende mensen ontmoet, goede mensen van alle leeftijden, uit alle lagen van de bevolking, velen van hen vrijwilligers. Deze mensen habben één ding gemeen: de wil om te onderzoeken, te documenteren, de nazi-slachtoffers te herdenken en de volgende generaties voor deze misdaden te waarschuwen, opdat dit nooit meer op Duits grondgebied zal gebeuren. Iedereen die ik ontmoette, vroeg ik waarom ze die opdracht voelen. Het antwoord was steeds indrukwekkend eerlijk en legde vaak familietragedies bloot, van kinderen die elk contact met ouders, grootouders of andere familieleden meden vanwege het nazi-verleden. Ieder antwoord, ook van de tweede generatie, bevatte elementen van schuldgevoel waar ze niet mee wisten om te gaan, behalve daar positieve daden tegenover te stellen. Anderen zeiden dat ze zich alleen op die manier weer een trotse Duitser konden voelen. De derde generatie voelt vaak zo‘n afkeer van het Duitse verleden als ze over de Sjoa leren, dat het ze al op jonge leeftijd duidelijk is dat ze veel meer over Joden en Jodendom willen weten. Ik ontmoette bijvoorbeeld de jonge gids van onze groep, die in plaats van zijn gewone dienstplicht te vervullen in Israël Hebreeuws leerde en als vrijwilliger werkte in een schuilplaats voor mishandelde vrouwen. Een andere begeleidster
wil het volgende semester op de universiteit ‘Jodendom‘ leren. Ook over het neonazisme heb ik met de mensen gesproken. Iedereen bevestigde dat ze er zijn maar dat ze, in tegenstelling tot tien jaar geleden, in Duitsland aan de rand van de gemeenschap staan. Ik ben beslist optimistischer teruggekeerd dan ik wegging. Ik heb iets meer vertrouwen in de mensheid gekregen. Esther Pivonia
Bergen-Belsen, 28 oktober 2007 Een veld, een groot groen veld. Een heel groot groen leeg veld met daaromheen hoge grote bomen die in volle goudgele najaarspracht staan. Het is er stil, heel stil, want er is niemand te bekennen. Ik sta aan de rand van het veld en probeer te luisteren naar de stemmen die moeten opklinken uit de diepte van dat grote lege vervloekte veld waar ooit barakken stonden. Maar het blijft stil daar in BergenBelsen. Ik ga op een bankje zitten, denkend aan de mensen die hier waren, de gelukkigen die het overleefden, de anderen die hier hun dood vonden. Er komt een oude vrouw aan met een tak bloemen in haar hand. Strompelend loopt ze naar mijn bankje. Ze kijkt me vragend aan alsof ze wil weten of ze naast me kan komen zitten. Ik knik en zuchtend gaat ze zitten. ‘Redet Jiddisj?‘, vraagt ze. Ik knik ontkennend, ik begrijp wel wat Jiddisj maar ik heb geen behoefte aan een gesprek. Ze neemt de tak asters in haar handen, scheurt er elke keer één bloemblaadje af, zegt hardop een naam en gooit dan het blaadje op de grond, zover mogelijk weg. „Een blaadje voor elk familielid dat hier is omgekomen“, zegt ze. Het is een aandoenlijk schouwspel. Ik sla mijn arm om haar heen en samen huilen we. Trudi Asscher
Elah Infocus 38 - lente 2008
ושוב ברגן-בלזן פתיחת מוזיאון ברגן בלזן “א
סור שזה יחזור .אנו חייבים לזכור מה בני אדם מסוגלים לעשות, מה ממשלות מסוגלות לעולל! האמת חייבת לשנות דפוסי חשיבה והתנהגות. האמת חייבת לגרום לכך שכל אחד ואחד ייקח על עצמו אחריות למעשיו“. אלה לא היו דבריו של ניצול שואה גם לא דבריהם של אנשי ‘יד ושם‘ ,אלא דבריהם של גרמנים ,דור שני ושלישי לשואה ,מבחיריהם של ממשלת סקסוניה התחתונה .הדברים נאמרו בפתיחת המוזיאון החדש של ברגן-בלזן .ועוד נאמר“ :אל לנו לתת לזמן לטשטש את הזיכרונות של כל שקרה כאן בברגן-בלזן. הפשעים נגד האנושות קרו כאן! סבל נוראי שנגרם לבני אדם רבים ,אסור שיישכח .לכן יש חשיבות עליונה ,שאתר הנצחה זה ,המוזיאון החדש ,יהפוך למקור מידע ומקום של הרהורי אשם ,כדי שלא יפרו עוד את זכויות האדם“. אלה היו דבריו של אדם ממוצא גרמני, חלק מעם שהפך בזמנו כל יהודי וצועני לתת-אדם ( Untermenschבגרמנית) ואני שהוזמנתי ,יחד עם עוד כ 1200-איש לפתיחת המוזיאון החדש של ברגן-בלזן ( ,)28.10.07אני ניצולת השואה ששהתה במחנה זה במשך שבעה חודשים כילדה והועלתה משם על רכבת שבהיסטוריה תקרא “הרכבת האבודה“ כיוון שהסתובבה במשך 14יום ללא מים ומזון בין ברלין והגבול הצ‘כוסלובקי עד שלבסוף נעלמה לכמה חודשים מאחורי מסך הברזל -לא האמנתי למשמע אוזני! נפעמתי. ברגן-בלזן הוקם ב 1940-כמחנה שבויים של חיילים צרפתים ,בלגים ורוסים .בין השנים 1941-1942מתו שם כ14,000- שבויי מלחמה רוסיים (כפי שנודע מרישומים רוסיים שנמצאו אחרי נפילת מסך הברזל) .במשך השנים נכלאו במחנה גם מתנגדי המשטר מארצות הכיבוש ורק בשנת 1943הפך המחנה למחנה ריכוז ליהודים .יהודים מהונגריה, יוון ,הולנד ,צרפת ,יוגוסלביה ולוב נכלאו בו .במחנה שררו תנאי רעב קיצוניים ועם הגיעם של עוד ועוד אסירים יהודים ,הרעב 31אינפוקוס InFocus
הלך והחריף -מבלי שנעשה כל ניסיון להגדיל את אספקת המזון .רבים הגיעו ממחנות ריכוז והשמדה אחרים והיו כבר במצב גופני ירוד ביותר בהגיעם .גם אנה פרנק ואחותה ,הגיעו מאושוויץ למחנה ברגן-בלזן שם מצאו את מותן זמן קצר אחרי הגיעם. 55,000אסירים שוחררו מן המחנה ,מהם מתו עוד כ 14,000-איש ואישה לאחר השחרור מרעב ,ממחלות שונות וממצב גופם ונפשם הירוד .ראשוני הקוברים היו אנשי ה S.S-משומרי ונוגשי המחנה. המעשה תועד על ידי צלמים מהצבא הבריטי .הם קברו את קורבנותיהם בקברי אחים ענקיים במו ידיהם ,בהמשך השתמשו בבולדוזרים ,כדי לזרז את תהליך הקבורה ולהקטין את הסכנה התברואתית לשורדים .במאי 1945שרף הצבא הבריטי את כל הצריפים ,כדי להתגבר על מגיפת טיפוס הבהרות ,שהמשיכה להשתולל ולהתפשט. לפתיחת המוזיאון החדש הוזמנו כ 60-איש ואישה ,ניצולי ברגן-בלזן ובני משפחותיהם מישראל ,וכ 1,200-איש מרחבי העולם. את המוזיאון הקימה ה“קרן להנצחת ברגן-בלזן וקורבנותיו“ במימון הממשלה המקומית והממשלה הפדראלית .קרן זו היא חלק מתנועה גדולה של קרנות הנצחה שהוקמו בגרמניה בעשר השנים האחרונות .במדינת סקסוניה התחתונה ישנו מספר לא מבוטל של מחנות ריכוז (בחלקם ידועים כמו Saksenhauseופחות מוכרים כמו )Ahlemתנועת ההנצחה מפותחת במיוחד. המוזיאון בנוי בצורת מלבן לבן ,שתחילתו במחנה העקורים ומסופו נשקף אתר ההנצחה של מחנה ברגן בלזן .הכל צבוע לבן ,בצורה גיאומטרית ובקווים נקיים ופשוטים .כאילו להדגיש ,שאין מקום לייפוי או טיפול קוסמטי של העבר -יש רק מקום לחקר האמת ולעדות חיה. ואכן ישנה עדות חיה בצורת עדויות המוקרנות על מסכי DVDעם תרגום לגרמנית ולאנגלית. על קירות המוזיאון יש עוד הרבה מקום
ריק ועל כך אמרה החוקרת הראשית של המוזיאון“ :זה לא מספיק מה אנחנו חוקרים ואומרים .כל זיכרון וזיכרון שלכם הוא שיקבע את הזיכרון לדורות. אנחנו נמשיך לחקור ואתם אנא הביאו את עדותכם לפנינו -בכתב ,בציור, בהסכמה לראיון או בכל צורה אחרת של התבטאות“. לפני נסיעתי אמרה לי חברה“ :למה לך שוב לשהות בארץ המתים?! לא הספיק לך? את מזוכיסטית“? חשבתי בלבי שאולי יש צדק בדבריה .אך היום במבט אחורה אני שמחה שנסעתי .פגשתי כל כך הרבה אנשים חיים ,איכותיים ,מכל הגילאים, מכל שכבות העם ,שהמשותף להם הוא הרצון להנציח ,להעביר את המסר לדורות הבאים ,לתעד ,לחקור ולעשות הכל (רבים מהם -בהתנדבות) ,ע“מ שפשעים כאלה לא ייעשו עוד לעולם באדמת גרמניה. שאלתי רבים מהאנשים שפגשתי“ :מדוע אתה עוסק בהנצחת השואה“? התשובות היו כנות ביותר ובחלקם גם חשפו טרגדיות משפחתיות כמו ניתוק כל קשר עם חלקים מן המשפחה הקרובה. רוב התשובות כללו את העובדה ,שקשה להתמודד עם רגשות אשם מבלי לכפר על הדברים שנעשו במעשים טובים .אחרים אמרו ,שכך יוכלו להיות שוב גרמנים גאים. היו שהרגישו כזה גועל ,כאשר למדו על השואה ,שהיה להם ברור שיקדישו את חייהם לנושא הזה בדרך זו או אחרת. אחד מהצעירים למד בארץ עברית ועבד במעון נשים מוכות במסגרת שירות לאומי במקום שירות צבאי .ואחת מן הצעירות מתכוונת ללמוד יהדות באוניברסיטה. גם על הניאו-נאצים שאלתי והתשובה הייתה אצל כולם :יש כאלה ,אך שלא כמו לפני עשר שנים ,היום הם קבוצה בשולי החברה -בכל אופן בגרמניה“. חזרתי ארצה יותר אופטימית מאשר יצאתי .אני מרגישה שיש זיק של תקווה לאנושות.
כתבה ותרגמה :אסתר פיוביונה אלה אינפוקוס - 38אביב 2008
De
mezoeza
Het getal 13 symboliseert geluk
in het jodendom. Maar ik had geen geluk op die dertiende augustus, misschien omdat dit het jaar 1943 was. Toen ik die ochtend uit het raam keek van het ziekenhuis in Amsterdam waar ik werkte, werd het me zwart voor de ogen. Ik zag grote militaire vrachtauto’s gereed staan voor het ziekenhuis, gesloten overvalwagens waarin het de bedoeling was Joden te verzamelen. Niemand die in het ziekenhuis was opgenomen, volwassenen en kinderen, voor of na een operatie of met andere ziekten, kon vermoeden dat over enkele uren de meesten van hen opgejaagde mensen zouden zijn geworden, op weg naar het onbekende. „Dat wordt ook mijn lot, dacht ik, wetende dat ze niemand zouden overslaan. Met de medische dossiers in mijn hand bleef ik even als aan de grond genageld staan. Alles was tot in de puntjes voorbereid, naast elke kamer stond een Duitse soldaat met zijn geweer in de aanslag. De negen jaren waarin ik in het ziekenhuis had gewerkt, gingen in vogelvlucht aan me voorbij. Hier, in het Nederlands Israëlietisch Ziekenhuis, had ik mijn opleiding gevolgd en begon ik meteen als verpleegkundige te werken. Het was een van de drie ziekenhuizen die de grote Joods Amsterdamse gemeenschap verzorgden. „Zoals gezegd, het jaar was1943. Het merendeel van Joods Nederland was al gedeporteerd naar de concentratiekampen.Wie
32 InFocus אינפוקוס
˘
zich niet vrijwillig had gemeld en nog niet was opgepakt, zocht wanhopig een onderduikadres om zich - als het gelukt was dat te bemachtigen - met valse papieren te verstoppen. Bij christenen, die bereid waren hun leven voor ons in gevaar te brengen. „Ik was nog aan het werk en nog niet ondergedoken. Stel je mij voor, zo jong als ik was, hoofdver pleegkundige op de Intensive Care. Een bliksemcarrière die was gemaakt dankzij het verdwijnen van twee oudere Joodse verpleegkundigen. Zij hadden waarschijnlijk een onderduikadres gevonden. Als resultaat daarvan rustte de verantwoordelijkheid voor de Intensive Care-afdeling op mijn schouders. De afdeling was gevestigd op de begane grond. Mijn jongere zus werkte op de afdeling Chirurgie, op de derde verdieping. Ook haar man Avraham werkte in het ziekenhuis. „Ter ug naar die der tiende augustus 1943. Ondanks dat ik me ieder detail herinner valt het me zwaar de gebeurtenissen van die dag te beschrijven. Die ochtend stond ik met de medische dossiers in mijn hand gereed voor een routine visite op de afdeling. Toen ik de overvalwagens en de Duitse soldaten bij de ingang van de kamers zag, rende ik zonder me te bedenken en zo snel ik kon alle trappen op, tot ik bij de operatiekamers op de derde verdieping kwam. Daar trof ik mijn zuster en haar man aan. Awraham
vertelde me dat hij al een keer met een deel van de zieken in een overvalwagen was meegereden. ‘Vanochtend vroeg was dat. Ik zat naast de Duitse chauffeur en begon met hem te praten. Uit het gesprek werd duidelijk dat hij de onaangename taak had zieken over te brengen naar wat wordt genoemd ‘werkkampen’ in het Oosten.’ Awraham besloot dat hij niets te verliezen had en voerde een gesprek, dat ongeveer zo ging: Awraham: „Waar brengen ze deze zieke mensen naartoe?” De Duitse soldaat: „Ze worden naar het Oosten gebracht om te werken”. Awraham: „Ik geloof niet dat deze mensen in staat zijn om te werken”. De Duitse soldaat: „Dat is waar, ze gaan niet naar werkkampen maar naar concentratiekampen, rechtstreeks naar de gaskamers”. Awraham: „Ik denk niet dat ik naar de gaskamers wil”. De Duitse soldaat: „Waarom vlucht je niet?” Awraham: „Ik kan niet vluchten, mijn vrouw is in het ziekenhuis en ik wil haar niet achterlaten”. „Je wat, ik breng je terug naar het ziekenhuis. Verberg je daar. Na alle transporten kom ik jullie ophalen”. „Terwijl Awraham zijn verhaal vertelde, keken we om ons heen, naar waar we ons zouden kunnen verstoppen. De kasten leken de enige geschikte plaats. Zo gezegd, zo gedaan. We waren er niet van overtuigd dat de Duitse soldaat Elah Infocus 38 - lente 2008
מסיפור המזוזה
ספר 13מסמל אצל היהודים מזל .לי לא היה מזל ביום ה 13-באוגוסט ,אולי בגלל שהשנה הייתה .1943 באותו בוקר כשהסתכלתי מחלון בית החולים שבו עבדתי באמסטר דם, חשכו עיני .ראיתי אותן ,את המשאיות המשטרתיות הג דולות המכוסות ,Overvalwagensאשר מטרתן היא לאסוף יהודים .המשאיות עמדו במצב היכון לפני בית החולים .כל המאושפזים הזקנים, המבוגרים והילדים ,כל מי שהיה לפני או אחרי ניתוח או חולה במחלה אחרת לא צפה שהנה בעוד מספר שעות ,הוא יהפוך לחלק ממסת האנשים שיובלו אל הלא נודע. כך יהיה גם גורלי ,חשבתי לי ,ידעתי שהם לא יפסחו על אף אחד .נשארתי מסומרת על מקומי עם התיקים הרפואיים ביד .הכל הוכן בקפידה ,ליד כל חדר עמד על המשמר חייל גרמני עם רובה מכודן ביד. תשע השנים שבהן שהיתי במסגרות בית החולים עברו לנגד עיני בחטף :סיימתי את חוק לימודי כאן ומיד המשכתי לעבוד כאחות ,כאן ,בבית החולים הישראלי ההולנדי )Ned. Isr.Ziekenhuis ( .אחד משלושת בתי החולים שנתנו שירותים רפואיים לקהילת יהודי אמסטר דם הגדולה .כאמור ,השנה הייתה שנת .1943רוב יהודי הולנד נלקחו כבר למחנות ,מי שלא התייצב מרצון ,או נתפס ,חיפש נואשות אחר כתובת שבה יוכל להסתתר עם ניירות מזויפים ,אם הצליח להשיג אותם ,אצל נוצרים שהיו מוכנים להסתכן למענו .אני כאמור עדיין עבדתי ולא הסתתרתי .תארו לכם אותי בגילי הצעיר מתפקדת כאחות אחראית ראשית במחלקת המיון! קידום מהיר זה בא כתוצאה מהיעלמותם של שתי אחיות ממוצא יהודי שהיו בכירות ממני. הן כנראה מצאו מקום להסתתר בו. כתוצאה מכך הוטלה עלי האחריות על כל מחלקת המיון. המחלקה שכנה בקומת הקרקע .אחותי הצעירה עבדה במחלקה הכירורגית בקומה השלישית .גם בעלה ,אברהם עבד בבית החולים .למרות שאני זוכרת כל פרט ,קשה עלי הכתיבה של אירועי יום זה. באותו בוקר עמדתי עם התיקים הרפואיים ביד מוכנה לערוך ביקור בוקר שגרתי במחלקה .כשראיתי את המשאיות ואת החיילים הגרמנים שעמדו בפתח חדרי המחלקה ,רצתי כל עוד נפשי בי ,ומבלי לחשוב פעמיים עליתי כהרף עין את כל המדרגות עד שהגעתי לקומה השלישית לחדר הניתוחים .שם מצאתי את אחותי ובעלה אברהם. אברהם ספר לי שהוא כבר נסע במשאית עם חלק מהחולים“ .כן“ ,הוא אמר: “הייתה כבר הובלה אחת השכם בבוקר של חולים שהועמסו על המשאיות .אני 33אינפוקוס InFocus
ישבתי ליד הנהג הגרמני והתחלתי לדבר אתו .מהשיחה אתו התברר לי שהוא הוצב למשימה לא נעימה זו של העברת החולים ושנאמר להם שהם מועברים מזרחה למחנה עבודה .אברהם החליט שאין לו מה להפסיד ,וניהל אתו שיחה שנשמעה בערך כך: החייל הגרמני“ :הם מוסעים מזרחה לעבודה“ אברהם“ :אני לא מאמין שאנשים אלה מסוגלים לעבוד“ החייל הגרמני“ :נכון ,הם לא מוסעים למקום עבודה ,אלא למחנה ריכוז הישר לתאי גזים“ אברהם“ :אני חושב שלא מתאים לי ללכת לתאי הגזים“ החייל הגרמני“ :א ז למה של א תברח?“ אברהם“ :אני לא יכול ,כי יש לי אישה בבית חולים שאני לא רוצה להשאיר מאחור“ החייל הגרמני“ :אתה יודע מה ,אני אחזיר אותך לבית חולים ,תתחבאו שם ואני אבוא אחרי שאגמור עם ההסעות לקחת אתכם“. אברהם מספר את סיפורו ואנחנו מסתכלים מסביב ,היכן נוכל להתחבא? החלטנו שהמקום היחיד הוא להסתתר בתוך הארונות .כך עשינו .לא היינו בטוחים שהחייל הגרמני יחזור ,אך לא הייתה לנו שום ברירה אחרת. החייל הגרמני אכן קיים את הבטחתו וחזר ב 5-אחר הצהריים והוציא אותנו מבית החולים ,הסיע אותנו בתוך אמסטרדם והוריד אותנו במקום בטוח פחות או יותר. אחרי כך הצלחנו ,בעזרת ידידים טובים להסתתר עד סוף המלחמה .ידעתי שהכל אבוד לפני שעזבתי את בית החולים עם אחותי ובעלה ,הגרמנים ייקחו את הבניין ולא ישאירו ממנו דבר. הסתכלתי מסביב וראיתי את המזוזה על הדלת .למרות שאני לא אישה דתית, הרגשתי שאת המזוזה שעל הדלת אסור להפקיר .מזוזה פשוטה ,עשויה עץ צבוע ,ללא קישוטים ,עם בית מזוזה וקלף מגולגל בפנים .הסתכלתי עליה, ובהחלטה רגעית ,תלשתי אותה במשיכת יד אחת .היא נותקה ממשקוף הדלת עם שני המסמרים שחברו אותה למקומה. לא ,חשבתי לי ,הם לא יקבלו מזוזה זו שמהווה בשבילי סמל ליהדותי ,אותה אני צריכה להציל מציפורני הטרף של הנאצים .אני לא אתן להם לקחת אותה. שמרתי על מזוזה זו בכל זמן הסתתרותי. כמו שהייתי מוסתרת ,כך גם היא הייתה מוסתרת ,והיום אני נותנת אותה בחפץ לב למשמרת ולזיכרון יחד עם סיפורי האישי. כתבה ותרגמה :רבקה רצ‘בסקי
terug zou komen, maar we hadden geen enkele andere keus. Maar de Duitse soldaat hield zich aan zijn belofte en kwam om vijf uur in de namiddag terug. Hij haalde ons uit het ziekenhuis en bracht ons naar een min of meer veilige plaats in Amsterdam. Daarna lukte het ons met behulp van goede vrienden tot het einde van de oorlog onder te duiken. „Toen ik samen met mijn zuster en haar man het ziekenhuis verliet, wist ik dat alles verloren was. Ik wist dat de Duitsers het gebouw over zouden nemen en niets heel zouden laten. Ik keek om me heen en zag de mezoeza aan de deurpost. Ondanks het feit dat ik geen religieuze vrouw ben, voelde ik dat ik die daar niet achter kon laten. Een eenvoudige mezoeza van beschilderd hout, zonder versieringen, met een omhulsel en een opgerold stuk perkament erin. Ik keek ernaar en rukte hem na een snelle beslissing in één beweging van de deurpost. Hij liet los, samen met de twee spijkers die hem op zijn plaats hadden gehouden. Nee, dacht ik, deze mezoeza, voor mij het teken van jodendom, krijgen ze niet in handen. Ik moet hem redden uit de klauwen van de nazi’s. Ik laat ze hem niet meenemen. „Tijdens mijn hele onderduikperiode heb ik de mezoeze bewaard. Waar ik was ondergedoken, daar was ook de mezoeza ondergedoken. Vandaag geef ik hem graag en met heel mijn hart in bewaring, samen ’’met mijn persoonlijk verhaal. Rivka Rachevski-Lindeman אלה אינפוקוס - 38אביב 2008
בעיקר באזור המרכז,‘אלה‘ תשמח לקלוט מתנדבים חדשים בתחום ליווי,וחיפה . שיחה, טיול, ביקורי בית,לקשישים כגון קניות עדיפות לאנשים עם רכב! לפרטים נוספים נא .03-6910921 ‘לפנות למשרד ‘אלה
Maatjes en wat er zo bij komt: De maatjes van Elah doen (een soort) van MAATschappelijk werk. Er bestaan ook EREmaatjes, die deze titel echt verdienen. De meeste maatjes hebben een LIDmaatje en zijn meestal de BESTE maatjes. Als een maatje autorijdt is het natuurlijk een AUTOmaatje. Elah hoopt dat er nog NIEUWE maatjes bij komen. Een Maatje geeft de MAAT aan maar moet leren MAAT te houden en niet uit de MAAT te vallen. De MAATschappij zou trots moeten zijn op deze mensen, die voor hun lidmaatjes ook echte ´NECHAMAatjes’ kunnen zijn! Ruth Lavie-Jourgrau
·„˙Ó ÌÚ ‰ÁÈ˘ ראיון עם ליאו דה קונינג זה מביא. “אני אוהב לעזור לאנשים:Âליא 1962 ליאו דה קונינג נולד בשנת בעת ההתנדבות אני מרגיש.לי סיפוק רב ל אחר שסיים.בוסטלנד שבהולנד כרגע.שאני מתחבר לאנשים בגיל מבוגר אני מגיע לבקר.אני המתנדב של רימונדה בזמן הביקור. אחת לשבוע,אותה בביתה אנחנו,אני עושה לה כל מיני תיקונים לפעמים אני חושב. וזה כיף,מדברים , אך,שאני נמצא אצל רימונדה פחות מדי . גם לי יש משפחה משלי,מה לעשות ליאו מציין שהיה רוצה לעשות יותר כרגע הוא משפץ בית של דייר.תיקונים “למזלי“ אומר ליאו.מהגג עד לטפחות “.“אני גם מסוגל לעלות שוב על סולם אניÆחיה בבי˙י ∏¥ ˙נ„ה∫ ”אני בÂרימ ˙יÂם אח„ ˘אלה א יÆ„„הÂמרגי˘ה „י ב מ’אלה’¨ האם היי˙יÂאÙ רˈניה לÂÒ ח˘ב˙יÆיר¨ מ˙נ„בÚˆ יר א„םΈה להÂר Â˙˙י אÚ˜ב ¨˙Âל להיÂÎבר יÎ ˆמי¨ מהÚל ˆרה נÂÊ גי˘הÙ מÆהÙ˜ ˙גי˘ה בביÙ Æ„א אי˘ נחמ„ מא הÂימיה¨ ליאÎ Âבינינ הÎאני מח ÚÂל ˘בÎא מב˜ר אˆלי בÂה לÚ מ„ברים אנחנÆÂאÂח לבˆר ר˜ב נים˜˘ה ˙יÂÚ אÂה ¨˘איםÂל מיני נÎ ”Æנים בבי˙י˘
ליאונטין ווירמן:ראיינה רבקה רצ'בסקי:תרגמה
, הוא הגיע לארץ במקרה,את לימודיו כשנשלח במסגרת מיומנותו בהקמת כאן הוא הכיר את. לישראל,חממות חזר להולנד ושנה אחרי שגמר את,אשתו . הפעם לצמיתות- הפרויקט חזר ארצה .24 וליאו היה אז בן1986 זה קרה בשנת כיום ליאו גר עם אשתו ב“נשר“ שליד ליאו מעיד.חיפה ולבני הזוג שני ילדים על עצמו שמאז ומתמיד אהב לעזור הוא כבר עזר לסבא13 בגיל.לאנשים .שלו בחממות ליאו עבד בשנים האחרונות בהפעלת נפל, בתאונת עבודה2001 בשנת.עגורונים כתוצאה.לבור בעומק של שבעה מטרים שנה וחצי.מכך ריסק את קרסולי שתי רגליו הוא ישב בכסא גלגלים ולאחר מכן השתמש .במשך כמה שנים בקביים “כדי להמעיט את הכאבים:רÙÒ מÂליא הצטרפתי לקורס שבו למדתי על התבוננות פנימית לגילוי נקודות התורפה שמתגלות בהתנהגות האדם כאשר כך הגעתי לחשיבה.הוא סובל מכאבים עליך לחשוב על, כאשר כואב לך.חיובית תלונות הן לא מה שעוזר והן.משהו אחר “.לא מביאות אותך לשום מקום
Gesprek met een maatje Naam: Leo de Koning Geboren: 1962, in het Westland Alija: 1986 Hoe en waarom: Ik heb de lts gedaan en ben op mijn dertiende tegelijk ook begonnen te werken bij mijn opa, in de spruiten. Dat is een koude bedoening, want die kunnen het best met de vorst geplukt worden. Na school ben ik aangenomen bij een kassenbouwer die ook uit het buitenland opdrachten kreeg, en op een bepaald moment ben ik uitgezonden naar Israël. Daar, in Chorsjiem, heb ik mijn vrouw ontmoet. Ik was gelijk verkocht. Ik heb de klus afgemaakt, ontslag genomen en ben voor een jaar naar Israël teruggegaan. In ‘86 zijn we getrouwd en toen ben ik hier echt gekomen. We wonen nu in Nesher en hebben twee kinderen. Werk: Mijn laatste baan was bij een bedrijf van mobiele hijskranen. In 2001 heb ik een bedrijfsongeluk gehad. Ik ben in een put van zeven meter gevallen en heb mijn hakken verbrijzeld. De eerste anderhalf jaar na het ongeluk heb ik in een rolstoel gezeten, daarna heb ik nog
34 InFocus אינפוקוס
jaren met krukken gelopen, maar ik ben erbovenop gekomen. Intussen mocht ik me omscholen en heb ik zilversmederij geleerd, maar dat heeft niet echt mijn hart. Niet verwacht: Om de pijn te verlichten heb ik een cursus gevolgd die me heeft geleerd in gedachten bij mezelf naar binnen te gaan, knelpunten te ontdekken en die op te lossen. Als je pijn hebt, moet je ergens anders aan denken. Klagen, daar kom je geen stap mee vooruit. Vrijwilligerswerk: Ik help heel graag mensen. Het geeft voldoening. Als mensen tevreden over me zijn, voel ik mezelf goed. Dan ben ik niet meer een jonge jongen, ik ga juist op hun niveau praten. Ik ben nu het maatje van Raymonde en kom eens per week een paar uur bij haar thuis. Dan doe ik van alles, dingetjes repareren, bakkie doen, praten. Eigenlijk denk ik dat ik te weinig tijd geef, maar ik heb zelf ook een familie. Wens: Meer werk als klusjesman. Ik ben nu bezig voor een familie voor wie ik het hele huis opknap, van de
riolering tot het dak. Ik kan ook weer op een ladder staan, dat gaat best. Naam: Raymonde Nussbaum Ik heb al lang een maatje willen hebben. Ik ben 84, woon zelfstandig, en op het ogenblik ben ik tamelijk alleen. Op een dag vroeg Sonia Letzter me of ik een jongeman wilde leren kennen. Wat kan me gebeuren, dacht ik, en ik heb met deze jongeman in een cafeetje afgesproken. Vanaf dat eerste moment klikte het tussen ons. Leo is een hele aardige jongeman. Hij komt iedere week en daar kijk ik echt naar uit. Dan praten we heel veel over van alles en nog wat, en af en toe knapt hij een karweitje op. Leontine Veerman
Elah zoekt nieuwe Maatjes die ouderen willen bijstaan in hun dagelijkse bezigheden zoals boodschappen doen, wandelen, vriendschappelijke gesprekjes etc. Voorkeur voor Maatjes met Auto! Voor verdere info neem ajb contact op met het Elah kantoor: 036910921 Elah Infocus 38 - lente 2008
ש Q
Lezers vragen ˙·¢˙ ˙Âχ˘ Heb je een vraag over therapie?
[email protected] ?יש לכם שאלה
Ik ben een Nederlandse vrouw van 68 en woon al vele jaren in Israël. Ik heb drie lieve kinderen en vijf geweldige kleinkinderen tussen de drie en vijftien jaar oud. Het klinkt misschien een beetje ouderwets, maar ik heb een probleem met de wijze waarop mijn kinderen hun kinderen opvoeden. De manier waarop ikzelf ben opgevoed was ook niet ideaal. In die tijd waren ouders over het algemeen erg streng en hadden de kinderen niet veel te zeggen. Mijn kinderen zijn hier in Israël opgegroeid en hebben veel meer vrijheid gekregen, maar ik heb er wel altijd voor gezorgd dat ze beleefd waren en wisten wat mocht en wat niet. Mijn kleinkinderen daarentegen mogen bijna alles, ze horen nauwelijks het woord ‘nee‘, en hun tafelmanieren zijn ook niet om over naar huis te schrijven. Begrijp mij goed, ik houd zielsveel van mijn kroost maar volgens mij is dat niet goed voor hun ontwikkeling. Kan ik daar als oma iets aan doen, moet ik mijn kinderen erop aanspreken? Of maak ik mij zorgen om niets? Een ongeruste oma
Beste oma, Ik kan mij voorstellen dat u niet de enige (Nederlandse) oma bent die zich af en toe afvraagt of de manier van opvoeden van vandaag de dag wel de juiste is. Kinderen mogen, zeker in Israël, veel meer dan vroeger. Ze hebben een mening waarnaar geluisterd wordt, ze hebben wensen die vaak vervuld worden en er wordt veel minder aandacht besteed aan omgangsvormen. Om grenzen te leren, is het voor een kind inderdaad heel belangrijk om duidelijk te horen wat mag en wat niet. Ook is het cruciaal dat een kind af en toe ‘nee‘ te horen krijgt, omdat je nou eenmaal niet altijd alles kan krijgen (speelgoed, vriendschap, liefde) wat je hartje begeert. Een kind moet leren dat er dingen zijn die hij niet heeft. Als hij dat niet op een jonge leeftijd leert, kan hij later misschien moeilijk accepteren dat hij hard moet werken om te kopen wat hij wil hebben, of dat hij niet het vriendinnetje kan krijgen van wie hij zo houdt. Ook het leren van manieren zal kinderen later helpen omdat ze, als ze respect tonen voor en rekening houden met anderen, meer vertrouwen zullen krijgen en makkelijker relaties kunnen opbouwen. Als oma moet je altijd oppassen hoeveel je je bemoeit met de opvoeding van kleinkinderen. Aan de ene kant wil je uiteraard geen problemen met je eigen kinderen maar aan de andere kant wil je dat je kleinkinderen goede volwasssen worden. Als je een open relatie met je kinderen hebt, kan je daar zeker iets over zeggen, zolang je het maar niet op een kritische manier doet. Zodra iemand (bijna iedereen) kritiek hoort, staat hij niet meer open voor wat er gezegd wordt. Een andere manier is ervoor te zorgen dat de kleinkinderen lekker vaak op bezoek komen. Dan kun je ze wat Nederlandse manieren bijbrengen. Natuurlijk wel op een liefdevolle manier, anders willen ze niet meer komen. Succes.
A
Yaela Cohen, professioneel directeur Elah 2008 אביב- 38 אלה אינפוקוס
שגרה שנים רבות68 אני עולה מהולנד בת יש לי שלושה ילדים נהדרים וחמישה.בארץ אולי זה נשמע.3-15 נכדים מדהימים בגילאי קצת מיושן אבל יש לי קושי עם הדרך בה ילדי הורי חינכו אותי. נכדיי,מחנכים את ילדיהם הם היו די נוקשים,בצורה הולנדית טיפוסית הילדים שלי גדלו.ולילדים לא היו זכויות רבות פה בארץ ונהנו מחופש גדול למרות שתמיד דאגתי ללמד אותם להיות מנומסים ולדעת מה לנכדים שלי לעומת זאת כמעט.מותר ומה אסור הם בקושי שומעים את המילה,הכל מותר לא וגם נימוסי השולחן שלהם לא מי יודע מה אני אוהבת, שלא תבינו אותי לא נכון.טובים אותם בכל ליבי אך לפי דעתי חינוך בצורה זו ? האם אני דואגת סתם.לא טוב להתפתחותם האם אני בתור סבתא יכולה לעשות משהו ? האם לדבר עם ילדי,בעניין סבתא דואגת
ת
,סבתא יקרה אני מתארת לע צמי שאת ל א הסבתא (ההולנדית) היחידה שמידי פעם תוהה אם , לילדים.דרך החינוך היום היא הדרך הנכונה . מותר הרבה יותר מאשר בעבר,במיוחד בישראל יש להם, ומקשיבים להם,יש להם דעה אישית וההורים,בקשות שהרבה פעמים נענים להם .מקדישים פחות חשיבות לדרכי נימוס לילדים חשוב לשמוע בצורה ברורה,את צודקת הם צריך ללמוד מה,מה מותר ומה אסור חשוב גם שילד יקבל לפעמים לא.הגבולות כתשובה כיוון שאין מצב בחיים שבו תמיד אהבה ועוד) את אשר, חברות,מקבלים (צעצוע ילדים צריכים ללמוד שתמיד יהיו.חפץ ליבנו אם הם לא ילמד זאת.דברים שלא יהיו להם הם,בגיל צעיר יהיה להם קשה מאוד כשיגדלו יצטרכו לעבוד קשה על מנת להשיג כל מה שהם רוצים או שלפעמים אף לא יצליחו להשיג את הם עשויים שלא להשיג- לדוגמא,מבוקשם .את הבחורה שהם כל כך אוהבים גם לימוד דרכי נימוס בסיסיות יסייעו להם .להתחבב על אחרים בעתיד בתור סבתא תמיד קשה לשים את הגבול עד מצד אחד אנו.כמה להתערב בחינוך הנכדים לא רוצים להתעמת עם הילדים אך מצד השני רוצים שהנכדים יגדלו להיות מבוגרים טובים אם יש לך קשר פתוח עם ילדיך את.ואחראיים כל עוד,יכולה בהחלט לדבר איתם על הנושא כששומעים.זה לא נעשה בצורה ביקורתית ביקורת (כמעט כל אחד) כבר לא פתוחים כל דרך אחרת היא.כך לשמוע את תוכן הדברים לגרום לנכדיך לבקר אצלך לבדם וכך תוכלי כמובן.ללמד אותם ערכים ונימוסים הולנדים שכדאי לעשות זאת בדרך נעימה כך שירצו ! בהצלחה.להמשיך לבוא אליך ‘ מנהלת מקצועית ‘אלה,יעלה כהן
InFocus אינפוקוס35
”אלה אינפוקוס” יוצא לאור שלוש המגזין נותן מידע.פעמים בשנה בנושאי בריאות הנפש ומדווח על .פעילויות הארגון .כל הפרסומים הינם באחריות הכותבים שימוש במאמרים מותנה באישור .המערכת ’אלה’ פועלת לעזור לאנשים בהתגברות ומתמקדת,סוציאליותעל בעיות פסיכו .במניעתן כגון,אנו מציעים מגוון של פעילויות עבודת,תרבותיותקבוצות חברתיות אירועים וסוגי טיפול,מתנדבים .שונים ’עזרו ל’אלה ’אלה’ הינה עמותה ללא כוונות רווח ולכן תלויה בתרומות על מנת להמשיך ! גם אתם יכולים לעזור.את פעילותה מס‘ חשבון, בנק איגוד:לתרומות בארץ 063078696/47 ¨ABN-Amro בנק:לתרומות בהולנד 55.05.09.615 :מס’ חשבון
'אלה' ≠ מרכז לסיוע נפשי חברתי (ליוצאי הולנד וקרוביהם )ע"ר ,בית פנינת אילון ,157 רחוב יגאל אלון 67443 תל אביב,941 משרד 036910921 :'טל 036951574 :פקס www.elah.org.il
[email protected]
De Elah Infocus verschijnt drie maal per jaar. Het blad geeft voorlichting op het gebied van geestelijke gezondheid en bericht over de activiteiten van Elah en over ontwikkelingen binnen de organisatie. De bijdragen in het blad komen voor veranwoordelijkheid van de auteurs. Het overnemen van artikelen is alleen mogelijk met toestemming van de redactie. Elah probeert mensen te helpen hun psycho-sociale problemen op te lossen en streeft ernaar deze problemen te voorkomen. Daartoe biedt de organisatie allerlei activteiten, van sociaalculturele groepsbijeenkomsten, vrijwilligerswerk en eenmalige evenementen tot diverse vormen van therapie. Steun Elah Elah is als non-profit organisatie afhankelijk van donaties. Ook u kunt door een financiele bijdrage ons helpen onze werkzaamheden voort te zetten. Voor belastingvrije donaties in Israël: Union Bank - Tel Aviv Rek. Nr. 063-078696/47 In Nederland: ABN-Amro - Amsterdam Rek. Nr. 55.05.09.615 t.n.v. Stichting Elah Nederland
Elah - centrum voor psychosociale begeleiding van uit Nederland afkomstigen en hun families (r.a) Beth Pninat Ayalon Yigal Alon St. 157, office 941 Tel Aviv 67443 tel: 03-6910921 fax: 03-6951574 www.elah.org.il
[email protected]
