Roofs & the City
02
www.cityroofs.nl
Thema Leefdaken
Januari 2013
Mark Blaakman, Business Manager Cityroofs
02
Volg ons ook op
Onderzoek: Leefdaken leveren geld op
03
De zekerheden van Cityroofs
03
Diverse projecten Infographic Cityroofs
04
Expert in spelen op daken
06
Cityroofs project: Oude Tol
08
Loungen in de volkstuin nieuwe stijl Toekomstvisie Jeroen Wouters architect/directeur Architectenburo JMW
De komende decennia zullen we, ondanks de nega tieve stemming van vandaag de dag, gaan zien dat in toenemende mate de nadruk op de verdichting van de steden komt te liggen. Door de vergrijzing en de daarmee gepaard gaande krimp in de buiten en minder dicht bevolkte gebieden zal de druk op de binnensteden alsmaar toe nemen. Om deze druk op te kunnen vangen moet er meer ruimte ontwikkeld worden voor het huisvesten van al die nieuwe stede lingen met de daarbij behorende voorzieningen. Pindakaastapijten
Het uitdijen van steden met zgn. “pindakaastapijten” bestaande uit kleurloze anonieme vinexwijken, is niet meer aan de orde. Kwaliteit staat voorop. Herkenbaarheid en onderscheidend vermogen zijn belangrijke uitgangspunten voor de in gang gezette binnenstedelijke transformatieprocessen. Herstructureringen waarbij gekozen wordt voor sloop-nieuwbouw en de transformaties van bestaand vastgoed, vormen de belangrijkste thema’s vandaag de dag. Bij de sloop-nieuwbouw kun je constateren dat in het geval van grond gebonden woningen, de afmetingen van de percelen steeds kleiner worden. De buitenruimte wordt een rook-/luchtplaats van de woning. De werkelijke groene kwaliteit is hierbij ver te zoeken. Bij binnenstedelijke
Behalve door de groeiende wereld bevolking, versnelt in Nederland de verstedelijking door veranderingen in onze bevolkingssamenstelling. Alleenstaanden, eenoudergezinnen en steeds meer tweeverdieners wonen liever in of nabij de stad.
Experts in elevated landscapes
appartementen signaleren we dat het uitzicht op bitumen niet meer geaccepteerd wordt. Dit daklandschap dient op zijn minst van een hoge visuele kwaliteit te zijn al dan niet met gebruiksmogelijkheden. Het is een interessante ontwikkeling, waarbij vanuit verschillende inzichten draagvlak ontstaat voor het inzetten van het dak als vijfde gevel. Een vlak waar een visuele en ruimtelijke invulling aan wordt gegeven.
Voedsel van het dak is hip en sexy
Identiteit en authenticiteit vormen kernwaarden in de trend van vandaag de dag. Zeker op het gebied van voedselvoorzieningen zien we een beweging naar eerlijk eten. Geen grote voedseltransporten meer met vele afgelegde kilometers, maar het
radijsje komt weer dicht bij huis vandaan, geteeld door lokale ondernemers. Deze trend zien we ook terug in de groei van oude volkstuintjes waar een nieuwe generatie het telen van groenten en fruit met grote toewijding uitvoert. Zo is het idee in Almere ontstaan dat de bovenste verdieping van woningbouw uit zeecontainers, als volkstuin wordt ingericht waarbij de kap een kas vormt. Dichtbij een eerlijke voedselproductie is weer hip en sexy en heeft het geitenwollensokken imago van zich af weten te schudden. Het zogenaamde “urban farming” heeft in razend tempo aan goodwill gewonnen. Juist in de stedelijke omgeving groeit het besef dat het dak de mogelijkheid biedt om zelf actief te participeren in de vergroening van het daklandschap.
Ingrediënten voor ontwerpers
Samen met de eerder genoemde verdichting van binnenstedelijke gebieden zal deze private urban farming, net als bij de traditionele volkstuinen, meer en meer doorgroeien naar verblijfsgebieden. Naast de basisprincipes van het telen van groente en fruit wordt de sociale gemeenschappelijkheid een belangrijk side effect. Met dit besef in het achterhoofd is het interessant voor ontwerpers om bij binnenstedelijke verdichtingsopgaven, meer aandacht te besteden aan de inrichting van het daklandschap. Zo ontstaat saamhorigheid van de bewoners, waarbij verblijven, tuinieren en socialiseren belangrijke ingrediënten vormen om de hedendaagse bouwopgave te doen laten slagen.
Mark Blaakman, Business Manager Cityroofs Nederland
Column Cityroofs Opdrachtgevers en architecten in de hoofdrol Pagina 2
Onderzoek: Leefdaken leveren geld op Mark Blaakman, Business Manager Cityroofs Nederland
In 2012 heeft Buildsight in opdracht van Cityroofs een landelijk onderzoek uitgevoerd naar de markt en ontwikkelingen voor platte daken. Uiteraard blijkt daaruit dat budgetten onder druk staan, maar ook dat men open staat voor de voordelen van leefdaken. Groen-, energie- en leefdaken bieden daarom juist nu interessante kansen om in de bouw op duurzame wijze waarde toe te voegen aan zowel nieuwbouw- als herontwikkelingsprojecten. Samen kansen benutten
Projecten en opdrachtgevers merken dat hun projecten moeilijker te managen zijn door nieuwe regelgeving en ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid. Wie duurzamer wil bouwen, doet er goed aan om specialisten vanaf het begin bij het project te betrekken. Dat geldt ook voor iedereen die het dak van een gebouw of woningcomplex bij de leefomgeving wil betrekken. Leefdaken leveren voordeel op, zeker als men bereid is om in een vroegtijdig stadium de expert erbij te betrekken. Opdrachtgevers hebben als investeerders de hoofdrol in ieder project en vertrouwen op hun architecten om de eisen uit het bestemmingsplan te verwerken in het ontwerp. Als zij samen besluiten om de beschikbare vierkante meters beter te benutten met een leefdak, levert dat gegarandeerd een hoger rendement op.
Duurzaamheid en financiën sturen besluitvorming
De komende jaren gaat de verstedelijking sterk toenemen, met 1 miljoen eenpersoonshuishoudens extra tot 2030. De productie van nieuwbouwwoningen blijft op een laag niveau. Hoogbouw groeit naar zo’n 45 tot 50%, waardoor het aantal complexe projecten en meervoudig grondgebruik blijft stijgen. De behoefte aan een groene omgeving neemt daarmee evenredig toe.
Dakspecialist met jarenlange kennis en ervaring
Met duurzaam bouwen en door verlaging van de faal kosten is in de bouw nog veel geld te verdienen. Uit onderzoek van Buildsight blijkt dat de sleutel in de ontwerpfase ligt. Door bij de start meer aandacht te hebben voor de uitvoerbaarheid van het project. Wij denken graag vanaf de ontwerpfase mee over de consequenties van een leefdak en welke inrichting het beste bij uw project past. Daarom zijn al onze dak specialisten opgeleid door Bureau Dak Advies en schakelen wij wanneer nodig collega’s of partners in om het meeste uit uw budget te kunnen halen. Alle risico’s nemen wij voor u weg met onze 10 jaar systeemgarantie, een overkoepelende borgstelling vanuit CRH en een all-in daktuinverzekering. Die extra verzekering is mogelijk dankzij het grote aantal succesvol uitgevoerde projecten en jarenlange ervaring.
Speeldak bij school ‘Jan Prins en Willebrordschool’, Rotterdam NL *
Meer oog voor omgevingsvoordelen
Opdrachtgevers en architecten in de hoofdrol
Een betere woon- en werkomgeving en dus ook verhuurof verkoopbaarheid van het vastgoed, zijn bij iedereen bekende voordelen van leefdaken. In Duitsland krijgen particulieren en bedrijven met een groen dak een stimulerende korting op de rioollasten. In Nederland jammer genoeg nog niet. Waterschappen en gemeenten hebben veel voordeel bij groendaken en zouden meer oog moeten hebben voor bijvoorbeeld de C02-reductie van groenvoorzieningen op daken. Ook het vertragen en filteren van de waterafvoer bij hevige regenbuien levert direct voordeel op. Daardoor worden rioolbuizen en waterzuiveringsinstallaties veel minder zwaar belast. Groene leefdaken beperken ook het zogenaamde ‘Urban Heat Island’ effect*, een voordeel waar zowel de gebouwexploitant als gemeente van meeprofiteert. Wanneer iedereen openstaat om elkaars kennis en ervaring te delen worden alle partijen uitgedaagd om meer kwaliteit te leveren tegen lagere kosten. Wij denken en werken daar vanuit Cityroofs graag aan mee.
Leefdaken verbeteren niet alleen het woon- en werkklimaat, maar ook de waarde van gebouwen. Cityroofs, ontstaan uit Zoontjens, heeft daar de afgelopen jaren in Nederland en andere Europese landen veel kennis en ervaring in opgebouwd. Daarom bieden wij 10 jaar systeemgarantie en een speciale daktuin verzekering. Zo kunnen wij alle risico’s wegnemen. Als meer opdrachtgevers en architecten de voordelen van leef daken voor hun projecten ontdekken, levert dat voor iedereen voordeel op. * Urban Heat Island effect is het fenomeen dat de gemiddelde temperatuur veel hoger is in de stad dan in de gebieden daarbuiten. Meer bomen en planten in de stad zorgen voor vermindering van het Urban Heat Island effect.
2
Cityroofs
verhoogt de verhuur-/verkoopbaarheid en toekomstwaarde van hun vastgoed. Naast een gezonder leven*, levert het de bewoner ook een verhoogd veiligheids gevoel op.
Cityroofs ziet de kansen
Wie oog heeft voor alle voordelen, komt vanzelf tot andere investering- en exploi tatieberekeningen. Op basis van de jarenlange praktijkervaring die Cityroofs en Groeiend besef in bouwsector Zoontjens met speciale daken hebben Nieuwbouwwoningen moeten vanaf 2020 opgedaan, helpen wij u als adviseur of energieneutraal worden ontwikkeld en beslisser graag bij het inzichtelijk maken van gebouwd. Het platte dak ziet men als een de voordelen voor uw project. Feiten en van de ideale plekken om deze norm te conclusies uit het Buildsight onderzoek realiseren. Een groendak houdt in de zomer komen overeen met internationaal onderde binnen- en omgevingstemperatuur koel, zoek van o.a. IGRA, International Green Roof terwijl bij een zwart bitumen dak de Association , GLA : The greater London temperatuur kan oplopen tot wel 80 Authority en onderzoeken van universiteit in graden. In de hele bouwsector groeit het Sheffield UK. besef over de voordelen die een groen imago met zich meebrengt. Opdracht gevers gaan, naast de exploitatiekosten, meer sturen op energiegebruik, milieueisen en gezondheid van hun gebouwen. Zij zijn bereid om extra te investeren als de financiële voordelen van leef-, en groen daken inzichtelijk worden gemaakt. Het
Het KPMG-onderzoek dat vorig jaar in opdracht van het Ministerie van Economische zaken is uitgevoerd, concludeert dat wonen in een omgeving met groen en bomen, tot significant minder ziektekosten leidt.
De zekerheden van Cityroofs Cityroofs heeft een groot aantal koplopers in de markt gevraagd wat de belangrijkste afwegingen zijn om een leefdak in te richten. Een daarvan is transparant risicomanagement. Daarom betrekt Cityroofs deskundigen en externe autoriteiten. Zij onderstrepen de vakkundigheid en garantiestelling bij elk leefdak dat Cityroofs aanlegt. 01
Cityroofs bouwt
02
Uniek 10 jaar
op jarenlange expertise van Zoontjens
verzekerde daktuingarantie
Cityroofs is 3 jaar geleden ontstaan uit Zoontjens dat meer dan 35 jaar ervaring in kleine en grote dakbestratingsprojecten heeft, nationaal en internationaal. In praktijk blijkt dat er steeds meer behoefte ontstaat om daken in te richten met bestrating in combinatie met beplanting, meubilair en verlichting. Cityroofs heeft de ambitie om dergelijke mooie en prestigieuze leefdaken te maken. De jarenlange expertise van Zoontjens wordt zo 100% toegepast op de leefdaken: • kennis van dakconstructies in relatie tot extra gewicht op het dak • nivelleren en stabiliseren van dakbestrating • naadloze aansluitingen tussen beplanting en bestrating • project- en bouwmanagement gedurende het hele proces • gecertificeerde onderaannemers • time delivery, ook als er meerdere partijen tegelijkertijd werkzaam zijn op het dak.
Wie is er verantwoordelijk voor een lekkend dak? Het kan een heikele kwestie zijn. Niet bij Cityroofs. De daken die we samen met Wédéflex realiseren, worden standaard opgeleverd met 10 jaar verzekerde daktuingarantie. Dit alles zonder eigen risico of beperking van het totaalbedrag.
03
BDA praktijkbladen
voor groendaken en stormwater vertraging Cityroofs
Cityroofs kan voor al zijn groen- en waterretentiedaken praktijkbladen van BDA Dakadvies overleggen. Het onafhankelijke ingenieursbureau heeft de opbouw en materialen van de dakoplossingen uitgebreid getoetst. Vervolgens hebben ze hun bevindingen over ontwerp, uitvoering, details en onderhoud overzichtelijk in de praktijkbladen onder elkaar gezet.
Klant aan het woord Jur van Aken, projectontwikkelaar bij Ruysdael Ontwikkeling
‘‘Omdat aan daktuinen behalve voordelen ook risico’s verbonden kunnen zijn, hebben wij Cityroofs als specialist daarin vanaf de eerste ideeën bij onze projecten betrokken’’
“Wij gaan Cityroofs daktuinen toepassen op winkelcentra met appartementen in Eindhoven en Mierlo. De belangrijkste reden is dat mensen tegenwoordig kritischer kijken naar hun totale woonomgeving. Een leefdak verhoogt de kwaliteit. Met een leef- of daktuin kunnen wij de huurders van onze complexen meer ruimte en een mooier uitzicht bieden, dat positief bijdraagt aan hun woonbeleving. De woningcorporaties die voor ons het onderhoud verzorgen, zijn ook enthousiast over de leefruimte en waarde die wij aan daken toevoegen.
Omdat aan daktuinen behalve voordelen ook risico’s verbonden kunnen zijn, hebben wij Cityroofs als specialist daarin vanaf de eerste ideeën bij onze projecten betrokken. Zij hebben ons zowel geadviseerd over de verschillende oplossingen en inrichtingsmogelijkheden, als de bouwkundige consequenties ervan. Tijdens die gesprekken heb ik ervaren dat de experts van Cityroofs veel kennis en uitvoeringservaring in huis hebben, en de systeemgarantie en all-in dakverzekering alle risico’s voor ons hebben weg genomen.”
Experts in elevated landscapes
3
Speeldak bij school ‘Jan Prins en Willebrordschool’, Rotterdam NL
Marktomvang- en ontwikkelingen leefdaken Jaarlijks 5.000.000m2 is in Nederland geschikt voor dakinrichting 5.000.000 m2 4.500.000 m2 4.000.000 m2
Leefdak bij appartementencomplex, Etten-leur NL
3.500.000 m2 3.000.000 m2 2.500.000 m2 2.000.000 m2 1.500.000 m2 1.000.000 m2 500.000 m2 0
Projecten van Cityroofs in Nederland
Gemeenschappelijke daktuin bij appartementencomplex Librije, Horst NL
5.000.000 m2 daken kunnen meer dan 35 kg/m2 dragen en zijn daarom geschikt voor groendaken.
700.000m2 leefdak
16%
13%
dakterras voor kantoren
Groendak bij wooncomplex ‘Oranjehof’, Vlaardingen NL
Recreatiedak bij zorgcentrum, Eersel NL 4
Cityroofs
Waarvan in 2013 700.000 m2 wordt ingericht. Dat is maar 14% van het totoaal.
speeldaken voor scholen
19%
52%
daktuinen voor ziekenhuizen en zorginstellingen
daktuinen voor appartementen
Behoefte In Nederland
Resultaat
Groei binnenstedelijk gebied met herontwikkelingsprojecten
Aantrekkelijke omgeving voor wonen, werken en welzijn
Behoefte aan extra leefruimte op het dak
Steden worden financieel economisch aantrekkelijk
Ondanks recessie gaat 50% van projecten nog steeds door
Biodiversiteit terug in leefomgeving
Experts in elevated landscapes Experts in elevated landscapes
5
Extensief Zeer geschikt voor lichtgewicht dakconstructies
Expert in spelen op daken Cityroofs richt daken op scholen volledig en veilig in met speel en spelmogelijkheden voor alle leeftijdscategorieën. Op verschillende ondergronden en niveaus passen wij alle gewenste bestrating toe.
4
Biodivers beplanting 15 mm
3
grassen/kruiden beplanting 15 mm
Biodivers beplanting 15 mm
2
Substraat 120 mm Gewicht 25,5 kg per m2 Verzadigd gewicht 36 kg per m2 10,5 liter per m2 waterbuffering
1
4
5
Gewicht 15 kg per m2
• Toepasbaar op de meeste vlakke en licht hellende daken • Weinig onderhoud • Minder wateroverlast • Minder energiekosten • Schoner afvalwater
2 2
Substraat 60 mm Gewicht 51 kg per m2 Verzadigd gewicht 72 kg per m2 21 liter per m2 waterbuffering
1
Drainagebaan 11 mm Voor waterafvoer van hemelwater Gewicht 2 kg per m2
1
Speeldak
DNS®
Sportdak
3
Biodivers Groendak
2
DNS®
DNS®
DNS®
Snel en eenvoudig ophogen en nivelleren van leefdaken en dakterrassen
DNS® 3
3
Educatiedak met moes- en kruidentuin
Voordelen
• Te gebruiken op lichtere dakconstructies tot 50 kg/m2 • Behouden van vlinders, bijen en vogels en andere fauna in de stad • Aantrekkelijker maken van de leefomgeving
sedum beplanting 15 mm
Voordelen
veiligheid op speeldak
Semi intensief Geschikt voor groendaken met biodiverse beplanting, waar een dikkere substraatlaag nodig is.
5
B de asiss Ov ch erd oo ek l kin g
Voordelen
• Zeer stabiel • Loopvlakken blijven droog • Beschermt de dakbedekking • Toepassing onder iedere afwerking mogelijk
1
Drainagebaan 11 mm Voor waterafvoer van hemelwater Gewicht 2 kg per m2
DNS® Ontmoetingsdak
DNS® ophoog-systeem
4
3
2
1
6
Intensieve begroeiing 30-1400 mm Afhankelijk van de dikte van de substraatlaag, kan het dak beplant worden met grassen, lage planten, kleine heesters en zelfs bepaalde bomen. Alleen planten met gevaarlijke wortelgroei als bamboe en riet komen niet in aanmerking. Gewicht 10-100 kg/m2
4
intensief substraat 200-500 mm Een mengeling van organische en minerale componenten maken een goede ontwikkeling van de beplanting mogelijk. Gewicht 170-425 kg/m2 Verzadigd gewicht 240-600 kg/m2 70-175 liter per m2 waterbuffering
3
Waterreservoirplaten 50 mm Deze platen van aangepaste steenwol dienen als extra waterreservoir en zorgen voor goede verankering van de wortels. Gewicht 6 kg/m2 Verzadigd gewicht 46 kg/m2 40 liter per m2 waterbuffering
2
Drainagebaan 11 mm Voor waterafvoer van hemelwater Gewicht 2 kg per m2
Cityroofs
Dreen®tegel
Dakbedekking Isolatie
1
Intensief
Kunstgras
3
kunstgras 20 mm
3
Geschikt voor zwaardere dakconstructies met toepassingen in: • Ontmoetingsdak school • Dakparken • Woonzorgcomplexen • Ziekenhuizen • Recreatiedaken
Een zachte, veilige en schone speelplaats voor kinderen
2
Granulight 50 mm Is een lichtgewicht vervanger van zand voor gebruik in funderingen
2
Voordelen
• Ondergrond dempt val • Geen kuilen en modder • Snel droog • Onderhoudsarm
1
Drainagebaan 11 mm Voor waterafvoer van hemelwater Gewicht 2 kg per m2
1
Voordelen
• Levensduur van het dak wordt verlengd • Verbetert de luchtkwaliteit • Biedt verkoeling aan onderliggende ruimtes • Dubbel gebruik van grondoppervlak Experts in elevated landscapes
7
Een beschutte daktuin Op de tweede verdieping van het appartementen complex hebben we een daktuin gerealiseerd, Heerlijk beschut en 10 meter boven de grond. Een prettige ontmoetingsplek met sierlijke banken en een hangende tuin. Overdag is er op de achter grond de vrolijke levendigheid van kinderen en jonge ouders rond het plein beneden. Buiten schooltijd wordt het plein afgesloten en heerst er volmaakte rust.
Oude Tol, Reeuwijk NL
Op speciaal verzoek van de architect heeft Cityroofs op het centrale binnenpleindak 580 m2 Spaans hardsteen met het DNS®-systeem gelegd. Daar bovenop hebben we de organisch gevormde hangende tuin geplaatst.
In de volgende editie leest u alles over recreëren op het dak van de toekomst. Wilt u meer informatie over de inrichting van het dak? Neem contact op met Mark Blaakman of Luc Urlings via
[email protected] of bel +31 (0)13 45 82 800
www.cityroofs.nl Colofon Redactie: Pien van Rijswijk, Roel Stavorinus en maan.nl concept en creatie Copy: AddiT Benelux
Illustraties: Explanation Design en maan.nl concept en creatie
Cityroofs is ontstaan uit Zoontjens BV met als doel nieuwe dakoploassingen in te zetten voor een beter leefklimaat. Zoontjens BV is onderdeel van CRH, plc.
Vormgeving en Opmaak: maan.nl concept en creatie Oplage: 2.000 exemplaren
De specificaties, constructies en details zijn opgesteld volgens de laatste stand van de techniek en met de grootst mogelijke zorg bijeengebracht. Cityroofs aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele fouten of onvolledigheden en de gevolgen daarvan. In het belang van vernieuwingen en verbeteringen behouden wij ons het recht voor om wijzigingen in de producten en systemen aan te brengen. Januari 2013
Experts in elevated landscapes
Cityroofs Centaurusweg 19 - 25 Postbus 61 5000 AB Tilburg
[email protected] www.cityroofs.nl T +31 (0)13 45 82 800 F +31 (0)13 45 82 809