18/12/2014
Doorgedreven schilrenovatie bij woningen: lager energieverbruik of verbetering van binnencomfort ? Staf Roels, Mieke Deurinck Afdeling Bouwfysica, Kasteelpark Arenberg 40, KU LEUVEN
Rebecca Meuleman Wienerberger nv
1
18/12/2014
Doorgedreven schilrenovatie bij woningen: lager energieverbruik of verbetering van binnencomfort ?
1. woning voor renovatie 2. renovatie-ingrepen 3. kostprijs en impact op E-peil 4. meten is weten! 5. besluit
1. WONING VOOR RENOVATIE • Vrijstaande woning met mansardedak • Bouwjaar 1901 • Woning met kelder, gelijkvloers, 1ste verdieping en zolder
• Niet-geïsoleerd • Problemen van opstijgend vocht en schimmel • Buitengevel in anderhalfsteens metselwerk • Schrijnwerk: deels PVC met dubbel glas, deels originele houten schrijnwerk met enkel glas • Gemetste gewelven boven kelder en gelijkvloers
2
18/12/2014
STRAATZIJDE = NOORDKANT
OVERLOOP SLPK
LEEFRUIMTE
BURO
BADK
SLPK
KEUKEN
TUINZIJDE = ZUIDKANT
METINGEN WINTER 2012-2013 ZOLDER • Opvolging binnentemperatuur en relatieve vochtigheid • Luchtdichtheidsmetingen • IR-opnames • Energieverbruik
3
18/12/2014
Wintercomfort VERLOOP BINNENTEMPERATUUR Detailopname: 3 – 6 december 2012
DAGGEMIDDELDE BINNENTEMPERATUUR EPB-aanname
Daggemiddelde binnentemperatuur sterk afhankelijk van buitentemperatuur en veel lager dan aangenomen in EPB!
4
18/12/2014
Luchtdichtheid Zolderluik OPEN Meting 1
Zolderluik GESLOTEN
Zolderluik AFGEPLAKT
Luchtdebiet bij drukverschil van 50 Pa 𝑉50 = -- m3/h
x
Meting 2
𝑉50 = 3230 m3/h (onderdruk)
x
𝑉50 = 3449 m3/h (overdruk) Meting 3
x
Meting 2:
𝑉50 = 2989 m3/h (onderdruk)
n50 = 8.95 /h q50 = 8.95 m³/(h.m²) (EPB-default : 12 m³/(h.m²) !)
IR-opnames U=6.35 W/m²K
U=2.21 W/m²K
U=5.68 W/m²K
5
18/12/2014
6
18/12/2014
2. RENOVATIE-INGREPEN ENERGETISCHE RENOVATIE: • Sterk geïsoleerde schil • Aanpakken bouwknopen • Luchtdicht bouwen • Technieken
Sterk geïsoleerde schil
20cm
20cm
Dakisolatie (sarking – l=0,024W/mK)
Muurisolatie (Isofinish – l=0,024W/mK)
Schrijnwerk : dubbel en superisolerend 10cm polyurethaan op volle grond Ca 3cm polyurethaan boven kelder Beoogde U-waarden (W/m²K) dak 0,11 muur 0,15 vloer 0,25
7
18/12/2014
Plaatsing dakisolatie: sarkingdak (20cm isolatie)
Plaatsing gevelisolatie: dubbellaags, geschrankt
8
18/12/2014
Plaatsing regelwerk en afwerking
9
18/12/2014
Plaatsing regelwerk en afwerking
10
18/12/2014
Aanpakken bouwknopen Doortrekken gevelisolatie t.p.v. funderingen
Inbouw ramen
Luchtdicht bouwen • Luchtdichte schil door middel van • Nieuw pleisterwerk • Aandacht bij inwerken van schrijnwerk • Doorlopend dampscherm bovenop de bestaande houten dakconstructie • Luchtdichte verbinding tussen dak en gevel? testcase
11
18/12/2014
Technieken • Doorgedreven isolatie en luchtdichte schil vraagt aandacht voor voldoende ventilatie : Ventilatie type C • Centrale verwarming • Kachel voor lage energiewoning in de living
3. KOSTPRIJS EN IMPACT OP E-PEIL Daling van E-peil en netto energiebehoefte Impact van verschillende renovatiestappen berekend door studie- en adviesbureau Creatuur
12
18/12/2014
Overzicht ingrepen: Kostprijs (BTW inclusief)
NEB = Netto EnergieBehoefte (kWh/m²)
4. METEN IS WETEN! Opvolging energieverbruik en comfort voor en na Energieverbruik voor renovatie PROPAANGAS: - ruimteverwarming + warm water + koken Verbruik winter 2012-2013: 336 m³ 8680 kWh OLIEKACHEL BADKAMER: - bijverwarming in badkamer Verbruik winter 2012-2013: 21.3 liter 204 kWh HOUTKACHEL: - bijverwarming woonkamer Verbruik winter 2012-2013: 74.3 kg 305 kWh
Totaal geschat jaarverbruik: 10969 kWh (VREG: gemiddeld Vlaams gezin = 23260 kWh )
13
18/12/2014
Vergelijking energieverbruik - buitenklimaat opgemeten propaangasverbruik PERIODE van 27/10/12 7/11/12 24/11/12 2/12/12 9/12/12 3/01/13 13/01/13 17/02/13 6/03/13 10/03/13 8/04/13
m3 gas
m3 gas enkel ruimteverwarming
15.4 28.2 14.0 15.0 38.0 17.0 80.0 39.0 6.0 65.0 18.0 336
12.7 24.0 12.0 13.3 31.8 14.5 71.4 34.8 5.0 57.8 13.1 209
tot 7/11/12 24/11/12 2/12/12 9/12/12 3/01/13 13/01/13 17/02/13 6/03/13 10/03/13 8/04/13 28/04/13 TOT
#EQ GRD16.5 105 147 82 99 236 108 532 238 29 408 101 2085
graaddagen voor betreffende periode (equivalente graaddagen 16.5°C = ∑(16.5-e,eq))
Raming energieverbruik:
𝑄ℎ𝑒𝑎𝑡,𝑢𝑠𝑒 = 𝑒
16.5 24 ∙ 𝑈𝑚 𝐴 𝑇 + 0.34𝑛𝑉 𝐺𝑑,16.5 𝑘𝑊ℎ 1000𝜂ℎ𝑒𝑎𝑡,𝑡𝑜𝑡
= 52374 kWh Metingen
= 8643 kWh
x6?
14
18/12/2014
Energiebesparing: EPB versus realiteit EPB-berekening renovatieproject Spiere:
Berekende energiebesparing versus realiteit?
NEB (kWh)
EPB,voor
52584
10664 EPB,na 50
298
E-peil
15
18/12/2014
Berekende energiebesparing versus realiteit?
NEB (kWh)
EPB,voor
geschatte energiebesparing
EPB,na
E-peil
Berekende energiebesparing versus realiteit?
NEB (kWh)
EPB,voor
geschatte energiebesparing
EPB,na
?
Opstart meetcampagne na renovatie: comfort, energieverbruik
Opgemeten bruto energiebehoefte voor renovatie
E-peil
16
18/12/2014
BESLUIT Opvolging van binnenklimaat en energieverbruik van Renovatieproject in Spiere leert dat: • Woning was dringend aan renovatie toe: zowel binnencomfort als isolatiepeil ver beneden de huidige eisen • Door het gebrek aan isolatie en de gebrekkige luchtdichtheid moesten de bewoners zich tevreden stellen met een minimaal verwarmingscomfort • De energieverbruiken vertonen een zeer goede correlatie met het aantal graaddagen (deze methode kan dus gebruikt worden om verbruik voor en na renovatie te vergelijken) • De woning heeft een grondige renovatiebeurt gekregen die vermoedelijk vooral zal leiden tot een sterke comfortverhoging, minder tot een energieverlaging
Bedankt voor uw aandacht !
17
