Doelgericht en spelenderwijs gedrag veranderen bij kinderen met ADHD M. Danckaerts I. Dewitte 1
Schoolproblemen door ADHD • Complexe leermoeilijkheden door problemen met • Aandacht, afleidbaarheid, ongefocust zijn, • Motivatie, vermijdings- en uitstelgedrag, oppervlakkig leren
• Werkgeheugen, geen denkinspanning kunnen leveren • Planning, orde, vergetelheid • Foutendetectie
• Presteren onder hun mogelijkheden
• Vaker overzitten, vaker naar BO • Negatieve interacties : 2/min • Vaker uitsluitingen, van school gestuurd
• Vaker vroegtijdig schoolverlaten
Danforth ea 2006 2
Interventies op school Aanpassingen leeromgeving
Gedragsinterventies
Gericht op veranderen van de ongewenste gedragingen:
• • • • •
Niet opletten Niet in orde zijn Luidruchtig in de klas Agressief op speelplaats …
Kind veranderen
Manipuleren van instructies en materialen
Plaats in de klas Aanpassen taaklengte Herhaling instructies Hulp bij notities Opdrachten opsplitsen …
Opdracht veranderen
Doelstellingen Ontwikkeling toolkit • Gebruiksvriendelijk voor leerkrachten • Aantrekkelijk voor de leerling met ADHD
• Wetenschappelijk onderbouwd • Combineert “begrip” voor de beperkingen met
het “streven” naar verbetering • Systematische en intense aanpak • Speelse vormgeving • Stimulans tot positieve relatie lkr-lln • Hulpmiddel voor lkr, lln, klas • Positieve discriminatie van lln met moeilijkste gedrag 4
Rationale ontwikkeling ADHD Toolkit 1. Revalidatieprincipes:
- Erkenning potentiële beperking - Begrip + hulp bij beperking
2. Gedragstherapeutische principes: - Bekrachtigen van gewenst gedrag - Ontmoedigen van ongewenst gedrag 5
Rationale Ontwikkeling ADHD Toolkit
Inspanning / Autonomie Leerling
Inspanning/ Hulp Leerkracht
6
Principes ontwikkeling ADHD Toolkit • Leerling wordt actief betrokken bij keuze werkpunten • Tijd wordt geïnvesteerd in positieve communicatie & relatievorming • Afgestemd op leerling met ADHD externe motivatie consistente en frequente feedback beloningen slechts waar nodig • Leerkracht – Ouder communicatie & samenwerking waar nodig
7
Principes Ontwikkeling ADHD Toolkit De leerling zal (bijna) altijd winnen (qua puntenscore), zelfs als slechts een kleine vooruitgang werd geboekt
“Winst” is ook Inzicht verkrijgen in de beperkingen Gepaste hulpmiddelen inzetten Een positieve leerkracht-leerling relatie
8
Samen aan de slag… www.uzleuven.be/adhd-toolkit
Inhoud toolkit 1. Handleiding 2. Speelfiche, 100 werkfiches 3. Signaalkaartjes
4. DBK: dagelijkse beloningskaart 5. Octopusclips 6. Wetenschappelijke informatie
Doel van het spel gedragsverandering in de klas/op school verandering relatie lkr-lln werkpunt = gedrag dat niet zo goed lukt probleem voor de leerling, de leerkracht, de andere kinderen
meerdere weken spelen, wekelijks een evaluatie de leerling wint (altijd), maar ook de leerkracht wint
Spelregels leidraad voor verandering: ADHD-schema
de 4 stappen ‘kunnen’ doorlopen worden kies samen één (of meerdere) werkpunt(en) denk expliciet na over de ernst van het probleem o o o
voor leerling zelf: voor leerkracht: voor andere leerlingen:
/10 /10 /10
elke spelronde duurt 1 week de overlegmomenten zijn cruciaal in het spel
stap 1 actiepunt, doel en startscore gekend spelronde 1: één week oefenen (van… tot …) grote zelfstandigheid van leerling minimale sturing van de leerkracht: aanmoediging
herinnering aan actiepunt concreet zichtbaar of merkbaar aanmoedigen
na 1 week : evaluatie, puntentelling
3 redenen voor verandering scoren tussenscore bepalen startscore – tussenscore = gewonnen punten (verschuif clip)
doel bereikt? nieuwe ronde?
werkfiche (spelbord)
één week later…
stap 2 meer gerichte ondersteuning door de leerkracht aanmoediging uit ronde 1 blijft + vaste oefenmomenten, welomlijnde tijdstippen duidelijk start- en stopsignaal evaluatie na elk oefenmoment door leerkracht evaluatie met leerling na 1 week
3 redenen voor verandering scoren nieuwe tussenscore bepalen vorige – huidige tussenscore = gewonnen punten (verschuif clip)
doel bereikt? nieuwe spelronde?
stap 3 nog meer ondersteuning door de leerkracht aanmoediging en vaste oefenmomenten blijven + extra “krachten” zoek samen geschikte kracht per actiepunt veel gebruikte kracht: signaalkaartje extra krachtig hulpmiddel: DBK: dagelijkse beloningskaart evaluatie na elk oefenmoment door leerkracht evaluatie met leerling na 1 week
3 redenen voor verandering scoren nieuwe tussenscore bepalen (1 punt voor lkr per kracht) vorige – huidige tussenscore = gewonnen punten (verschuif clip)
doel bereikt? nieuwe spelronde?
stap 4 PAT-stelling: spelpauze maximale inspanning door beide spelers maar geen
noemenswaardige gedragsverandering vrijstelling (gedeeltelijk) van actiepunt compenserende maatregelen blijven in gebruik wel opmerkingen, geen consequenties duur spelpauze bepalen uitleg aan de klas
Einde van het spel… 1.
Actiepunt is geen probleem meer sterk gedaalde score, leerling gewonnen met hoge eindscore winst: sterke gedragsverandering of
2.
PAT-stelling: geen winnaar, verliezer bepaal spelpauze, herstart bij stap 3
winst: inzicht in beperkingen of
3.
Actiepunt verbetert maar verbetering verdwijnt bij terugschakeling naar stap 1 ook spelpauze, compensatiemaatregelen blijven gangbaar winst: gedragsverandering én inzicht in beperkingen
Vragen? opmerkingen?
voor uw
AanmoeDigende aandacHt : Dank Marina en Ilse
