domaine public, domaine privé, biens des pouvoirs publics 15 INHOUD

domaine public, domaine privé, biens des pouvoirs publics

15

INHOUD De Nederlandse versie van deze inhoud werd opgesteld door Jan Notredame, licentiaat in het Notariaat.

Nummers

Bladz.

Sommaire Korte inhoud Table des matières . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Table alphabétique . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zaakregister . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lijst der aangehaalde gerechtelijke beslissingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorwoord en dankwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1 29 41 53 61

HOOFDSTUK I VOORSTELLING, TOEPASSINGSGEBIED, AARD EN SAMENSTELLING VAN HET DOMEIN Michel Pâques

Afdeling I Voorstelling van het domeinrecht 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

9. 10. 11. 12. 13. 14.

De Staat en de goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stelsel van het domeingoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorwerp van het domeinrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oorsprong van het openbaar domaniaal zijn : de regel van onvervreemdbaarheid tegen de Koning en derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De Franse Revolutie en de nationale souvereiniteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Onderscheid tussen openbaar en privaat domein : een onderscheid van na de invoering van het Burgerlijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Grondwettelijk en conventioneel statuut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het Burgerlijk Wetboek bevat een aantal bepalingen met betrekking tot domeingoederen a) Artikel 537 van het Burgerlijk Wetboek : de goederen van bijzondere personen en de goederen die niet aan bijzondere personen toebehoren. . . . . . . . . b) Artikel 538 van het Burgerlijk Wetboek : het openbaar domein, de goederen die niet vatbaar zijn voor bijzondere eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . c) De artikelen 539 en 713 van het Burgerlijk Wetboek : de goederen die geen eigenaar hebben en de onbeheerde nalatenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . d) De artikelen 540 en 541 van het Burgerlijk Wetboek : de militaire vestingwerken en versterkte plaatsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e) Artikel 542 van het Burgerlijk Wetboek : bijzonder geval van de «gemeentegoederen» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . f) Artikel 1712 van het Burgerlijk Wetboek : verhuring en bijzondere reglementen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Algemene opmerkingen op deze bepalingen van het Burgerlijk Wetboek . . . . . .

65 66 66 67 68 68 69

69 70 71 71 71 73 73

Matière arrêtée au 30 juin 2007

16

openbaar domein, privaat domein, goederen van de overheid Nummers

Bladz.

15. Openbaar domein, privaat domein en nationaal domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16. Zin en belang van het onderscheid tussen privaat en openbaar domein . . . . . . . 17. De wetgever kent het onderscheid, neemt er akte van maar verduidelijkt het niet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18. De wetgever gebruikt verschillende begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19. Goederen geplaatst onder het gemeen recht — Dubbelzinnigheid . . . . . . . . . . . . 20. Onthaal van het onderscheid door de rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21. Nut van het domeinstelsel en vraagstellingen in het nationaal recht?. . . . . . . . . 22. Mededingingsrecht en privatisering van het recht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23. Wetgevende versoepelingen van het domeinstelsel per sector . . . . . . . . . . . . . . . . 24. Vergelijkend recht : vraagstelling in het buitenland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

74 74 76 78 79 80 80 81 83 85

Afdeling II Staatshervorming en wetgevende bevoegdheid op het gebied van domeingoederen 25. Normatieve bevoegdheid van de communautaire en regionale wetgevers . . . . . . 26. De zoektocht naar de grondslag van de bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

86 86

§1. — Op zoek naar de bevoegdheden 27. De bevoegdheden gekoppeld aan de rechtspersoonlijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28. De normatieve bevoegdheid inzake domeingoederen als consequente bevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29. Bevoegdheden inzake infrastructuur. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30. Bevoegdheden inzake voorkooprecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31. Bevoegdheden inzake het juridisch stelsel van land- en waterwegenis. . . . . . . . . 32. Een grondslag vinden in het overgangsrecht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33. Toekenning van bevoegdheden in de wetten op de rijkscomptabiliteit? . . . . . . .

87 88 88 89 89 89 89

§2. — De praktijk van de federale entiteiten 34. 35. 36. 37. 38.

In de Franse Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . In de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . In de Duitstalige Gemeenschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . In het Waalse Gewest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

92 92 92 92 93

Afdeling III Toepassingsgebied van het domaniaal zijn §1. — Toepassingsgebied ratione materiae A. Betrokken goederen 39. Begrip «goed», «openbaar goed» — Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40. Door het domeinrecht bedoelde goederen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

93 95

B. Elementen die ontsnappen aan het domeinrecht : het gemeen goed (res communes) 41. Verschillen tussen het openbaar domein en het gemeen goed . . . . . . . . . . . . . . . .

96

Bijgewerkt tot en met 30 juni 2007


17

Nummers

Bladz.

42. 43. 44. 45.

Gevolgen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Discussie betreffende de lucht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Radiogolven. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Discussie betreffende de zee a) Toepasselijke categorieën inzake zeewezen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46. b) Statuut van de zee ten opzichte van goederen en zaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47. Waterlopen en grondwater . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

97 98 99 99 101 103

§2. — Toepassingsgebied ratione personae : de betrokken administraties 48. Eén enkel domein of een domein per administratie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49. Veelheid en voorrang van het organisch criterium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

105 107

§3. — Bevoegdheid ratione loci 50. Het probleem van «extraterritoriale» goederen van de door het grondgebied gedecentraliseerde administraties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

108

Afdeling IV Aard en samenstelling van het domein §1. — Aard van de rechten van de Administratie over het domein 51. Vraagstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52. De goederen van het openbaar domein : de bestemming tot algemeen nut sluit de toe-eigening door een overheid niet uit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53. Afstand van de stelling volgens dewelke de goederen van het openbaar domein niet vatbaar zijn voor bijzondere eigendom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54. Het eigendomsrecht van het domein wordt betwist omwille van het domeinstelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55. Het domaniaal zijn veronderstelt gemeenrechtelijk eigendomsrecht . . . . . . . . . . 56. Het domaniaal zijn strekt zich uit tot de openbare werken opgericht op andermans grond onder voorbehoud van zakelijke of persoonlijke rechten en van positieve wettelijke erfdienstbaarheden van openbaar nut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57. a) Geval van opstalrecht ten bate van de Administratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58. b) Opstal — gevolg en positieve wettelijke erfdienstbaarheden van openbaar nut 59. Geval van het wegennet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60. Geval van de buurtwegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61. Het domaniaal zijn en openbare eigendom van elkaar gescheiden in een complexe structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62. Gevolg van de noodzakelijke administratieve toe-eigening onderliggend aan het openbaar domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63. Gemeenrechtelijk eigendomsrecht : gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64. Zakelijke rechten en erfdienstbaarheden op het openbaar domein . . . . . . . . . . . . 65. Openbaar domein, stedenbouw, plannen van aanleg en wettelijke erfdienstbaarheden van openbaar nut : bestemmingsconflict en institutioneel conflict . . 66. (vervolg) — Stedenbouwkundige bestemming voorafgaand aan de domeinbestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67. (vervolg) — Domeinbestemming en stedenbouwkundige bestemming : synthese 68. Andere wettelijke erfdienstbaarheden van openbaar nut en het wettelijk gebruiksrecht van het domein. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69. De overdrachten en mutaties van het domein : beperkingen aan de onderliggende toepassing van het gemeen eigendomsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70. «Administratieve overdracht» binnen eenzelfde administratie . . . . . . . . . . . . . . . 71. Grondwettelijke en conventionele waarborgen van het eigendomsrecht en de

108 108 109 110 110 111 111 112 114 115 116 119 119 121 121 126 127 127 128 131


18


Bladz.

goederen van de administraties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72. Gezaghebbende domeinmutatie, openbaar domein en privaat domein . . . . . . . . 73. (vervolg) — Domeinmutatie en inbreng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

131 135 136

§2. — De criteria om te behoren tot het domein 74. Het principieel behoren tot het privaat domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75. Doelgerichtheid van het openbaar domaniaal zijn : het behoud van de bestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76. De criteria om te behoren tot het openbaar domein a) De bestemming tot ieders gebruik of de bestemming tot openbare dienst : voorstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77. b) Criteria weerhouden in het hedendaags Belgisch recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78. c) Toepassingsgeval . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

137 137 137 139 143

§3. — Intrede in en uittrede uit het openbaar domein 79. Verband met het aangenomen criterium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80. Stilzwijgende en uitdrukkelijke bestemming : overwicht van de feitelijke situatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81. Belang van wetgevende handeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82. De bestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83. Bestemmen, niet bestemmen of veranderen van bestemming . . . . . . . . . . . . . . . . 84. Het openbaar domaniaal zijn, bestemming en wilsautonomie. . . . . . . . . . . . . . . . 85. Overeenkomst met betrekking tot de bestemmingswijziging . . . . . . . . . . . . . . . . 86. Bestemming en onteigening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87. Bestemming en natrekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88. Gedeeltelijke bestemmingswijziging in omvang of ondergronds . . . . . . . . . . . . . . 89. Stilzwijgende bestemmingswijziging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90. Natuurlijk en kunstmatig openbaar domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

145 145 145 146 147 149 152 152 153 155 157 159

§4. — Domein, administratieve politie en domeininbreuken 91. 92. 93. 94. 95. 96.

Administratieve politie en domein. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De gronden betreffende domeinbeslissingen zijn niet beperkt . . . . . . . . . . . . . . . . Maar een betwistbare rechtspraak is restrictiever . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De stedenbouwkundige bestemming vervangt de domeinbestemming niet. . . . . Klassering van roerende goederen en het domaniaal zijn. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Politie en domeininbreuken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

160 162 162 163 163 164

HOOFDSTUK II HET JURIDISCH STELSEL VAN HET OPENBAAR DOMEIN EN VAN HET PRIVAAT DOMEIN Diane Déom

97. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

165



19

Nummers

Bladz. Afdeling I Het algemeen stelsel §1. — De toepassing van de algemene regels en principes van het administratief recht

98. Bronnen van het toepasselijke stelsel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

165

A. Grondbeginselen 99. Burgerlijk recht en administratief recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100. Weerslag van het wettelijkheidsprincipe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101. Weerslag van het gelijkheidsprincipe a) Ten aanzien van de gebruikers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102. b) Ten aanzien van de bezitters of medecontractanten — Intern recht . . . . . . . . 103. c) Ten aanzien van de bezitters of medecontractanten — Gemeenschapsrecht . 104. Weerslag van de wijzigingswet a) Ten aanzien van eenzijdige handelingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105. b) Ten aanzien van de contracten van de administratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106. Weerslag van het continuïteitsprincipe van de openbare dienst . . . . . . . . . . . . . . 107. Weerslag van de algemene principes van goede administratie. . . . . . . . . . . . . . . .

166 166 167 168 169 171 172 174 175

B. De bevoegdheidsregels 108. Bevoegdheid en erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109. Identificering van het orgaan dat bevoegd is voor het beheer van de goederen a) Federale Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110. b) Federale entiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111. c) Lokale overheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112. d) Andere publiekrechtelijke personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113. Gespecialiseerde instellingen in erfgoedbeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114. Sanctie op de onbevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115. Toezichtstelsels (verwijzing) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

175 176 177 177 179 179 180 181

C. Procedureregels 116. Algemene procedureregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117. Bijzondere procedureregels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118. Het stelsel van de overheidsopdrachten a) Algemeenheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119. b) Promotieovereenkomsten voor aanneming van werken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120. Administratieve transparantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

181 182 183 185 185

§2. —Betrekkelijke onbeslagbaarheid van de goederen van de publiekrechtelijke personen A. Bronnen en grondslagen van het principe van uitvoeringsimmuniteit 121. Grondslagen van de absolute uitvoeringsimmuniteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122. Evolutie in de rechtspraak — Intern recht en Europees recht . . . . . . . . . . . . . . . 123. Artikel 1412bis van het Gerechtelijk Wetboek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

186 187 189


20


Bladz.

B. Actuele draagwijdte van het principe van uitvoeringsimmuniteit 124. 125. 126. 127. 128.

Toepassingsgebied ratione personae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toepassingsgebied ratione materiae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De aan de overheid voorgestelde alternatieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toepassingen in de rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

190 190 191 192 193

C. Bijzondere teksten 129. Uitzonderingen ratione personae. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130. Verscheidene uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

193 194

Afdeling II Het bijzonder stelsel van het openbaar domein §1. — De onvervreemdbaarheid A. Algemene voorstelling van het principe 131. Het openbaar domein is onverhandelbaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132. De vervreemdingsakten zijn getroffen door absolute nietigheid . . . . . . . . . . . . . . 133. Alleen «precaire» rechten mogen toegekend worden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

195 196 196

B. Omvang van het principe 134. 135. 136. 137.

Vervreemdingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Erfdienstbaarheden, mandeligheid, mede-eigendom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Huurcontracten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gesplitste zakelijke rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

196 198 198 199

§2. — Onverjaarbaarheid 138. Verkrijgende verjaring lastens het openbaar domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139/140.Verkrijgende verjaring ten voordele van het openbaar domein . . . . . . . . . . .

201 202

HOOFDSTUK III GEMEENSCHAPPELIJK EN PRIVATIEF GEBRUIK VAN HET OPENBAAR DOMEIN Dominique Lagasse

141. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

203



21

Nummers

Bladz. Afdeling I Gemeenschappelijk gebruik van het openbaar domein §1. — Definitie

142. Een gemeenschappelijk gebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143. Wat wordt er verstaan onder gemeenschappelijk gebruik van het openbaar domein? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144. Grondslag — Gevolg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

204 204 204

§2. — Principes die het gemeenschappelijk gebruik beheersen en uitzonderingen 145. 146. 147. 148.

Voorafgaande opmerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Vrijheid, behoudens uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kosteloosheid, behoudens uitzonderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Gelijkheid, behoudens uitzonderingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

205 205 206 206

§3. — Rechten van de gebruiker Verplichtingen van de beheerder van het openbaar domein en tussen de gebruikers onderling 149. Naleving van het algemeen stelsel met betrekking tot het gemeenschappelijk gebruik van het openbaar domein en het wettig gebruik van politiemachten. . . 150. Onderhoud van zijn openbaar domein en het niet misleiden van het billijk vertrouwen van de gebruiker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151. Verhaal van de gebruiker — Aard van zijn recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152. a) Verhaal vóór de bestuursrechtspraak afdeling van de Raad van State . . . . . . 153. b) Vordering — ten gronde en eventueel in kortgeding — vóór de rechtbanken van de rechterlijke orde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154. Verplichtingen van de gebruiker ten opzichte van de beheerder van het openbaar domein en ten opzichte van de andere gebruikers — Verhaal. . . . . . . . . . . .

208 209 209 210 210 210

§4. — Rechten van de beheerder van het openbaar domein 155. Opsomming (verwijzing) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

211

Afdeling II Privatief gebruik van het openbaar domein §1. — Begrippen 156. Definitie van het privatief gebruik van het openbaar domein . . . . . . . . . . . . . . . . 157. Geen privatief gebruik van het openbaar domein zonder titel : de domaniale vergunning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158. Verschillen tussen het gemeenschappelijk en het privatief gebruik van het openbaar domein. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159. Bevoegde overheden (verwijzing) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

212 213 214 215

§2. — Onderscheid tussen de twee types van domaniale vergunningen : parkeervergunning en vergunning voor het gebruik van de openbare weg 160. Parkeervergunning en vergunning voor het gebruik van de openbare weg . . . . .

215


22


Bladz.

161. Criterium voor het onderscheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162. Belang van het onderscheid : bepaling van de bevoegde openbare overheid inzake domaniale vergunningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163. Voorbeelden van de twee types van domaniale vergunningen . . . . . . . . . . . . . . .

215 216 217

§3. — De eenzijdige domaniale vergunningen 164. Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

219

A. Toekenning of weigering van domaniale vergunningen 165. 166. 167. 168. 169. 170.

Bevoegd orgaan van de domeinbeheerder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beoordelingsbevoegdheid van de domeinbeheerder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Reglementering voor de afgifte van domaniale vergunningen. . . . . . . . . . . . . . . . Controle op de afgifte van domaniale vergunningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wettelijkheidscontrole door de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Controle door de Raad van Staat op de uitzonderlijke schade . . . . . . . . . . . . . . .

219 219 220 220 221 222

B. Rechten en verplichtingen van de titularis van een domaniale vergunning 171. 172. 173. 174. 175. 176.

Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aan derden tegenstelbaar recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verplichting om het openbaar domein te eerbiedigen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Persoonlijk recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sanctie bij verkeerd gebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Precair recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

222 222 222 223 223 224

C. Precair karakter van de domaniale vergunning 177. 178. 179. 180.

Begrip. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verhaal bij hoven en rechtbanken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Verhaal bij de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Controle op het precair karakter van de domaniale vergunning door de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181. Controle op de procedure en de redenen door de Raad van State. . . . . . . . . . . . . 182. Precair karakter — Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

224 225 226 226 227 227

§4. — Bilaterale domaniale vergunningen : de domaniale concessies A. Begrip 183. 184. 185. 186. 187. 188. 189. 190.

Definitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kenmerk van de bilaterale domaniale vergunning : contractuele basis . . . . . . . . Belang voor de domeinbeheerder om zich op een contract te kunnen beroepen . Aanwezigheid van overheidselementen in de domaniale concessie : het precair karakter ervan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Is het sluiten van een domaniale concessie vatbaar voor verhaal?. . . . . . . . . . . . Onderscheid tussen de domaniale concessie en de concessie van openbare dienst (of van openbare werken) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mogelijke combinatie van de twee concessies. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Voorbeelden van domaniale concessies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

228 228 228 229 230 230 231 231



23

Nummers

Bladz.

191. Onderscheid tussen domaniale parkeerconcessies en domaniale concessies met betrekking tot de openbare weg? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

231

B. Toekenning of weigering van domaniale concessies 192. Niet-toepasselijkheid van de reglementering voor overheidsopdrachten — Toepassing van de algemene principes van het administratief recht. . . . . . . . . . . . . . 193. Afwezigheid van monopolie van de concessiehouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

232 233

C. Rechten van de domaniale concessiehouder 194. Rechten van de concessiehouder ten opzichte van derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195. Rechten van de concessiehouder ten opzichte van de verlenende overheid : zakelijk recht, persoonlijk recht of sui generis recht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196. Afwezigheid van monopolie (verwijzing). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197. Recht om de domaniale concessie over te dragen mits toestemming . . . . . . . . . . 198. Einde van de domaniale concessie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199. Verplichting om het toegewezen goed op redelijke manier te gebruiken en het in goede staat terug te geven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

233 233 235 235 235 236

D. Gematigd precair karakter van de domaniale concessie 200. Recht van wijziging of van intrekking van de domaniale concessie . . . . . . . . . . . 201. Om redenen van algemeen belang en mits schadeloosstelling — Rechterlijke controle. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202. Herroeping en niet-hernieuwing van de domaniale concessie — Verschillen . . . .

236 237 238

E. Bijzonder geval : de domaniale concessie met een «administratief» zakelijk recht 203. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204. Voorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

238 238

F. Bepaling van de bevoegde overheid inzake toekenning en herroeping van domaniale concessies 205. Samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

239

§5. — De door de wet beheerste domaniale vergunningen. Het recht om openbare nutsvoorzieningen te vestigen in de openbare weg 206. Historiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207. Wetgevende tussenkomsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208. Het recht om het wegennet te gebruiken voor de aanleg van netwerken (vestigingsrecht) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209. Het recht om private eigendommen te gebruiken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210. Aard van dit recht van nutsvoorzieningen aan te leggen in openbare of private domeinen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211. Tijdelijkheid van het vestigingsrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212. Besluit a) Bestaan van een onherroepelijk vestigingsrecht, maar niettemin precair in haar modaliteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213. b) Overwicht van het wegennet op de voorzieningen die er aangelegd werden . .

240 240 241 242 243 243 244 245


24


Bladz.

HOOFDSTUK IV ONROERENDE TRANSACTIES, ADMINSTRATIEVE VOOGDIJ EN BESTUURSGESCHILLEN Diane Déom

214. Inleiding. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

247

Afdeling I De incidenten vóór het sluiten van het contract §1. — De wendingen van de overheid zelf 215. Stelsel van herroeping of van intrekking van een verrichting (verwijzing) . . . . . 216. Weerslag van het stelsel van administratieve voogdij en van het verhaal in rechtsgeschillen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

247 248

§2. — De tussenkomst van de voogdijoverheden 217. 218. 219. 220.

Werkwijze van de algemene administratieve voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weerslag van de algemene voogdij op de onroerende transacties . . . . . . . . . . . . . Werkwijze van de bijzondere administratieve voogdij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Weerslag van de bijzondere voogdij op de onroerende transacties . . . . . . . . . . . .

248 249 250 250

§3. — Rechterlijke tussenkomsten 221. Nietigverklaring door de Raad van State. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222. Schorsing bij rechterlijke verordening. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

251 251

Afdeling II De incidenten na het sluiten van het contract §1. — De wendingen van de overheid zelf 223. Het recht op eenzijdige ontbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

252

§2. — De tussenkomst van de voogdijoverheden 224. Weerslag van de algemene voogdij op de onroerende transacties . . . . . . . . . . . . . 225. Weerslag van de bijzondere voogdij op de onroerende transacties . . . . . . . . . . . .

252 253

§3. — Rechterlijke tussenkomsten 226. Schorsing van de verrichting door de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227. Vernietiging van de verrichting door de Raad van State . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228. Schorsing, vernietiging, of vaststelling van onwettigheid door de gerechtelijke rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

253 254 254



25

Nummers

Bladz.

HOOFDSTUK V DE AUTHENTIEKE AKTEN VAN ONROERENDE GOEDEREN VAN DE OVERHEID Pierre-Yves Erneux

Inleiding 229. Het authentificatiemonopolie van de notarissen, een mythe of het verhaal van het halfvolle of halflege glas? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230. Authenticiteit, een complex begrip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231. Voorwerp van het hoofdstuk — Enkele begrippen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

257 258 258

Afdeling I Het begrip authenticiteit 232. Het begrip authenticiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233. De bestanddelen en het toepassingsgebied van de authenticiteit . . . . . . . . . . . . . 234. Het kenmerk van de authenticiteit : de uitzonderlijke bewijskracht . . . . . . . . . .

259 260 261

Afdeling II Onderzoek naar een juridische grondslag voor de authenticiteit van de akten van de overheid §1. — Onderzoek naar een bijkomende algemene grondslag 235. De verwijzing naar een algemeen rechtsbeginsel : de authenticiteit van de akten van de overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236. De authentificatiebevoegdheid : een bevoegdheid toegekend aan de overheid, door eenvoudige verwijziging naar een algemeen rechtsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . 237. De pogingen om het criterium van onderscheid te bepalen tussen de authentieke akten — of onderdelen ervan — van de overheid en de andere . . . . . . . . . . . . . . .

262 264 265

§2. — Enkele bijzondere grondslagen — Poging tot indeling 238. De sectorsgewijze authentificatiebevoegdheid van de ambtenaren van de aankoopcomités . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239. Over enkele bijzondere notariële bevoegdheden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

267 268

Afdeling III De kenmerken van de notariële authenticiteitsbevoegdheid vergeleken met die van de overheid §1. — De algemene bevoegdheid ratione materiae van de notarissen 240. De organieke wet van het notariaat en de algemene exclusieve authentificatiebevoegdheid van de notarissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

269


26


Bladz.

241. Een gedeeltelijke authenticiteit of een authenticiteit beperkt tot de toestemming van de overheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

270

§2. — Uitvoerende kracht 242. Het kenmerk van de authentieke akten van de notarissen : de uitvoerende kracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

271

§3. — De interne rechtszekerheid van de overeenkomsten 243. De rechtszekerheid van de authentieke akten van de overheid. . . . . . . . . . . . . . . 244. Maakt de eerbied toe te schrijven aan het billijk vertrouwen, te beoordelen in het licht van het gelijkheidsbeginsel, het mogelijk om aan de burgers een beschermingsniveau te verschaffen dat gelijkaardig of vergelijkbaar is met de raadgevende plicht van de notaris? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245. Het eerbiedigen van de plicht van onpartijdigheid en de gevolgen ervan . . . . . .

272

273 274

§4. — Verlaging van de notariële erelonen 246. Artikel 8 van het tariefbesluit van 16 december 1950. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247. Beoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

275 275

Afdeling IV De gevolgen van de gedeeltelijke authenticiteit van de authentieke akten van de overheid op de tegenstelbaarheid en de geldigheid van de onroerende akten 248. Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

276

§1. — Gevolg op de publiciteit en de tegenstelbaarheid van de contracten 249. De «overschrijfbaarheid» van de authentieke akten van de overheid. . . . . . . . . . 250. De tegenstelbaarheid aan derden van de authentieke akten van de overheid. . .

276 277

§2. — Gevolgen op de geldigheid van plechtige contracten 251. 252. 253. 254.

Herinnering aan de vereiste authenticiteit van plechtige contracten . . . . . . . . . . Huidige stand van de vraagstelling voor de plechtige contracten. . . . . . . . . . . . . Discussie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Principiële verwerping (van de bevoegdheid van de overheid) voor de plechtige contracten als de beschermde partij een privaatrechtelijke persoon is. . . . . . . . .

277 278 278 280

Afdeling V De hoofdpersonen van de administratieve authentificatie 255. Waarschuwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

280



27

Nummers

Bladz. §1. — De aankoopcomités

256. 257. 258. 259. 260. 261. 262. 263.

Federaal statuut van de aankoopcomités . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beperkingen aan het principe van kosteloosheid van hun tussenkomst. . . . . . . . Volle authentificatiebevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De uitvoerende kracht van verleden authentieke akten : de uitzondering . . . . . . De materiële bevoegdheid van de aankoopcomités . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De bevoegdheid ratione personae van de aankoopcomités . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De territoriale bevoegdheid van de ambtenaren van de aankoopcomités . . . . . . De verspreide professionele verplichtingen van de commissarissen. . . . . . . . . . . .

280 281 281 282 282 283 283 283

§2. — De burgemeesters 264. Probleemstelling : over de authentificatiebevoegdheid van burgemeesters, buiten elke uitdrukkelijke machtiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265. Huidige stand van de vraagstelling : omstreden rechtspraak. . . . . . . . . . . . . . . . . 266. Discussie : kritiek van de rechtspraak van de Raad van Staat van 10 juli 1984 .

284 285 286

§3. — De ontvangers van de Registratie 267. Enkele beschouwingen naar aanleiding van de gerichte authentificatie-opdrachten door de AKRED . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

287

Afdeling VI De vertegenwoordiging van publiekrechtelijke personen in authentieke akten 268. Orgaan, bevoegdheidsdelegatie, handtekeningsdelegatie, … . . . . . . . . . . . . . . . . .

288

Afdeling VII Besluit en toekomstperspectieven : het naast elkaar bestaan van de akte van de administratie en van de notariële akte? 269. Een vaststelling rond drie thema’s : de geldigheid van overeenkomsten, de gelijke behandeling en de doeltreffendheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270. Nut van de authentificatiebevoegdheid van de Administratie in welbepaalde omstandigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

289 290

HOOFDSTUK VI DE FISCALITEIT VAN DE GOEDEREN VAN HET OPENBAAR DOMEIN Pierre-Yves Erneux

271. Voorwerp van het hoofdstuk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

291


28


Bladz. Afdeling I Het principe van onderwerping van de goederen van het openbaar domein aan belasting

272. De traditionele stelling van de rechtspraak : uitsluiting van de goederen van het openbaar domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273. Het grondwettelijk beginsel van fiscale bevoegdheid en verwerping van de stelling van de uitsluiting van de goederen van het openbaar domein . . . . . . . . . 274. De beperkingen aan de uitoefening van de bevoegdheden toegepast op de fiscaliteit van publiekrechtelijke personen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

291 292 293

Afdeling II De bijzondere stelsels inzake directe en indirecte fiscaliteit §1. — Inzake directe belastingen 275. Het algemeen belastingstelsel van de publiekrechtelijke personen : RPB . . . . . . 276. De aanslag van de onroerende voorheffing : bevoegdheid van de Gewesten . . . . 277. Het kadaster van de goederen van het openbaar domein . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

296 297 297

§2. — Inzake indirecte belastingen 278. Registratierechten : kosteloze registratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279. Recht op geschriften : de vrijstellingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280. Rechten van successie en van overgang bij overlijden : vrijstellingen en verminderingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281. BTW : het bijzonder stelsel van de belastingplicht van de Federale Staat, de Federale en ondergeschikte gemeenschappen en de openbare instellingen . . . 282. Lokale en regionale belastingen : ontheffing en gerichte vrijstellingen . . . . . . . .

298 300

302 308

Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

309

301

Tabel van de toezichten


domaine public, domaine privé, biens des pouvoirs publics 15 INHOUD

Recommend Documents