Doesborgh Nieuws 62
Oktober 2015 Contactblad van de Monumentenvereniging 15 april 1945
Najaarsbijeenkomst maandag 16 november Het Arsenaal, Kloosterstraat 15, Doesburg 20.00 uur:
• Algemene ledenvergadering
Monumentenvereniging 15 April 1945
• Het Arsenaal door Michel Groothedde
D o e s b u rg
Doesborgh Nieuws Contactblad van de Monumentenvereniging 15 april 1945 Nummer 62, oktober 2015
Inhoud Uitnodiging najaarsbijeenkomst......................................... 1
In memoriam: Henriëtte Louise Mathie (Etta) d’Hangest
Algemene Ledenvergadering 2014.. ..................................... 2
barones d’Yvoy van Mijdrecht.. ...........................................12
Jaarverslag secretaris 2014-15.. ........................................... 3
Publicatie Turfhaven..........................................................13
Financiële overzichten 2014, 2015 en begroting 2016.. ........... 4
Stand van zaken project ‘Beleef de Linies van Doesburg’....... 13
Van onze penningmeester................................................... 5
Juryrapport Snappenburg De Vriesprijs 2015....................15
Plannen voor het bestuursjaar 2016................................... 5
Het voltooide Doesburgse carillon....................................17
Monumentenvereniging en Stichting Stadsherstel
Subsidieregeling verbetering binnenstad Doesburg
Doesburg . ........................................................................... 6
(Anneke van Heekfonds)....................................................20
Poortersdag 28 maart 2015.. ................................................ 6 Open Monumentendag, landelijke opening........................ 7
Redactie: F. Lange Koepoortstraat 20 6981 AS Doesburg Tel: 0313-484954
Open Monumentendag 2015.. .............................................. 7 KUNST & AMBACHT............................................................ 8 Koninklijke onderscheiding Gerrit Bouwhuis..................... 9 Stand van zaken aanwijzen gemeentelijke
www.monumentenverenigingdoesburg.nl
monumenten..................................................................... 10
Uitnodiging najaarsbijeenkomst Het bestuur van de Monumentenvereniging 15 april 1945 nodigt u hierbij uit voor de najaarsbijeenkomst van de vereniging op maandag 16 november 2015. De bijeenkomst vindt plaats in de filmzaal van het Arsenaal, Kloosterstraat 15 in Doesburg. De aanvang is 20.00 uur. Net als andere jaren bestaat de bijeenkomst uit twee delen, een jaarvergadering (aanvang 20.00 uur) en een meer informatief deel (aanvang ± 21.00 uur).
Het informatieve deel wordt verzorgd door Michel Groothedde. Hij is stadsarcheoloog van de gemeente Zutphen. Hij zal vertellen over de geschiedenis van het Arsenaal/Grote Convent. Het Grote Convent in Doesburg was stellig een van de grootste kloosters in de vijftiende eeuw die de regels van de Moderne Devotie volgden. Hoe kwam dat klooster tot stand? Stond het vanaf het begin aan de Kloosterstraat? Welke gebouwen en functies waren er op het kloosterterrein te vinden? En wanneer is het grote gebouw, dat we nu kennen als het Arsenaal, gebouwd? Allemaal vragen waar archeologisch onderzoek de laatste jaren voor veel aanvullende kennis heeft gezorgd, naast de historische gegevens die al voorhanden waren. In de lezing zal ook aandacht besteed worden aan de voorgeschiedenis van het kloosterterrein en aan de periode erna, toen er allerhande nieuwe functies op het voormalige kloostergebied te vinden waren. Mocht de tweede fase van de opgravingen op het terrein van Sint Elisabeth in november reeds begonnen zijn, dan is wellicht nieuwe informatie te melden ‘vers van het veld’.
Agenda van de Algemene Ledenvergadering d.d. 16-11-2015: 1. Opening 2. Ingekomen en uitgegane post 3. Notulen Algemene Ledenvergadering van 19 november 2014 4. Financiële overzichten: inkomsten en uitgaven 2014, prognose 2015 en begroting 2016 5. Verslag kascommissie en benoeming nieuwe kascommissie 6. Verenigingsactiviteiten 2015-2016 7. Bestuurssamenstelling. Aftredend zijn Frank Lange en Sandra Jurriens-Klein Herenbrink. Ze zijn beide herkiesbaar. Het bestuur stelt als nieuw bestuurslid voor Harm Claus. Tegenkandidaten kunnen tot twee weken voor de Algemene Ledenvergadering ingediend worden bij de secretaris. 8. Rondvraag en sluiting
1
Algemene Ledenvergadering 2014
Samenstelling bestuur en commissies Bestuur: P.F.J.G. Hofstede, voorzitter F. Lange, secretaris Mw M. Teitink, penningmeester P.A. van den Brandhof R. Feltmann Mw S. Jurriens-Klein Herenbrink vacature
Notulen van de Algemene Ledenvergadering d.d. 19-11-2014: 1. Opening Doesborgh Nieuws is in en ander jasje. Dat komt door problemen bij de drukker. Mede daardoor is het tijdschrift laat verschenen. Mededeling: de themabijeenkomsten van november worden wegens te weinig inschrijvingen verplaatst naar 26 januari en 2 februari 2015. Aanwezig 18 leden
Correspondentieadres: Secretariaat F. Lange Koepoortstraat 20 6981 AS Doesburg tel.: (0313) 484954
2. Ingekomen en uitgegane post Geen ingekomen post. 9 berichten van verhindering.
Stichting Stadsherstel: C.J.A. Scheepers, voorzitter D.J. Manné, penningmeester P. F.J.G. Hofstede met als bouwkundig adviseur: G.J. Bouwhuis
3. Notulen Algemene Ledenvergadering van 25 november 2013 Geen opmerkingen. Gearresteerd.
4. Notulen extra Algemene Ledenvergadering van 25 mei 2014
Comité Open Monumentendagen: F. Lange H.J. Bootsma A.N. Klees C.D.W. König Mw A.M. Le Grand D. van der Lei Mw M. Steitner
Geen opmerkingen.
5. Financiële overzichten: inkomsten en uitgaven 2013, prognose 2014 en begroting 2015 De penningmeester Medi Teitink licht e.e.a. toe. N.a.v. een paar vragen: • het Anneke van Heek-fonds is onderdeel van het positieve saldo. • er is financieel bijgedragen aan het indertijd gehouden dendrochronologisch onderzoek. • het kelderproject is in principe afgesloten. Alle resultaten zijn op de website te vinden. Voor 2015 zijn hiervoor geen kosten meer opgenomen. Wel wordt voorgesteld de kelders van de nieuw vastgestelde en de nog vast te stellen Gemeentelijke monumenten in de beschrijvingen mee te nemen.
Comité Uitreiking “Snappenburg de Vriesprijs” R. Feltmann F. Lange G.J. Bouwhuis Redactie “Doesborgh Nieuws” F. Lange Koepoortstraat 20 6981 AS Doesburg t: 0313-484954 m:
[email protected] Vormgeving: Daniël Loos,
[email protected]
6. Verslag kascommissie en benoeming nieuwe kascommissie De boeken zijn in orde bevonden. Veel lof voor de penningmeester. Dhr van Petersen treedt uit de commissie. Dhr Grootson blijft aan. Opvolger van dhr van Petersen wordt dhr van der Steen.
ING rekeningnr: NL61 INGB 0001 4747 77 t.n.v. Monumentenvereniging 15 April 1945 Doesburg of Rabobanknr: NL65 RABO 0315 0433 42 t.n.v. Monumentenver 15-04-45 Doesburg
7. Verenigingsactiviteiten 2014-2015
www.monumentenverenigingdoesburg.nl
De plannen voor 2015 staan in het Doesborgh Nieuws. Daaraan kan toegevoegd worden: • de doelstelling van de vereniging zal weer eens onder de loep gehouden worden • het Huishoudelijk Reglement zal aangepast worden aan de tijd • proberen het ledental op peil te houden, zo mogelijk aanvullen met eigenaren van pas vastgestelde Gemeentelijke monumenten • de waarde die een Gemeentelijk monument voor de eigenaar heeft zo mogelijk vergroten. • website bijhouden en vernieuwen
2
Jaarverslag secretaris 2014-15
Een vraag: hoe staat het met de samenwerking tussen de Wijkraad Binnenstad en de Monumentenvereniging? Is die nodig? Antwoord: er zijn wel samenwerkingsverbanden met de Wijkraad. Zouden verder uitgebreid kunnen worden.
Beleid • Het bestuur heeft zich gebogen over de doelstellingen en de pijlers van de Monumentenvereniging. Doel was meer inzichtelijk maken, ook voor (nog) niet leden, waar de Monumentenvereniging mee bezig is, een duidelijker taakverdeling binnen het bestuur, een overzicht van activiteiten. Een jaarplan is opgesteld. • Stichting Stadsherstel: er is uitgebreid gesproken over een overgang van Stadsherstel naar de Monumentenvereniging of wel de opheffing van de Stichting. • In plaats van een cursus zouden er thema avonden komen, avonden waar een wel of niet speciaal actueel onderwerp betreffende monumentenzorg/onderhoud aan de orde zou komen. Helaas zijn de geplande avonden vanwege gebrek aan belangstelling niet door kunnen gaan. • Site: de site van de vereniging wordt regelmatig geactualiseerd. Dit heeft ook als doel de communicatie met de leden te vereenvoudigen.
8. Bestuurssamenstelling. Aftredend zijn Peter Hofstede, Roel Feltmann en Dirk Klees. Peter Hofstede en Roel Feltmann worden herkozen. Dirk Klees treedt om gezondheidsredenen uit het bestuur. Tegen de door het bestuur voorgestelde nieuwe kandidaat Peter van den Brandhof zijn geen bezwaren ingediend. Hij wordt gekozen. Gerrit Bouwhuis heeft te kennen gegeven het bestuur, na ruim 30 jaar, te verlaten. Hij zal nog wel als adviseur optreden. In juni 2014 heeft Medi Teitink zijn taken al overgenomen. Afscheid Gerrit Bouwhuis: • hij is 35 jaar lid van het bestuur geweest, waarvan 30 jaar penningmeester • hij was een zeer bescheiden persoon • hij was zeer deskundig op het gebied van bouwzaken en restauratie. Dit blijkt o.a. uit zijn werk bij vele restauraties in en om Doesburg. Deze deskundigheid zal node gemist worden. • zijn aanbod om als adviseur nog beschikbaar te blijven wordt dan ook met beide handen aangegrepen • hij heeft vele cursussen voor de Monumentenvereniging verzorgd of van inleiders voorzien, en veel reisdoelen van de Poortersdagen ingevuld • hij is jarenlang lid geweest, en is dat nog, van de Adviescommissie Cultuurhistorie (voorheen Monumentencommissie) van de Gemeente • Gerrit wordt tot erelid benoemd van de Monumentenvereniging. De daarbij passende oorkonde wordt hem uitgereikt. Als blijk van waardering krijgt hij een boek over de bouwhistorie in de regio en bloemen.
Bestuur Het bestuur heeft, onder voorzitterschap van Peter Hofstede, een aantal keren vergaderd.
Activiteiten • Uitgave Doesborgh Nieuws oktober 2014 • Website vereniging: deze is voor alle leden te raadplegen en wordt bijgehouden • Uitreiken Snappenburg de Vries-prijs • Mede organiseren Open Monumentendag en Open Monumenten Klassendag • Contact met en over de Stichting Stadsherstel • Cultuurhistorische waardenkaart bijhouden en met de Gemeente hierover overleg voeren • Organiseren discussieavond
9. Rondvraag en sluiting • Vraag: Hoe komt de Snappenburg de Vries-prijs aan haar naam? Antwoord: Snappenburg de Vries was indertijd wethouder en heeft zich veel ingezet voor de monumentenzorg in Doesburg. • Vraag: Er zijn op ’t ogenblik veel gunstige veranderingen in Doesburg, zoals de Commanderij, de Martinikerk, het Arsenaal, en er is een Culturele Raad in oprichting. Worden daar contacten mee onderhouden? Antwoord: zo veel mogelijk. • Vraag: betreft de belangstelling voor monumentaal Doesburg alleen de binnenstad, of ook daarbuiten? Denk aan bijv. de bunkers, die zijn aan het wegzakken. Antwoord: de belangstelling betreft zeker ook het buitengebied. Denk bijv. aan de Linies, daar is weldegelijk aandacht voor.
Ledental Het ledental is ongeveer gelijk gebleven. Aantal is ongeveer 215.
Activiteiten, data: 12-09-2014 Open Monumenten Klassendag 13-09-2014 Open Monumentendag + uitreiking Snappenburg de Vries-prijs 03-11-2014 Thema-avond: geannuleerd wegens te weinig belangstelling 10-11-2014 Thema-avond: geannuleerd wegens te weinig belangstelling 19-11-2014 Algemene Ledenvergadering 24-05-2015 Poortersdag 11-09-2015 Open Monumenten Klassendag 12-09-2015 Open Monumentendag + uitreiking Snappenburg de Vries-prijs
Het informatieve deel na de pauze wordt verzorgd door Jeroen Krijnen. Hij is bouwhistoricus in dienst van de gemeente Zutphen. Hij werkt een dag per week voor de gemeente Doesburg t.b.v. project ‘Gemeentelijke Monumenten’. Hij houdt een boeiend verhaal over wat men zoal kan tegenkomen bij de onderzoeken van de huizen/gebouwen die in aanmerking komen om Gemeentelijk Monument te worden.
3
Financiële overzichten 2014, 2015 en begroting 2016 Financieel overzicht 2014 Definitief Inkomsten
Uitgaven
Saldo 31-12-2013
D
€ 20.136,45
Ledenvergadering
D
€
409,13
Contributie leden
D
€
2.482,00
Contributies en giften
D
€
414,50
Rente
D
€
342,79
Snappenburg de Vriesprijs
D
€
350,48
Teruggave BTW over 2013
D
€
525,00
Open Monumentendag
D
€
321,25
Ledenbijdrage Poortersdag
D
€
957,00
Poortersdag
D
€
1.972,89
Monumentengids verkoop
D
€
108,94
Subsidie monument Doesburg
D
Cursus / Themabijeenkomst ( restant)
D
€
25,00
€
1.000,00
Cursus (nader in te vullen))
€
0,00
Kelderproject
€
0,00
Subsidie (A. van Heekfonds)
€
0,00
Bijhouden internetsite
D
€
90,63
Postbus
D
€
193,60
Bankkosten
D
€
184,14
Enveloppen, porti e.d.
D
€
158,72
Bestuurskosten
D
€
120,00
Saldo 31-12-2014
D
€ 19.361,84
€ 24.577,18
€ 24.577,18
€ 19.361,84
Ledenvergadering
€
400,00
Contributie leden
€
2.600,00
Contributies en giften
€
175,00
Rente
€
325,00
Snappenburg de Vriesprijs
€
400,00
€
243,00
Open Monumentendag
€
350,00
Ledenbijdrage Poortersdag
€
300,00
Poortersdag
€
908,50
Monumentengids verkoop
€
40,00
Subsidie (A. van Heekfonds)
€
300,00
€
25,00
Blad Doesborgh Nieuws 2014
€
1.004,83
Blad Doesborgh Nieuws 2015
€
1.250,00
Website
€
300,00
€
211,75
Bankkosten
€
185,00
Enveloppen, porti e.d.
€
175,00
Bestuurskosten
€
200,00
Saldo 31-12-2015
€ 17.034,76
€ 22.894,84
Totalen
Financieel overzicht 2015 D= definitief Inkomsten Saldo 31-12-2014
Teruggave BTW over 2014
Cursus / Themabijeenkomst ( restant)
Uitgaven D
D
D
Postbus
D D
D
€ 22.894,84
€ 17.034,76
Ledenvergadering
€
150,00
Contributie leden
€
2.600,00
Contributies en giften
€
150,00
Rente
€
325,00
Snappenburg de Vriesprijs
€
400,00
Teruggave BTW over 2015
€
300,00
Open Monumentendag
€
150,00
Ledenbijdrage Poortersdag
€
500,00
Poortersdag
€
1.500,00
Monumentengids verkoop
€
40,00
Cursus (nader in te vullen))
€
800,00
Cursus (nader in te vullen)
€
250,00
Subsidie (A. van Heekfonds)
€
500,00
Blad Doesborgh Nieuws 2016
€
1.250,00
Website
€
300,00
Postbus
€
215,00
Bankkosten
€
185,00
Enveloppen, porti e.d.
€
175,00
Bestuurskosten
€
200,00
Saldo 31-12-2016
€ 15.074,76
€ 21.049,76
Totalen
Begroting 2016 Inkomsten Saldo 31-12-2015
Totalen
Uitgaven
€ 21.049,76
Doesburg, 11 september 2015 Medi Teitink, penningmeester
4
Toelichting op posten uit de financiële overzichten 2014 + 2015 en begroting 2016
Subsidie Anneke van Heek-fonds • het aangegeven bedrag is het jaarbudget dat beschikbaar is aan onderhoudssubsidie. Voor de jaren 2014 en 2015 is hiervoor (nog) niets uitgegeven vandaar naar beneden bijgesteld. Voor het jaar 2016 wordt bekeken of deze kostenpost/ reservering dient te blijven bestaan. Bestuurskosten • kleine vergoeding van de kosten die gemoeid gaan met het vrijwillig besturen van de vereniging zoals bedankjes en afscheid van bestuursleden.
Contributie • wordt door de leden betaald. Voor het jaar 2014 minder contributie ontvangen dan verwacht. In 2015 worden de leden hieraan herinnerd. Voor het jaar 2015 zijn de verwachte inkomsten aangegeven met een correctie vanwege mogelijke oninbaarheid. Voor het jaar 2014 waren er 225 leden, voor het jaar 2015 zijn er 214 leden. Teruggave BTW • de vereniging ontvangt de BTW over betaalde rekeningen terug. Reden van verschil tussen teruggaaf in het jaar 2014 en 2015 is vanwege uiteindelijk lagere kosten 2014 en een betaling over kosten 2014 pas in 2015. Contributies en giften • bijdragen worden betaald aan de Kamer van Koophandel en een aantal verwante verenigingen of instellingen in stad en streek. Vanwege gift aan de Es Klok (Carillon in de Grote of Martinikerk ) is het bedrag voor 2014 hoger dan in 2015. Ledenvergadering • de ledenvergadering staat in het teken van voorlichting. De kosten hieraan verbonden worden door de vereniging betaald. Het gaat om een spreker, de zaalhuur en de koffie. Ook worden deels de kosten voor het verzenden, enveloppen en papier hierin meegenomen. Het gaat hier om de vergaderingen in april 2014 en in november 2014. Poortersdag • elk voorjaar is er een excursie naar een interessante stad of streek, de vereniging neemt een deel van de kosten voor haar rekening. De leden betalen een bijdrage. Kosten in 2015 zijn lager dan in 2014 vanwege ondermeer reiskosten voor eigen rekening. Open Monumentendag • de meeste kosten neemt de gemeente Doesburg voor haar rekening, de kosten van een eenvoudig bedankje voor de huis-openstellers worden fifty-fifty door gemeente en vereniging betaald. Snappenburg de Vriesprijs • de kosten verbonden aan deze jaarlijkse prijs worden besteed aan een bronzen plaquette, een ingelijste gravure van de stad Doesborgh en de (video)presentatie ervan. Monumentengids Doesburg • verkoop van de Monumentengids. Op dit moment zijn er nog enkele gidsen beschikbaar voor de verkoop. Cursus • vanuit het bestuur worden cursussen of bijeenkomsten georganiseerd. Voor het jaar 2014 is vanwege te weinig belangstelling uiteindelijk de bijeenkomst geannuleerd. Voor het jaar 2015 staat niets in de planning. Begin 2016 staat een korte cursus ingepland. Kelderproject • de kosten hebben betrekking op de productie van een publicatie over de geïnventariseerde kelders van rijksmonumenten in de binnenstad. Voor het jaar 2014 is hiervoor niets uitgegeven. Voor het jaar 2015 zal deze kostenpost \ reservering vervallen omdat er op dit moment geen concrete plannen zijn om hier een aparte publicatie over te maken.
Van onze penningmeester Herinnering betaling contributie 2015 In het voorjaar zijn de nota’s voor de contributiebetaling verzonden. Een groot aantal leden heeft betaald. Aan de leden die de contributie nog niet voldaan hebben wordt verzocht dit per omgaande te doen. Een herinneringsnota is hiervoor bijgevoegd. Ter informatie volgen hieronder de tarieven: • individueel lidmaatschap € 10,00 • echtparen € 12,50 • bedrijven en instellingen € 25,00
Plannen voor het bestuursjaar 2016 Het bestuur heeft zich voor komend bestuursjaar het volgende voorgenomen: • Leden meer betrekken bij diverse werkzaamheden binnen de vereniging. • Actieplan opstellen om ledental minimaal op peil te houden. • Met elkaar in gesprek blijven over de doelstellingen en toekomst van de Monumentenvereniging. • Extra aandacht geven aan de belangen van bezitters van met name de gemeentelijke monumenten, zoals uitbreiden van regelingen en voorzieningen. • Vertegenwoordiging van de vereniging in de gemeentelijke Adviescommissie Cultuurhistorie. • Blijven meedenken over het project om de cultuurhistorische waarde van de Linies waar mogelijk te herstellen. • Oriënterend onderzoek naar de noodzaak van beschermende maatregelen voor historische oorlogsmonumenten, m.n. de kazematten en andere overblijfselen van verdedigingswerken binnen de gemeente Doesburg. • Een nieuwe uitgave van Doesborgh Nieuws 2016 realiseren. • Website aanpassen en werken aan een verbetering van de website als communicatiemiddel tussen bestuur en leden onderling. • De “overname” van de Stichting Stadsherstel realiseren. • Verzorgen van voorlichting aan nieuwe bewoners op de avonden die daarvoor vanuit de gemeente worden georganiseerd. • Meewerken aan de Open Monumentendag in september 2016
5
• Organiseren van de Poortersdag in het voorjaar van 2016. • Organiseren van een korte cursus in februari 2016. • Organiseren van de Snappenburg de Vries-prijs. • Subsidiemogelijkheden vanuit het ‘Anneke van Heek-fonds’ onder de aandacht brengen. • Uitvoering geven aan het vastgesteld plan voor verbetering van interne afspraken binnen het bestuur, de procedures, planning van activiteiten en voortgangscontrole. • De statuten en huishoudelijk reglement van de vereniging nader beoordelen en zo nodig actualiseren, aanpassen aan de genoemde vernieuwde afspraken en procedures.
Monumentenvereniging en Stichting Stadsherstel Doesburg
Erfgoed Centrum in de Rozet.
Het bestuur van de Stichting Stadsherstel Doesburg heeft besloten deze stichting op te heffen. Zij draagt dit najaar haar resterende vermogen over aan de Monumentenvereniging. Het bestuur van de Monumentenvereniging gaat zich daarna beraden over de bestemming van de vrijkomende gelden. Sinds haar oprichting in 1983 heeft de Stichting Stadsherstel Doesburg veel betekend voor instandhouding en verbeteringen van monumentaal Doesburg. De stichting kocht aanvankelijk talrijke vervallen panden aan en droeg met inzet van Provinciale en Rijks-bijdragen in de vorm van restauratiesubsidies zorg voor een authentiek herstel van monumentale gebouwen en woonhuizen. De monumenten werden vervolgens verkocht.
ontwikkelingen en restauratie. Daarna werd de trein naar Arnhem genomen. In Arnhem bekeken we het nieuwe stationsgebouw van Arnhem. De nieuwe OV Terminal staat sinds medio februari op eigen benen. Alle ondersteunende steigers, die de stationshal in aanbouw overeind hielden, waren inmiddels weggehaald. Voor de bouwers van de terminal was dat een spannend moment. Het deels in beton en deels in scheepsstaal uitgevoerde gebouw kon pas zelfstandig overeind blijven als de hele ruwbouw klaar was. Alle onderdelen grijpen in elkaar en hebben een dragende functie. Nu de steigers weg waren, werd pas goed duidelijk hoe groot de stationshal is. Vanaf het kantorenplein bij de Rijn- en de Parktoren biedt het gebouw een mooi panorama op Arnhem.
Poortersdag 28 maart 2015
Vandaar uit liepen we naar het Rozetgebouw, het gebouw met het mooiste dakterras van Arnhem. Maar helaas was het terras die dag niet toegankelijk vanwege gladde vlonders, die nat waren van de motregen. Rozet is het middelpunt voor cultuur, kennis en educatie in Arnhem geworden. Ga je als bezoeker bij Rozet naar binnen, dan stap je rijker weer naar buiten. In Rozet zijn de Bibliotheek, de Volksuniversiteit, het Erfgoedcentrum, het Kunstbedrijf Arnhem, de Kunstuitleen To-ART en café-restaurant Momento gehuisvest. Het Erfgoedcentrum brengt de collecties van het voormalig Historisch Museum Arnhem en de Gelderland Bibliotheek op een unieke manier samen. In 2014 werd Rozet uitgeroepen tot het Beste Gebouw van het Jaar door de branchevereniging voor architectenbureaus (BNA). Rozet, een ontwerp van Neutelings Riedijk Architecten, won volgens de jury nipt van het Rijksmuseum. In het gebouw kregen de deelnemers een rondleiding met als start een bezoek aan het Erfgoedcentrum, dat zeer de moeite waard was. Vervolgens werd het hele gebouw getoond met toelichting op de verschillende functies die er in zijn samengebracht en werd o.m. gewezen op de diverse ornamenten, de publieke ruimtes waarvan ook daadwerkelijk intensief gebruik wordt gemaakt en de studie/vergaderzalen die het gebouw rijk is. In het restaurant was voor de groep een aantal tafels gereserveerd en werd genoten van een uitgebreide lunch.
Dit jaar werd de Poortersdag zo georganiseerd dat er zo min mogelijk tijd verloren zou gaan aan lange busritten. De 19 deelnemers aan deze dag verzamelden bij het station in Dieren en gingen vandaar door het Carloniapark naar de Oranjerie. De Oranjerie in Dieren is in 1916 gebouwd als tuinhuis bij het grote herenhuis in het Carolinapark. Dit park ligt midden in Dieren en is een van de oudste buitenplaatsen aan de Veluwezoom. De Oranjerie staat thans op de lijst van monuOrangerie Dieren. mentenzorg. Het gebouw is recent gerestaureerd en is thans een theehuis dat met cliënten van de SIZA (mensen met een handicap) wordt gerund. Naast een theehuis worden in de Oranjerie ook culturele en educatieve activiteiten voor bijvoorbeeld buurtverenigingen georganiseerd en is er ruimte beschikbaar voor exposities. De initiatiefnemers voor het behoud van de Oranjerie zijn o.m. Paul Ermers (secretaris van de Stichting De Oranjerie Dieren) en zijn vrouw Adriane Colenbrander (o.a. mede-auteur van het boek “Doesburg, een historische stad” en lid van onze vereniging). Zij gaven ons onder het genot van koffie en een gebakje een interessante toelichting over de afgelopen
6
nigingen, veel goeds hadden weten te bewerkstelligen. Maar de hoofdsponsor Rabo Vastgoed haakt af… De dag begon in “De Maagd” een in de 18 e eeuw gebouwde waterstaatskerk die in de jaren 60 van de vorige eeuw grondig werd heringericht als schouwburg, met behoud van allerlei kerkelijke ornamenten zoals gebrandschilderde ramen, pilaren en koorgedeelte. Volgens insiders de eerste kerk in Nederland die omgeturnd werd tot schouwburg en volgens diezelfde trotse BoZ-ers ook de favoriete locatie waar Herman ven Veen de premières van zijn voorstellingen placht te houden. Het is maar dat u het weet. Na een voortreffelijke lunch – zeer welkom na een treinreis van 2 ½ uur – werd een bezoek gebracht aan een van de door OMD en stadsbestuur uitgekozen toeristische trekpleisters. Daartoe behoorden onder meer een indrukwekkend ondergronds gangenstelsel, de Grebbe en een burcht binnen de stad, het Ravelijn, een Menno van Coehoorn vesting.
De kelders in Arnhem
Uw dienaar liet zich per bus vervoeren naar het fort de Roovere. Tijdens de 80-jarige oorlog werd een West- Brabantse Waterlinie gecreëerd om de Spanjaarden te belemmeren de stad binnen te vallen en om te voorkomen dat de vijand Holland en Zeeland zou bereiken. Maar binnen deze 5.5 km lange linie waren drie plaatsen die niet onder water gezet konden worden. Dus bouwde Frederik Hendrik in 1628 op die plaatsen in 6 maanden met 4000 man forten van klei en van zand, want stenen muren zouden de kogels niet weerstaan. De waterlinie is 6 keer onder water gezet 2 keer heeft het fort onder vuur gelegen. Zoals wel vaker voorkomt werd het fort verwaarloosd toen moderne oorlogen het onbruikbaar maakten. In 2010 werd begonnen met een renovatie: de buitengracht werd weer van water voorzien, er werd een loopbrug op gelijke hoogte van het wateroppervlak gebouwd (de Mozesbrug), een herstel operatie die 6 maanden duurde en waarbij 150.000 m 3 grond verzet werd.
Vanuit het Rozetgebouw was het maar een paar honderd meter lopen naar de ingang van de middeleeuwse kelders van Arnhem, die onder diverse winkelstraten van de oude binnenstad liggen en tegenwoordig weer toegankelijk zijn voor publiek. Uitgerust met kaarsennissen en fraaie tongewelven maken zij het verre verleden van Arnhem zichtbaar. De gemeente Arnhem heeft deze kelders in kaart gebracht. In de Rijnstraat heeft zij 39 kelders kunnen verwerven. Deze werden gerestaureerd, in de oorspronkelijke staat teruggebracht en onderling met elkaar verbonden. Voor de noodzakelijke reparaties werden hedendaagse materialen gebruikt. Hierdoor ontstond een uniek historisch monument in Arnhem, dat sinds december 2001 voor bezoekers is opengesteld. Onder leiding van een gids gingen degenen die geen last hadden van claustrofobie op ontdekkingsreis door dit spannende maar ook unieke monument. Rond 16.30 u. werd het station weer opgezocht en kon ieder op eigen gelegenheid de thuisreis aanvaarden.
Na een gespeelde demonstratie van een gevecht uit vroeger tijd, keerden we terug naar Bergen op Zoom om daar in het Markiezenhof nog meer historie op te snuiven, alvorens Van Vollenhove zijn geestige speecht kon afsteken. De opening werd afgerond met een modeshow in de Franse tuin van het Markiezenhof, verzorgd door een bloemsierkunstenaar en een kostuumontwerper: Le Jardin de
Roel Feltmann
Open Monumentendag, landelijke opening in Bergen op Zoom
September 2015, Henk Bootsma
“Je hoeft hier niet geboren te zijn Om hier vandaan te willen komen”, luidt de slotregel van het gedicht ”Bergen op Zoom” van Bert Evers, onderdeel van de Stenen Strofenwandeling in de plaats waar op 10 september 2015 de opening van de Landelijke Open Monumentendag, de 29ste, plaats vond. Voor de 16e keer was het Pieter van Vollenhove die die taak voor zijn rekening nam. Op de binnenplaats van “Het Markiezenhof”, een gebouw dat uit 1510 stamt en achtereenvolgens een woonpaleis, bestuurscentrum, militair hospitaal, kazerne (!) was en nu als museum dienst doet. Op die binnenplaats waar door de jeugd een middeleeuwse markt was georganiseerd vertelde Van Vollenhove, van tijd tot gevat reagerend op hanengekraai en een balkende ezel, dat het bestuur van de Open Monumentendag en dat van het Nationaal Restauratiefonds, ondanks de bezui-
Open Monumentendag 2015 Op zaterdag 12 september vierde Doesburg wederom de Open Monumentendag (de 30 ste keer nadert!). Inderdaad “vieren”, want op deze dag heerst er een feestelijke stemming in onze stad. Het weer moet dan wel meewerken en dat was dit jaar zeker weer het geval. Het echte Monumentendag-gevoel begint feitelijk al de vrijdag ervoor met de Open Monumenten Klassendag. Leerlingen uit de groepen 7 en 8 van de basisscholen in Doesburg en ook Angerlo kunnen dan een monument bezoeken en krijgen uitleg over de geschiedenis van het monument en het gebruik ervan. Ieder jaar is dit weer een groot succes en alle scholen doen hieraan mee! De beide kerken en de Algemene
7
De afsluiting van deze dag was om 17.00 uur in de Gasthuiskerk. Onze waarnemend burgemeester Noordewier reikte de Snappenburg de Vriesprijs uit aan de eigenaar en exploitanten van Het Arsenaal. Jolanda Verweij van het Derwishhuus mocht een eervolle vermelding in ontvangst nemen. Traditiegetrouw sloot het “Koninklijk Doesborgh’s Mannenkoor” onder leiding van Floris Dirkse van den Heuvel het geheel af. Daarna was er nog gelegenheid om onder het genot van een drankje de ervaringen van die dag uit te wisselen. Dit jaar was het overigens wel de laatste keer dat de hoofdsponsor Rabo Vastgoedgroep de landelijke OMD organisatie financieel ondersteunde. Er wordt naarstig geprobeerd nieuwe sponsoren te vinden. Als comité kijken we met tevredenheid terug op deze dag en danken de gemeente voor de gastvrijheid in het Stadhuis.
Een bezoek aan het Arsenaal.
Dick van der Lei
Begraafplaats scoren ieder jaar hoog in de belangstelling en natuurlijk het Stadhuis (want dan vertelt de Burgemeester met ambtsketen om over zijn functie in de Gemeente. Dat maakt indruk!).
KUNST & AMBACHT
Daarna op zaterdag vanaf 10.00 uur dé Monumentendag. Het landelijk thema was dit jaar “Kunst en Ambacht”. Dit is een thema dat naadloos past op Doesburg. Het streekmuseum de Roode Tooren met de expositie ”Gemaakt in Doesburg”, Het Huis Doesburg met stadsvertellingen in de Gasthuiskerk (wist u dat Doesburg veel boeiende verhalenvertellers heeft?). Veel van de ambachten en kunst kennen we als Doesburgers inmiddels wel, maar de ambachten werden die dag ook uitgeoefend, een kijkje achter de kunst van het ambacht. Een kleine greep uit de activiteiten: pianola’s restaureren of vioolbouwen of Raku stoken (nee geen raki!) of antieke klokken en schilderijen restaureren. Het was allemaal te zien. En wéér stelden veel particulieren hun pand open, dit is een landelijk unicum. Heel bijzonder. Wat zou OMD Doesburg verder zijn geweest zonder het kerkorgelspel, het carillonspel, het draaiorgelspel van Erika, de huikar met de Fjordenpaarden, de toren- en stadsgidsen??
Elk jaar krijgt een ander thema in het kader van de Open Monumenten Dagen bijzondere aandacht. De landelijke organisatie koos dit jaar “Kunst en Ambacht”. Dat blijken bij nadere beschouwing twee begrippen waarmee je alle kanten op kunt. “Kunst” is niet met een paar woorden uit te leggen, maar elke kunstuiting is ook ambachtelijk. “Ambacht” is vooral een tijdgebonden begrip en is momenteel sterk aan slijtage onderhevig. Het grootwinkelbedrijf bijvoorbeeld heeft het woord geannexeerd voor het aanprijzen van allerlei levensmiddelen als zijnde ambachtelijk vervaardigd. Wij houden het op: “Ambacht is dat wat je vroeger bijvoorbeeld op de ambachtschool leerde”. Doesburg is al eeuwenlang als Mosterdstad en als Hanzestad bekend. Ook als Frontierstad uit de tijd van de Zeven Provinciën, toen de IJssel de eerste verdedigingslinie voor West Nederland was. Die opsomming doet geen recht aan de vele Doesburgse activiteiten op het gebied van kunst en ambacht, het hele jaar door. Loop door de straten van ons centrum en zie hoe sommige gevels nog getuigen van haast verdwenen beroepen als pottenbakker, zadelmaker, koerier of hoefsmid. Ateliers en kunstgalerieën zijn er ook volop in Doesburg. Veel van de in Doesburg vervaardigde kunst is heel toegankelijk voor een breed publiek. In deze brochure besteden wij aandacht aan kunst èn aan ambacht in Doesburg. In ateliers en werkplaatsen worden tijdens deze Open Monumentendag interessante demonstraties verzorgd of zijn kunstenaars zelf aan het werk.
Vioolbouwer Marietta Schwarz aan het werk.
Bert Klees
8
Deelnemers aan Kunst en Ambacht in Doesburg tijdens de Open Monumentendag:
RAKU Meipoortstraat 44 In de Lente is Raku het trefwoord. Vormgevingswerkplaats De Lente is een ambachtswerkplaats met winkel, die een werkplek en begeleiding biedt aan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. In een voormalige slachterij worden allerlei meubeltjes, speelgoed en spellen gemaakt. En vandaag demonstreren Marleen en Maarten de vervaardiging van keramiek, Raku gestookte producten.
GEMAAKT IN DOESBURG Streekmuseum De Roode Tooren, Roggestraat 9-13 Een bijzondere tentoonstelling over verdwenen bedrijfjes en ambachten. GOUD- EN ZILVERSMEDEN Roggestraat 12 Annet en Marcel Blok hebben al 20 jaar hun atelier en winkel in de Roggestraat. Zij werden opgeleid aan de bekende Vakschool Schoonhoven. Annet maakt sieraden en Marcel werkt vooral met zilver en maakt objecten en zilverwerk. Hij kiest vaak voor grotere afmetingen en koppelt gebruiksgemak aan verrassende esthetische oplossingen.
KLOKKEN Zandbergstraat 36 Antiek de Spinde is behalve de klokken- en antiekwinkel ook een werkplaats voor de restauratie van klokken. Een groot aantal klokken, vooral Comtoises uit verschillende perioden, van 1760 tot circa 1900, vragen zichtbaar en zeker ook hoorbaar om aandacht. Theo en Annelies Zwoferink en Berend Arentsen demonstreren vandaag hun ambachtelijke restauratiewerk.
PIANOLA’S restauratie Koetsveldstaat 10 Werkplaats van Johan Gieling. Resturatie van pianola’s. Zo’n honderd jaar geleden waren dat gewilde luxe speeltjes voor liefhebbers, die zich de moeite van het pianospelen wilden besparen of inzagen dat zij wegens gebrek aan muzikaal talent beter niet op pianoles konden gaan.
GLASPRODUCTEN Meipoortstraat 23 Bij JeVaBa draait alles om de ambachtelijke vervaardiging van glasproducten. Glas in lood, Tiffany, mozaïek en nog veel meer technieken voor een bijna ongelimiteerd aantal toepassingen in (verlichtings)ornamenten, gevelelementen en ramen en deuren.
VIOOLBOUW Koepoortstraat 20, in Podium Acanthus In de concertzaal toont de Arnhemse vioolbouwer Marietta Schwarz haar sterk tot de verbeelding sprekende ambacht. Zij kan veel vertellen over het vervaardigen van strijkinstrumenten, over materialen, de historie van het vak en meer.
ATELIER/GALERIE 8’R Kosterstraat 4 Ad van den Brink maakt schilderijen, brons en grafiek. Tijdens de open monumentendag demonstreert hij het afdrukken van etsen. In hetzelfde atelier zal kunstenares Marga Bles, bekend van haar beelden in brons, inzicht geven in het maken van een bronzen sculptuur.
STADVERTELLINGEN Gasthuisstraat 41 Zes stadgenoten vertellen met passie over o.a. de binnenlanden van Papua, de Doesburgse vesting van Menno van Coehoorn, de wereld van de landschapskunst, en het monument van Jan Wolkers op de Voormarkt.
SCHILDERIJEN RESTAURATIE Kerkstraat 29 In atelier/winkel/galerie Zilverschoon restaureert Guido J. Hengeveld olieverfschilderijen uit allerlei perioden. Ooit studeerde hij in Brussel af op een zeventiende-eeuws schilderij. De echt oude meesters hebben zijn voorkeur want dan moet je ECHT weten wat je doet.
MOSTERDFABRIEK annex Mosterdmuseum Boekholtstraat 22-26 De bereiding van mosterd op de ambachtelijke manier en interessante details over de belangrijke rol die mosterd door de eeuwen heen in onze voeding speelde. KERAMIEK en FLUITEN Bergstraat 46 In haar keramisch atelier Phoenix werkt Gerda Drenth. Ze maakt mensfiguren, karikaturale dieren, schoenen en landschappen, maar ook tuinpotten in de vorm van “Hofda-
Koninklijke onderscheiding Gerrit Bouwhuis
mes”. Humor. Naast het keramisch atelier, in de eeuwenoude stadboerderij, heeft Jan Baggerman op de grote tafel in de woonkamer zijn diverse traverso’s en dwarsfluiten uitgestald. Ook ligt er een dwarsfluit die helemaal in onderdelen uit elkaar is genomen.
Vrijdag 24 april 2015 vond in de Burgerzaal van het Stadhuis een feestelijke gebeurtenis plaats. Oud-bestuurslid van de Monumentenvereniging 15 april 1945 Doesburg kreeg een Koninklijke onderscheiding. Plaatsvervangend burgemeester Gosse Noorderwier overhandigde de daarbij behorende documenten en speldde het officiële lintje bij Gerrit op de revers. In aanwezigheid van vele familieleden, vrienden en kennissen prees Noorderwier de jubilaris. Gerrit heeft met kennis van zaken heel veel gedaan voor het onderhoud en de res-
9
Momenteel zijn 131 adressen voorgedragen voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. Inmiddels heeft B&W voor 112 adressen het besluit genomen deze te plaatsen op de gemeentelijke monumentenlijst. Tot op heden konden 205 adressen worden beschreven. De verwachting is dat tot 1 maart 2015 nog een twintigtal adressen aan het totaal kan worden toegevoegd. Een aantal van 43 adressen kreeg een negatief plaatsingsadvies van de adviescommissie cultuurhistorie en deze zijn niet voorgedragen voor plaatsing op de monumentenlijst. Opvallend is dat een aantal straten in de Doesburgse binnenstad duidelijk ondervertegenwoordigd is onder de beschreven panden. Dit is met name het geval bij de Ooipoortstraat, maar ook de straten Veerpoortstraat, Roggestraat, Kerkstraat en Meipoortstraat zijn straten waar veel panden staan die op de cultuurhistorische waardenkaart een hoge bouwhistorische verwachting en mogelijk monumentale waarden hebben. Gelet op de resultaten van de bezochte panden in de Kerkstraat, Roggestraat en Veerpoortstraat moet niet worden uitgesloten dat in de laatste 50 jaar veel monumentale waarden door verbouwingen verloren zijn gegaan. Buiten het beschermd stadsgezicht De inventarisatie heeft zich vooralsnog gericht op het beschermde stadsgezicht. Objecten buiten dat gebied zijn niet meegenomen. De verwachting is dat ook In het deel van de gemeente Doesburg buiten het beschermde stadsgezicht een geschatte 50 panden de moeite waard zijn om te inventariseren. Dit zou 20-30 extra gemeentelijke monumenten kunnen opleveren. Een cluster van potentiele monumenten is bijvoorbeeld te vinden aan de Kraakselaan en de Loddero, maar ook in het buitengebied van de gemeente zijn enkele interessante objecten - meest boerderijen – aan te treffen.
Gerrit Bouwhuis gedecoreerd. tauratie van de monumentale binnenstad van Doesburg. Hij heeft zich langdurig en uitgebreid ingezet voor de Christelijk Gereformeerde Kerk, en niet te vergeten: hij is 35 jaar actief lid geweest van het bestuur van de Monumentenvereniging, waarvan 30 jaar als voortreffelijke penningmeester. De jubilaris dankte op zijn eigen bescheiden wijze voor de onderscheiding.
Voortzetting aanwijzen gemeentelijke monumenten Het college van burgemeester en wethouders heeft besloten dat het aanwijzen van gemeentelijke monumenten moet worden gecontinueerd en dat er zelfs gemeente breed gekeken moet worden naar potentiele gemeentelijke monumenten. De gemeenteraad heeft besloten om hiervoor de financiële middelen beschikbaar te stellen. Dat betekent dat we door gaan met het project en dat we ook de potentiele monumenten buiten het beschermde stadsgezicht meenemen in de inventarisatie. Naar verwachting zal de gehele inventarisatie nog tot en met 2017 voortduren. Het resultaat is dan wel dat gemeente breed alle potentiele gemeentelijke monumenten zijn beschreven en beoordeeld.
Stand van zaken aanwijzen gemeentelijke monumenten In 2012 is de gemeente Doesburg gestart met het project voor het aanwijzen van gemeentelijke monumenten. Dit project had een looptijd van 3 jaar. In januari 2015 is het project geëvalueerd en is teruggeblikt op het behaalde resultaat. In dit artikel vind u de evaluatie met de stand van zaken per 5 januari 2015 opgemaakt door de heer J.S. Krijnen, bouwhistoricus bij de gemeente Zutphen. In het tweede gedeelte leest u dat het project wordt voorgezet.
Regelingen voor eigenaren van gemeentelijke monumenten De gemeente Doesburg is bijzonder trots op haar cultuurhistorisch erfgoed en vindt het dan ook belangrijk om hier zorgvuldig mee om te gaan. Daarom is gezocht naar een mogelijkheid om eigenaren van een gemeentelijk monument te stimuleren om hun pand in goede staat van onderhoud te houden. Daarvoor is een regeling vastgesteld met allerlei kleine, maar ook grote stimulerende voorzieningen waar eigenaren van een gemeentelijk monument gebruik van kunnen maken. Alle eigenaren van een gemeentelijk monument worden benaderd met de vraag of zij een monumentenschildje op hun pand willen. Maar dat is niet het enige, zo bestaat er ook een mogelijkheid voor een laagrentende lening voor het kunnen uitvoeren van onderhoud en restauratie. Ook zijn eigenaren van gemeentelijke monumenten vrijgesteld van precario wanneer het bijvoorbeeld gaat om tijdelijk plaatsen van steigers of containers op
Evaluatie voortgang inventarisatie monumenten Doesburg Doelstelling Als uitgangspunt voor de inventarisatie werd de door de raad vastgestelde cultuurhistorische waardenkaart Doesburg genomen. De twee categorieën panden met de hoogst toegekende waarde werden geselecteerd en aangeschreven. Hierbij ging het om ongeveer 270 panden en bij aanvang van de inventarisatie in februari 2012 is dit als streefgetal aangehouden voor het aantal te inventariseren panden. Voor het aantal aan te wijzen monumenten is geen verwachting uitgesproken. Stand van zaken De inventarisatie is op 1 februari 2012 gestart, na een korte voorbereiding zijn de eerste panden medio april 2012 bezocht.
10
mum van € 1.000.000,-. De lening is bestemd voor eigenaren van rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten. Eigenaren kunnen een lening aanvragen voor de restauratie, herbestemming en/of energiebesparende voorzieningen. De hypotheekrente ligt 5% onder de marktrente en is minimaal 1,5%. Op de website van het Restauratiefonds vindt u uitgebreide informatie. www.restauratiefonds.nl/gelderland • het Anneke van Heek-fonds van de Monumentenvereniging 15 april 1945 Doesburg. Alleen voor leden van de vereniging. Aanvraag insturen naar de secretaris.
gemeentegrond bij onderhoudswerkzaamheden. Op de website van de gemeente kunt u meer informatie vinden met betrekking tot de regeling (www.doesburg.nl). Dhr. M. Lenselink Projectleider/Sr. Beleidsadviseur voor Bouwen/Monumenten/ Archeologie Wanneer het gebouw of terrein op de gemeentelijke monumentenlijst wordt geplaatst, gelden er meer regels. U heeft bijvoorbeeld voor het verbouwen van een monument vaak een omgevingsvergunning nodig. Voor meer informatie kunt u kijken bij https://www.doesburg.nl/Digitale_balie, bij het onderwerp: Monument, vergunning. Bij de gemeente kunt u ook de monumentenlijst opvragen.
Bordje Gemeentelijk Monument Doesburg De gemeente Doesburg wil graag laten zien dat zij op een zorgvuldige manier omgaat met de historische gebouwen binnen de gemeentegrenzen. Daarom worden alle eigenaren van gemeentelijke monumenten door de gemeente benaderd met de vraag of zij een monumentenschildje op hun pand willen. De bordjes worden gratis door de gemeente geleverd. Bordje Gemeentelijk Het monumentenschildje van Doesburg monument bezit de volgende basis elementen en kleuren: Het wapen van Doesburg: Een rood schild, waarop een Romeinse Burcht met drie torens voorzien met kantelen en schietgaten, alles van zilver, in de rechterhoek voorzien van een halve maan gekeerd ter linkerzijde en in de linkerhoek voorzien van een halve maan gekeerd ter rechterzijde, beiden van goud. Het schild gedekt met een gouden kroon (besluit Hooge Raad van Adel van 7 oktober 1818). Afmetingen en vormgeving: Vijfhoekig bordje met de punt naar beneden afm. 10 x 15 cm. De twee driehoeken hebben dezelfde kleur rood als het schild.
Geen gemeentelijke subsidie voor eigenaren Gemeentelijk monument Voor de instandhouding van gemeentelijke monumenten is door de gemeente geen subsidieregeling in het leven geroepen. Wel bestaat er de mogelijkheid tot een laagrentende lening bij het Nationaal Restauratiefonds. Eigenaren van gemeentelijke monumenten kunnen de kosten voor onderhoud aan hun pand niet fiscaal verrekenen met het inkomen. Maar eventuele toekomstige (rijks)regelingen zijn niet uitgesloten. Wel overige financiële voorzieningen Voor eigenaren van gemeentelijke monumenten bestaat wel de mogelijkheid van financiële ondersteuning door: • Het instandhoudingsfonds voor onderhoud en restauratie Dit fonds is door de gemeente opgezet in samenwerking met het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVN). Deze lening is geschikt voor het uitvoeren van klein onderhoud aan uw monument waarvoor u op dat moment niet beschikt over de financiële middelen. Denk hierbij aan het uitvoeren van schilderwerk, herstellen van voegwerk en het repareren van de goten. Welke kosten in aanmerking komen voor deze regeling staat vermeld in de verordening Stimuleringsregeling gemeentelijke monumenten Doesburg 2014. De verordening is te vinden op de website van de gemeente. (www.doesburg.nl) Zoek op Gemeenteblad 2014 nr. 80710, 24 december 2014. • De Cultuurfonds-hypotheek Voor restauratie of onderhoud aan gemeentelijke monumenten is er, naast het hierboven genoemde gemeentelijke instandhoudingsfonds, ook de mogelijkheid van een lening tegen een lage rente via de Cultuurfonds-hypotheek. Voor deze laagrentende lening wordt geput uit het Gelderse Cultuurfonds voor Monumenten (een samenwerking van het Prins Bernhard Cultuurfonds, de provincie Gelderland en het Nationaal Restauratiefonds). Jaarlijks kan een beperkt aantal eigenaren per jaar voorzien worden van een laagrentende lening. Meer informatie vindt u op de website van het Nationaal Restauratiefonds: www.restauratiefonds.nl/gelderland • Gelderse Monumentenfondshypotheek Voor monumenteneigenaren uit de provincie Gelderland bestaat de mogelijkheid een hypotheek tegen een lage rente aan te vragen bij het Nationaal Restauratiefonds. De Gelderse Monumentenfondshypotheek is een annuïteitenlening met een minimum bedrag van € 25.000,- en maxi-
Nieuwe bordjes voor Rijksmonumenten De ANWB draagt in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed exclusief zorg voor productie, distributie en verkoop van de nieuwe monumentenborden. Eigenaren van monumenten kunnen de nieuwe borden bestellen bij de ANWB. https://www.anwb.nl/formulier/AanvraagMonumentenbord.html
Bordje Rijksmonument
Blue shield
Het Rijksmonumentenbordje maakt tegelijkertijd een einde aan de verwarring die soms bestaat over het ‘blauwwitte’ schildje (Blue Shield). Ten onrechte wordt vaak gedacht dat dit schildje aangeeft dat een gebouw een rijksmonument is. Blue Shield is in het leven geroepen tijdens de Haagse Conventie in 1954 en heeft als doel om cultureel erfgoed in tijden van oorlog en militaire bezetting te beschermen. De driehoek rechts onder in het Rijksmonumentenbord is oranje gekleurd.
11
In memoriam Henriëtte Louise Mathie (Etta) d’Hangest barones d’Yvoy van Mijdrecht 1931 - 2015
Etta van Verschuer
Etta was gehuwd met Jhr. Conradin Flugi van Aspermont en later met Barthold Philip baron van Verschuer.
Etta had genoeg ambities binnen het bestuur. Van de cursussen die de Monumentenvereniging regelmatig voor haar leden organiseerde, nam ze o.a. initiatieven voor de cursus ‘Tuinstijlen’ met als docent Carla Oldenburger. Enkele jaren later, in 2001, werd Etta van Verschuer benoemd als jurylid van de Snappenburg de Vriesprijs. Ze beleefde veel plezier bij de jaarlijkse beoordeling van herstelde huizen in de binnenstad. In 2004 neemt Etta afscheid als bestuurslid.
In Doesburg is Etta van Verschuer geen onbekende. Twee perioden van haar leven heeft zij er gewoond. Haar man Jhr. C. Flugi van Aspermont was burgemeester van Doesburg van 1962 - 1967. In die tijd was Etta’s vader burgemeester in het nabijgelegen Rozendaal. Na het overlijden van haar vader wordt haar echtgenoot ook burgemeester van Rozendaal. Als Jhr. Flugi van Aspermont komt te overlijden in 1968 neemt Etta zijn functie van burgemeester over. Ze zal 10 jaar eerste burger blijven tot aan haar huwelijk met Barthold baron van Verschuer in 1978. Zo komt Etta van het rijke Rozendaal in het eenvoudige dorpje Leur in de Betuwe terecht. Na het sterven van haar 2e man vestigt Etta van Verschuer zich weer in Doesburg.
Op 2 april 2015 overleed Etta van Verschuer op 83-jarige leeftijd. In de Gasthuiskerk werd de herdenkingsdienst voorafgaand aan haar begrafenis gehouden. Wij gedenken Etta met dankbaarheid en zijn blij met haar veelkleurige inbreng tijdens haar 7-jarige bestuursperiode. Namens het bestuur, Gerrit Bouwhuis
Etta, die de ‘Baerkenhuizen’ aan de Koepoortstraat bewoonde, ontpopte zich als een enthousiast lid van de Monumentenvereniging. Op ledenvergaderingen stak ze haar mening niet onder stoelen of banken. Mede hierdoor werd Etta eind 1997 gekozen als bestuurslid. Ze organiseerde samen met Carl König het uitstapje op de Poortersdag 1998. Waar de tocht heen ging? Het was geen verrassing, o.a. naar haar zo geliefde Leur met de fraai gerestaureerde kerk.
12
Publicatie Turfhaven
haven- en campergasten (een deel van de kade wordt ingericht met camperplaatsen) optimaal van dienst te zijn, zou de gemeente graag zien dat in de loods een café-restaurant wordt gevestigd. Hoewel de ontwikkelaar, die in 2013 de prijsvraag heeft gewonnen voor de verbouw van de loods, zijn uiterste best doet om ondernemers te interesseren voor de loods, is het nog altijd de vraag of hem dit op korte termijn gaat lukken. ‘Het zou echt fantastisch zijn als ook de loods snel kan worden aangepakt en er zich in deze loods een paar toeristischrecreatieve bedrijven zouden vestigen. Pas dan beschouwen wij als gemeente de transformatie als volledig geslaagd. Maar, lukt het vandaag niet, dan toch morgen. De locatie is zóó mooi, daar moet een ondernemer vroeger of later toch brood in zien!’ aldus een optimistisch gestemde wethouder Ellen Mulder.
Locatie Turfhaven heeft zijn naam te danken aan het turf dat hier in de vorige eeuw met schepen aan wal kwam. De meeste mensen zullen het herinneren als het terrein waar de betoncentrale decennia lang betonmortel heeft gemaakt, dat in betonwagens naar de verschillende bouwplaatsen werd gereden. De centrale is in 2010 ontmanteld. Alleen de kraan en de trechters en een grote loods herinneren nog aan de vroegere bedrijvigheid. In deze loods van 1932 werden goederen, die per schip aankwamen, opgeslagen en overgeslagen in tramwagons en over een smalspoor vervoerd naar Dieren of Doetinchem. Deze trams van de Gelderse Tramwegen (GTW) rolden over een smalspoor. Ná de realisatie van de IJsselbrug -begin jaren ’50- zijn de trams uit de roulatie genomen en is het smalspoor verwijderd. Alleen de loods, lang 90 meter, staat er nog als stille getuige. De gemeente Doesburg is bezig om bedrijventerrein Turfhaven, fraai gelegen aan een uitloop van de IJssel en op ‘steen-worp-afstand’ van de historische binnenstad, te transformeren tot een toeristisch-recreatief gebied. Waar vroeger vrachtschepen aanmeerden voor het lossen van goederen, zand en grind, meert nu de recreatievaart aan, maar ook steeds meer passagiersschepen weten de Doesburgse haven te vinden. In 2013 heeft de gemeente Doesburg een prijsvraag uitgeschreven, waarbij ondernemers/ontwikkelaars werden uitgedaagd om met een plan te komen voor het opknappen en exploiteren van de GTW-loods uit 1932. Plannen met een hoog toeristisch-recreatief gehalte genieten de voorkeur. Niet alleen de loods, maar ook de kraan en trechters vindt de gemeente belangrijk om te behouden, waar het haar eerder niet is gelukt om een oud pakhuis aan de iets verderop gelegen IJsselkade te herbestemmen. In dit pakhuis had de gemeente graag een hotel gevestigd gezien. Graanpakhuis ‘De Hoop’ moest helaas worden gesloopt, omdat het echt midden in het nieuw aan te leggen dijklichaam zou komen te liggen dat het achterland moet beschermen tegen hoog water. Een hotel is er overigens wel gekomen. Het ligt net buiten het zogenaamde theoretisch dijklichaam en biedt vanaf zijn terras een prachtig uitzicht op de rivier en de Veluwezoom. Het gemeentebestuur van Doesburg verwacht de kade nog vóór het einde van dit jaar met ‘oog’ voor de vroegere bedrijvigheid te hebben aangepast. En het aantal aanmeerplaatsen voor de recreatievaart zal met ingang van het komende toeristenseizoen zijn uitgebreid en gemoderniseerd. Om de
Stand van zaken project ‘Beleef de Linies van Doesburg’ De gemeente heeft het voornemen om de cultuurhistorie en in het bijzonder de vestingwerken van Doesburg beter beleefbaar te maken. Hiervoor is het plan ‘Beleef de Linies van Doesburg’ opgesteld. Het is een structuurplan met deelprojecten. Door deze deelprojecten te realiseren worden de doelstellingen concreet en zichtbaar gemaakt.
Chronologische volgorde van de ontwikkelingen en het planproces van de afgelopen jaren Op initiatief van stichting Stadsherstel is door de Wetenschapswinkel Alterra het rapport ‘Omringd door het verleden’ opgesteld. Dit rapport is een eerste inventarisatie en een globale verkenning van de ruimtelijke en functionele mogelijkheden en geeft diverse oplossingsrichtingen aan. Dit rapport is door de Raad en het College voor kennisneming aangenomen. Door de gemeente is de visienota ‘Beleefbaar maken van de
De Turfhaven.
.Structuurplankaart Beleef de Linies.
13
Hoge en Lage Linie’ opgesteld. Het omschrijft de uitgangspunten van het project. Vervolgens is een inventarisatiekaart van de Hoge en de Lage Linie en omgeving opgesteld. De kaart geeft een overzicht van ruimtelijke en functionele situaties van de Linies. De visienota en de inventarisatiekaart zijn aanleiding geweest voor het formuleren van de vervolgopdracht en de werkwijze. Deze opdracht heeft geresulteerd in een rapport ‘Beleef de Linies van Doesburg’. Op 27 februari 2014 heeft de Raad het rapport ‘Beleef de Linies van Doesburg’, incl. onderliggende stukken vastgesteld. Het volledige rapport is te vinden op de website van de gemeente Doesburg (www.doesburg.nl).
Inmiddels beschikt de groep over een eigen schaft- en schuilgelegenheid. In samenspraak met diverse partijen wordt gewerkt aan een Quick-win beheersplan waarbij de cultuurhistorische waarden van het gebied versterkt worden zonder dat dit ten koste gaat van de natuurwaarden. Naar verwachting wordt dit plan eind 2015 vastgesteld en kan er, mits er voldoende financiële middelen beschikbaar zijn, uitvoering aan gegeven worden. Met een goed beheersplan kan gestructureerd uitvoering gegeven worden aan het beheren van het gebied van Hoge- en Lage Linie. Het marketing en communicatieplan is gereed en hier wordt uitvoering aan gegeven. Er zijn middelen beschikbaar gesteld en de eerste resultaten zijn geboekt. Zo staat er een informatiepaneel nabij de Turfhaven die de geschiedenis van de Linies verteld en heeft de binnenwand van de tunnel bij de Panovenweg onder de N317 een beschildering gekregen met het thema De Linies en de Stad. Het bestemmingsplan voor het plaatsen van een uitkijktoren bij de Hoge Linie is in voorbereiding en de onderhandeling met het waterschap over een geschikte locatie is in volle gang. De uitkijktoren bij de Lage Linie staat voor later in de tijd gepland. De doorsnijdingen bij de Mgr. Bekkerslaan en Halve Maanweg/Looiersweg zijn in ontwerp gereed. Zodra de financiële middelen beschikbaar zijn kan uitvoering gegeven worden. Het ontwerpen van de doorsnijding met de N317 is nog niet gestart. Het tracé voor het fietspad vanaf de dijk bij de Hoge Linie tot aan het tunneltje onder de N317 is bepaald, de ontwerptekeningen zijn in voorbereiding. Daar waar het fietspad aansluit op de brug en tunneltje is een ontwerp gemaakt voor het opwaarderen van de entree naar de binnenstad. De tunnelzijde krijgt een facelift gelijk aan die van de andere zijde. De duiker in de “Fles” wordt vervangen door een brug of duiker met open water. Dit bevordert tevens de waterdoorstroming.
Het rapport ‘Beleef de Linies van Doesburg’ Het plan ‘Beleef de Linies van Doesburg’ bestaat uit een visie, een structuurplan en 10 deelprojecten. Onderdeel van het plan zijn een ecologisch en een cultuurhistorisch onderzoek. Dit is vertaald in aanvullende rapporten. De visie is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de gemeente, Staatsbosbeheer (SBB) en het ontwerpbureau TOPIA. In dit proces voert de gemeente de regie en is initiatiefnemer van het project. De opdracht die het College heeft geformuleerd en uiteindelijk heeft geresulteerd in het plan ‘Beleef de Linies’ van Doesburg is als volgt samen te vatten: ‘beter beleefbaar maken van de cultuurhistorische waarden van de Linies door deze op te knappen en meer zichtbaar te maken en te onderhouden zonder dat dit ten koste gaat van de aanwezige natuurwaarden. Eén en ander ter bevordering van het toerisme en de lokale economie.’ Uit deze opdracht zijn 4 pijlers af te leiden; cultuurhistorie, natuur, lokale economie en recreatie/toerisme. Het rapport dat er nu ligt is geen eindproduct van het project. Ook is het geen afgebakend project. Bovendien is de verwachting dat het project een lange looptijd heeft. Hier is bewust voor gekozen. Het tweede deel van het rapport bestaat uit een omschrijving van de uitgangspunten van 10 deelprojecten. De deelprojecten kunnen niet allemaal tegelijk uitgevoerd worden De opdracht bestaat uit het behalen van de projectdoelstelling door de 10 deelprojecten nader uit te werken om vervolgens tot realisatie over te gaan. De deelprojecten zijn een vertaling van het structuurplan en zijn omschreven in het rapport ‘Beleef de Linies’.
In het voorjaar is een bootcamp op de linies gehouden met kunst als thema. Een aantal vooraanstaande kunstenaars heeft haar visie gegeven op de mogelijke plannen voor de Linies. Naar verwachting krijgt deze bootcamp in het najaar een vervolg. Tevens zal de vermaarde kunstenaar Andy Goldsworthy begin 2016 een bezoek brengen aan Doesburg en in het bijzonder aan de Linies van Doesburg. Mogelijk dat van zijn hand een kunstwerk gaat verschijnen. In 2017 start de IJssel biënnale 2017 waarbij er kunst langs de IJssel vanaf Kampen geplaatst gaat worden. Doesburg wil hier graag aan mee doen. De keuzes die gemaakt zijn en het uitwerken van de deelprojecten is mede afhankelijk van beschikbare middelen zowel in tijd als financiën. Niet alles kan gelijktijdig uitgevoerd worden. Ook kunnen bepaalde delen pas uitgevoerd worden als hiervoor de natuurwaarden in voldoende mate zijn aangelegd. Zo is het op dit moment nog niet mogelijk om een wandelroute aan te leggen naar en op de Hoge Linie.
De deelprojecten zijn: 1. Kwaliteitsimpuls voor de groene omgeving 2. Het voetpadennetwerk 3. Marketing en communicatie 4. Herstel van het cultuurhistorisch profiel 5. Uitkijktorens 6. Accentueren doorsnijdingen Linies en Oude IJssel 7. Voorzieningen en attributen 8. De entree van Doesburg (N317-Kraakselaan) 9. Fietspad en fietsstraat naar en van de tunnel 10. Excursies en evenementen
De Linies van Doesburg zijn uniek, wij werken er hard aan om dit voor iedereen beleefbaar te maken.
De stand van zaken Marinus Lenselink
Een groep vrijwilligers is onder leiding van Staatsbosbeheer op de Hoge linie begonnen met snoeiwerkzaamheden aan knotwilgen en hagen. Deze enthousiaste groep heeft al veel werk verzet en de eerste resultaten zijn duidelijk zichtbaar.
14
Juryrapport Snappenburg De Vriesprijs 2015
de slechte bakstenen vervangen en het voegwerk van de gehele zijgevel hersteld. Zo te zien bezit de zijgevel nog een dichtgemetselde kaarsnis Een goed initiatief van de eigenaren Gerrit Hammink en Marjolijne Eenstroom.
• Al vanaf 1995 is het fenomeen ‘Snappenburg de Vriesprijs’ aan de orde. Jaarlijks verzorgd de Monumentenvereniging 15 april 1945 deze prijs. In die 21 jaar was er slechts één keer geen prijsuitreiking. In dat jaar - 2003 - waren er onvoldoende nominaties, waarschijnlijk zat Doesburg toen in een cultuurhistorische dip. Dit jaar zijn 3 panden in de binnenstad voor de prijs genomineerd. Bij de beoordeling en toekenning van de prijs heeft de jury zich laten leiden door de volgende criteria: - de ingreep heeft opoffering, tijd en geld gekost - de omvang van de verbetering of verfraaiing doet niet ter zake - de werkzaamheden moeten onverplicht verricht zijn - het resultaat moet zichtbaar zijn vanaf de straat of publiek toegankelijk - en... het resultaat moet verrassend zijn en bijdragen tot verrijking van de stad Doesburg
• Het komen tot de keuze voor het winnende pand was geen appeltje - eitje. Twee totaal verschillende gebouwen qua importantie streden om de eer. Daarom heeft de jury besloten om dit jaar, naast de prijs, met een bijzondere (eervolle) vermelding te komen. • Het pand Heilige Geeststeeg 5-7 (het Derwishhuus) dateert uit het begin van de 17e eeuw en zal een functie gehad hebben als koetshuis, behorend bij een huis aan de Koepoortstraat. In de 19e eeuw werd het pand verbouwd tot 2 smalle woningen. In het midden van de vorige eeuw werd de linkerwoning omgebouwd tot wagenloods. Op dit moment is het één woning. Het huis ondergaat al geruime tijd een verbouwing waarbij de voorgevel recent werd hersteld. Met name het ondergedeelte van de gevel onderging een geslaagde metamorfose. Het baksteenwerk is hersteld en afgewerkt met een dunne witte pleisterlaag waardoor de sporen uit de 17e eeuw zichtbaar zijn gebleven. De kozijnen met deur en ramen zijn hersteld of vervangen. De gevel is gecompleteerd met een gepleisterd plint en een bakstenen stoep, uitgevoerd met zorg voor detail. Het pand - fris geschilderd - ligt er weer stralend bij. Petje af voor de bewoners van dit eenvoudige woonhuis. Hulde voor de eigenaren Eric Greveling en Jolanda Verweij.
• Voor de prijs van dit jaar zijn er verschillende gebouwen voorgedragen, zowel door eigenaren als door bestuursleden. Enkele van de voorgedragen panden werden niet genomineerd. Niet omdat de eigenaar geen zorg heeft getoond aan zijn of haar pand maar vanwege het feit dat het in die gevallen ging om een regulier onderhoud of onvoldoende kwaliteit. • Voorafgaand aan het noemen van het winnende pand wil de jury graag haar waardering uitspreken voor de initiatieven van de eigenaren van de overige genomineerde panden. Door hun inzet wordt weer een stukje historisch erfgoed in Doesburg voor jaren bewaard; • Op plaats 3 is genomineerd het pand Bresstraat 5. Dit vrijstaande woonhuis was vroeger een stadsboerderij. Het huis bezit nog gedeelten muurwerk die uit de late middeleeuwen stammen. In 1622 vond een verbouwing plaats o.a. van de voorgevel en rechterzijgevel. De top van de rechterzijgevel heeft zgn. vlechtingen en is uitgevoerd in baksteen terwijl het ondergedeelte was gepleisterd. In de afgelopen periode werd deze zijgevel hersteld mede omdat er vochtproblemen waren in het huis. Hierbij werd het stucwerk op het ondergedeelte van de zijgevel grotendeels verwijderd,
Derwishhuus Heilige Geeststeeg 5
Bresstraat 5
15
• Het pand Heilige Geeststeeg 5-7 ontvangt een ‘eervolle vermelding’. Hierbij hoort een gravure van Oud-Doesburg en een oorkonde, bestemd voor de eigenaren Eric en Jolanda.
droeg voor de restauratie en herindeling en opdrachtgever werd. In zeer korte tijd werd een immense klus uitgevoerd. Een bijzondere prestatie.
• De keuze van de jury is gevallen op één van de grootste monumenten in onze binnenstad. Bij Doesburgers staat deze steenmassa bekend als het Arsenaal, genoemd naar de functie die het gebouw - vanaf 1733 - 200 jaar had als onderdeel van het kazernecomplex. Het pand had toen al een heel leven achter de rug. In de late middeleeuwen, te weten in de eerste helft van de 14 e eeuw werd het ‘Groot Convent’ of ‘Convent van Maria opten Grave’ gesticht, de nog aanwezige kapel zou uit die tijd kunnen dateren. Het gebouw dat we nu Arsenaal noemen is zo’n 100 jaar later (dus 1e helft 15e eeuw) opgericht als een bijgebouw, jaarringenonderzoek heeft dat aangetoond. Het Arsenaal heeft waarschijnlijk als dormter of dormitorium (kloosterslaapzaal) gefungeerd voor de Begijnen. Nadat in 1933 de militaire functie verdween werd het pand voor alles en nog wat gebruikt, op het laatst als opslag en woning voor een antiekhandelaar.
Het erf om het Arsenaal is ook op fraaie wijze heringericht en opengesteld. Deze Kloostertuin stond vorig jaar al genomineerd voor de Snappenburg de Vriesprijs. Naast de afronding van de buitenrestauratie en inrichting van de Kloostertuin werd ook het interieur van het Arsenaal aangepakt. Historische constructies en bouwelementen werden hersteld zoals vloeren, wanden en de hoofdtrap. De herindeling en aankleding is op ambachtelijke- en functionele wijze aangepakt, met een aantrekkelijk resultaat. Het is geweldig om te vertoeven in een huis waarin 600 jaar geleden Kloostervrouwen naar dromenland vertrokken. • Het Arsenaal 1309, gelegen aan de Kloosterstraat, is de prijswinnaar van dit jaar. Het huis is eigendom van de heer Arthur Balduk. Hij heeft, samen met Mano Dijkman en Ton van Stiphout, een fantastisch werk gedaan door de restauratie en herindeling van dit karakteristieke monument ter hand te nemen. Het resultaat is een verrijking van onze stad. Doesburg mag blij zijn met een dergelijk initiatief.
Het Arsenaal.
• Aanleiding voor de prijs is het resultaat van de omvangrijke restauratie die het Arsenaal onderging en die ruim 8 jaar geleden begon. Eind 2006 werd een begin gemaakt met de cascorestauratie, gefinancierd door een aantal Zeeuwse zakenmensen. Voor de bestemming werd gemikt op de huisvesting van het instituut Para Limes. Hierbij heeft de gemeente Doesburg een onmisbare rol gespeeld. Toen Para Limes afhaakte werd het werk stopgezet. Naast een gaaf gerestaureerd exterieur en een gestabiliseerde bouwstructuur resteerde een ruïneus interieur zonder infrastructuur en zonder bestemming. Ondertussen schrijven we 2008.
Overhandiging Snappenburg de Vriesprijs.
• De Snappenburg de Vriesprijs bestaat uit een kleine bronzen plaquette, toegekend aan het Arsenaal, Kloosterstraat 15 te bevestigen aan de voorgevel. Naast de bijbehorende oorkonde ontvangt de eigenaar, de heer Arthur Balduk, een gravure van Oud-Doesburg. Doesburg, 12 september 2015 de jury: Roel Feltmann; Frank Lange; Gerrit Bouwhuis
Vijf jaar later, in 2013, verschijnen er 2 reddende engelen, Mano Dijkman en Ton van Stiphout. Zij bedenken een reddingsplan, een creatieve bestemming waardoor het Arsenaal hersteld- en voor iedereen toegankelijk wordt. Met een grand café, een filmzaal, een drankenkelder, een kloostertuin, en onderkomens voor bedrijfjes en kunstenaars. Hun ideeën worden door overheid en de Doesburgse bevolking omarmd. Het plan kan tot werkelijkheid komen door subsidie van de Provincie, werkzaamheden door de initiatiefnemers én door Arthur Balduk, de man die het Arsenaal aankocht, de nodige geldmiddelen aan-
16
Het voltooide Doesburgse carillon
waaronder ook de Monumentenvereniging, staan vermeld op een plaquette die boven in d toren is aangebracht. Op 20 maart 2015 heeft een aantal (hoofd)sponsoren de geboorte van de klok meegemaakt in het bedrijf van Koninklijke Eijsbouts klokkengieterij in het Brabantse Asten. Daar waren zij er getuige van hoe zo’n kleine 1100 kilo gloeiend brons van ca 1100 0 C in de gietvorm van de es klok werd gegoten. Het roodgloeiende brons, de hitte, de rook en de concentratie van de mannen in hun beschermende pakken zorgden voor een bijna apocalyptisch schouwspel. Na enkele dagen afkoelen kon de klok exact op toon worden gebracht door aan de binnenkant met ronddraaiende beitels het profiel van de klok bij te werken. Op 20 april 2015 kwam de klok aan in Doesburg en werd begonnen met de montage. Één van de zware carillonklokken moest worden verplaatst, waarna de es klok de vrijgekomen plek kon innemen. De soms adembenemende capriolen van de mannen van Eijsbouts in hun gevecht met de aan de zwaartekrachtwetten gehoorzamende bronzen kolossen van klokken leverde spectaculaire beelden op.
Nieuwe klok ‘It always seems impossible until is’s done’. Zo luidt het randopschrift op de nieuwe klok, de es-klok, die aan het Doesburgse carillon is toegevoegd. Het citaat is afkomstig van Nelson Mandela en als er iemand op de wereld was die met recht deze uitspraak kon doen dan was hij het. De Stichting Doesburgs carillon op wier initiatief de klok aan het carillon is toegevoegd, heeft met de keuze voor dit citaat de suggestie gevolgd van wijlen burgemeester Kees Luesink. Een goede suggestie, immers de naam van Nelson Mandela past tussen die van de andere voorvechters van vrede en veiligheid die worden genoemd op een aantal zware carillonklokken. Terugkijkend naar het begin van het es klokproject heeft de carillonstichting het gevoel dat genoemd citaat ook van toepassing is op dit – toch wel – ambitieuze project met een financiële omvang van bijna € 40.000,- Spraken we toen nog van ‘voltooiing van het Doesburgs carillon’, dan kunnen we nu spreken van ‘het voltooide Doesburgs carillon’. Het project is met succes afgesloten, de klok hangt er en doet mee in het koor van klokken dat de toren laat zingen. De sponsoren,
De nieuwe klok met slagtoon e 1 die als es op het klavier is aangesloten, kortheidshalve ‘es klok’ genoemd, weegt 1075 kg en heeft een randdiameter van 123,5 cm. Hij behoort tot de zwaardere klokken in het carillon. Hij
De klok wordt gegoten.
17
De klok met de tekst van Mandela wordt uitgeladen.
Nieuw systeem automatische bespeling
hangt in de ruimte waar ook de twee luidklokken hangen. Staande voor de klokkenstoel zie je hem achter de Wilhelminaklok, de zwaarste carillonklok (1768 kg) die ook de hele uren slaat. Het gietersopschrift luidt: ‘Eijsbouts astensis me fecit anno MMXV’, dit betekent: ‘Eijsbouts uit Asten goot mij in 2015’. Het carillon telt nu dus 48 klokken. Op 5 mei 2015 is de nieuwe klok onthuld door de Commissaris van de Koning van de provincie Gelderland en is het ‘voltooide’ carillon feestelijk ingewijd.
De extra klok is niet de enige verandering die het carillon heeft ondergaan. In juni van dit jaar is het systeem voor de automatische bespelingen (kwartiermelodieën) ingrijpend gewijzigd.
Dhr Cornielje onthult de klok door een doek van de klok te trekken.
Het systeem in bedrijf.
18
Plaquette met de namen van sponsoren. Deze cilinders kunnen verticaal bewegen en zo de toetsen indrukken waardoor de klokken worden aangeslagen. De klepels aan de binnenkant van de klokken die voorheen alleen voor de live bespelingen dienden, worden nu dus ook gebruikt voor de automatische bespelingen. De cilinders bewegen door luchtdruk. Het is dus een pneumatisch systeem. Voordelen van dit systeem zijn minder slijtage en een grotere dynamiek in het automatische spel. Deze aanpassing heeft ca € 20.000,- gekost, welke kosten werden gedragen door de gemeente Doesburg die hiervoor al had gereserveerd. Twee carillonklokken hebben hun hamers aan de buitenkant behouden: de Wilhelminaklok en de President Kennedyklok die de halve uren slaat. Het slaan van de hele en halve uren geschiedt door deze hamers aan de buitenkant, ze functioneren niet meer bij het automatisch carillonspel. Het Doesburgs carillon behoorde al tot de mooist klinkende van ons land, door de aanpassingen zijn de muzikale gebruiksmogelijkheden ervan aanzienlijk toegenomen en mag dit carillon met recht tot de kroonjuwelen van de stad Doesburg worden gerekend. Berend Arentsen Stichting Doesburgs Carillon
De klok op zijn plaats in de klokkenstoel. De hamers aan de buitenkant van de carillonklokken zijn verwijderd. Deze hamers werden aangestuurd door een computer om de kwartiermelodieën te laten klinken. In plaats daarvan is er nu een systeem van cilinders aangebracht boven de toetsen aan de achterkant van het beiaardklavier.
19
Subsidieregeling verbetering binnenstad Doesburg (Anneke van Heekfonds) Het is alweer een aantal jarengeleden dat onze subsidieregeling voor verbetering van het aanzien van de Doesburgse binnenstad van kracht is geworden. Een legaat van mevrouw Anneke van Heek was voor het bestuur aanleiding om deze regeling in het leven te roepen. Jaarlijks wordt in de begroting van de Monumentenvereniging 15 april 1945 een bedrag gereserveerd voor subsidie, voor het jaar 2015 is dat € 1.000,- De complete regeling kan door leden opgevraagd worden. Hieronder volgt een beknopte samenvatting van de regeling. • Subsidie kan verleend worden aan eigenaren van panden in de binnenstad van Doesburg. • Men moet lid zijn van de Monumentenvereniging 15 april 1945. • Het gaat in de regeling om herstel of vernieuwing van gevels, daken, stoepen, stoeppalen, stoephekken, muurtjes en dergelijke, mits het uiteindelijke resultaat bijdraagt aan de verrijking van het beeld van de stad Doesburg en de resultaten vanaf de openbare weg zichtbaar zijn. • Bouwhistorisch onderzoek komt in principe in aanmerking voor subsidie. Er moet wel een acceptabele reden zijn voor een dergelijk onderzoek dat door een specialist uitgevoerd moet worden. • De subsidieregeling is niet bedoeld voor regulier onderhoud. • Het pand moet gelegen zijn binnen het gebied dat is aangewezen als beschermd stadsgezicht. • Met het treffen van de voorzieningen dient het belang van het stadsgezicht vanwege het karakter en de schoonheid te worden gediend. • Het verbeteringsplan moet voldoen aan de door het bestuur te stellen welstandseisen, deze zijn in principe vastgelegd in het beeldkwaliteitplan voor de binnenstad. • De kosten welke gemaakt worden moeten in redelijke verhouding staat tot het resultaat. • Bij de schriftelijke aanvraag moeten de benodigde bescheiden worden overgelegd, afhankelijk van de aard van het werk. Gevraagd kunnen worden: tekeningen, foto’s, een technische omschrijving en een gespecificeerde begroting. • Een aanvraag om subsidie moet voorafgaand aan de uitvoering ingediend worden bij het bestuur. • Jaarlijks wordt er een budget vastgesteld waarbij voor een aanvraag grenzen zijn gesteld: een drempelbedrag van € 200,-; een subsidie van 30% tot een maximum van € 750,-. Er kan een subsidie verstrekt worden over de totale kosten, maar ook alleen over het materiaal als de eigenaar het werk zelf uitvoert. • Er wordt geen bijdrage verstrekt als er in het kader van een andere regeling al subsidie komt, ook niet als er sprake is van een verzekeringsuitkering. • De regeling kan jaarlijks herzien of bijgesteld worden. Gerrit Bouwhuis
20
