Dorestad Zichtbaar: de eerste contouren Een samenwerkingsproject van de Gemeente Wijk bij Duurstede en de Provincie Utrecht. •
Kwartiermakers (augustus 2008-juni 2009): Gerard IJzereef, Mirjam Blott.
Wijk bij Duurstede is gebouwd op de grondvesten van het vroegere Dorestad en is daarom een belangrijke archeologische vindplaats. Hier bevond zich 1200 jaar geleden één van de drukste internationale havens van Noordwest Europa.
9 december 2007: de Provincie Utrecht organiseert in smanewerking met de gemeente in Wijk bij Duurstede een Dagje Dorestad. Alle inwoners in en rond Wijk bij Duurstede zijn van harte uitgenodigd deel te nemen aan een afwisselend programma van lezingen, films en interviews ’s.
Resultaat: ambities rondom Dorestad in 2008 prominent als doelstelling geformuleerd in de samenwerkingsagenda van de Provincie Utrecht en de Gemeente Wijk bij Duurstede. Motto: samen behouden wij de culturele schatkamer. Afspraak: samen doen we een haalbaarheidsstudie over het zichtbaar en beleefbaar maken van Dorestad.
Dorestad: Mainport in de vroege Middeleeuwen (7de, 8ste en 9de eeuw).
Motivaties De gemeente Wijk bij Duurstede wil haar rijke geschiedenis tot leven brengen en daarmee Wijk bij Duurstede als cultuurhistorisch voor een breed publiek nationaal (en internationaal) op de kaart zetten. De Provincie Utrecht acht de cultuurhistorische betekenis van Dorestad en een eigentijdse uitstraling daarvan van bovenlokaal belang.
Doelstellingen Dorestad Zichtbaar: het vergroten van kennis van de rijke geschiedenis van Dorestad bij een breed, nationaal publiek; de toegankelijkheid van Dorestad vergroten op de plek waar de geschiedenis zich ook echt heeft afgespeeld; bescherming en behoud van de cultuurhistorische waarde van dit gebied; versterken van het toeristisch/recreatief profiel van Wijk bij Duurstede richting ‘een dagje Dorestad’ het vergroten van de aantrekkelijkheid van Wijk bij Duurstede voor haar eigen bewoners; gebiedsontwikkeling op hoog niveau met een uitgekiende combinatie van (cultuurhistorische) voorzieningen.
Een beknopte historie van Dorestad: de storyline
Voor Dorestad: al bewoning in de Bronstijd en de IJzertijd (2000 voor Chr. tot de komst van de Romeinen). Romeinse tijd: bouw fort Levefanum gebouwd bij de splitsing van de toenmalige loop van de Oude Rijn en de Lek (weggespoeld).
Ontstaan van Dorestad Dorestad ontstond in het spanningsveld tussen twee volken, de Friezen en de Franken. Over het precieze ontstaan is niets met zekerheid te zeggen. We weten dat er rond 630 een Dorestat bestond. De naam staat op de keerzijde van diverse gouden munten, die o.a. in Wijk bij Duurstede zijn gevonden.
Ligging en ontwikkeling In de loop der tijden groeit Dorestad in noordelijke richting langs de oever van de Oude Rijn over een totale lengte van meer dan 3 kilometer. Het zuidelijk deel, waar zich het Romeinse fort bevond, is in de 11e of 12e eeuw door de rivier weggespoeld. De definitieve verzanding van de Kromme Rijn (1122) maakte een definitief einde aan de groei en ontwikkeling van Dorestad.
Dorestad als handelsstad Internationale havenplaats (contact met Engeland, Noord-Duitsland, Scandinavië). Handel in o.a. pelzen, textiel, verfstoffen, zout, voedsel en honing, barnsteen, aardewerk, glas, jachthonden en slaven. Centrum van vele ambachten Bestuurscentrum (eigen muntslag, tolheffing).
Neergang Dorestad: plunderingen door de Vikingen
Wat rest van Dorestad? Ligging van het huidige Wijk bij Duurstede is behoorlijk verschoven ten opzichte van Dorestad: Kromme Rijn in de Dorestadperiode een brede rivier, en de Lek was minder breed dan nu. Geen restanten Dorestad zichtbaar in het huidige straatbeeld. Archeologische vondsten in diverse (museale) collecties; nog veel Dorestadrestanten bevinden zich diep onder de grond.
De opgravingen Al vanaf 1840: graafwerk naar de restanten van Dorestad, aanvankelijk vooral naar dieren- en mensenresten die werden vermalen tot beendermeel. Zo’n 500.000 kilo beendermeel werd gebruikt voor bemesting van omliggende akkers. Grootschalige opgravingen vanaf 1967 uitgevoerd door de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB, thans Rijksdienst voor Archeologie Cultuurlandschap en Monumenten: RACM). Deze opgravingen vormen de omvangrijkste die ooit in Noord-Europa hebben plaatsgevonden.
De vondsten betroffen onder meer:
• 150.000 houten palen in het oorspronkelijke havengebied; • tienduizenden scherven; • tienduizend metalen voorwerpen • vele tienduizenden botfragmenten van mens en dier.
De vondsten muntslag (Dorestat) bebouwing (bouwmateriaal, natuursteen, vensterglas) begrafenisrituelen (skeletten, grafkelder, sarcofagen) de bewoners (kleding, schoeisel, textiel, schrift, spelen) dagelijks leven (lampen, kookketels, uitwerpselen van honden, sleutels) eet- en drinkgewoontes (kraanvogel, tamme duif, walvis, oesters, eieren, vissen) status (zwaarden, stijgbeugels, sieraden, Scandinavische toiletartikelen)
Verblijfplaatsen archeologische vondsten Dorestad: • Rijksmuseum voor Oudheden • Museum Dorestad • Museum Flehite
Dorestad Zichtbaar: de accenten in het verhaal. Dorestad ontstaat op restanten Castellum Levefanum (onderdeel Limes) Dorestad in de bloeiperiode: de tijd van Karel de Grote Dorestad en de plunderingen door de Vikingen Dorestad in nationaal perspectief: vier maal het formaat van Utrecht Dorestad: grootste archeologische site met resten uit de vroege middeleeuwen in Noord-Europa
Beleving van de plek Museaal bezoekerscentrum Dorestad Zichtbaar Gebouwde reconstructies op historische locaties Markeringen van bijzondere historische locaties
Museaal bezoekerscentrum Dorestad Zichtbaar Bezoekerscentrum met museale functie Geschiedenis Dorestad: aansprekende audio-visuele presentatie Museale (top-)stukken (terug naar Wijk bij Duurstede!) Kennis-en onderzoekscentrum voor de Vroege Middeleeuwen: Wetenschappers ‘ in residence’ Archeologische ‘ hands on’ Dorestadcollectie
Gebouwde reconstructies op historische locaties
Markeringen in het straatbeeld van bijzondere historische locaties
En verder: Educatie Evenementen Internationaal netwerk voormalige handelspartners
Investeringen, exploitatie, financiering?? Komende maanden uitgewerkt.
Benchmark Buitenland: projecten rondom de Vikingperiode (van 800 tot 1100), zoals in Kauping in Noorwegen, Haithabu in Noord-Duitsland, Ribe in Denemarken en Birka in Zweden. In Engeland Sutton Hoe en York.
Nederland: Historisch Openlucht Museum te Eindhoven, het archeologisch themapark Archeon te Alphen aan den Rijn en de boerderijreconstructie uit Dorestad in Amersfoort
Aantallen bezoekers?
Uiteindelijk ca. 50.000 per jaar.
Samenwerking provincie Gezamenlijk optrekken: heel belangrijk. Ondersteuning op gebied van: kennis, expertise en financiën t.b.v. planuitwerking en realisatie. Archeologische collectie terug naar Dorestad!
Op korte termijn: • Provinciaal team Dorestad (archeologie, publieksbereik, toerisme) • Opstart projectbureau Dorestad • Herinrichting en profilering Museum Dorestad
meerjarenprogramma • 2009 financiële haalbaarheid, tentoonstelling Leiden, startschot, museum wordt projectbureau • 2010 scheepswerf, festival, tentoonstelling in Wijk • 2011 schip te water, kade, haventje • 2012 eerste reconstructie van gebouwen en aanduidingen in Wijk • 2013 afronding bouw museaal bezoekerscentrum
2014 officiële opening: Dorestad is Zichtbaar
