DOS Jaarverslag 2008
DOETINCHEM EN
ONTWIKKELINGSSAMENWERKING
Het jaar 2008 is voor de stichting Doetinchem en Ontwikkelingssamenwerking (DOS) een spannend jaar geweest. De campagne Stedenband en Millenniumdoelen – ook wel genoemd Caminando Juntos - ging van start. Met deze campagne hebben we ons tot doel gesteld het draagvlak voor de ontwikkelingssamenwerking met onze partnerstad La Libertad fors te verbreden.
programma XPLORE afgereisd richting Nicaragua, waar vriendschappen over en weer werden gesloten. Zo proberen we gezamenlijk enkele van de 8 millenniumdoelen die de Verenigde Naties in 2000 met elkaar opgesteld hebben, met en in onze partnerstad te realiseren. In dit jaarverslag is beschreven hoe DOS haar doelen, zowel in Doetinchem als La Libertad, heeft trachten te bereiken door de inspanning en steun van vele partners en vrijwilligers in Doetinchem en La Libertad.
Een kleurrijk, balsahouten vogeltje is het beeldmerk voor deze campagne. Deze vogel staat symbool voor Een kleurrijke toekomst voor kinderen in La Libertad, Nicaragua. Op allerlei manieren willen we dit vogeltje laten terugkomen in Doetinchem.
Ik wens u veel plezier bij het lezen van dit jaarverslag.
We gingen een inspanningsverplichting aan met het LBSNN, de landelijke koepel van stedenbanden met Nicaragua, om € 30.000 aan fondsen binnen te halen voor de millenniumdoelen 2 en 8: onderwijs en locale economische ontwikkeling.
Joost van Eekhout, voorzitter
Tevens is samenwerking gezocht met experts op het gebied van waterbeheer, drinkwater en sanitatie (Waterschap Rijn en IJssel, Vitens en de gemeente Doetinchem) om La Libertad te gaan ondersteunen bij de wens tot een duurzaam beheer van de (drink)watervoorziening: millenniumdoel 2. Daarnaast kregen lopende projecten, voornamelijk gericht op armoedebestrijding, een vervolg: millenniumdoel 1. En tenslotte zijn een groot aantal jongeren afkomstig uit diverse opleidingsinstituten in Doetinchem voor een aantal weken via het
2
Blz.
Voorwoord
2
Stichting DOS, de organisatie
5
Geschiedenis La Libertad Millenniumdoelencampagne Organisatieverandering Bestuurswisseling
5 5 5 6 6
Samenwerking in Nederland en Nicaragua Partners in Nederland Partners in Doetinchem Partners in La Libertad
7 7 7 8
Projecten en activiteiten
14
Publieksmanifestaties en presentaties
15
Xplore
17
Alle kinderen naar de basisschool in La Libertad Integrale onderwijsaanpak Comedor infantil
22 23 24
Lokale economische ontwikkeling Bereikbaarheid La Libertad Ondersteuning agrarische producenten Oriënterend onderzoek economische projecten en beroepsonderwijs
25 26 26
3
27
Blz. Werken aan schoon water in La Libertad Watermissie naar La Libertad
28 30
Sociale projecten Huizenbouw Maaltijden voor ouderen Gezondheidszorg
32 33 33 34
Financieel jaarverslag
35
Bijlagen
44
Bijlage 1. Met dank aan… Bijlage 2. Projecten in La Libertad Bijlage 3. Activiteiten in Doetinchem
44 45 47
4
de organistatie Stichting Doetinchem en Ontwikkelingssamenwerking, kortweg DOS, is opgericht in 1990. DOS is een vrijwilligersorganisatie die, samen met zoveel mogelijk partners uit het maatschappelijk middenveld van Doetinchem, invulling geeft aan de stedenband met La Libertad.
onderwijs voor de kinderen en veel voorzieningen, zoals de gezondheidszorg, zijn slecht of niet aanwezig. La Libertad heeft weinig bronnen van inkomsten. Sinds de goudmijn, die voor enige werkgelegenheid zorgde, gesloten is, blijft de veeteelt over als belangrijkste inkomstenbron.
Geschiedenis Sinds 1992 heeft Doetinchem een stedenband met een stad in Nicaragua: La Libertad. Via deze stedenband wil de gemeente Doetinchem vormgeven aan het thema ontwikkelingssamenwerking. Het karakter van een stedenband kenmerkt zich door uitwisseling, in welke vorm dan ook en op vele verschillende gebieden. Het gaat daarbij om de betrokkenheid van de inwoners voor de levenswijze, cultuur en (economische) situatie van de andere stad.
Millenniumdoelencampagne De stedenband tussen Doetinchem en La Libertad bestaat inmiddels 18 jaar. In die jaren zijn veel activiteiten in Doetinchem ontplooid en projecten in La Libertad gerealiseerd. Daarbij is aan verschillende thema’s gewerkt. Op de een op andere manier raken deze thema’s aan de acht millenniumdoelen die in het jaar 2000 door de Verenigde Naties zijn vastgesteld. In 2008 heeft DOS meer nadruk gelegd op de voorlichting in Doetinchem in het kader van deze millenniumdoelen. Ook bij de ondersteuning van de projecten in La Libertad staat het behalen van deze doelen voorop. Het gaat dan vooral om het tweede, het zevende en het achtste doel, namelijk onderwijs voor alle kinderen, veilig drinkwater en goede sanitaire voorzieningen, en een rechtvaardige economische ontwikkeling.
La Libertad La Libertad ligt in de provincie Chontales, een heuvel- en bergachtig gebied met veel grasland. De regio heeft een tropisch klimaat met zeer droge perioden, gevolgd door lange regenperioden. La Libertad ligt 34 km van de departementshoofdstad Juigalpa. In La Libertad wonen ruim 11.900 mensen. Ongeveer 5000 van hen wonen in het stadje La Libertad. De rest van de bevolking woont op het omringende platteland, verspreid over meer dan 20 afgelegen dorpen, de zogenaamde comarca’s.
Doelstellingen DOS werkt vanuit twee doelstellingen: De eerste is het ondersteunen van projecten die kunnen bijdragen aan de verbetering van de leefomstandigheden in La Libertad. Vanaf 2008 maakt DOS er werk van om enkele van de millenniumdoelen in La Libertad te realiseren.
Nicaragua is één van de armste landen van het westelijk halfrond en ook in La Libertad is de armoede groot. Er is een hoge werkloosheid, er is gebrek aan goed
Het tweede doel is gericht op de bevolking van Doetinchem: het geven van voorlichting aan de inwoners over de situatie in La Libertad en het thema ontwikkelingssamenwerking en het vergroten van het draagvlak.
5
Bestuurswisseling Begin 2008 heeft DOS afscheid genomen van P.J. (Jan) Jenneskens, die vanaf 1 april 2003 secretaris is geweest. J.J. (Anneke) van der Haar-van der Hoeven volgt hem op. W.A. (Wouter) Koop is vanaf maart lid van het algemeen bestuur voor de campagne Stedenband en Millenniumdoelen. In oktober 2008 heeft J. (Jeanne) BeerlingFrings haar werkzaamheden voor DOS moeten beëindigen wegens ziekte. M. (Mart) Hopmans neemt namens het onderwijs haar plaats in het algemeen bestuur in.
DOS wil in de periode 2008-2010 zoveel mogelijk inwoners van Doetinchem kennis laten maken met de millenniumdoelen. De stedenband met La Libertad biedt daarvoor veel mogelijkheden. Via het ondersteunen van projecten in La Libertad wil DOS een daadwerkelijke bijdrage leveren aan deze doelen. De inwoners van Doetinchem kunnen zo van relatief dichtbij meemaken hoe belangrijk deze projecten zijn voor het verbeteren van de leefomstandigheden in ontwikkelingslanden. Organisatieverandering DOS heeft voorafgaand aan de campagne een organisatieverandering ondergaan. Om de activiteiten met betrekking tot voorlichting, bewustwording en fondswerving te optimaliseren, heeft DOS per februari 2008 een medewerker (campagneleider) aangesteld voor twee dagen per week: Elles Blanken. Zij stuurt o.a. het campagneteam aan, gevormd door een aantal bekende en nieuwe vrijwilligers. De werkgroepenstructuur komt hiermee meer op de achtergrond. DOS heeft gedurende het jaar drie prominente Doetinchemmers bereid gevonden een Comité van Aanbeveling te vormen: burgemeester H.J. Kaiser, de heer H. van der Kracht en de heer D. Chargois. Aan het eind van het jaar zijn we nog op zoek naar een bestuurslid, belast met de projectcoördinatie.
6
In Nederland en Nicaragua -
Partners in Nederland LBSNN (Landelijk Beraad Stedenbanden Nederland-Nicaragua) In samenwerking met het LBSNN ondersteunt Doetinchem projecten en programma’s die voortkomen uit het strategische plan van onze partnerstad. Prioriteit ligt bij projecten die gericht zijn op de millenniumdoelen 2 en 8: basisonderwijs voor alle kinderen en versterken van de lokale economie. Eind 2008 heeft het LBSNN besloten aan te sluiten bij de inspanningen van Doetinchem om het project ‘Schoon drinkwater en goede sanitatie in La Libertad’ uit te voeren (millenniumdoel 7).
-
Ruim aandacht voor de millenniumdoelen in het onderwijs en buitenschoolse activiteiten. Ruim aandacht voor de doelen in de lokale media. Beïnvloeding van de gemeentepolitiek voor meer budget voor ontwikkelingssamenwerking als onderdeel van internationale samenwerking.
Uit het programma ‘Caminando Juntos’, dat wordt beheerd door het LBSNN, kan medefinanciering worden verkregen voor voorlichtingsactiviteiten in Nederland en kunnen ingezamelde fondsen voor de millenniumdoelen in de Nicaraguaanse partnerstad worden verdubbeld.
Caminando Juntos Sinds de tweede helft van 2007 werken Doetinchem en LBSNN samen met andere stedenbanden in Nederland en Nicaragua aan het programma ‘Caminando Juntos’. Tussen LBSNN en Hivos zijn samenwerkingsafspraken gemaakt over de voorlichtings- en bewustwordingsactiviteiten in Nederland, gekoppeld aan fondsenwerving met betrekking tot de millenniumdoelen voor de periode 2007-2010. In dit kader is de campagne ‘Stedenbanden en Millenniumdoelen’ opgezet, gebaseerd op vijf pijlers: - Jaarlijkse publieksmanifestatie(s), waarbij op een aantrekkelijke manier in de eigen stad de millenniumdoelen worden gecommuniceerd met de inwoners. - Acties gericht op specifieke sectoren in het bedrijfsleven.
Via het LBSNN blijft de stedenband betrokken bij een meerjarenprogramma om het Local Government in het zuiden te versterken, het LOGO South programma van de Vereniging Nederlandse Gemeenten-internationaal.
Partners in Doetinchem Ten behoeve van het voorlichtings- en ontwikkelingsprogramma in het kader van de millenniumdoelen hebben we gezocht naar nieuwe partners uit het maatschappelijk middenveld van Doetinchem. Naast de al bestaande contacten, waaronder de gemeente Doetinchem, scholen, kerken, woningbouwvereniging en zorginstellingen, heeft DOS dit jaar contact gezocht met
7
Gemeente Doetinchem De gemeente Doetinchem heeft de uitvoerende taken van de stedenband gedelegeerd aan DOS. Veel steun hebben we ondervonden van burgemeester H.J. Kaiser en de heer J. Berenbak, respectievelijk portefeuillehouder en ambtenaar internationale betrekkingen.
nieuwe doelgroepen, zoals jongeren en het bedrijfsleven. Samen met de partners wil DOS nadenken over de verdere invulling van de stedenband. Enerzijds gaat het hierbij om het vergroten van de kennis over La Libertad en ontwikkelingssamenwerking in Doetinchem. Anderzijds gaat het om het inzamelen van zoveel mogelijk fondsen, zodat een echte bijdrage aan de millenniumdoelen in La Libertad kan worden geleverd.
Op 14 december 2007 heeft burgemeester Kaiser namens de gemeente Doetinchem een contract ondertekend voor de campagne ‘Millenniumdoelen en partnerstad La Libertad’. Het gaat hierin om voorlichting in Doetinchem en om projecten en programma’s in La Libertad. Dit contract is opgesteld door het LBSNN. Het gaat om een subsidieaanvraag van € 15.000 in 2008 voor voorlichting en daaraan gekoppeld een inspanningsverplichting tot fondswerving van € 60.000 voor projecten in La Libertad. Verdubbeling van dit bedrag door LBSNN/Hivos via het medefinancieringsstelsel van het ministerie van buitenlandse zaken, betekent dat Doetinchem aan het eind van 2008 € 120.000 beschikbaar heeft voor projecten in La Libertad.
In het jaar 2008 stond de campagne vooral in het teken van het bekend maken van de millenniumdoelen en de bijdrage van Doetinchem daaraan in La Libertad. Deelname aan grote publieksevenementen in het voorjaar en het najaar, het organiseren van een evenement samen met de gemeente Doetinchem en een zeer enthousiaste groep jongeren en hun scholen hebben eraan bijgedragen dat veel Doetinchemmers kennis hebben kunnen nemen van de campagne. De uitgevoerde activiteiten hebben tot goede contacten geleid die perspectief bieden om de campagne in de komende jaren uit te breiden.
In januari 2008 hebben burgemeester Kaiser en de voorzitter van DOS J.M.J.M. van Eekhout hun handtekening gezet onder het contract ‘Ontsluiting van La Libertad door verharden van de verbindingsweg met provinciehoofdstad Juigalpa’. Doetinchem zegt € 20.000 toe onder voorwaarden. In april heeft burgemeester Kaiser het contract ‘Investeringsplan voor het vervullen van de Onderwijsmillenniumdoelen in het jaar
DOS heeft nieuwe contacten gelegd met: organisatie Stadsfeesten, organisatie Festival Buitengewoon, IG&D, Centrummanagement Doetinchem, VAGWW (Vereniging aannemers grond-, water- en wegenbouw), Waterschap Rijn en IJssel, waterbedrijf Vitens, Wereldcontactgroep Wehl en Wereldwinkel.
8
2008’ ondertekend. De investering bedraagt € 20.000.
Naast de millenniumdoelen 2 en 8 krijgt ook doel 7 aandacht in Doetinchem, via een waterproject waarbij verschillende partners betrokken zijn. Van de gemeente is de afdeling Buha erbij betrokken. Medewerkers van Buha hebben tijdens een informele raadsbijeenkomst in december een presentatie gegeven over de situatie rond het thema water & sanitatie in La Libertad en op welke manier de gemeente Doetinchem hieraan werkt.
De gemeenteraad heeft eind 2007 besloten extra geld beschikbaar te stellen voor de campagne Stedenband en Millenniumdoelen 2008-2010. Hiermee heeft DOS per 1 februari 2008 een medewerker aangesteld voor 20 uur per week. De uitvoeringstaak voor de campagne ligt grotendeels bij DOS. Indien nodig levert de gemeente technische en/of inhoudelijke ondersteuning. Daarnaast faciliteert de gemeente DOS om de campagne uit te voeren, onder andere door een werkplek voor de campagnecoördinator te leveren.
Met de actie ‘Fietsen Scoort’ dragen Doetinchemse gemeenteambtenaren bij aan zonnepanelen in het rurale gebied van La Libertad. Deze panelen worden gebruikt voor scholen en gezondheidsposten. In december 2008 heeft Doetinchem € 30.000 naar LBSNN overgemaakt voor drie programmadoelen in 2009: a) onderwijsmillenniumdoelen € 10.000 b) versterken beroepsonderwijs € 10.000 c) economische projecten € 10.000.
De lokale politiek is geïnformeerd over de millenniumdoelen en de stand van zaken daarvan in La Libertad via nieuwsbrieven en presentaties. In april 2008 heeft een vertegenwoordiger van de VNG een presentatie gegeven aan de gemeenteraad van Doetinchem over het fenomeen millenniumgemeente. De raad heeft uitgesproken dit een belangrijk thema te vinden en Doetinchem is vervolgens officieel millenniumgemeente geworden. Dit is op een feestelijke manier aan het publiek bekendgemaakt. De burgemeester, de voorzitter van DOS en een aantal raadsleden hadden hierbij een prominente rol.
Tevens werd in december 2008 duidelijk dat een bijdrage van € 50.000 voor het project Water en Sanitatie in La Libertad haalbaar is. Zo is er uiteindelijk, na de verdubbeling, geen € 120.000, maar € 160.000 aan beschikbare financiële middelen voor de projecten in La Libertad binnengehaald. Bedrijfsleven Economie is een belangrijke motor voor de ontwikkeling van een stad/regio en de verbetering van de levensomstandigheden van de inwoners. Millenniumdoel 8 richt zich hierop. DOS wil in La Libertad graag
De jongeren van het Xplore-stageproject hebben een presentatie aan alle raadsleden gegeven tijdens een informele raadsbijeenkomst in december.
9
bijdragen aan een impuls voor de economische sector. Het zou mooi zijn als daarbij dezelfde sector in Doetinchem betrokken zou kunnen zijn. Een stedenband gaat toch vooral om contacten tussen beide steden, in welke vorm dan ook. In 2008 heeft DOS contacten gelegd met het bedrijfsleven in de regio Doetinchem om samen daarmee invulling te kunnen geven aan deze band. Via het bedrijfsleven hopen we veel Doetinchemmers te bereiken en te informeren over La Libertad en de millenniumdoelen. Samen met het bedrijfsleven willen we vervolgens fondsen genereren om zo de broodnodige impuls aan de Libertijnse economie te kunnen geven. Het jaar 2008 stond vooral in het teken van de verkenningen. Enerzijds het verkennen van de behoeften en kansen in La Libertad en anderzijds het verkennen van de mogelijkheden in Doetinchem.
DOS is als organisatie lid geworden van deze vereniging en is bij veel activiteiten door een of twee bestuursleden vertegenwoordigd. Samen met een aantal bestuurders van deze vereniging zoeken we naar de meest passende manier om de leden te betrekken bij de millenniumdoelen en La Libertad. OVD Deze wordt sinds het voorjaar van 2008 ondersteund door een centrummanager. Uit eerste gesprekken bleek welwillendheid om mee te denken over deelname aan de campagne. De centrummanager bood de communicatiekanalen naar de leden aan. Hiervan hebben we gebruikgemaakt om de binnenstadondernemers warm te maken voor een activiteit die door de Xplore stagejongeren werd georganiseerd. Ondernemers konden, tegen betaling die vervolgens een donatie werd, een of meer foto’s krijgen uit La Libertad die vervolgens in de etalage of winkel konden worden gehangen.
DOS heeft ervoor gekozen om de bedrijven via reeds bestaande organisatiestructuren te benaderen. Met de volgende organisaties is contact gelegd:
VAGWW Deze organisatie is benaderd naar aanleiding van een project dat gericht is op millenniumdoel 7. Verschillende partners in Doetinchem (Waterschap, gemeente Doetinchem en DOS) bereiden gezamenlijk een grootschalig project voor op het gebied van waterbeheer, drinkwater en sanitatie in La Libertad. De VAGWW toonde interesse in dit project en medewerkers van de gemeente Doetinchem hebben een presentatie gegeven tijdens een reguliere bijeenkomst van deze vereniging. Dit heeft tot verdere gesprekken geleid die in 2009 uitlopen op actieve samenwerking in dit
IG&D: Dit is de grootste bedrijvenvereniging, met ruim 300 leden. OVD: De Ondernemersvereniging Doetinchem bestaat uit horeca- en detailhandelsbedrijven in de binnenstad van Doetinchem. VAGWW: Vereniging aannemers grond-, water- en wegenbouw. Probus: Een van de serviceclubs voor bedrijven in Doetinchem. IG&D De voorzitter van de IG&D is lid van het comité van aanbeveling voor de campagne.
10
Scholen In 2008 heeft DOS contact gehad met vijf scholen met diverse opleidingen: - AOC (vmbo en mbo-opleidingen) - Graafschapcollege (ROC) - Metzocollege (vmbo) - Ludgercollege (vmbo t/m gymnasium) - Iselinge Hogeschool (hbo)
project, zowel in Nederland als in Nicaragua. Graafschap TV In samenwerking met Graafschap TV, een commerciële regionale zender, is een concept bedacht om verschillende doelen te verenigen. Het idee bestaat uit een reis van zes ondernemers naar La Libertad, die ter plaatste gaan onderzoeken op welke manier zij denken dat de economie daar de juiste impuls kan krijgen. Deze reis wordt gefilmd en in zes afleveringen uitgezonden op tv, waarbij telkens één van de bedrijven centraal staat. Om bedrijven te werven is een tv-spot gemaakt, waarin de burgemeester van Doetinchem ondernemers aanspoort om deel te nemen. De spot is rond de kerstdagen vijfmaal uitgezonden in de pauze van een programma gericht op lokale bedrijven. De uitzendingen hebben verscheidene reacties opgeleverd: van geïnteresseerde bedrijven en van mensen die zich meldden als nieuwe vrijwilliger. De kosten voor een dergelijke reis en tv-serie zijn hoog. In de huidige omstandigheden gaan bedrijven niet over een nacht ijs voor ze beslissen om deel te nemen aan een dergelijk project. Het idee is echter niet geheel van tafel. In de loop van 2009 zal blijken of het al dan niet haalbaar is om het uit te voeren.
De vijf bovenstaande scholen hebben zich actief ingezet voor het stageproject voor jongeren dat o.a. met financiering van Xplore is gerealiseerd. Drie van de scholen hebben een begeleider aangewezen die mee zijn geweest naar Nicaragua.
Partners in La Libertad Fundacion Crecemos Juntos Tot 2003 waren Nel Verbree en Joop Hakvoort de contactpersonen voor Doetinchem in La Libertad. Vóór hun vertrek uit La Libertad hebben zij ervoor gezorgd dat er een politiek onafhankelijke stedenbandorganisatie kwam: de Fundacion Crecemos Juntos (Stichting Laten we Samen Groeien). Deze NGO bestaat uit vertegenwoordigers van de agrarische, economische, sociale, gezondheids- en culturele sector. Zij is de belangrijkste partner van DOS. Doetinchem ondersteunt een programma via FODEL, een overkoepelende organisatie van NGO’s voor lokale ontwikkeling in Nicaragua, die aan capaciteitsversterking van de Fundacion Crecemos Juntos (FCJ) werkt. In 2008 hebben drie FODEL-bijeenkomsten plaatsgehad. FCJ is verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderwijsprogramma,
Bestaande samenwerkingspartners in Doetinchem Met Sité woondiensten, MVO projecten, Sensire en de Raad van Kerken is de al bestaande samenwerking gecontinueerd.
11
het huizenbouwprogramma en de sociale projecten.
-
Gemeente La Libertad Op bestuurlijk vlak zijn er tussen Doetinchem en La Libertad altijd wel contacten geweest, die veelal in het ceremoniële vlak lagen. Via het LBSNN is de gemeente Doetinchem betrokken bij een meerjarenprogramma om het Local Government in het zuiden te versterken, het LOGO South programma van de VNG-i. Doetinchem subsidieert vanaf 2004 capaciteitsopbouw in de gemeente La Libertad. Daartoe worden door LBSNN zowel Nederlandse experts als Nicaraguaanse deskundigen gemobiliseerd voor ondersteuning van het gemeentebestuur bij het opstellen van: - participatieve strategische beleidsplannen voor een duurzame economische ontwikkeling; - een kadasterregistratie als uitgangspunt voor het verwerven van gemeentelijke inkomsten uit belastingen en heffingen.
7: schoon drinkwater en goede sanitatie; 8: (vernieuwen) beroepsonderwijs gerelateerd aan de lokale arbeidsmarkt, het versterken van het ondernemersklimaat én bedrijfsontwikkeling en integrale economische ontwikkelingsprojecten, de zgn. ‘Proyectos Integrales Territoriales’ (PIT).
In 2008 hebben de gemeente La Libertad en de gemeente Doetinchem enkele contracten ondertekend. Het gaat om het project ‘Ontsluiting La Libertad door verharding van verbindingsweg met provinciehoofdstad Juigalpa’ en het Onderwijs-millenniumplan 2008. Bij het project ‘Samen werken aan schoon water in La Libertad’ zijn ook beide gemeenten betrokken. Burgemeestersverkiezing in november De burgemeestersverkiezingen in Nicaragua in november 2008 zijn omstreden. De Sandinistische regering van president Ortega stelde nationale en internationale waarnemers niet in de gelegenheid om de lokale verkiezingen te monitoren. De politieke oppositie accepteerde de uitslag van de verkiezingen niet, omdat er op grote schaal gefraudeerd zou zijn. Ook in La Libertad schijnt dit gebeurd te zijn. De nieuwe burgemeester is dr. Yamil Vargas; de locoburgemeester is Erissell Jarquin. Zij zijn beiden lid van de Sandinistische partij. Minister Koenders heeft voorlopig de begrotingssteun aan Nicaragua opgeschort. De andere hulpprogramma’s van zowel Nederland als de Europese Commissie
Inmiddels heeft dit geresulteerd in de vorming van een kadaster en meer inkomsten uit belasting in La Libertad. De gemeente La Libertad heeft een aantal plannen ontwikkeld waarvoor zij ondersteuning heeft gevraagd aan haar partnerstad in Nederland. In samenwerking met het LBSNN ondersteunt Doetinchem momenteel projecten en programma’s die voortkomen uit het strategische plan van onze partnerstad. Prioriteit ligt daarbij voor projecten die gericht zijn op de millenniumdoelen 2, 7 en 8 - 2: basisonderwijs;
12
zullen wel doorgaan. Het gemeentebestuur van Doetinchem stelt zich achter het standpunt van minister Koenders. Dit betekent dat er voorlopig geen contacten op bestuurlijk niveau zullen zijn. De steun aan de lopende projecten gaat wel door.
LBSNN Managua In Managua heeft het LBSNN een kantoor, dat onderzoek verricht, projectvoorstellen definieert en betalingen doet. Ook vindt de monitoring van de projecten via dit kantoor plaats. Sinds juli 2008 is Nel Verbree er als senioradviseur aan verbonden.
MINED Het Ministerio Educativo (MINED) werkt samen met internationale partners, waaronder het LBSNN, aan een integraal onderwijsprogramma voor de basisschool. In La Libertad is gedelegeerde prof. Reyna Ramirez de coördinator van het plaatselijke onderwijsprogramma.
Peace corps In 2008 heeft La Libertad veel steun gehad van Katie Mitchell, een vrijwilligster van Peace Corps, een Amerikaanse vrijwilligersorganisatie. Zij coachte de onderwijscommissie en FCJuntos, was intermediair bij de contacten met het gemeentebestuur en vertaalde teksten in het Engels en Spaans. Zij was voor de contacten van DOS met La Libertad heel waardevol. In december 2008 was haar contract afgelopen.
Waterpartners MARENA (Ministerio del Ambiente y los Recursos Naturales; stroomgebiedsbeheer, afd. La Libertad). ENACAL (Empresa Nicaraguenze de Acueductos y Alcantarillados; drinkwaterbedrijf afd. La Libertad) Goudmijn Central Sun.
13
14
minuten ruimte voor een promotiefilmpje met beelden uit La Libertad. Thema: De stedenband werkt aan verbetering van het onderwijs in La Libertad. Doe je mee?
Publieksmanifestaties DOS heeft in 2008 geprobeerd zoveel mogelijk mensen kennis laten maken met de millenniumdoelen. We hebben contact gezocht met de organisatoren van grote evenementen in de stad, zoals het (internationale) Straattheaterfestival en de driedaagse Doetinchemse Stadsfeesten. Een voor DOS nieuwe doelgroep, de jongeren die via Xplore een stagereis naar Nicaragua hebben gemaakt, deden enthousiast mee tijdens deze evenementen.
Doetinchem millenniumgemeente De campagne gericht op de millenniumdoelen in La Libertad, wordt niet alleen door DOS gedragen, maar ook door de gemeente Doetinchem. In de raadsvergadering van 5 juni 2008 heeft de raad besloten om Doetinchem millenniumgemeente te maken. De lancering als zodanig vond plaats op 7 november. DOS gaf mede invulling aan deze activiteit. De stedenband met La Libertad en de campagne stonden daarbij op de voorgrond. De burgemeester van Doetinchem heeft, samen met raadsleden en bestuurders van DOS, de borden ‘Millenniumgemeente’ in de stad opgehangen. Vervolgens was er in het centrum een publieksevenement georganiseerd met een ‘knock-out show’ met vragen over La Libertad, het onderwijs en de onderwijsprojecten. De vragen waren gemaakt door een aantal jongeren die via de Xplore-reis de situatie van het onderwijs in La Libertad bekeken hadden. Daarnaast was er een salsademonstratie en workshop. Het aanwezige publiek deed enthousiast mee.
Straattheaterfestival De Nicaraguaanse theatergroep Movitep, die voor de campagne in Nederland was, heeft een plek in de programmering van het Straattheaterfestival Buitengewoon 2008 gekregen. Op zondagmiddag 6 juli heeft de groep drie keer opgetreden. Elk van de optredens trok flink publiek. De groep vroeg aandacht voor de onderwijsproblematiek in Nicaragua. Tijdens de voorstelling hebben vrijwilligers van DOS flyers aan het publiek uitgedeeld met uitleg over het stuk en de campagne. Hierbij werd de volgende slogan gebruikt: ‘Heb jij het er al over gehad, onderwijs in La Libertad?’ Stadsfeest De organisatoren van de Doetinchemse stadsfeesten hebben DOS ruimte gegeven om haar boodschap uit te dragen. Hiervoor is ‘schermruimte’ aangeboden tussen de sponsoren. Bij elke wisseling op het podium werden reclamefilmpjes van de sponsoren vertoond. DOS kreeg in deze serie twee
De campagnevogel heeft een belangrijke plaats ingenomen in dit evenement; er zijn 250 vergrote vogels geprint en gelamineerd. Deze zijn ongeveer een week voor de manifestatie in heel Doetinchem in bomen gehangen om de nieuwsgierigheid van de mensen te wekken. Dit werd ondersteund met een bericht op de
15
Oecumenische viering In januari hebben alle protestantse en rkgelovigen in Doetinchem hun jaarlijkse oecumenische kerkdienst gehouden. Een DOS-bestuurder heeft daar een presentatie gegeven over de stedenband en millenniumdoelen. 500 boekenleggers zijn uitgedeeld met de millenniumdoelen erop afgebeeld.
gemeentepagina van het Doetinchems Vizier, waarin men werd uitgenodigd om deel te nemen aan de manifestatie. Verder is een grote opblaasversie van de vogel tijdens de manifestatie gebruikt.
Presentaties Nieuwjaarsreceptie gemeente Doetinchem Op de nieuwjaarsreceptie van de gemeente waren vrijwilligers van DOS aanwezig en herkenbaar aan hun badges met het logo (vogel). Op alle tafels werden de balsahouten campagnevogeltjes gepresenteerd.
Xmas Fair Fatima Bij de Christmas Fair van Fatima, in december, had DOS een stand i.s.m. de wereldcontactgroep Wehl. Via een groot zeildoek, folders en de verkoop van de vogeltjes werd het publiek gewezen op de millenniumdoelen.
16
17
Van 12 juli tot 2 augustus hebben 15 jongeren en 3 begeleiders kennisgemaakt met het dagelijks leven in La Libertad. Dit deden ze via het Xplore-programma. Met een subsidie van het ministerie van buitenlandse zaken en een via acties bijeengekregen eigen bijdrage konden deze jongeren op stage naar Nicaragua. Ze hebben er gewoond in gastgezinnen en, samen met leeftijdsgenoten uit La Libertad, activiteiten uitgevoerd en projecten van de stedenband bezocht. Het thema van de stage was: Beelden van het dagelijks leven.
de samenleving en de omstandigheden in La Libertad laten zien. Deze presentatie is o.a. gegeven op een vrijwilligersbijeenkomst van DOS en aan de gemeenteraad van Doetinchem. De deelnemers hebben ook op hun eigen onderwijsinstelling presentaties verzorgd. Via een aantal activiteiten hebben ze bij het grote publiek aandacht gevraagd voor met name de onderwijssituatie in La Libertad. Een van de slogans die daarbij gebruikt werd was: ‘Heb jij het er al over gehad, onderwijs in La Libertad?’ Zij hebben veel inwoners van Doetinchem en omgeving bereikt door hun bijdrage aan de theatervoorstelling van de Nicaraguaanse groep Movitep tijdens het Straattheaterfestival, de informatiefilm tijdens het stadsfeest en bij de lancering van ‘Doetinchem Millenniumgemeente’ in november. Zo heeft de bevolking van Doetinchem ook de ‘Beelden uit het dagelijks leven van La Libertad’ meebeleefd.
Om de informatie te verzamelen zijn 4 subgroepjes gemaakt, met ieder een eigen deelthema: Natuur & Milieu, Onderwijs, Sociaal-Economisch en Individueel. Tijdens de voorbereiding zijn over deze thema’s presentaties over het dagelijks leven in Doetinchem gemaakt. In La Libertad hebben de deelnemers die gepresenteerd aan een grote groep inwoners. Via de website Holalalibertad en columns in De Gelderlander werden we in Doetinchem op de hoogte gehouden van de activiteiten.
Deze stage heeft het draagvlak voor de stedenband in zowel Doetinchem als La
Met stapels foto’s en vele verhalen zijn ze teruggekomen uit Nicaragua. Voor een verslag van een van de deelnemers: zie inzet. Na afloop van de stage hebben de jongeren in subgroepjes hun informatie verwerkt, waarna een gezamenlijke presentatie is gemaakt, die de verschillende facetten van
18
Libertad behoorlijk versterkt. De jongeren legden veel creativiteit aan de dag en zorgden voor veel publiciteit. Ook hebben
ze een substantiële bijdrage aan de fondswerving geleverd.
19
Na maanden voorbereiden, geld inzamelen, Spaanse les, kennismakingsactiviteiten en inkopen doen was het 12 juli eindelijk zover. Na een innig afscheid bij het Ludgercollege vertrokken we als een groep naar Schiphol, waar ons avontuur begon. Na 25 uur vliegen en wachten werden we opgehaald en verwelkomd op het vliegveld. Al slapend in de bus reden we door Masaya, waar we de eerste nachten zouden doorbrengen. We waren allemaal erg nieuwsgierig naar de leefomstandigheden waar wij de aankomende drie weken in zouden doorbrengen. We werden begroet door veel gejoel van de levendige stad. Taxi’s, bussen en mensen produceerden veel geluid tot diep in de nacht. Een straatjongen genaamd Gustavo hielp ons nog voor we de bus uit waren met onze koffers en spullen. Ook de volgende ochtend en de rest van de dagen in Masaya stond hij ons bij als gids en hulp. We kregen een rondleiding door de stad Masaya waar we mensen voor hun huizen (vaak ingebouwd met een kleine winkel) zagen zitten. De stad is gevuld met kleur en leven en niet te vergelijken met welke Nederlandse stad dan ook. Mensen zijn erg druk om een eigen inkomen te verdienen en dit wordt vaak dezelfde avond nog uitgegeven. Het is een toeristenstad waar je uit eten kunt, mensen souvenirs op straat verkopen en gek genoeg ook casino’s zijn. Ook zijn we rondgeleid in San Juan de Oriënte een klein stadje dat leeft van pottenbakkerij. Elke familie heeft een handelsmerk en deze zien we terug in vele kleurrijke aardewerken. Op deze dag mochten we ook genieten van de schoonheid van de toeristische uitkijkpost La Caterina waar we het kratermeer Laguna de Apoyo kunnen overzien. Een beeld zo mooi dat we het nooit meer kunnen wissen uit ons geheugen. Het bezoek aan het kratermeer was een van de mooiste ervaringen uit mijn leven. Zo mooi en warm in zo’n prachtig stukje regenwoud lag daar een geheel door berg omringd meer waarin we met de hele groep hebben gezwommen. Het was alsof we die uren in een sprookje leefden. Na afscheid te hebben genomen van Masaya gingen we op weg naar onze bestemming: onze zusterstad La Libertad. Bij iedereen leefde de vraag: hoe zal het zijn? Is het armer of heel klein, hoe zullen de mensen zijn? In La Libertad werden we hartelijk verwelkomd door de burgemeester, een aantal gastouders, de jeugd en betrokkenen. Daarna was het tijd om naar onze gastgezinnen te gaan die hun deuren wijd voor ons hadden openstaan. We werden ondergebracht bij de rijkere families. Toch verschillen onze gastgezinnen qua rijkdom veel. Waar de ene student geniet van pizza en internet, moeten andere het doen met een onafgemaakt huis zonder enige inrichting. We voelden ons echter allemaal welkom en er werd goed voor ons gezorgd. We hebben veel van de cultuur van het land mogen proeven in La Libertad. We hebben een museum, twee mijnen, een indianenbegraafplaats, een fabriek, een markt, een kerk, een juwelier, een aantal winkels en scholen en mensen die aan het werk zijn bezocht. De jeugd van La Libertad is heel hartelijk. Ze delen overal in mee en helpen en begeleiden ons waar ze kunnen. Er werden hechte vriendschappen gesloten tussen de jeugd van La Libertad en onze studenten. Op een vroege ochtend gingen we op bezoek op de boerderij van Don Mario. We maakten een trektocht naar zijn fruitvelden. Nicaraguanen trekken met paarden en ezels door hun ruige landschap. Na een lange
20
dag genoten we van een barbecue en Bacardi cola met het geruststellende geluid van een man met een gitaar. We zijn op bezoek geweest op scholen in en rondom Nicaragua. Deze verschillen ook sterk van elkaar. Zo zijn we bij een schooltje geweest dat niet groter was dan twee lokalen en geen wc had. Kinderen moeten soms een half uur door wild begroeid gebied lopen om op school te komen. Leraren zijn erg betrokken en hebben het beste voor met hun leerlingen. Helaas zien veel ouders de noodzaak van onderwijs niet in, waardoor vaak de armere kinderen geen onderwijs volgen. Na een afscheid vol tranen en woorden van hoop op terugkomst, hebben we La Libertad verlaten. De laatste dagen brachten we door in het mooie koloniale Granada, waar we nog een paar dagen volop mochten genieten van de prachtige natuurgebieden van Nicaragua. Als afsluiting bezochten we een vakantiepark in aanbouw op een van de meest ideale locaties van de omgeving. Nicaragua heeft veel te bieden en met een beetje hulp kan het nog verder uitbloeien.
Karen ter Maat
21
I
22
Integrale onderwijsaanpak Het onderwijs in Nicaragua staat voor een aantal problemen. Veel kinderen in Nicaragua gaan om verschillende redenen niet naar de basisschool. De stedenbandorganisatie LBSNN heeft in samenwerking met het ministerie van onderwijs in Nicaragua een integraal onderwijsplan uitgewerkt. Het plan gaat uit van zeven strategieën: - betere bereikbaarheid scholen - meer schoolbankjes - meer en beter opgeleide leerkrachten - schoolmaaltijden voor alle kinderen - rugzakjes met schoolmateriaal voor alle kinderen - scholing/bewustwording voor ouders - programma voor werkende kinderen.
op twee dorpen en de stad. Er is een klaslokaal gebouwd in het dorp El Chamorro; voorheen kregen de kinderen les op de veranda van een boerderij. Een plaatselijk timmerbedrijf heeft 100 schoolbankjes vervaardigd. 150 kinderen kregen een rugzak met schoolbenodigdheden: schriften, potloden, geodriehoek en schooluniform. Om ouders te informeren over het belang van schoolgaan, zijn op zeven plaatsen scholingen voor ouders gehouden. Van de 120 verwachte ouders hebben er 65 daadwerkelijk het voorlichtingsprogramma gevolgd. Op het platteland was het moeilijk ouders te mobiliseren: 38% kwam naar de scholing. In de stad was de opkomst beter dan verwacht (127%).
Het LBSNN heeft een onderwijsscan uitgevoerd, om de problemen in La Libertad in kaart te brengen. Hieruit is duidelijk geworden dat er 725 kinderen niet naar school gaan. In La Libertad is een onderwijscommissie gevormd, waarin zitting hebben: de gemeente La Libertad, de vertegenwoordiger van het ministerie van onderwijs en een vertegenwoordiger van FC Juntos, de lokale NGO waar DOS mee samenwerkt. Verder zijn ook het LBSNN, Plan Nicaragua en de Amerikaanse organisatie Peace Corps betrokken bij dit thema. Gezamenlijk hebben deze partners de doelstellingen voor 2008 en de bijbehorende activiteiten vastgesteld, waarin ieder zijn eigen taken heeft.
DOS leverde een bijdrage aan de scholing van de leerkrachten. In 2008 vonden er drie trainingen plaats, waar bijna alle leerkrachten uit de gemeente aan deelnamen. De eerste training was een bijscholing in een nieuwe rekenmethode ‘Ik houd van rekenen’, tot stand gekomen via een Japanse Coöperatie. De tweede training was een lees- en schrijfmethode uit de USA voor de laagste klassen. Deze methoden worden door de overheid gepromoot in het kader van het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs. De derde training had als onderwerp: leiderschap en menselijke relaties. Het ministerie van onderwijs heeft op zich genomen om met ingang van het nieuwe schooljaar (februari 2009) te zorgen voor nieuwe docenten. Via een landelijk programma kregen alle kinderen op school
Het streven was om in 2008 160 kinderen extra naar school te laten gaan. Hiervoor zijn verschillende middelen ingezet, gericht
23
dagelijks een warme maaltijd. Dit is over het algemeen naar tevredenheid verlopen. Eind 2008 was nog niet te beoordelen of het programma het beoogde effect heeft gehad. De inschrijvingen voor het nieuwe schooljaar starten in januari. Comedor infantil Het werken met het nieuwe onderwijsplan betekent ook dat een langlopend project van DOS is stopgezet. Jarenlang heeft DOS de ‘comedor infantil’ gesteund. Dit is een kleuterschooltje in een gebouw van de kerk, waar de allerarmste kinderen les konden krijgen en een warme maaltijd. Met ingang van het nieuwe schooljaar was dit schooltje open voor alle kinderen uit de buurt, dus ook rijkere kinderen kwamen er. Tegelijkertijd werd deze school een onderdeel van het overheidsonderwijssysteem, waardoor het maaltijdprogramma van het ministerie ook hier is ingevoerd. De maaltijden van het ministerie zijn van mindere kwaliteit, maar nu beschikbaar voor alle kinderen in de hele gemeente. Omdat DOS via het programma van de gemeentelijke onderwijscommissie in het onderwijs in La Libertad investeert, is besloten om de comedor infantil niet meer apart te financieren. Dit is tijdens het werkbezoek in april 2008 besproken met de betrokken begeleiders van het schooltje en het oudercomité.
24
25
Bereikbaarheid La Libertad La Libertad ligt in de buurt van de provinciehoofdstad Juigalpa. De weg naar Juigalpa, zo’n 34 kilometer, is niet verhard en in zeer slechte staat. Met bus of vrachtwagen, veelgebruikte vervoersmiddelen, kan deze rit wel tot twee uur duren. De gemeente La Libertad ziet de verharding van deze weg als een belangrijke stap in de sociaal-economische ontwikkeling voor de ruim 11.000 inwoners. Voor het ziekenhuis, opleidingscentra, banken etc. moeten de inwoners van La Libertad naar Juigalpa. Daarnaast is een goede bereikbaarheid uiteraard essentieel voor de handel. In het kader van het Caminando Juntos-programma van LBSNN-Hivos draagt DOS bij aan de aanleg van deze weg. Voor de aanleg van de 34 km wegverharding moet de gemeente La Libertad een eigen bijdrage leveren. Via de verdubbelingsregeling van het Caminando Juntos-programma heeft DOS € 20.000,- beschikbaar gesteld voor dit project. De aanwonenden en begunstigden dragen via belastingen en andere financiële bijdragen en arbeidskracht bij aan de aanleg van de weg. In april 2008 is de overeenkomst tussen La Libertad en het ministerie van transport ondertekend. Dit was naast de eigen bijdrage van de omwonenden een voorwaarde voor het ontvangen van de Doetinchemse subsidie. Eind 2008 ontbraken nog belastinginkomsten van enkele grotere grondeigenaars. In november 2008 heeft president Ortega de eerste steen gelegd en is met aanleg van de weg begonnen.
Ondersteuning agrarische producenten De belangrijkste economische activiteit van La Libertad is veehouderij en landbouw. Ter verbetering van de kwaliteit en kwantiteit van de agrarische productie heeft de gemeente in 2007een territoriaal en regionaal project geformuleerd (PIT 1: Programa Integrale Territoriale). Het doel is bij te dragen aan de ontwikkeling van de landbouw en veeteelt in drie gebieden. Het gaat om versterking van de productieketen en de sociaal-economische ontwikkeling van kleine en middelgrote boeren middels milieuvriendelijke productiemethoden. Het betreft ongeveer 200 producenten in de comarca’s: Betulia, Carquita en de Zona sub-urbana. Het idee is om een kredietprogramma in te richten, waarmee de producenten microkredieten tussen de 1000 en 2000 dollar kunnen krijgen. Het PIT-project heeft een aantal onderdelen: - verbetering bestaande rundveehouderij - trainingen (capacitación) - technische (inhoudelijke) begeleiding - financiering - ondersteuning bij comercialisering - organisatieverbetering - introduceren van kleinveehouderij: voornamelijk varkens, schapen en geiten - introduceren landbouwdiversificatie. In 2008 heeft een werkgroep in La Libertad voor dit project een kosten/baten-analyse gemaakt. De kosten van dit programma zijn erg hoog. Over de haalbaarheidsstudie die door het LBSNN zou worden verricht, was eind 2008 nog geen duidelijkheid.
26
Oriënterend onderzoek economische projecten en beroepsonderwijs DOS heeft in december 2008 overlegd met LBSNN over de investeringen in beroepsonderwijs en economische projecten. Daarvoor wachten we een oriënterend onderzoek af dat begin 2009 gaat plaatsvinden.
La Libertad heeft een aantal pluspunten in de infrastructuur: de agrarische producenten zijn georganiseerd. Er bestaat een Cooperativa de Productores en een Asociación de Ganaderos. Een ander sterk punt is dat de gemeente al werkt met een microkredietprogramma, via het Oficina de Desarrollo Economico Local (ODEL), dat wordt gefinancierd door de Finse organisatie Progestión. Dit project is in 2007 gestart en er werden in 2008 microkredieten uitgezet voor ‘comercio’, zoals kleine winkeltjes, meubelmakers etc. In de toekomst wil men zich ook op boeren gaan richten.
27
28
In 2007, bij het bezoek van Koos Kuiper (wethouder in Doetinchem) en Joost van Eekhout (voorzitter DOS) aan Nicaragua, drong de gemeente La Libertad sterk aan op ondersteuning vanuit Nederland voor het verbeteren van het stroomgebied van de Rio San Miguel. Deze rivier is zeer belangrijk voor de watervoorziening voor de inwoners van La Libertad. Ze levert niet alleen drinkwater, maar is ook een belangrijke bron voor de irrigatie in de landbouw.
diverse vervuilingsbronnen. Financiële middelen om daadwerkelijk maatregelen te treffen of de noodzakelijke kennis te verzamelen ontbreken. In 2007 heeft de gemeente La Libertad zelf een plan opgesteld om de problemen beter in beeld te brengen en naar oplossingen te zoeken. De aanwezige kennis bij de gemeente is echter beperkt. Om die reden heeft La Libertad Doetinchem gevraagd te helpen. Doetinchem heeft waterschap Rijn en IJssel gevraagd om inhoudelijke steun hierbij.
De bevolking van La Libertad maakt zich grote zorgen over de betrouwbaarheid van de drinkwater- en sanitatievoorzieningen. De kwaliteit van het drinkwater, dat grotendeels uit oppervlaktewater wordt gewonnen, wordt sterk beïnvloed door
Van 30 januari tot 2 februari 2008 heeft Louis Bijlmakers van het waterschap Dommel op verzoek van het waterschap Rijn en IJssel een oriënterende missie uitgevoerd. Om de inspanningen te verdelen en de deskundigheid te bundelen hebben we in Doetinchem ingezet op samenwerking tussen waterschap, gemeente en zo mogelijk andere partijen zoals drinkwaterbedrijf. In Nicaragua willen we een langdurige samenwerking tot stand brengen, gericht op een meer duurzaam stroomgebiedbeheer. Hoofdcomponenten zijn capaciteitsopbouw van medewerkers en opbouw van kennis van het stroomgebied (= langere termijn). Oog voor de gebruikers stroomafwaarts van La Libertad is een belangrijk aandachtspunt. Tegelijkertijd willen we starten met de uitvoering van concrete (proef)projecten en -activiteiten (quick wins), die aansluiten op de huidige zorgen en behoeften (= korte termijn). Hierbij worden alle belanghebbenden betrokken.
29
Op 21 februari 2008 heeft het bestuur van het waterschap Rijn en IJssel positief besloten over het project. Het waterschap gaat zich richten op het stroomgebiedbeheer, kennis van waterkwaliteit in relatie tot drinkwater en sanitatie, en capaciteitsopbouw. Samen met de expertise vanuit de gemeente Doetinchem (met name rioolbeheer) hebben zij het project nader geïdentificeerd en uitgewerkt.
Het programma heeft als doel een bijdrage te leveren aan het verbeteren en duurzaam veiligstellen van de sanitatie en drinkwatervoorziening in de gemeente La Libertad. Het moet positief doorwerken op de leefomstandigheden van de inwoners van dorpen en steden stroomafwaarts. De Nederlandse partners geven invulling aan dit doel door voorbeeldprojecten en veel aandacht voor capaciteitsopbouw. Dit alles in nauwe samenwerking met de lokale waterpartijen, waaronder gemeente, waterbedrijf en lokale ministeries. Het programma moet stimulerend werken en nadrukkelijk een beroep doen op het ‘commitment’ en de eigen verantwoordelijkheid van inwoners en producenten.
Op Wereldwaterdag 18 maart 2008 hebben waterschap Rijn en IJssel, de gemeente Doetinchem en DOS een overeenkomst ondertekend om La Libertad te gaan helpen met de water- en sanitatieproblemen. Watermissie naar La Libertad In juli 2008 heeft een verkenningsmissie aan La Libertad plaatsgevonden, waarbij de water- en sanitatieproblematiek in beeld is gebracht en is verkend hoe waterschap en gemeente hier een zinvolle bijdrage aan kunnen leveren. De delegatie bestond uit mensen van het waterschap Rijn en IJssel, de gemeente Doetinchem en DOS. Tijdens dit werkbezoek is met diverse organisaties (Alcaldia, ENACAL, MARENA, etc.) gediscussieerd over de benodigde verbeteringen en de mogelijke oplossingen. De problemen zijn in kaart gebracht en in een concreet projectvoorstel uitgewerkt. Om de waterproblemen in La Libertad aan te pakken zijn drie deelprojecten benoemd, die door het Nicaraguaans/Nederlands consortium worden uitgevoerd: 1. Duurzaam stroomgebiedsbeheer Rio San Miguel 2. Verbeterde drinkwatervoorzieningen 3. Verbeterde sanitaire voorzieningen.
Het driejarig programma wordt gefaseerd ingezet. In fase I, dat het eerste jaar beslaat (vanaf medio 2009), zullen op de verschillende onderdelen inventariserende studies verricht worden. Daarnaast zullen enkele zogenaamde ‘quick wins’ worden gerealiseerd: kleine uitvoeringsprojecten die de gelegenheid bieden om ervaring op te doen en tevens draagvlak creëren bij de lokale bevolking en betrokken counterparts. Het betreft verbetering van de sanitaire voorzieningen van het schooltje in La Esperanza en arseenverwijdering op huishoudniveau in Kinuma. Aan de hand van de resultaten van fase I kan een vervolgtraject (fase II) worden geformuleerd. Fase II beslaat twee jaar waarin projecten op grotere schaal worden uitgevoerd, met name voor de drinkwateren sanitaire voorzieningen. Aan Nederlandse zijde nemen deel aan dit project: gemeente Doetinchem, waterschap
30
Rijn en IJssel, DOS, Vitens Evides Internationaal en LeAF. In Nicaragua is gemeente La Libertad de directe partner en programmaverantwoordelijke. Daarnaast wordt samengewerkt met verschillende instanties die een bijdrage kunnen leveren aan duurzaam stroomgebiedbeheer (MARENA, Enacal, FC Juntos, Goudmijn Central Sun, etc.). Het project start halverwege 2009, nadat de fondsen het geld hebben toegekend en duurt in totaal drie jaar.
31
32
Huizenbouw Sité Woondiensten ondersteunt samen met MVO Projecten in Doetinchem de bouw van sociale woningen in La Libertad.
woonruimte te bieden kan La Libertad hen aan het stadje binden. In 2008 zijn 5 huizen gebouwd. Een andere manier om woningbouw te stimuleren is via het garantiefonds van DIGH (Dutch International Guarantees for Housing). Daarover heeft DOS dit jaar gesprekken gevoerd met Sité.
In het urbane gebied van La Libertad wonen ongeveer 6000 mensen, veelal in zeer slechte onderkomens. Een goede leefomgeving - een gedegen en betaalbaar huis - geeft mensen niet alleen een verbetering van hun welzijn, maar ook een stabielere uitgangspositie voor hun verdere ontplooiing. Meer dan 64% van de Libertijnen in de bebouwde kom en 38% in het rurale deel vallen binnen de doelgroep van sociale woningbouw (inkomsten tussen de 50 en160 dollar per maand). De bevolkingsgroep die moet leven van minder dan 50 dollar per maand, valt in de categorie extreme armoede. In La Libertad geldt dat voor een groot deel van de bevolking, namelijk 22% in het urbane deel en 54% in het rurale deel.
Maaltijden voor ouderen Vanaf januari 2006 loopt in La Libertad een maaltijdproject voor arme ouderen: de Comedor Ancianos Pobres. In La Libertad zijn geen zorgcentra voor ouderen. Normaliter blijven de ouderen in hun meestal zeer eenvoudige behuizing en zorgen de kinderen voor hen. Als ze die niet hebben, is er een probleem en zijn ze afhankelijk van de goedwillendheid van buren. Van een AOW met daaraan gekoppeld een uitkering is geen sprake. Veel families zijn arm en hebben geen vaste inkomsten. Dit is een reden waarom sommige ouderen tot bedelen gedwongen zijn.
In de afgelopen jaren is via een woningbouwproject geprobeerd om de bovengenoemde situatie te verbeteren. Er zijn betaalbare huizen voor Libertijnse gezinnen gebouwd. Zij betalen hun huis in maandelijkse termijnen af. De geïnde bedragen worden op termijn geïnvesteerd in nieuwe woningen. Inmiddels zijn door de steun van beide partijen 22 woningen gebouwd, waarvan er twee volledig gefinancierd zijn uit de terugbetalingen van de bewoners van de eerste huizen. Zij zijn onder andere bestemd voor Libertijnen met een publieke functie, onderwijzers en verpleegkundigen. Deze professionals spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van La Libertad. Door goede
In La Libertad heeft men het plan opgevat voor opvang van deze ouderen. Het betreft bejaarden die nog wel mobiel zijn, maar zeer arm. De rk-kerk in La Libertad stelt het parochiecentrum beschikbaar. Daar wordt deze mensen een veilige, rustige plek geboden, waar zij vijfmaal per week een maaltijd krijgen. Ook worden er activiteiten aangeboden. Er doen inmiddels 45 personen aan mee. La Libertad brengt zelf de kosten voor de kok, water, gas en licht op. Voor de maaltijdkosten doet men een beroep op Doetinchem.
33
Gezondheidszorg Eind 2008 ontvingen wij van Fundacion Crecemos Juntos een voldoende onderbouwd projectvoorstel voor de aanschaf van een spectrophotometer voor het laboratorium in het gezondheidscentrum en twee koelkasten op zonne-energie waarin vaccins en andere medicijnen bewaard kunnen worden, voor twee gezondheidsposten op het platteland. Het geld is deels bijeengefietst door de ambtenaren van de gemeente Doetinchem via ‘Fietsen scoort’. DOS gaat verdubbeling aanvragen bij LBSNN/KPA.
Het maaltijdproject voor de arme ouderen loopt nog steeds erg goed en voorziet in een grote behoefte. De werkgroep kerken van DOS zoekt voor dit project naar sponsors onder de oudere bevolking van Doetinchem. Van 2006 tot en met 2008 heeft Sensire Den Ooiman financieel garant gestaan voor dit project, met ds. Jaap van Sloten als coördinator. Voor 2009 heeft DOS aan de cursisten van HOVO (Hoger onderwijs voor ouderen) gevraagd dit project te steunen.
34
INHOUDSOPGAVE blz. - Opdracht en verantwoording
36
- Doel van de stichting
36
- Resultaat
36
- Financiële positie
37
- Fiscale positie
37
- Balans per 31 december
38
- Overzicht baten en lasten
39
- Toelichting op de balans
40
- Toelichting op het overzicht van baten en lasten
42
Samengesteld door: D.G.A. Stouten Burg. Kehrerstraat 39 7002 LB Doetinchem
35
Aan het bestuur van Stichting Doetinchem en Ontwikkelingssamenwerking Postbus 9020 7000 HA DOETINCHEM
Doetinchem, 8 juni 2009
Geachte heer, mevrouw, Hierbij breng ik u verslag uit van mijn werkzaamheden betreffende de jaarrekening 2008 van Stichting Doetinchem en Ontwikkelingssamenwerking (DOS)
Opdracht en verantwoording In gevolge uw verzoek heb ik aan de hand van de daartoe door mij bijgehouden administratie de jaarrekening samengesteld van de stichting Doetinchem en Ontwikkelingssamenwerking. Doel van de stichting De stichting heeft statutair en feitelijk ten doel het bevorderen van inzichten in, bewust wording van en betrokkenheid bij mondiale vraagstukken en de samenhang tussen deze problematiek en de eigen samenleving; het tot stand brengen van een uitwisseling tussen de bevolking van een ontwikkelingsland en de bevolking van Doetinchem, op basis van gelijkwaardigheid en het organiseren van daadwerkelijke ontwikkelingssamenwerking. Resultaat Gedurende het boekjaar is door de stichting € 5.862 minder bestemd dan ontvangen. Dit bedrag is ten gunste van de reserveringen algemeen geboekt.
36
Financiële positie De reserveringen algemeen belopen op 31 december 2008 € 8.145 (vorig jaar € 2.283). Fiscale positie De stichting is geen belasting naar de winst verschuldigd. Ik vertrouw erop u hiermede voldoende te hebben geïnformeerd. Mocht uwerzijds behoefte bestaan aan nadere toelichting dan ben ik gaarne bereid deze te geven. Met vriendelijk groet,
Dirk Stouten
37
Balans per 31 december 2008 €
€
2007 €
€
Activa Inventaris Computer
629
Vlottende activa Voorraden Vorderingen
750 8.868 ------9.618
Liquide middelen Spaarrekening Betaalrekening Fortisbank Rekening courant Rabobank
46.088 13 1.611 ---------
25.787 13 4.369 --------47.712 ---------57.959 ======
30.169 ---------30.169 ======
Eigen vermogen Reserveringen algemeen
8.145
2.283
Voorzieningen Ontvangsten met een last
47.248
25.557
2.566 --------57.959 ======
2.329 --------30.169 ======
Passiva
Lopende schulden (korter dan 1 jaar) Diverse te betalen kosten
38
Overzicht B A T E N en L A S T E N 2008 €
2007 €
€
€
Baten Subsidies KPA gelden Giften Verkopen minus inkopen Reservering Xplore Rente Onttrekking aan voorzieningen
neg.
66.881 1.159 19.476 110 16.731 1.302 13.850 ---------117.191
28.188 17.411 9.129 73 910 45.191 ---------100.902
Lasten Projecten Afschrijvingen Personele inzet Voorlichting Niet rechtstreeks toe te rekenen kosten Toevoeging aan voorzieningen
41.804 265 26.009 1.377 6.333 35.541 ---------
77.256
425 9.500 21.089 --------111.329 ---------5.862 ======
Toe/afname reserveringen algemeen
39
neg.
108.270 ---------7.368 ======
Toelichting op de balans Inventaris € 629 De inventaris bestaat uit een computer die ter beschikking is gesteld aan FC Juntos in La Libertad. Vlottende activa € 9.618 De voorraden betreft voor de verkoop bestemde voorwerpen uit Nicaragua. De vorderingen betreft in 2009 te ontvangen vergoedingen voor in 2008 gemaakte kosten. Liquide middelen € 47.712 (vorig jaar € 30.169) Deze post betreft kas en banktegoeden. Het positieve verschil t.o.v. de waarde op 31-12-2007 is te verklaren door een toename van ontvangen projectgelden in 2008 die pas in 2009 (in Nicaragua) worden besteed. Diezelfde verklaring gaat op voor de waarde van de voorzieningen per 31-12-2008. Eigen vermogen € 8.145 (vorig jaar € 2.283) Onder eigen vermogen wordt verstaan dat deel van de activa waarvoor nog geen verplichtingen zijn aangegaan. Dit bedrag is bestemd voor projecten die in voorbereiding zijn. reserveringen verloop reserveringen algemeen
saldo 1 januari afname volgens staat van baten en lasten saldo 31 december
40
2008 €
2007 €
2.283
9.651
5.862 --------8.145 =====
7.369 ------2.283 ====
Voorzieningen € 47.248 (vorig jaar € 25.557) De voorzieningen zijn gevormd uit baten waar aan een last is verbonden. Het verloop van de voorzieningen in 2008 is als volgt: saldo
saldo 1 januari €
Kinderopvang Woningbouw Zonnepanelen Bewustwording onderwijs Bibliotheek Onderwijs Landbouw Ondersteuning ouderen
toevoegingen €
5.921 3.622 5.143 4.206 2.750
onttrekkingen €
31 december €
5.921 10.000 2.200
13.622 7.343 4.206 2.750
23.341 2.150 1.765 -------25.557 =====
973 -------13.850 =====
--------35.541 =====
23.341 2.150 792 ---------47.248 ======
Lopende schulden nog korter dan 1 jaar € 2.566 (vorig jaar € 2.329)
diverse te betalen bedragen
Inkopen Reiskosten Voorlichting Administratie- en secretariaatskosten Diverse kosten
41
2008 €
2007 €
900 475 365 600 226 ------2.566 =====
2.000 329 --------2.329 =====
Toelichting op het overzicht baten en lasten 2008 €
2007 €
26.881
26.848 1.340
Subsidies Gemeente Doetinchem Muurschildering Voorlichting, bewustwording, fondswerving en millenniumcampagne
40.000 --------66.881 =====
-------28.188 =====
KPA-gelden Woningbouw Werkbezoek Diversen
15.330 2.081 neg. neg.
1.159 --------1.159 =====
------17.411 ====
Projecten Caminando Juntos Bezoek aan La Libertad Bezoek uit La Libertad Ondersteuning FC Juntos Comedor Infantil Onderwijs Muurschilderbrigade Medisch centrum Laborant Woningbouw Zonnepanelen Vacatiegelden Ondersteuning ouderen Millennium doelen Diverse projecten
30.000 3.944 987 1.256
765
1.824 2.121 907 --------41.804 =====
42
20.000 2.165 2.614 5.539 1.822 11.420 959 1.160 448 27.333
1.421 2.375 --------77.256 =====
Niet rechtstreeks toe te rekenen kosten
Scholing vrijwilligers Communicatie Vertalingen Reiskosten Vergaderkosten Lidmaatschappen Representatiekosten Kosten vertegenwoordiger in La Libertad Bankkosten Accountants- en administratiekosten Diversen
De gemeentelijke subsidie bevat gedurende drie jaren een additioneel budget à € 20.000 per jaar in het kader van de millenniumdoelen campagne, waarvoor activiteiten zijn gestart op het terrein van voorlichting, bewustwording en fondsenwerving. In 2008 heeft de extra subsidie al geresulteerd in een grotere slagkracht en omvangrijkere geldstromen. Dat is in het overzicht van baten met name zichtbaar in de grotere waarden van giften en de reservering Xplore en in het overzicht van lasten in de grotere waarden van de toevoeging aan voorzieningen.
43
2008 €
2007 €
505 155 287 29 996 3.357 33 126 820 25 ------6.333
140 292 55 78 875 3.000 380 850 117 3.500 213 ------9.500
====
====
Bijlage 1. Met dank aan…
De Gelderlander Probus club Kiwanis De Graafschap Lions club Doetinchem VCMI Beek Rabo Doetinchem Fortisfonds Doetinchem Graafschap College Iselinge Metzo College Ludger College AOC Xplore jongeren en begeleiders Familie Dahlsberg LBSNN Hivos
Allereerst bedanken wij de vrijwilligers en andere anderen die in Doetinchem en La Libertad een bijdrage hebben geleverd aan het werk van de stedenband Doetinchem La Libertad, voor hun inzet en enthousiasme. Daarnaast bedanken wij de donateurs en de organisaties waarmee we in 2008 hebben samengewerkt. In Nederland: Gemeente Doetinchem Waterschap Rijn en IJssel Unie van waterschappen LeAF Vitens Evides International Louis Bijlmakers, waterschap De Dommel Woningcorporatie Sité Ten Brinke MVO-projecten Frans Hesselink Grafisch Ontwerpbureau BNO Raad van Kerken Sensire Den Ooiman Organisatie Straattheater Buitengewoon Organisatie Stadsfeest IG&D Graafschap TV Wereldwinkel Doetinchem Wereldcontactgroep Wehl Salsa Conquista Doetinchem Horecavereniging Doetinchem Gringo’s Restaurante Cantina Doetinchem Kaasboerderij Weenink Lievelde Biologisch tuinbouwbedrijf Klein Broekhuizen Wehl HOVO (Hoger onderwijs voor ouderen), afd. Doetinchem Doetinchems Vizier Gelderse Post
In Nicaragua: Fundacion Crecemos Juntos (stedenbandorganisatie La Libertad Doetinchem) Alcadia La Libertad (gemeentebestuur) MARENA (Ministerio del Ambiente y los Recursos Naturales; stroomgebiedsbeheer, afd. La Libertad) ENACAL (Empresa Nicaraguenze de Acueductos y Alcantarillados; drinkwaterbedrijf afd. La Libertad)) Paroquia Virgen de la Luz (RK-kerk La Libertad) Centro de Salud (gezondheidscentrum La Libertad) MINED (Ministerio de Educacion; onderwijs) MTI (Ministerio de Transporte y Infraestructura; wegen) FODEL (ondersteuning NGO’s) Katie Mitchell, Peace Corps Joop Hakvoort en Nel Verbree
44
Libertad; meerjarig samenwerkingsprogramma tussen de Nederlandse watersector en waterpartners in La Libertad Toegekend bedrag: € 100.000 Fondswerving: Nederlandse Waterschapsbank, LBSNN/KPA Voorlichting: nieuwsbrieven, presentaties voor B&W gemeente Doetinchem, waterschap Rijn en IJssel, gemeenteraad Doetinchem Status: in voorbereiding
Bijlage 2. Projecten in La Libertad Alle kinderen naar school in La Libertad Aanvrager: Fundacion Crecemos Juntos en gemeente La Libertad Project: 160 kinderen meer naar school in 2008 via vijf strategieën Toegekend bedrag: € 20.000 Fondswerving: particuliere donaties, acties Xploregroep, gelabelde gelden onderwijs DOS, LBSNN/Hivos Voorlichting: nieuwsbrieven, presentaties op nieuwjaarsreceptie, oecumenische kerkviering, straattheater, millenniumdag, Xmas Fair Fatima, Probusclubs, artikelen in huis-aan-huisbladen, De Gelderlander, kerkbladen Status: uitgevoerd
Viviendas Aanvrager: Fundacion Crecemos Juntos Project: bouw van vijf huizen voor middenklasse La Libertad Toegekend bedrag: € 36.000 Fondswerving: woningcorporatie Sité, Ten Brinke MVO-projecten, LBSNN/KPA Voorlichting: nieuwsbrieven, presentaties, website gemeente, Sité en MVO Status: uitgevoerd
Ontsluiting La Libertad door verharding van verbindingsweg met provinciehoofdstad Juigalpa Aanvrager: gemeente La Libertad Project: 10 kilometer van de verbindingsweg La Libertad-Juigalpa wordt verhard met adoquines Toegekend bedrag: € 20.000 Fondswerving: eigen reserve DOS, LBSNN/Hivos Voorlichting: nieuwsbrieven, presentaties Status: in uitvoering
Comedor Infantil Aanvrager: Fundacion Crecemos Juntos Project: maaltijden, kleuteronderwijs voor armste kinderen van 3 tot 7 jaar Toegekend bedrag: € 900 Fondswerving: particuliere donaties Voorlichting: kerkbladen, nieuwsbrieven, presentaties Status: april 2008 beëindigd
Samen werken aan schoon water in La Libertad Aanvrager: gemeente La Libertad Project: duurzaam stroomgebiedsbeheer en verbetering drinkwater en sanitaire voorzieningen voor de regio en de stad La
Comedor Ancianos Aanvrager: Fundacion Crecemos Juntos Project: maaltijdverstrekking voor arme ouderen Toegekend bedrag: € 3.600
45
Fondswerving: zorgcentrum Sensire Den Ooiman, LBSNN/KPA Voorlichting: presentaties, kerkbladen Status: in uitvoering
Status: trainingen in mei, juni en oktober 2008
Faciliteiten Centro de Salud Aanvrager: Fundacion Crecemos Juntos Project: spectrophotometer voor laboratorium en twee koelkasten met zonnepanelen voor het bewaren van medicijnen en vaccinaties in het buitengebied (Tawa en Carquita) Toegekend bedrag: € 5100 Fondswerving: ‘Fietsen scoort’ (fietsende ambtenaren gemeente Doetinchem), eigen reserve DOS, LBSNN/KPA Voorlichting: nieuwsbrieven, direct via actie Fietsen scoort Status: nog niet uitgevoerd, KPA in aanvraag Noodfonds Aanvrager: gemeente La Libertad Project: aanvulling calamiteitenfonds gemeente La Libertad Toegekend bedrag: € 500 Fondswerving: DOS-vermogen Voorlichting: Status: beëindigd in 2008 Capaciteitsopbouw Fundacion Crecemos Juntos Aanvrager: DOS Project: via FODEL (overkoepelende organisatie van NGO’s voor lokale ontwikkeling in Nicaragua) en LBSNN Toegekend bedrag: via contributie LBSNN Fondswerving: uit subsidie gemeente Doetinchem Voorlichting: via jaarverslag
46
Muziek-theater Movitep Activiteit: 3 x optreden van theatermuziekgroep Movitep uit Nicaragua met aandacht voor onderwijs. Periode: 6 juli 2008 Partners: organisatie Straattheaterfestival Buitengewoon, Xplore deelnemers Publiek: inwoners Doetinchem en verre omstreken
Bijlage 3. Activiteiten in Doetinchem Nieuwjaarsbijeenkomst gemeente Doetinchem Activiteit: presentatie DOS-vrijwilligers middels badges en balsahouten campagne vogeltjes Periode: 7 januari 2008 Partners: gemeente Doetinchem Publiek: bedrijfsleven, gemeentebestuur en inwoners gemeente Doetinchem
Presentatie stadsfeest Activiteit: promotiefilmpje Periode: 29, 30 en 31 augustus 2008 Partners: organisatie Stadsfeest, Xploredeelnemers Publiek: inwoners Doetinchem en verre omstreken
Oecumenische kerkviering Activiteit: presentatie millenniumdoelen en stedenband; uitdelen boekenleggers Periode: 20 januari 2008 Partners: Raad van Kerken Publiek: de rk en protestantse kerkgangers van Doetinchem
Doetinchem millenniumgemeente Activiteit: lobby gemeenteraad, millenniumgemeentedag Periode: mei presentatie VNG-i, juni besluit gemeenteraad, november lancering via publieksmanifestatie Partners: gemeente Doetinchem, Xploredeelnemers, winkeliersvereniging, dansgroep salsa conquista, Gringo’s, Publiek: winkelend publiek Doetinchem, genodigden via gemeente Doetinchem
X-Mas Fair Fatima Activiteit: stand met info en verkoop van o.a. balsahouten vogeltjes Periode: 11, 12 en 13 december 2008 Partners: Wereldcontactgroep Wehl, Fatima Publiek: inwoners Doetinchem en omstreken en sponsors X-mas Fair. Diverse presentaties/workshops Activiteit: PP-presentaties over activiteiten DOS en millenniumdoelen in La Libertad Periode: 5 februari 2008, 21 februari, 23 april, 22 november 2008, december 2008 Partners: Raad van Kerken, Wereldcontactgroep Wehl, Probusclub Publiek: inwoners Wehl, leden protestantse gemeente, vrijwilligers DOS, leden serviceclub
Jongerenuitwisseling ‘Beelden van het dagelijks leven in Doetinchem en La Libertad’ Activiteit: subsidieaanvraag, werving en selectie jongeren en begeleiders, voorbereidingsperiode, fondsenwerving, stage in La Libertad, presentaties, draagvlakversterking Periode: januari tot december 2008
47
Partners: Xplore, Iselinge Hogeschool, Graafschap College, Metzo College, Ludger College, AOC-vmbo en AOC-mbo Publiek: leerlingen en docenten deelnemende scholen, netwerk deelnemers, Doetinchemse bevolking e.o.
Verkenningsmissie naar La Libertad in kader van drinkwaterproblematiek Activiteit: water- en sanitatieproblemen in beeld brengen; overleg over oplossingen; maken van plan voor duurzaam stroomgebiedsbeheer Rio San Miguel Periode: 4 – 14 juli Partners: waterschap Rijn en IJssel; gemeente Doetinchem, afd. Buha; DOS; Unie van Waterschappen Publiek: belangstellenden DOS via nieuwsbrief, Waterschap Rijn en IJssel, gemeente Doetinchem, Vitens
Business for business Activiteit: promotiefilmpje Graafschap-tv in business-programma Periode: december 2008 Partners: Graafschap-tv, gemeente Doetinchem, Publiek: zakenmensen Doetinchem en omstreken en andere bezoekers Graafschap-tv
Bezoek aan Achterhoek van vertegenwoordigers particuliere stedenbandorganisaties in Nicaragua Activiteit: excursies naar instellingen voor beroepsonderwijs en agrarische bedrijven in Doetinchem e.o.; bezoek aan woningcorporatie Sité en waterschap Rijn en IJssel Periode: 17, 21 en 22 november Partners: LBSNN, AOC, Metzo College, kaasboerderij Weenink, biologisch tuinbouwbedrijf Klein Broekhuizen Wehl, Sité woondiensten; waterschap Rijn en IJssel Publiek: medewerkers van de bezochte instellingen, vrijwilligers en belangstellenden DOS
Inventarisatie waterproblematiek La Libertad Activiteit: bezoek aan La Libertad en presentatie in Doetinchem Periode: 1 en 2 februari Partners: Louis Bijlmakers Publiek: DOS, gemeente Doetinchem en waterschap Werkbezoek naar La Libertad In het kader van de campagne Stedenband en Millenniumdoelen Activiteit: overleg met onderwijscommissie over nieuwe onderwijsplan; overleg met gemeentebestuur La Libertad over aanleg weg; overleg over kansen en mogelijkheden economische projecten; planning + afspraken Xplore-project; verzamelen foto’s + interviews t.b.v. publiciteit. Periode: 29 maart – 6 april Partners: Publiek: vrijwilligers en belangstellenden DOS
48
