DISTINC E-NIEUWSBRIEF 3

25 mei 2012 Volume 1, nummer 3

D ISTINC E-N IEUWSBRIEF 3 Distinc Project, Life Long Learning Comenius Project 2010-12 www.distinc.eu E-mail [email protected] Redactie: Jo Lebeer Verantwoordelijke uitgever: Tamer Atabarut, projectcoördinator, Bogagici University, Istanbul.

Editoriaal Jo Lebeer, Universiteit Antwerpen Nu meer en meer landen het VN-Verdrag inzake de rechten van mensen met een handicap hebben ondertekend, worden de Staten geconfronteerd met de implicatie van artikel 24 over onderwijs: ze hebben immers een verbintenis aangegaan om belemmeringen voor participatie in inclusief onderwijs te verwijderen en maatregelen te nemen om inclusief onderwijs waar te maken. Er gaapt echter een enorme kloof tussen het niveau van de mensenrechten en de dagelijkse praktijk. In vele landen blijft onderwijs een exclusieve zaak. De OESO organiseert de PISA-metingen om leerresultaten te vergelijken. Ze zijn zorgwekkend. Soms hebben regeringen – en de Europese Commissie – een paradoxaal beleid: aan de ene kant maken ze het onderwijs exclusiever, duurder, investeren in de elite, stellen benchmarks voor het verhogen van de normen, alle gericht op het concurreren met de zeer performante andere economieën. Aan de andere kant creëert het huidige onderwijs een hoog aantal onderpresteerders, die laaggeschoold hun onderwijscarrière te vroeg beëindigen, waardoor ze in hun verdere leven ook vaak uit de boot vallen. Wat er momenteel gebeurt met de U.K. Distinc partner, gedwongen om een Academie te worden, omdat ze te laag scoorden op leerresultaten, is een ontmoedigend signaal vanwege de beleidsmakers. De EU-Commissie, aan de andere kant, bevordert ook projecten gericht op integratie, zoals het Distinc-project. Sluiten deze twee tendensen elkaar wederzijds uit? Niet noodzakelijk. Naast het belang van beleidsmaatregelen zoals financiering en organisatie, wijst alle wetenschappelijk onderzoek op het belang van de lerarenopleiding. Het Europees Agentschap voor Ontwikkeling in Speciaal Onderwijs (www.european-agency.org) publiceerde aanbevelingen om de lerarenopleiding inclusiever te maken. Tijdens de afgelopen twee jaar (2010-2012) ontwikkelde een groep van zes Europese Distinc-partners, gecoördineerd door de Boğaziçi Universiteit van Istanbul, een concept van bijscholing voor lagere school leraren in een aantal aspecten van inclusief onderwijs. Na een onderzoek naar de nascholingsbehoeften en opinies van leerkrachten werden vijf modules ontwikkeld: inclusieve visie, inclusieve klaspraktijken; gedragsbeheersing, en een module over aanvankelijke en gevorderde lezers. De modules werden in elk van de partnerlanden uitgeprobeerd. Ze bevatten een stukje theorie en visie, een bibliotheek en “werktuigkisten” met ideeën. Hun doel is de competenties van leerkrachten te verhogen in het omgaan met een verscheidenheid van leerlingen in de klas. De enthousiaste reacties die er in de partnerlanden te zien waren, en de grote inzet ook buiten de werkuren, is een teken van hoop dat deze nascholing beantwoordt aan een behoefte.

Inhoud Editoriaal

1

Internationale Conferentie Distinc te Antwerpen 11-12 oktober ‘12 1 Nationale disseminatieinitiatieven 2 Noel Parks Primary School in London, een voorbeeld van inclusie Partner meeting in London Train-the-trainersopleiding masterclass

2 5 6

Informatie over het Distinc project

8

Markeer in uw agenda: Internationale Conferentie “In-Service Nascholing voor Leerkrachten in Inclusief Onderwijs” – Antwerpen, 11-12 oktober 2012

De resultaten van het Distinc-project in het werken met de vijf modules zullen worden gepresenteerd tijdens een conferentie op 11 & 12 oktober 2012 in het 16e eeuwse Hof Van Liere, Prinsstraat 13, 2000 Antwerpen. De conferentie richt zich tot lagere school leerkrachten, zorgcoördinatoren, directeurs, lerarenopleiders, therapeuten, beleidsmakers, pedagogische begeleiders en CLB medewerkers, die te maken hebben met de kinderen uit de basisschool leeftijd, die een gevaar lopen om achterop te geraken, al dan niet ten gevolge van specifieke onderwijsbehoeften. De conferentie begint op donderdag avond met twee key-note lezingen over het recht op inclusief onderwijs en de implicaties voor de opleiding van leerkrachten en dagelijkse praktijk. Op vrijdag worden de nascholingsmodules in parallelle workshops geconfronteerd met andere onderzoeksresultaten. Deelnemers worden uitgenodigd hun werk tijdens een postersessie te presenteren. Programma www.sclm.ua.ac.be/DistincFinalconfAntwerpOct2012_prelimAnn_NL.htm

Pagina 2

DISTINC E-Nieuwsbrief N°3

Nationale disseminatie Istanbul, Turkije - op 26 december 2011, werd het eerste nationale verspreidingsevenement georganiseerd op de universiteitscampus Uçaksavar Boğaziçi met het doel om participatie in de DISTINC experimentele sessies te bevorderen en om de resultaten van het project met leerkrachten en belangrijke actoren van educatieve onderwijsorganisaties te delen. Meer dan 300 leerkrachten van publieke en gesubsidieerde basisscholen, afdelingsmanagers van centra leerlingbegeleiding en onderzoekscentra, managers van het departement Speciaal Onderwijs en de provinciale directie van Ministerie van Onderwijs van de Provincie Istanbul, evenals de vice-rector van de Boğaziçi Universiteit hebben dit evenement bijgewoond. De resultaten van het behoeftenonderzoek bij Turkse leerkrachten werden voorgesteld. De deelnemers maakten kennis met de opleidingsmodules. Als gevolg daarvan hebben meer dan 200 deelnemers gevraagd om aan de experimentele fase te kunnen deelnemen. Evora, Portugal - op 14-15 november 2011, werd het Distinc-project gepresenteerd op het 2e Internationaal Congres “Interfaces in psychologie” aan de Universiteit van Évora, onder de titel "Kwaliteit van leven... Leven met kwaliteit" en tevens op het Internationaal Seminarie "Educação inclusiva Concepções e Práticas"("Inclusieve onderwijs opvattingen en -praktijken), door de groep van Luisa Grácio, Adelinda Candeias, Vitor Cruz en anderen. Dit resulteerde in twee publicaties in de conferentie proceedings. Deze kunnen worden besteld bij de Escola de Ciências Sociais CIEP ISBN: 978-989-8339-11-9. België, Gent & Antwerpen Op 15 september 2011, werd het Distinc-project in Gent aan meer dan 300 leerkrachten, psychologen en educatieve adviseurs in Vlaanderen en

Adam Gogacz uit Łódź legt het principe uit van de train-detrainers in inclusieve klaspraktijken, gedragsregulering en leesklimaatbevordering

Nederland geïntroduceerd, tijdens de jaarlijkse bijeenkomst georganiseerd door de werkgroep "HGW"-handelingsgericht werken”. Later werd er een werkgroep gevormd in de schoot van het Antwerpse Stedelijk Onderwijs, bestaande uit de twee divisiedirecteuren van het reguliere en buitengewoon basisonderwijs, het CLB en onderwijsadviseurs, over de vraag hoe het inclusief onderwijs te implementeren en wat de rol hierin van het de Distinc-nascholing zou kunnen zijn. Antwerpen heeft als havenstad een uitgesproken multiculturele bevolking en wordt met vele educatieve uitdagingen geconfronteerd. Łódź, Polen- In januari organiseerde de Academy of Management van Łódź een eendaagse conferentie over het Distinc project, met de bedoeling kandidaten voor de Train-the-trainer cursus te werven. Adam Gogacz (foto) legde uit hoe het Europese partnerschap tewerk gaat. Leerkrachten zullen fungeren als "veranderingsmanagers " in hun schoolomgeving, gevolgd door een implementatie in 5 lokale scholen.

Een bezoek aan de Noël Parks Primary School in London: een voorbeeldschool van goede praktijken in inclusief onderwijs In oktober 2011 brachten de Distinc partners een bezoek aan hun partner uit Londen, de Noël Parks Primary School. Het was een geweldige ervaring. De aanvankelijke aarzeling van de internationale partners om de partnermeeting op deze school te laten doorgaan (vanwege de ligging in het hart van de rellen van zomer 2011) werd onmiddellijk overwonnen door het hartelijk welkom door de directrice Tunay Hussein en haar team. De school ligt inderdaad in één van de zgn. achterstandswijken van Londen, maar het bleek een vreedzaam gebied, en vol leven. De enige regel die de buitenlandse gasten te horen kregen was om ’s avonds niet alleen op straat te gaan – maar dat geldt

Als welkom: brachten de 6e klassers van de Noel Park school “Imagine” van John Lennon

DISTINC E-Nieuwsbrief N°3 ook voor andere steden. Op de eerste dag, werden we verwelkomd met een lied gezongen door de 6e klassers, wat ons meteen de gelegenheid gaf om te proeven van het klimaat en de realiteit van deze school: NPPS heeft 300 leerlingen die thuis 34 talen spreken. 90% heeft een andere dan Britse culturele achtergrond. Het zijn de Verenigde Naties in Londen, maar niet met het soort publiek dat Downing Street frequenteert. De hele wereld is hier te zien – moslims, christenen, boeddhisten, Afrikanen. Je komt er ook de resultaten van de economische en politieke onrust van de wereld tegen, niet de besluitvormers, maar zij die er de gevolgen van dragen. Kinderen van Poolse arbeiders en Afghaanse vluchtelingen leren er samen. Veel van de kinderen hebben geen comfortabele thuissituatie, noch materieel noch psychologisch. Sommige families zijn er zo slecht aan toe dat de kinderen zonder ontbijt naar school komen. Als antwoord op deze situatie organiseerde de directie een refter met een voormalige chef-kok aan het roer. Dit is de eerste school die we ontmoetten met een meer dan behoorlijke schoolmaaltijd. De school wil een toevluchtsoord zijn van veiligheid, respect en tolerantie jegens diversiteit, terwijl ze tegelijkertijd een hoge kwaliteit van onderwijzen en leren wil aanbieden. Wat ons opviel was de waardering voor de thuistaal, bv. een welkomstkaart op de deuren van de klas-in de talen van de kinderen. Overal zijn er boeken: in de klaslokalen, op de gang, in de ontvangstkamer. De school heeft een intensief "leesherstelprogramma". Lezing wordt op alle leeftijden

Filiz Yarmuglu & Seher Mutlu van het Ministerie van Onderwijs van Istanbul voor de klasdeur met een veeltalige verwelkoming. Alleen Nederlands stond er niet bij

Pagina 3 aangemoedigd. Kinderen schrijven gedichten en verhalen voor de lokale krant. Alle klassen zijn goed uitgerust met smartboards. Docenten werken met de hele klas alsook met “intensieve zorg” subgroepjes. Docenten hebben de gewoonte om hun onderwijs aan te passen aan een waaier van leerbehoeften en geven elke leerling een gevoel van welzijn en bekwaamheid. De school heeft ook een school-breed positief gedragondersteuningsprogramma. Er zijn zeer weinig incidenten, ondanks dat veel van de kinderen in een wereld van geweld leven.

Illustratie van het positief gedragsondersteunings-programma: complimentjes leren geven

Wij kregen de indruk dat deze school model kan staan als een inclusieve, hoog presterende school. We waren dan ook verrast om te horen dat de inspectie hierover een andere mening had. De school ging onlangs door een echte crisis. Met de onderwijspolitiek van de nieuwe conservatieve regering valt NPPS onder de normen – voor wat de metingen betreft van schoolse prestaties. Scholen in Groot-Brittannië die de standaarden niet halen kunnen gedwongen worden om een particuliere "Academie" te worden. Dit betekent dat de lokale onderwijsautoriteiten geen beslissingsbevoegdheid meer hebben, de leerkrachten uit dienst gaan en in dienst komen (voor zover het nieuwe bestuur dat wil) van bv. een supermarktdirectie. Op deze manier moeten ze ook niet meer deelnemen aan de PISA metingen die dan voor de UK mooi worden opgepoetst. Aantonen van merkbare onderwijsresultaten, politieke protesten en

Pagina 4

DISTINC E-Nieuwsbrief N°3

betogingen zijn er niet in geslaagd het tij te keren. Leerkrachten, ouders en de lokale autoriteiten konden niet begrijpen waarom hun hoge motivatie door de regering niet werd beloond. Als buitenlanders konden wij evenmin dit Britse conservatieve onderwijsbeleid begrijpen. Ons lijkt het een terugkeer naar 19e eeuwse Dickensiaanse tijden, wat alleen maar kan leiden tot een verwijding van de kloof tussen arm en rijk, tussen de elitaire klasse met hoge onderwijskansen en het gepeupel met lage onderwijskansen. Het is een "botsing tussen paradigma's", die ook in andere landen en op Europees niveau plaatsvindt: aan de ene kant de eisen van de kenniseconomie die nauwelijks kan concurreren met de Aziatische tijgereconomieën; aan de andere kant de 'collateral damage': een toenemend aantal voortijdige schoolverlaters met een risico van marginalisering in de samenleving. Projecten zoals Distinc proberen vanuit nog een ander paradigma te werken: zowel de integratie als de school prestaties verhogen. Scholen zoals NPPS fungeren in dit opzicht als een vuurtoren. Helaas, het lijkt de hoofden van de regeringsinspecteurs niet te hebben verlicht (Jo Lebeer, Antwerpen)

Leesbevordering, positieve gedragsondersteuning en muziek zijn overal aanwezig op de Noël Parks Primary School

Pagina 5

DISTINC E-Nieuwsbrief N°3

Partnermeeting in London Van 12-14 oktober 2011 vond de derde projectpartnermeeting plaats in de Noël Parks Primary School in Noord-Oost Londen. Het voornaamste doel was om te werken aan de ontwikkeling van de vijf nascholingsmodules. De vragen waren: hoe kunnen we de modules effectiever maken? Moeten we nieuwe methodes aanbrengen of gaat het er vooral om een inclusieve attitude en praktijk bij te brengen, met methodes die al beschikbaar zijn? Het onderliggende uitgangspunt is om theorie en praktijk te integreren. De ethos/cultuur van de school is zeer belangrijk. Het idee is dat er eerst een training-voor-trainers als een focusgroep zal fungeren. Op die manier kunnen we feedback krijgen over de inhoud en didactische technieken. De modules moeten een gelegenheid bieden om na te denken over de klaspraktijk. Ze bevatten, naast een gemeenschappelijk gedeelte, ieder ook een soort "gereedschapskist" waaruit elke partner volgens behoeften kan putten. De eerste module behandelt de visie van inclusief onderwijs, vanuit een perspectief van mensenrechten. We benadrukken dat we allemaal verschillend zijn, maar we gelijke rechten hebben. Elk partnerland kan verwijzingen in zijn eigen taal bieden. We weten allemaal dat inclusief onderwijs een recht is, maar hoe brengen we de noodzakelijke mind-shift en paradigmaverschuiving teweeg? Het is vooral een probleem van filosofie. Binnen de waaier van interpretaties en modellen over inclusief onderwijs is het belangrijk om leerkrachten (en hun opleiders) goed te trainen in een correct inzicht in inclusief onderwijs. De tweede module behandelt inclusieve klaspraktijken. Als voorbeeld probeerden we zelf een bewustwordings-activiteit uit rond het belang van rekening houden met de verschillende leerstijlen, soorten instructies, modaliteiten van presentatie (mondeling, schriftelijk, picturaal), universele lesplanning

Turkse Distinc partners op een rijtje tijdens de partner meeting in London

en mediatie: een origami van een Japanse papieren hoed, onder leiding van 3de klaslerares Nursel Deniz. Niet te verwonderen dat meer dan de helft van de deelnemers weliswaar een mooie hoed had gevouwen, maar die weinig op het model geleek. Een zeer leerrijke ervaring in het geven van instructies. Module 3 is gebouwd op het idee van het creëren en instandhouden van een veilige, ondersteunende en positieve omgeving ter preventie van gedragsproblemen, vanuit de wetenschap dat op deze manier niet alleen het sociale maar ook het schoolse leren wordt bevorderd. De opvattingen, attitudes en handelingen van leerkrachten zijn van cruciaal belang in het creëren van zo'n omgeving. De module moet ook iets zeggen over de negatieve en positieve aspecten van uitdagend gedrag. Gastspreker was Alev, een TurksCypriotische leerkracht die werkt met kinderen met emotionele en gedragsproblemen. Bij het ontwikkelen van modules 4 en 5, die gericht zijn op de verbetering van aanvankelijk en gevorderd leesonderwijs, werd het belang van een goede basis benadrukt. In de U.K. begint dit leesonderwijs al heel vroeg, en met 6 jaar

Pagina 6

DISTINC E-Nieuwsbrief N°3 treedt er al een “reading recovery programme” in werking bij verlate lezers. Het blijkt heel effectief en preventief. Hoe het lezen leuker leren maken en hoe leerlingen motiveren om te lezen? Boeken in verschillende niveaus, leeshoeken in elk van de klaslokalen, een groep vrijwillige lees-facilitatoren. Tijdens de presentatie, werd http://www.readingrevolution.co.uk aanbevolen.

Partner meeting in London, op de Noël Parks Primary School, oktober 2011. Van links naar rechts, staande: Filiz Yagmurlu (Tr), Seher Mutlu (TR), Mariola Swiderska (PL), Nalan Babur (TR), Marilia Cid (PT), Luisa Gracio (PT), Bengu Borkan (TR) en NPPS directrice Tunay Hussein (UK). Zittend: Adam Gogacz (PL).

Noel Parks 3e klasleerkracht Nursel Deniz die haar Europese collega’s wegwijs maakte in een origami van een Japanse hoed.

Distinc partners in de Londonse metro : ruime gelegenheid om elkaar beter te leren kennen. Ook een taalbad. “Mind the step. Doors open” wordt niet meer vergeten

Train-the-trainers in de DISTINC modules Portugal was de eerste om te beginnen met de volgende fase van het projectwerk: de training van trainers. Het idee is om 5 leraren op te leiden, die op hun beurt 5 collega's in de ideeën en de inhoud van de Distinc modules zullen inwijden. De training vond plaats aan de Universiteit van Évora tussen 5 januari en 16 maart, van vrijdagavond tot zaterdagmiddag. Ze kon rekenen op een ruime belangstelling en inzet. De opleiding had een klein theoretisch deel , maar bood vooral praktische onderdelen , met bespreking van ervaringen. Portugal heeft een gegeneraliseerd systeem van inclusief onderwijs, dus elke klas heeft kinderen

met een beperking, en leraren zijn het gewend om hiermee om te gaan. België volgde, maar organiseerde de train-de-trainers op een andere manier. Omdat het onmogelijk bleek om in de loop van het schooljaar leerkrachten gedurende 30 u klasvrij te maken, en omdat de nascholingsactiviteiten voor de meeste scholen reeds één jaar vooraf zijn vastgelegd, koos de Belgische partner voor de organisatie van een Master-class, te gast bij de Karel De Grote Hogeschool, Departement Lerarenopleiding, Ba-na-ba Buitengewoon Onderwijs en Zorgverbreding. Ook het gelijknamige

Pagina 7 departement van Arteveldehogeschool Gent en het Departement S.A.W. van de PLantijnhogeschool Antwerpen werkten hieraan mee. Deelnemers waren zowel door de wol geverfde onderwijsbegeleiders uit Stedelijk en Vrij onderwijs als “gewone” leerkrachten en directies, meestal van zgn. “concentratiescholen” of scholen die al GON of ION projecten hadden. De masterclass bestond uit 2 opleidingsdagen en 1 terugkomdag. Natuurlijk was het onmogelijk om de inhoud van de modules op een diepgaande manier te bestuderen. De masterclass diende meer als een focusgroep om opmerkingen op de modules te geven, te vergelijken met het bestaande nascholingsaanbod en te discussiëren over een implementatiestrategie.

DISTINC E-Nieuwsbrief N°3

Leerkrachten uit Evora proberen een verwelkomingsactiviteit uit tijdens de train-detrainer cursus

In februari 2012 organiseerde de Turkse partner de train-the-trainer. Zij deden een volledige 30u opleiding tijdens 3 weekends, inclusief de zondagnamiddag. Meer dan 25 leerkrachten mee. De training genereerde heel wat creativiteit. Eén van de meest effectieve methoden bleek een video-feedback interactie, waarbij leerkrachten lesfragmenten over leren lezen en gedragsregulering nadien gezamenlijk bespraken. Wie zegt dat leraren niet gemotiveerd zijn om te innoveren?

Marijke Wilssens (Artevelde Hogeschool Gent, Dept. Lerarenopleiding, Ba-na-ba Buitengewoon Onderwijs, Zorgverbreding en Remediërend Leren) legt het “carroussel” uit, een didactische manier om snel ervaringen uit te wisselen, in dit geval van welke methods van gedragsregulering het beste werken.

Train-de- trainers in Istanbul

Nalan Babur (TR) , Maria Luisa Grácio (PT) en Tunay Hussein (directrice Noël Parks Lagere School ) bedanken de Chef voor haar goede zorgen tijdens de partner meeting in London in oktober 2011 Hoe laat je een heel divers team van Europese professional slimmer lijken? Door ze een papieren “hersenhoed” te laten opzetten. De hersenhoed maakt je bewust dat iedereen iets slims heeft, en is gebaseerd op de mutipele intelligentietheorie van Gardner. Een uitprobeeractiviteit tijdens de partnermeeting in London (oktober 2011) tijdens de ontwikkeling van module 2.

DISTINC E-Nieuwsbrief N°3

Pagina 8

DISTINC - Developing In-Service Training for Inclusive Classroom Teachers Internationaal partnerteam TR

BULLC –www.buyem.boun.edu.tr

TR

Istanbul Provincial Directorate for National Education http://istanbul.meb.gov.tr

PL

Academy of Management, Łódź www.swspiz.pl

BE

Project INCENA of Inclusion & Enablement, www.sclm.ua.ac.be

PT

University of Evora Research Centre on Education and Psychology CIEP

UK

Noel Park Primary School London http://www.noelparkprimary.net

Regionaal partnerteam België Jo Lebeer, Faculteit Geneeskunde & Gezondheidswetenschappen, ELIZA- vakgroep Eerstelijns- en Interdisciplinaire Zorg, INCENA – Inclusie & Enablement, Universiteit Antwerpen Beno Schraepen, Plantijn Hogeschool, Departement Sociaal-Agogisch Werk, INCENA – Inclusie & Enablement, Antwerpen Leen Stoffels & Griet Van Balen, Karel De Grotehogeschool, Departement Lerarenopleiding, Bachelor-na-bachelor Zorgverbreding en Buitengewoon onderwijs Marijke Wilssens, Saar Callens & Ase Vermeire, Artevelde Hogeschool, Bachelor-nabachelor buitengewoon onderwijs, zorgverbreding en remediërend leren

Te onthouden data: 7 juni 2012, KdG, Van Schoonbekestraat: terugkomdag Train-the-trainers Masterclass 11-12 oktober 2012, Internationale DISTINC Conferentie, Antwerpen,“Developing In-Service Training for Inclusive Education”

Distinc projectdoelstellingen • Behoeften, kennis, vaardigheden, attitudes en percepties in kaart brengen van basisschoolleerkrachten, die te maken hebben met een waaier van kinderen metverschillende behoeften, inclusief kinderen met specifieke onderwijsbehoeften • Ertoe bijdragen dat leerkrachten een goed begrip krijgen van wat inclusief onderwijs inhoudt • Leerkrachten helpen om meer inclusieve praktijken te gebruiken, en hun handelingsbekwaamheid te verbeteren om om te gaan met kinderen met gedragsen leermoeilijkheden • Een serie nascholingsmodules in inclusieve onderwijspraktijken ontwikkelen, die tegemoet komen aan de behoeften van leerkrachten • De schoolse, sociale en zelfregulerende vaardigheden verbeteren van kinderen met een risico op school-falen. • Europese samenwerking in de lerarenopleidingen promoten, voor wat betreft training in inclusief onderwijs. • De trainingsmodules in een wijdere kring verspreiden

Dit project krijgt gedurende 2010-2012 een financiële ondersteuning van het Levenslang Lerenprogramma van de Europese Commissie. Contract N°510072-LLP-1-2010-TR-Comenius-CMP. De inhoud van deze publicatie behoort tot de volledige verantwoordelijkheid van de redactie en de uitgever en de Europese Commissie kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor welk gebruik dan ook van de informatie die hierin wordt weergegeven