Diëtetiek
Jodiumbeperkt dieet
Diëtetiek
Inleiding U wordt behandeld met radioactief jodium. Het jodiumbeperkt dieet is ter voorbereiding op uw ziekenhuisopname. Het volgen van dit dieet is noodzakelijk om: - nauwkeurig te kunnen meten of er, nadat u aan uw schildklier geopereerd bent, nog opname is van radioactief jodium door eventueel resterend schildklier weefsel en/of tumorweefsel; - het effect van behandeling met radioactief jodium te verhogen. Wanneer uw voeding teveel jodium bevat, wordt de opname van radioactief jodium geremd. U begint één week voor uw ziekenhuisopname met het dieet. Tijdens uw verblijf in het ziekenhuis zal het dieet nog enkele dagen worden voortgezet.
Voedingsmiddelen waar jodium in voorkomt of aan toegevoegd is In bijna alle voedingsmiddelen is van nature jodium aanwezig in verschillende hoeveelheden. Tot op heden is niet van alle voedingsmiddelen het jodiumgehalte bekend. Leidingwater bevat van nature ook jodium, de hoeveelheid hiervan varieert per regio. Tijdens de bereiding in de fabriek kan jodiumhoudend zout aan voedingsmiddelen worden toegevoegd. Het is wettelijk verplicht dat fabrikanten op verpakte producten moeten aangeven of er jodiumhoudend zout aan het product is toegevoegd. De volgende vermeldingen worden hiervoor gebruikt: - gejodeerd keukenzout, jodiumhoudend keukenzout, Jozo-zout; - broodzout, gejodeerd broodzout. Ook zeezout en dieetzouten bevatten van nature kleine hoeveelheden jodium. 1
Jodiumbeperkt dieet
Daarnaast bevat de rode kleurstof E127 (erythrosine) jodium. Deze kleurstof kan onder andere zijn toegevoegd aan rode vruchtenconserven, limonade(siroop), puddingsaus, vruchten op sap en enkele snoepsoorten.
Algemene richtlijnen Het jodiumgehalte van leidingwater varieert per regio, maar is zodanig hoog dat het gebruik van leidingwater niet is toegestaan. In plaats van leidingwater kunt u mineraalwater gebruiken. In het overzicht met toegestane en niet toegestane voedingsmiddelen kunt u de richtlijnen voor het gebruik van leidingwater terugvinden. Brood bevat bijna altijd gejodeerd zout, ook wel broodzout genoemd. Daarom mag u dit brood niet gebruiken tijdens de dieetperiode. Dit zout mag de bakker ook gebruiken voor andere bakkerijproducten, zoals crackers, knäckebröd en koek. Is dit het geval dan mag u deze producten tijdens de dieetperiode niet gebruiken. Vraag dit na bij uw bakker. Voedingsmiddelen waarin bovenstaande (dikgedrukte) zouten en kleurstof voorkomen zijn tijdens de dieetperiode niet toegestaan. Lees daarom altijd op de verpakking welk soort zout en kleurstof er aan het product is toegevoegd. In geval van twijfel is het aan te raden het product tijdens de dieetperiode niet te gebruiken. Bedenk hierbij dat het slechts gaat om een periode van ruim één week.
Overige producten die jodium bevatten Behalve in de voeding kan jodium ook voorkomen in medicijnen, zeep, shampoo, crème en zalf. Voorbeelden hiervan zijn: betadine zeep, betadine shampoo, jodiumtinctuur, hoestdrank en stophoest.
2
Diëtetiek
Vraag aan uw arts of apotheker of de medicijnen die u gebruikt (ook vitaminepreparaten, homeopatische – en reformproducten) jodium bevatten. Een multivitamine-mineralenpreparaat bevat bijvoorbeeld per tablet veel jodium en mag tijdens de dieetperiode niet gebruikt worden.
Overzicht van voedingmiddelen voor het jodiumbeperkte dieet Van veel voedingsmiddelen is niet bekend hoeveel jodium deze bevatten. De niet toegestane voedingsmiddelen kunnen of teveel jodium bevatten of de hoeveelheid jodium is niet bekend. Productgroep
Toegestaan
Niet toegestaan
Zout
Jozo Naturel, niet jodiumhoudend keuken- of tafelzout.
Jozo-zout: jodium houdend keuken- of tafelzout. Dieetzout, zeezout.
Water
Gebruik mineraalwater voor het bereiden van thee, koffie, bouillon, soep en het koken van macaroni, spaghetti en rijst. U dient mineraalwater te gebruiken omdat leidingwater jodide (verwant aan jodium) bevat. Het jodide gehalte varieert per regio, maar is zodanig hoog dat leidingwater niet toegestaan is.
Leidingwater
3
Jodiumbeperkt dieet
Productgroep
Toegestaan
Aardappelen, rijst, macaroni, spaghetti
Gekookte -, gebakken en gefrituurde aardappelen. Zelfbereide aardappel puree met Jozo Naturel. Aardappelen koken in leidingwater is toe gestaan. Gewone macaroni/ Volkoren macaroni/ spaghetti, zilvervliesrijst spaghetti en witte rijst. Deze producten koken in mineraalwater.
Boter, margarine en olie
Alle soorten gezouten en ongezouten boter, margarine, halvarine, olie en bak-en-braad product
Bouillon, soep
Zelfbereide bouillon of Alle ander soorten soep van mineraal bouillon en soep (uit water en de toegestane pakjes, zakjes, blik e.d.) soorten groenten, vlees, kruiden en specerijensoorten en Jozo Naturel
4
Niet toegestaan
Diëtetiek
Productgroep
Toegestaan
Niet toegestaan
Brood en broodvervanging
Zelfgebakken brood met ongejodeerd zout (Jozo Naturel), zelfgebakken met Koopmans broodmix. Natriumarm brood van de bakker. Eventueel kunt u uw bakker vragen brood met Jozo Naturel voor u te bakken. Beschuit, crackers, knäckebröd, ontbijt koek, matses en rijstwafels.
Broodsoorten van de bakker of uit de fabriek (wit, bruin, volkoren, roggebrood, krenten brood of luxe broodjes).
Beschuit, crackers, knäckebröd, ontbijt koek van de warme bakker bereid met bakkerszout of gejodeerd zout Muesli, cruesli, cornflakes
Broodbeleg Kaas
Vleeswaren
Maximaal 1 plak kaas (± 20 gram) per dag of één broodbelegging smeerkaas, alleen de Nederlandse soorten
Buitenlandse kaassoorten
Maximaal 1 plak vlees waren (± 20 gram) per dag. Alle soorten vlees waren, zowel van de slager als voorverpakt, met uitzondering van de hiernaast genoemde.
De soorten vleeswaren waar lever in verwerkt is, zoals leverworst, leverpaté, leverpastei
5
Jodiumbeperkt dieet
Productgroep
Toegestaan
Niet toegestaan
Zoet en overig beleg
Alle soorten jam, met uitzondering van de hiernaast genoemde.
Alle soorten jam die de rode kleurstof E-127 bevatten.
Vruchtenhagelslag, honing, stroop, appelen perenstroop, kokosbrood, gestapte muisjes.
Chocoladevlokken, chocoladehagelslag, chocoladepasta, chocoladestrooisel, chocoladeboter, pindakaas, notenpasta, sandwichspread, tahin
Dranken
Koffie, thee, bouillon gemaakt van mineraal water. Limonadesiroop verdund met mineraal water, met uitzondering van de hiernaast genoemde. Vruchtensap: maximaal 2 glazen, afhankelijk van het aantal porties vers fruit. Frisdrank, inclusief light-frisdrank: maximaal 3 glazen (maximaal 500 ml) Bier: maximaal 2 glazen
6
Alle soorten limonade siroop die de kleurstof E-127 bevatten.
Alle overige alcoholische dranken.
Diëtetiek
Productgroep
Toegestaan
Eieren
Fruit en vruchtensap
Niet toegestaan Verse eieren. Alle producten waarin ei verwerkt is, zoals gebak, cake, eierkoek, eiersalade, mayonaise.
Maximaal 2 porties (200 gram) vers fruit per dag van de volgende soorten: aardbei, abrikoos, appel, braam, citroen, druif, framboos, grapefruit, mandarijn, kers, kruisbes, mango, meloen, peer, perzik, pruim, sinaasappel. In plaats van 1 portie fruit mag ook 1 glas vruchtensap van de toegestane soorten of 1 portie vruchtenmoes worden gebruikt.
7
Alle overige fruitsoorten.
Jodiumbeperkt dieet
Productgroep
Toegestaan
Groenten
Maximaal 3 groente lepels. Koken in leidingwater is toegestaan. Alleen de volgende soorten zijn zowel rauw, vers als uit blik, glas en diepvries toegestaan: aubergine, biet, bleek selderij, bloemkool, Chinese kool, courgette, doperwten, ijsbergsla, knolselderij, knoflook, komkommer, koolraap, koolrabi, kropsla, maïs, mierikwortel, paprika, pastinaak, pompoen, prei, rabarber, rode kool, snijbonen, tomaat, tuinbonen, ui, witte kool, zuurkool.
Jus en saus
Niet toegestaan
Alle à la crème groente soorten en alle overige groentesoorten niet vermeld bij toegestaan. Een sausje gemaakt van het kookvocht.
Zelfbereide jus van Alle overige soorten. mineraalwater. Alle zelfbereide sauzen Alle overige sauzen. van mineraalwater en de toegestane soorten groente, vlees, kruiden, specerijen, Jozo Naturel en toegestane voedingsmiddelen.
8
Diëtetiek
Productgroep
Toegestaan
Kant-en-klaar maaltijden Melk en melk producten
Peulvruchten
Niet toegestaan Alle soorten.
Melk, karnemelk, sojamelk, yoghurt, yoghurtdrank, vla en kwark: maximaal 1 glas of schaaltje (± 150 ml) per dag. Koffiemelk is toege staan, maar moet meegerekend worden bij het maximum van 150 ml melk en melkproducten.
Chocolademelk.
Bruine- en witte bonen, sojabonen.
Alle andere soorten zoals kapucijners, linzen en erwten.
Reformproducten
Koffiemelkpoeder, koffiecreamer.
Met name in reform producten kan zeezout, algen en zeewier verwerkt zijn. Let u hier goed op als u gebruik maakt van reform producten. Lees de aanduiding op de verpakking.
9
Jodiumbeperkt dieet
Productgroep
Toegestaan
Niet toegestaan
Versnaperingen
Fabriekskoekjes (verpakt), zoals biscuit, sultana, jodenkoek, stroopwafel en bitterkoekje. Fabrieksmatig bereide ontbijtkoek, ouwe wijvenkoek, reepkoek of van de warme bakker. U dient bij de bakker na te vragen of de producten met ongejodeerd zout zijn bereid. Krenten en rozijnen. Hazelnoten, chips.
Koek en gebak van niet toegestane ingrediënten zoals ei, noten, pinda’s.
Kauwgum
Roomijs, softijs.
Vlees, vis en vleesvervangers Vlees
Pinda’s, cashewnoten, walnoten, borrelnoten, studentenhaver. Chocolade, zuurtjes, marsepein.
Maximaal 100 gram Lever en vlees (rauw gewogen). leverproducten. Alle soorten kalfs-, paarden-, rund-, varkens- en kippenvlees, zowel vers als voor verpakt en/of gekruid.
Vis, visproducten, schaalen schelpdieren
Alle soorten.
10
Diëtetiek
Productgroep
Toegestaan
Niet toegestaan
Vleesvervangers (vegetarische producten)
In plaats van vlees, Alle overige soorten. maximaal 100 gram. Alle soorten op basis van soja, granen, rijst, toegestane groente soorten en aardappelen. Tofu, tahoe, tempé.
Zout
Jozo Naturel, niet jodiumhoudend keuken- of tafelzout.
Jozo-zout: jodium houdend keuken- of tafelzout. Dieetzout, zeezout.
Diversen
Alle verse en gedroogde kruiden en specerijen, specerijenmengsels, vleeskruiden, aromat, azijn, mosterd, ketjap, ketchup, tomatenpuree. Aardappelmeel, maïzena.
Gomassio, tahin, trassi. Algen, zeewier.
Mayonaise. Vismeel, kroepoek. Gelatine.
Suiker, zoetstof.
Voorbeeld van een dagmenu Ontbijt
2 snee natriumarm brood of zelfgebakken brood eventueel beschuit, crackers, knäckebröd besmeerd met gezouten of ongezouten halvarine, margarine of roomboter beleg: 1 plak vleeswaren 1 x zoet beleg thee of koffie met/zonder suiker 11
Jodiumbeperkt dieet
’s Morgens
koffie of thee met/zonder suiker 1 plak ontbijtkoek of biscuits
Warme maaltijd
eventueel soep of bouillon stukje vlees of kip, maximaal 100 gram – rauw gewogen jus maximaal 3 groentelepels groente aardappelen, macaroni, peulvruchten, rijst
’s Middags
koffie of thee met/zonder suiker 1 plak ontbijtkoek of biscuits 1 portie fruit of 1 glas vruchtensap
Broodmaaltijd
3 snee natriumarm brood of zelfgebakken brood eventueel beschuit, cracker, knäckebröd besmeerd met gezouten of ongezouten halvarine, margarine of roomboter beleg: 1 plak kaas 1 plak vleeswaren 1 x zoet beleg 1 beker melk of karnemelk
’s Avonds koffie of thee met/zonder suiker 1 plak ontbijtkoek of biscuits 1 portie fruit of 1 glas vruchtensap
Vragen Als u na het lezen van deze brochure nog vragen heeft, kunt u op werkdagen tussen 9.00 - 10.00 uur contact opnemen met Diëtetiek sector A, telefoon (050) 361 29 32. E-mail:
[email protected]
12
Patiënteninformatie vlk 039/1204
