DIENST. Tieners gaan zelf nadenken over hun waarheid. Luister naar ze en geef je tijd en oprechte liefde. Lastige ouders bestaan niet

Themanummer

Tieners in de kerk

T S N E DI auteur

Tieners gaan zelf nadenken over hun waarheid

Luister naar ze en geef je tijd en oprechte liefde Lastige ouders bestaan niet Elkaar vasthouden door verschillen te benutten Zijn we als gemeente gericht op discipelschap?

61e jaargang nummer 3

herfst

2013

In dit nummer 79 80 84 89 95 96 101 104 109 110 113 117

DIENST

61e jaargang nummer 3 Najaar 2013

Redactioneel Anne Jan Kruizinga Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst… Puberteit Moniek Mol Achtbaan van ontwikkelingen Verbinding André Maliepaard Hoe communiceer je met tieners? Bijbel op bezoek Op zoek naar tieners

Almatine Leene

Pastoraat Zorg voor tieners

Corien Rietberg

Geloofsopvoeding Anko Oussoren Lastige ouders bestaan niet Recensie Jenny Dekker-Vreugdenhil Musthave voor catecheten Kerkdienst Beleven en ontmoeten Column Een vrome dooddoener Diaconaat Gewoon doen! Jeugdbeleid Daag tieners uit!

Anko Oussoren

Janita Geertsema

Derk Jan Poel

Kerkrecht Kornelis Harmannij Regeltjeskerk of vrijheid

Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst… Anne Jan Kruizinga

DIENST geeft concrete toerusting en onder-

steuning, gericht op de dagelijkse praktijk in de gemeente, ten behoeve van bijzondere pastorale en/of diaconale taken in de gemeente. DIENST richt zich op ambtsdragers, predikanten, kerkelijk werkers en het gemeentepastoraat/diaconaat binnen de gereformeerde kerken (vrijgemaakt). Redactie: Henk Geertsema, Zwolle Peter van de Kamp, Zwolle Anne Jan Kruizinga, Hardenberg, hoofdredacteur Derk Jan Poel, Meppel Jacqueline van der Ziel, Zwolle, eindredacteur Redactiesecretariaat: Ebel Geertsema Kameelvlinder 16 3822 AR Amersfoort Telefoon: (033) 480 16 60 E-mail: [email protected] Administratie: J.A. Kiefte-Boersema Catharinadaal 33, 6715 KA Ede fax (084) 716 54 15 E-mail: [email protected]

Nieuwe abonnees en adreswijzingen dienen schriftelijk aan de administratie doorgegeven te worden. Betaling van abonnementsgeld te voldoen na ontvangst van acceptgiro of factuur. Abonnementsprijs:  7,20 per jaar. Gironummer 4921087 t.n.v. Stichting Dienst, Ede

Anko Oussoren

Redactioneel

Artikelen uit Dienst zijn opgeluidsdrager beschikbaar voor mensen die een leeshandicap hebben. Info: Stichting De Luisterpost / Bralectah, Zwolle (038 - 427 04 48). E-mail: [email protected] ISSN 0167 - 2401

Artikelen in Dienst zijn digitaal beschikbaar via de website:

www.blad-dienst.nl

Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst… In onze taal zou dit wel eens het bekendste spreekwoord over jongeren kunnen zijn. Dan bedoelen we dat wie jong is nog veel kan bereiken in het leven. Laten we hopen dat christenen daar ‘Deo Volente’ bij zetten of denken. Ons doopformulier leert ons ook nog iets anders: wie de jeugd heeft, heeft de Toekomst met een hoofdletter! En dat allemaal op grond van Zijn belofte die zichtbaar wordt in de doop. Wie in Hem gelooft zal eeuwig leven. Een grotere zekerheid bestaat er niet. Schijnzekerheden Toch maken velen zich zorgen over ‘de jeugd van de kerk’. Vanzelfsprekendheden uit het recente verleden over kerkgang, catechisatie, bijbelstudie en openbare geloofsbelijdenis, lijken niet meer te bestaan. En daar voelden we ons toch zo rustig onder. Dat dergelijke zekerheden ook wel eens schijnzekerheden zouden kunnen zijn, daar dacht eigenlijk niemand bij na. Wie de ontwikkelingen van de laatste jaren een beetje heeft gevolgd, weet dat het anno nu allemaal wel een beetje anders is. Dat jongeren (en ouderen) nog iedere zondag tweemaal onze erediensten bezoeken, is al lang niet meer vanzelfsprekend. Iets dergelijks kan ook gezegd worden over het deelnemen aan catechisatie en bijbelstudie en het doen van openbare geloofsbelijdenis. Volgens de statistieken zijn er ook steeds meer jongeren die onze kerken vaarwel zeggen. Ze voelen zich er niet meer thuis. Door geen of slechte begeleiding in een dergelijk proces, loert dan ook nog het gevaar dat zij uiteindelijk ook het geloof vaarwel zeggen.

Voor de direct betrokkenen komen dan de herinnering aan de doop weer naar boven. Met die mooie belofte dat wie de jeugd heeft ook de Toekomst heeft… Themanummer Onze jongeren, hoe ga je daar in de kerk mee om. Wie zijn ze, wat houdt hen bezig, wat verwachten ze van de kerk. En, misschien nog wel belangrijker, wat verwachten wij van hen? Als redactie vonden we het tijd worden om over dit onderwerp een themanummer te maken. We hebben Moniek Mol en Anko Oussoren, twee specialisten op het gebied van kerkelijk jongerenwerk, bereid gevonden om voor dit nummer als gastredacteuren met ons mee te denken en werken. Dat heeft geresulteerd in het nummer dat nu voor je ligt. Een breed scala aan onderwerpen komt voorbij. Van visie op het kerkelijk jongerenwerk tot het uitvoeren daarvan. Van de leefwereld van tieners tot hoe je met hen kunt optrekken. Van de ideeën van jongeren over kerkdienst en liturgie tot het praktisch inzetten van jongeren voor hulp en aandacht voor hun naasten. Daarnaast nog de bespreking van een aantal recente boeken die met het begeleiden van deze doelgroep te maken hebben. Kortom: een echt bewaarnummer voor ambtsdragers en alle anderen die binnen onze kerken met onze jongeren werken.

*

79

2013 DIENST

Puberteit: Achtbaan van ontwikkelingen

Puberteit

Achtbaan van ontwikkelingen

Moniek Mol

Tieners gaan zelf nadenken over hun waarheid Zo ergens tussen het negende en het twaalfde levensjaar rolt een kind de puberteit in. De periode waarin hij in een achtbaan van ontwikkelingen komt. Alles is er op gericht om een eigen ‘ik’ te ontwikkelen. Een eigen mening vormen, afzetten tegen ouders, ontluiken van seksualiteit… het hoort er allemaal bij.

Het tempo van allerlei veranderingen wisselt sterk per tiener. De ene tiener lijkt op zijn dertiende al haast volwassen, terwijl de ander vooral nog kind is. Dé tiener bestaat dus niet. Het is dan ook, in contact met tieners, de uitdaging om steeds weer te willen ontdekken welke unieke tiener je voor je hebt. Zo kun je het best aansluiten bij waar hij staat. Om je op weg te helpen, vind je hieronder een aantal typeringen die in veel gevallen herkenbaar en/of toepasbaar zullen zijn. (Waar in dit artikel ‘hij’ staat, kun je dit ook vervangen door ‘zij’.) pu•ber•teit (de; v) 1 tijd van seksuele rijping tussen kinderjaren en volwassenheid

balans op te maken wat er wel of niet bij hem past. Ook het ontwikkelen van een seksuele identiteit hoort hier bij. Aan het eind van de kindertijd merk je dat de vriendschappen met het eigen geslacht sterker worden en dat vanaf de puberteit het contact met het andere geslacht meer beladen en spannend wordt. Daarbij mogen tieners vanaf 12 jaar, wettelijk gezien, naar filmpjes en tv-programma’s met seksuele handelingen kijken. Echter het is niet alleen dat de aantrekkingskracht van het andere geslacht meer prominent wordt, seksuele identiteit gaat ook over welke rol de tiener heeft en krijgt als man of vrouw.

Emoties In deze periode gebeurt er van alles in het leven en lijf van een tiener. Geproduceerde hormonen lijken hen volledig Identiteit In de puberteit vindt de omslag in beslag te nemen. Deze hormonen zorgen van kind naar volwassene plaats. In deze pe- niet alleen voor lichamelijke, maar ook voor riode moet de tiener hard aan emotionele veranderingen. het werk met zijn identiteit. Zo kunnen tieners bijzonder Tieners zijn erg naar Wie wil ik zijn? Wie ben ik? gevoelig zijn, zonder vaak binnen gericht Kan ik van mezelf houden? zelf te snappen waarom, en Waar wil ik voor staan? Om heftig reageren op het onbedoor de tiener te laten ontdekken wie hij is, grip daarover bij anderen. Emotioneel zijn ze zal zijn leefomgeving groter worden, om de kwetsbaar en kunnen ze flinke stemmings-

80

DIENST 2013

wisselingen ondervinden. Tieners hebben de overtuiging dat alles wat zij meemaken uniek is. Anderen kunnen onmogelijk begrijpen hoe het voelt wanneer je vriendje het heeft uitgemaakt of wanneer je die voor jou belangrijke wedstrijd verloren hebt. Daarbij lukt het hen nog niet goed om zaken te relativeren. Egocentrisch Tieners zijn erg naar binnen gericht. De gedeeltes in de hersenen die te maken hebben met zelfgerichtheid zijn overactief in deze periode. Een tiener wordt eigenlijk asocialer (om zich uiteindelijk verder te kunnen ontwikkelen als een sociaal wezen). Ze hebben het gevoel dat iedereen naar hen kijkt en een mening over hen heeft. Ondanks dat ze erg op zichzelf gericht zijn, zijn goede vriendschappen erg belangrijk in deze periode. Meningsvorming In het begin van de puberteit hoor je in de uitlatingen van de tiener veel terug van de mening van hun ouders. Een tiener moet zich van zijn ouders los maken om vervolgens een eigen mening te ontwikkelen. De rol van leeftijdgenoten en oudere identificatiefiguren wordt voor de tiener dan ook steeds belangrijker. Via hen hoort de tiener nieuwe meningen en doet hij nieuwe inzichten op.

Puberbrein

Meer lezen over hersenontwikkeling bij tieners? Lees het boek ‘Het sociale brein van de puber’ van Eveline Crone en/of het artikel van David Dobbs verschenen in de National Geographic van oktober 2011 genaamd ‘Beautiful Brains’.

Hersenontwikkeling Tieners leren te plan- gaan. Dit omdat de sociale beloning (waardenen, organiseren en impulsen beheersen. In ring, respect, erbij horen) ontzettend belangde praktijk blijkt dat ze dit rijk is voor hen. Het horen bij alleen toepassen wanneer ze Het horen bij een groep is een groep is voor een tiener hier de motivatie voor hebvan grote waarde, sociale van grote waarde ben. Het tienerbrein kan deze uitsluiting doet letterlijk pijn vaardigheden prima aan, aan de hersenen. zolang ze maar het nut daarvan in ziet. Dit nut wordt sterk bepaald door de invloed van Kennisontwikkeling Aan kinderen en jonge vrienden. Zo zijn jongeren in de aanwezig- tieners kun je veel kennis kwijt, tot aan ongeheid van leeftijdsgenoten sneller geneigd hun veer het veertiende levensjaar. Daarna gaan grenzen te verleggen en/of tot het uiterste te ze meer bezig met het zoeken naar verbanden

81

2013 DIENST

Puberteit: Achtbaan van ontwikkelingen

Moniek Mol

en hebben ze duidelijk specifieke interesses ontwikkeld. In plaats van één grote vergaarbak worden ze kritisch over wat ze leren en vinden ze Impulsiviteit en sommige zaken (op dat monemen ment) niet interessant genoeg waardoor deze (tijdelijk) buiten spel komen. Van leergierig naar nieuwsgierigheid. Buiten de kaders Ten opzichte van volwassenen hebben tieners de mogelijkheid om breder te denken. Volwassenen hebben in gedachten al bepaalde richtingen gekozen, bijvoorbeeld over wat ze ergens van vinden of wat ze ergens mee willen. Bij tieners ligt dit (ook letterlijk in de hersenen) allemaal nog niet zo vast. Ook al is in het begin van de tienertijd die mening en het handelen van de ouder(s) nog zeer leidend, uiteindelijk gaat

de tiener toch op zoek naar het bredere kader om zijn eigen kaders te gaan bepalen. In de ogen van volwassenen kan dat nog wel eens leiden tot veel risico’s impulsiviteit en het nemen van veel risico’s, maar het levert ook prachtige dingen op. Het boek ‘Denk groot, doe sterk’ van de broers Alex en Brett Harris beschrijft hier tal van mooie voorbeelden van. Einde tienertijd Zo ergens tussen het veertiende en zestiende levensjaar sluit de tienertijd af, bij meiden is dit vaak eerder dan bij jongens. Je merkt dan dat hun zelfgerichtheid overgaat in meer naar buitengericht zijn. Ze leren zich in te leven in een ander en kunnen vanuit verschillende gezichtspunten onderwerpen, hun omgeving en zichzelf kritisch bekijken. Leefwereld van tieners Digital natives De huidige generatie jongeren wordt wel de ‘digital natives’ genoemd. Deze term wil zeggen dat de jongeren van vandaag geboren zijn in een wereld waarin internet en de computer altijd al een plek hadden. Zij kennen het leven niet zonder. Dat maakt dat zij er anders naar kijken dan volwassenen. Die kunnen zich bijvoorbeeld ergeren aan jongeren die alsmaar met hun mobiel bezig zijn, terwijl dit voor hen de normaalste zaak van de wereld is. Jongeren zijn vliegensvlug wat betreft technische vaardigheden. Zij lopen voorop in het gebruik van (mobiele) internetapparaten. Meer dan 85 procent van de jongeren gaat inmiddels ook online via de smartphone. Wikipedia en andere bronnen zijn dus altijd dichtbij. Het is dan ook niet per se interessant om veel te weten; het wereldwijde web biedt namelijk alle informatie en kennis. Het is goed je te realiseren dat internet in veel gevallen de eerst gebruikte bron is om informatie te ver-

82

DIENST 2013

zamelen. Dit geldt bijvoorbeeld ten aanzien van seksualiteit en problemen rondom identiteit. De waarheid Tieners groeien op in een andere tijd dan de volwassenen van nu. De samenleving is veranderd, er zijn andere waarden en nieuwe gewoontes. Zíj groeien op in een postmoderne samenleving, terwijl het merendeel van de gemeenteleden opgegroeid is in een moderne samenleving. In een moderne samenleving is kennis heel belangrijk en wordt er uitgegaan van een bepalende waarheid die leidt tot bepaalde normen. In de huidige maatschappij kan echter iedereen zijn eigen waarheid vormen en hebben. Wat jou aanspreekt, mag je verkondigen. Wanneer jij diep van iets overtuigd bent en dit ook kunt overbrengen, dan mag het er zijn. In plaats van ‘het grote verhaal’ van de groep te volgen, zal een tiener er - veel meer dan vroeger - voor zichzelf over moeten nadenken wat hij bijvoorbeeld wil met God en kerk. Tieners worden uitgedaagd om zelf na te denken over hun waarheid, over hun bron van zingeving. Zij zijn dan ook wel degelijk bezig met spiritualiteit. Sterker nog: geloven mag weer. Er is dus ruimte bij tieners voor Christus. Maar ook voor Boeddha, Mohammed of Shiva. Dat betekent dus ook, dat het voor hen veel moeilijker is om exclusief voor het christelijk geloof te kiezen.

Jong en Oud

Via www.praktijkcentrum.org zijn de dvd en de werkmap ‘Jong en Oud in de kerk’ te bestellen. Met achtergrondinformatie over verschillende generaties binnen de kerk, bijbelstudies en diverse werkvormen om met elkaar aan de slag te gaan.

Identificatie Voor jou als kerkelijk werker (overigens net zo goed als ieder andere broer of zus in het geloof) ligt hier dan ook een mooie taak. Om aan de tiener, in deze levensfase van volop zoeken naar de eigen identiteit, voor te houden dat hij zijn identiteit in Christus mag vinden. Door dit zelf voor te leven, uit te dragen, te getuigen van wat het voor jezelf betekent kind van God te mogen zijn!

Praktische tips

Ben je aan het werk met tieners in je gemeente? Dan is het ‘Handboek voor jeugdleiders’ goed bruikbaar. Dit is geschreven voor iedere jeugdleider in de gemeente en staat vol praktische tips. Je vindt er talloze werkvormen, ideeën voor gebed, tips om orde te houden en handvatten voor een goed gesprek. Goed om van a tot z door te lezen, maar ook bruikbaar als naslagwerk. Achterin het boek is een cd opgenomen waarop de rode draad van het boek in een uur verteld wordt. ‘Handboek voor jeugdleiders’, André Maliepaard en Henrike de Gier, 16,90 euro, Buijten en Schipperheijn

Moniek Mol is adviseur bij www.praktijkcentrum.org in Zwolle. Zij heeft veel ervaring in het werken met tieners en jongeren, binnen en buiten de kerk, en in advieswerk aan kerkelijk kinder- en jongerenwerkers. Verder is zij betrokken bij verschillende adviestrajecten binnen de GKv.

* 83

2013 DIENST

Verbinding: Hoe communiceer je met tieners?

Verbinding

Hoe communiceer je met tieners?

André Maliepaard

Luister naar ze en geef je tijd en je oprechte liefde

Eigenlijk heb ik een haatliefde verhouding met deze vraag: hoe communiceer ik met tieners. Alsof tieners buitenaardse wezens zijn die van een andere planeet komen. Het makkelijkste antwoord is: luister naar ze en geef ze het kostbaarste, misschien wel schaarste dat je anno nu hebt, namelijk je tijd en je oprechte liefde. Niet te ingewikkeld, gewoon. Tegelijk kom ik er niet zo makkelijk af. Wereldwijd verdienen communicatiebureaus goud geld aan het beantwoorden van deze vraag. Hoe communiceren we met deze vaak ongrijpbare generatie? Hoe binden we ze aan ons merk? Hoe zijn we relevant in het leven van tieners? Laten we eens wat zaken van dichtbij bekijken.

De grootste ontwikkeling die plaatsgevonden heeft in het leven van tieners ten opzichte van veel volwassenen is dat zij ´digital natives´ zijn, zoals het boek Generatie Z het noemt. Dat betekent concreet dat zij geen wereld kennen zonder toegang tot internet en alles wat daar te beleven is. Sterker nog, volgens hetzelfde boek willen tieners niet zijn op een plek waar ze geen toegang hebben tot dat wereldwijde web. ‘Generatie Z vindt dat ze niet kunnen functioneren zonder.’ Dat is een stevige constatering. Als straf je telefoon een week inleveren, is zo’n beetje het ergste dat je kan overkomen. Dan wordt de deur naar een belangrijk deel van je netwerk, van je leefwereld gesloten. Het boek ‘Maak je merk cool’ benoemt het als de kloof van het verschillend omgaan met de technologie binnen het ouder-kind paradigma. Social media In het centrum van dat online leven staan de sociale media. Dat zijn ‘media die je laten

84

DIENST 2013

socialiseren met de omgeving waarin je je bevindt’. Of als we de uitgebreide definitie daarvan pakken: ‘Een verzamelnaam voor alle internet-toepassingen waarmee het mogelijk is om informatie met elkaar te delen op een gebruiksvriendelijke en vaak leuke wijze. Het betreft niet alleen informatie in de vorm van tekst (nieuws, artikelen). Ook geluid (podcasts, muziek) en beeld (fotografie,

video) worden gedeeld via social media websites.’ Om te voorkomen dat het te technisch wordt, duiken we even de praktijk in van die media. De bekendste vormen voor tieners van sociale media zijn Facebook, Twitter, Wanalo en Tumblr. Tenminste op dit moment, want morgen kan dat anders zijn. Deze verschillende vormen van (micro)blogs worden veelal aangevuld met sociale apps op hun telefoon zoals Snapchat, WhatsApp, Kik, of Instagram. Daarbij gaat het vaak om direct boodschappen of beelden kunnen versturen. Ik zei: op dit moment, omdat de ontwikkelingen binnen deze media onvoorspelbaar en snel zijn. Hyves heeft het bijvoorbeeld heel lastig nu. De belangrijkste reden lijkt te zijn dat Hyves geen internationaal sociaal platform is, maar exclusief Nederlands. Met jongeren die steeds vaker en eerder de hele wereld over gaan voor stage, projectweek of backpack jaar, bleek dat netwerk te beperkt en wordt Facebook omarmd.

je directe echte leven, maar gaat meer over je dromen. Juist dat aspect is een tweede argument voor jongeren om de beweging van Facebook af te maken. Emerce, een blog dat veel publiceert over sociale media, beschrijft dat Facebook teveel zou gaan over het echte leven, terwijl de opgroeiende generatie hun identiteit meer zelf wil vormgeven.

Componeren Je kunt dus constateren dat tieners zich over het algemeen op meerdere sociale meMaar ook dat platform heeft niet het eeu- dia bewegen. Het is niet Facebook, Twitter of wige leven. Het gekke is dat de groei die nu Tumblr, maar Facebook, Twitter èn Tumblr. gaande is op Facebook – de snelst groeiende Ze kiezen de vorm die past bij situatie, persogroep daar zijn vrouwen van 55+ die foto’s nen en context. Om nieuwsgierige ouders te van hun kleinkinderen wilvermijden, bewegen ze zich len zien – ertoe leidt dat Ontwikkelingen binnen deze ook steeds weer op nieuwe een nieuwe generatie tieplatformen. Heel eenvoudig media zijn onvoorspelbaar en ners hun bakens aan het door toepassingen te gebruisnel verzetten is. En lijkt uit te ken waar hun ouders nog wijken naar Tumblr; dat nooit van gehoord hebben. platform draait meer om inspiratie, je kunt de Ze componeren op die manier hun eigen sodingen delen die je te gek vindt. Je komt daar ciale online leven. Dat maakt communiceren dus veel inspirerende beelden en uitspra- met tieners binnen dat online leven voor ieken tegen. Tumblr is minder gekoppeld aan mand die geen digital native is, ingewikkeld. 1. Dr. Jos Ahlers, René C.W. Boender, ‘Generatie Z’, derde druk, Bertram + de Leeuw Uitgevers 2. J. van de Bergh, M. Behres, ‘Maak je merk cool’, eerste druk 2011, Academic Service 3. Definitie van www.social-media.nl

85

2013 DIENST

Verbinding: Hoe communiceer je met tieners?

André Maliepaard

De vraag die veel jeugdleiders mij stellen, is dan ook terecht: moet je het eigenlijk wel willen om alles bij te houden wat er op dit gebied gebeurd?

heeft. Maar probeer op een ander level in te steken. Kijkend naar de ontwikkelingen in de sociale media probeer ik te duiden wat er gaande is. Wat is de diepere laag? Wat zegt een trend over onderliggende waarden en behoeften? Hoe helpt het begrijpen van deze nieuwe media mij om bij het hart te komen van de nieuwe generatie? Laten we dat eens verkennen.

Het is voor mij als beroeps jeugdwerker al hard werken om een beetje op de hoogte te Wat je kunt duiden in al deze media, is dat de blijven van de laatste ontwikkelingen. Ik beweging is dat je zelf het centrum bent van kom steeds meer tot de conclusie dat het ant- dat sociale web dat je bouwt. ‘Generatie Z woord op die vraag moet zijn: nee. Je moet neemt steeds vaker beslissingen vanuit zichhet niet willen om alles bij te houden en zeker zelf, als individu. Dat is individualisering. niet willen om ook alles te doen. Allereerst Maar dat betekent niet dat ze minder afhanomdat je die slag toch gaat verliezen. De ont- kelijk worden van anderen of minder rekewikkelingen gaan sneller dan jij en ik ze kun- ning houden met anderen. Dat is individuanen volgen en daarmee loop je eigenlijk altijd listisch.’ standaard achter de muziek aan. Jongeren die nu opgroeien, zijn digital natives en wij niet. Hoewel het dus gaat om jouw volgers, jouw Dat is gewoon een feit en dat is geen waarde- vrienden, jouw updates, is er wel in sterke oordeel. Als we energie willen steken in het mate verbondenheid met anderen in dat netcommuniceren met jongewerk. En krijgen die anderen, willen we die energie Online contacten krijgen pas ren in het offline leven pas niet verliezen aan de laatste in het offline leven betekenis betekenis. De combinatie hypes en trends. We willen van online en offline is esdaadwerkelijk commusentieel. Een analyse die niceren met die gasten, van hart tot hart. Of in de kern niets anders is dan liefde krijgen, zoals een wereldwijde marketeer zegt: online vriendschappen hebben, erbij horen, genemedia kan sociaal gedrag faciliteren, maar genheid ontvangen en jezelf verbonden wegeen betekenis geven. Mensen (en dus ook ten. jongeren) zijn ‘gemaakt’ voor offline interactie. Jongeren prefereren face-to-face contact, Landingsplekken sterker nog, deze organisatie zegt dat online Als je via die bril naar de nieuwe media leven betekenisloos is als er ook geen offline gaat kijken, dan spreken we toch meer decomponent aanwezig is. zelfde taal als we misschien aan het begin van dit artikel dachten. Het gaat om zaken Diepere laag die wij ook herkennen. Dat raakt aan het Dat wil niet zeggen dat het volgen van de diepste van ons mens-zijn: het verlangen om ontwikkelingen op dit gebied geen waarde je geliefd en gekend te weten. Dan ontstaan 4. Generatie Z, p. 48

86

DIENST 2013

er ook landingsplekken in het leven van tie- en tieners: waarom zou je überhaupt wilners waar we van hart tot hart met elkaar op len communiceren met die gasten? Wat is je weg kunnen gaan. Wellicht met andere vor- agenda? En… hoe verborgen is die agenda? men dan wij kennen, maar wel vormen die de Voor doorsnee marketeers is het wel duidemoeite zijn om te verkenlijk. Zij willen hun merk .. nen. Want ook in dat online Waarom zou je uberhaupt wil- verbinden aan jongeren en leven moeten jongeren leals ze heel eerlijk zijn, dan len communiceren met die ren wat het betekent om met willen ze gewoon geld vergasten? Jezus te leven. dienen. Dat roepen ze dan weer niet te hard, want juist Ben je bereid je tijd en liefdat werkt averechts. Zorg de te geven aan tieners? Als je concreet tijd dat je merk cool is, want als je merk cool is, met ze doorbrengt in een club, bij je thuis, dan gaan jongeren vanzelf je merk kopen. Zo tijdens een strandwandeling, bij de koffie na is de gedachte. een net iets te lange dienst, dan ontstaat de Maar wat willen wij als kerk met jongeren? context waarin echte communicatie mogelijk Is het zo eenvoudig dat het draait om de coolwordt. En dat communiceren begint dan heel factor, zoals het boek ’Maak je merk cool’ eenvoudig met begrijpen. We kunnen pas ons wil doen geloven? Wat is onze agenda? goed communiceren als we echt begrijpen En hoe verborgen is die? Wij richten ons in wie er tegenover ons zit. de kerk over het algemeen niet op een verdienmodel dat gebaseerd is op het uitgavenpatroon van jongeren. Onze agenda gaat over Probeer eerst te begrijpen en dan begrede eeuwigheidswaarde van jongeren. We pen te worden, uit ‘De zeven eigenschapwillen ze graag verbinden met Jezus Chrispen van effectief leiderschap’ van Stephen tus, we willen graag dat ze een koninklijk leR. Covey. ven leiden, dat ze in de hemel komen. Leven delen Dit heeft alles te maken met je mindset, je Toch? Alhoewel. Ik spreek steeds vaker houding, je wil om uit je eigen veilige zone jeugdleiders die zeggen: ik wil niks met tiete stappen en in de wereld van die ander, van ners. Als ik met ze doorpraat hierover blijkt tieners te stappen. Op zich dat ze dan eigenlijk willen Ik wil het geloof niet opdrin- zeggen: ik wil het geloof niet een nieuw inzicht, maar wel eentje die een stap niet opdringen aan tieners. gen aan tieners dieper gaat dan waar we Als een soort reactie op het over het algemeen op doegesprek rondom relationeel len met het begrip relationeel jeugdwerk in jeugdwerk; of je ‘relatie’ niet misbruikt als je jeugdwerkland. die aangaat om het evangelie te brengen. Ze willen juist heel veel met tieners! Ze willen Wat is je agenda? Vervolgens komt de vraag bovendrijven die we nog helemaal niet onder de loep hebben genomen. Dat vergeten we misschien midden in al dat gepraat over social media

87

2013 DIENST

Bijbel op bezoek: Op zoek naar tieners

André Maliepaard

er zijn voor ze, met ze onderweg gaan, dwars door de weerbarstigheid van het leven, in de ups en downs daarvan. Ook als jongeren niet op weg gaan met God, willen deze leiders er voor hen zijn. Dat vind ik persoonlijk iets anders dan niks willen. Dat gaat om present zijn, je leven een stukje delen. Daar mag je best open en eerlijk over zijn. Zo komen we wat mij betreft steeds dichter bij de kern van het antwoord op de vraag van dit artikel. Communiceren met tieners die als digital natives leven in een sociaal media landschap doe je pas als je echt je leven met hen deelt. Ze eerst probeert te

begrijpen en geen verborgen agenda erop nahoudt. Luister naar ze en geef ze het kostbaarste, misschien wel schaarste dat je anno nu hebt, namelijk je tijd en je oprechte liefde. En laat in dat gedeelde leven zien wat het betekent om te leven in verbondenheid met Jezus Christus. André Maliepaard is teamleider bij het Nederlands Gereformeerd jeugdwerk en jeugdwerker van de NGK Ede. Daarnaast schrijft hij een wekelijkse column voor de EO over het doorgeven van geloof aan jongeren en spreekt hij regelmatig voor jongeren in jeugddiensten.

*

Bijbel op bezoek

Op zoek naar tieners

Lucas 2:49:‘Waarom hebt u naar me gezocht?’

Het enige verhaal in de Bijbel over Jezus’ jeugd is, op z’n zachtst gezegd, een vervelende gebeurtenis. Jezus is nog maar twaalf jaar oud als zijn ouders ontdekken dat hij vermist is.

Het jaarlijkse feest in Jeruzalem is afgelopen en massa’s mensen stromen de stad weer uit. Jozef en Maria veronderstellen dat hun zoon samen met vrienden of andere bekenden bij het reisgezelschap is. Maar na een dag reizen is het toch vreemd dat ze hem nog niet zijn tegengekomen. Ze gaan op zoek en de ongerustheid neemt snel toe; hij is nergens te bekennen. Wat kan er zijn gebeurd? Is hij ontvoerd, verdwaald of ergens vast komen te zitten? Amber Alert was er niet; ze besluiten om terug te gaan naar de stad.

Je kunt je voorstellen dat ze ontzettend opgelucht waren, maar tegelijkertijd ook ontzet: ‘Kind, wat heb je ons aangedaan?’. En alsof hij hun onvermoeide zoeken niet waardeert, antwoordt hij bijna brutaal: ‘Waarom hebt u naar me gezocht?’. Met andere woorden; waarom waren jullie bezorgd want dat was helemaal niet nodig! Wisten jullie niet waar ik kon zijn? Nee, blijkbaar niet. Ze hadden zoveel zorgen dat ze niet bedachten dat Jezus misschien wel op een hele veilige plek was; in de tempel.

Angst in het hart Met angst in het hart zoeken Maria en Jozef dagenlang naar Jezus. Niet elke ouder maakt gelukkig zoiets vreselijks als een vermissing mee. Maar ook als je kind niet letterlijk ‘kwijt’ is, kun je het gevoel hebben alsof hij of zij ‘zoek’ is. Ouderen snappen vaak niet waar jongeren mee bezig zijn want het lijkt of ze helemaal hun eigen gang gaan, zoals Jezus deed. Dat kan zorgen baren; wat doen tieners allemaal zonder dat je het weet? Waarom willen ze niet meer naar de kerk en gaan ze een andere weg? We zoeken ze overal, maar het lijkt er niet op dat we ze vinden.

Vertrouwen nodig Jozef en Maria moesten hun zoon leren loslaten want hij ging zijn eigen weg. Ze begrijpen dat niet (2:50). En dat geldt voor ons ook vaak. Natuurlijk zijn onze jongeren geen Jezus, maar we kunnen uit dit verhaal wel iets leren. Dat tieners hun eigen weg gaan, we soms op verkeerde plekken naar hen zoeken en dat ze misschien wel vaker op veiliger plekken zijn dan we denken. We zijn bang dat ze allemaal verkeerde dingen doen, maar ze hebben juist vertrouwen en vrijheid nodig zonder ‘gezocht’ te worden of bezorgde blikken te krijgen. En dan kom je ze op hun weg vanzelf wel weer tegen. Dr. Almatine Leene is werkzaam bij de Academie Theologie van de Gereformeerde Hogeschool te Zwolle.

Bijna brutaal En dan… eindelijk, na drie uitputtende dagen vinden Maria en Jozef hun zoon terug!

88

DIENST 2013

Almatine Leene

*

89

2013 DIENST

Pastoraat: Zorg voor tieners

Pastoraat

Zorg voor tieners

Zien en kennen vormen de basis Corien Rietberg

Het hele jeugdwerk staat. Er is voor de diverse leeftijden club georganiseerd, de ruimte is aangekleed en de methode aangeschaft. Ook het catechesewerk is helemaal rond. Het jeugdwerk lijkt in kannen en kruiken… totdat iemand de vraag stelt: wat moeten we toch met dat tienerpastoraat aan? Moeten de wijkouderlingen daar wat mee als die de ouders bezoeken? Of moeten we daar ook nog wat voor organiseren? En hoe doen we dat dan? In dit artikel willen we je een eindje op weg helpen… Want de mogelijkheden voor pastorale zorg voor jongeren van de gemeente liggen in het jeugdwerk dat er al is!

Een aantal maanden geleden sprak ik een jeugdouderling die jaarlijks alle jongeren van de gemeente bezocht. Dat vroeg een enorme tijdinvestering van deze man. Maar de persoonlijke gesprekken waarop hij gehoopt had, kwamen niet. Eigenlijk had hij het gevoel dat de jongeren niet op hem zaten te wachten. Sterker nog, hij had het gevoel dat ze hun tijd gewoon uit zaten omdat het van hun ouders moest. Verschil met volwassenen Jongeren en volwassenen verschillen nogal van elkaar… Dat lijkt een open deur… Maar als het om pastoraat gaat, lijken we nog vaak in de valkuil te stappen jongeren op dezelfde manier te benaderen als volwassenen. In tegenstelling tot jongeren zijn volwassenen eerder bereid tijdens een jaarlijks bezoekje een open gesprek aan te gaan of op zoek te gaan naar iemand om te praten als ze problemen hebben. Een tiener is naar binnen gericht en heeft als het ware een muurtje om zichzelf gebouwd. Het lijkt erop alsof ze alle processen die zich van binnen afspelen, proberen te bescher-

90

DIENST 2013

Wil je de basis van zorg aan jongeren goed neerzetten dan wordt er wel wat van de Een ander verschil is dat jongeren veel jeugdleiders en catecheten gevraagd: meer op zoek zijn naar rolmodellen. Er zijn • Gaan voor de relatie. Vraag de jeugdjeugdleiders nodig, ouders en ouderen die leiders om een relatie aan te gaan met een op een authentieke manier geloven en dat aantal jongeren. Dat gaat dus verder dan met jongeren willen delen. Mensen aan alleen de activiteit draaien. Ook daarbuiwie zij zich kunnen spiegelen. Mensen die ten liggen tal van mogelijkheden om conGod een gezicht geven, handen en voeten. tact met de jongeren te hebben. Mensen aan wie ze merken dat ze met God • Long term commitment. Een relatie leven en dat verandering mogelijk is. Zulke opbouwen kost tijd! Vraag daarom aan levens zullen inspireren en jongeren verjeugdleiders om zich minimaal vier jaar te langend maken naar God. (uit ‘Handboek verbinden. voor kinder- en tienerpastoraat’) • Gebed. Aandacht en zorg voor jongeren gaan hand in hand met gebed. Een veel geBrede basis hoorde uitspraak in het jeugdwerk is dan Het zien en kennen van jongeren vormt ook: ‘Praat eerst eens met God over je jonde basis van goede zorg aan hen. De meeste gere voordat je met je jongere over God kansen daarvoor liggen in het jeugdwerk gaat praten’. zelf. De clubleiders en catecheten zien de • Houden van… In het leven van Jezus jongeren wekelijks of tweewekelijks en kunnen we zien hoe Hij echt van mensen hebben de mogelijkheid hield. Hij keek niet naar een vertrouwensband met uiterlijkheden of dingen Praat eerst eens met God jongeren op te bouwen. waarin ze verschilden. over je jongere voordat je De brede basis die de hele Nee, Jezus zag de persoon met je jongere over God zorg voor jongeren draagt, en de nood en had mensen gaat praten is dat het jeugdwerk reonvoorwaardelijk lief. Als lationeel wordt vormgewe Zijn voorbeeld volgen, geven. Daarvoor is het nodig om met vaste gaan (soms na lang wachten) deuren open groepen en vaste leiders te werken waar elk die anders gesloten blijven. van de leiders een aantal jongeren onder zijn • Samen optrekken. Samen dingen doen, hoede heeft. Door de jongeren onder de leiwaarbij er gelegenheid is voor een goed ders te verdelen, blijft het behapbaar voor de gesprek, is een goede manier om jongeren leiding. Nog belangrijker is: je merkt het wat te leren kennen. sneller op wanneer het even niet zo goed gaat • Leven delen. ‘In die gezindheid, vol liefmet een jongere. de voor u, waren we niet alleen bereid u te Daarnaast is het nodig om goed bij te houden laten delen in Gods evangelie, maar ook welke jongeren er komen en deze presentiein ons eigen leven. Zo dierbaar was u ons lijsten te vergelijken met andere onderdelen geworden.’ (1 Tessalonicensen 2:8) We van het jeugdwerk. Het kan zomaar zijn dat kunnen een voorbeeld nemen aan Paulus een jongere die niet naar club komt wel trouw die dit concreet maakte in zijn leven. Hij de catechisatie bezoekt. Door de gegevens liet andere mensen bij hem naar binnen onderling uit te wisselen, voorkom je dat er kijken, deelde zijn leven met hen en creiemand over het hoofd wordt gezien. ëerde op deze manier het vertrouwen bij

Spiegelen

men. De weg naar het hart van de jongere is dan ook die van de relatie. Eerst moet er vertrouwen opgebouwd worden. Pas als ze voelen dat jij ze oké vindt en bereid bent jouw tijd en aandacht in ze te investeren, mag je voorzichtig een kijkje achter de muren nemen.

91

2013 DIENST

Pastoraat: Zorg voor tieners

Corien Rietberg

de mensen om meer van zichzelf te laten zien. • Toerusting. Naast dat elke gemeente moet zorgen voor goede toerusting van de jeugdleiders (denk hierbij aan gesprekstechnieken, orde of omgaan met weerstand) is het ook belangrijk dat een jeugdleider zorgt dat zijn eigen ‘tank’ gevuld blijft. Als je zelf investeert in je relatie met God laat je aan jongeren zien dat een leven met God de moeite waard is.

Grootste voorbeeld

Werkelijke pastorale zorg heeft een domino-effect dat nauwelijks overschat kan worden. Uiteraard is hierin het grootste voorbeeld de pastorale zorg van Christus. Hoewel Hij slechts in een klein gebied zichtbaar was, en in de korte tijd van 3 jaar, is Zijn invloed op de menselijke geschiedenis groter dan die van enig ander, en dat zal zo blijven. Wanneer we ons in liefdevolle zorg uitstrekken naar jonge mensen weten we niet hoe groot de invloed van onze daad kan zijn. (‘Pastorale zorg voor jonge mensen’, Mark Vernon, uitgeverij VoorhoeveKampen) Buiten beeld Als het basispastoraat staat, zijn de jongeren die actief deelnemen in beeld en is er zicht op de jongeren die dat niet doen. Voor de jongeren die binnen het jeugdwerk niet in beeld zijn, kun je een team of buddygroep samenstellen die deze jongeren bezoeken of ontmoetingen organiseren. Het doel van deze vorm van pastorale zorg is niet om de jongeren terug in het jeugdwerk of de kerkbanken te krijgen. Maar om de jongeren te laten weten dat zij er ook bij horen! Dat er vanuit de kerk iemand is die een open oor en hart voor ze heeft. Waar ze terecht kunnen met vragen

92

DIENST 2013

en problemen. Gesprekken met deze jongeren zijn vaak niet de makkelijkste, in veel gevallen zul je op weerstand stuiten. Het is dan ook aan te raden om een dergelijk team te ondersteunen met training op het gebied van gesprekstechnieken en omgaan met weerstand.

Toerustingsavond

Er zijn verschillende mogelijkheden om jeugdleiders of een jeugdpastoraal team toe te rusten. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan een toerustingsavond. De volgende organisaties zouden zo’n avond kunnen verzorgen. Het actuele aanbod kun je vinden op de website. • Praktijkcentrum (www.praktijkcentrum.org) • NGJ (www.ngkjeugdwerk.nl/) • CGJO (www.cgjo.nl) • Stichting Chris (www.chris.nl) Praktijkcentrum en Stichting Chris hebben een cursus kinder- en tienerpastoraat. In beide cursussen komen de basiselementen voor goede zorg aan jongeren aan bod en worden specifieke problemen behandeld. Ze leggen een stevige basis onder het kinder- en tienerpastoraat in de gemeente. Weerbaar Een ander belangrijk onderdeel van basiszorg aan jongeren is ze weerbaar maken. Een goed zelfbeeld, zelfvertrouwen en kennis over bijvoorbeeld alcohol, drugs en seksualiteit zijn belangrijke onderdelen. Uit de praktijk blijkt dat een negatief zelfbeeld vaak de basis is van problemen bij jongeren. Het is enorm belangrijk dat jeugdleiders, catecheten en jongerenpastors het zelfbeeld van jongeren positief stimuleren. Waardering, bemoediging, motivatie en verantwoordelijkheid dragen bij aan zelfvertrouwen. Als je

weet wie je bent, ben je minder ontvankelijk Extra zorg voor groepsdruk… Als je jongeren kent, weet je ook wanOok kennis over onderwerpen zoals alcohol, neer het niet zo goed met ze gaat. Het loopt drugs en seksualiteit maken jongeren weer- thuis of op school niet zo lekker. Ze zijn verbaar. Weten hoe jongens en meiden van el- ward en verdrietig omdat ouders gaan scheikaar verschillen, hoe mooi den of omdat er een dierbaAls je weet wie je bent, ben re is overleden. In deze geGod seks bedoeld heeft en wat de gevolgen zijn als vallen kan de jeugdleider, je minder ontvankelijk voor je er anders mee om gaat, mentor of buddy de jongere groepsdruk… maakt jongeren zelfbeondersteunen door een luiswuster. Deze onderwerpen terend oor te bieden, de moeten dan ook een plek jongere te bemoedigen of hebben in de basiszorg voor jongeren en een door bijvoorbeeld een kaartje te sturen. onderdeel zijn van het programma van het Deze pastorale zorg vraagt wat meer van de jeugdwerk. jeugdleider dan het basispastoraat. Goede toerusting en coaching zijn daarom belangrijk. Een jeugdouderling en/of een team met LEV! gemotiveerde goed opgeleide mensen zouLEV! is een uniek weerbaarheidsprogramden de jeugdleiders kunnen ondersteunen. ma voor scholen, kerken en verenigingen. Dit team kan ook ingezet worden voor de Het is speciaal geschreven voor jongeren jongeren die niet in beeld zijn in het jeugdvan 11 tot 18 jaar en wordt gegeven aan werk. jongeren in groepsverband. De training Bij deze zorg voor jonge mensen trek je een daagt jongeren op een interactieve en aantijdje wat intensiever met jongeren op. Het sprekende manier uit tot het maken van is daarom belangrijk om daar, samen met de verantwoorde keuzes. Kijk voor meer injongere, duidelijke afspraken over te maken formatie op www.chris.nl/lev! zodat je weet wat je van elkaar kunt verwachten. Een paar tips: • Doe wat je belooft! • Communiceer duidelijk het doel van de gesprekken. • Wees duidelijk over jouw rol (voer je het gesprek als jeugdleider, jongerenpastor of op persoonlijke titel). • Wees jezelf. • Stel open vragen en vraag door. • Doe het niet alleen. Laat je ondersteunen en coachen door een jeugdouderling of jeugdpastoraal team. • Ken je grenzen in tijd, investering en kunnen. Zorg goed voor jezelf! Door duidelijke afspraken te maken, voorkom je dat je over je eigen grenzen heen gaat. Daarnaast is belangrijk om te weten dat voor

93

2013 DIENST

Pastoraat: Zorg voor tieners

Corien Rietberg

sommige problemen professionele zorg nodig is.

• Wees geduldig. • Maak in overleg met de jongere de kring om hem of haar heen groter (denk hierbij aan ouders, jeugdouderling, predikant, mentor van school of het school maatschappelijk werk).

Bijzondere zorg Sommige jongeren zijn zo beschadigd of zitten zo in de knel, dat er meer nodig is dan extra aandacht en een goed gesprek. Deze jongeren moeten worden doorverwezen naar de professionele hulpverlening. De jeugdouZijn liefde doorgeven derling of een jeugdpastoraal team moet volWat de problemen van jongeren zijn, wat doende kennis in huis hebben om de signalen ze ook uitgespookt hebben, Gods hart gaat te herkennen en te weten waarnaar deze jonnaar hen uit. Vraag God jou te vullen met geren doorverwezen kunnen worden. Er zijn Zijn liefde voor jongeren, zodat ze door jou verschillende mogelijkheden om je daarvoor heen Zijn liefde mogen ervaren. Hij kan en te laten toerusten. Kijk voor een actueel aanwil ons gebruiken om Zijn liefde door te gebod op www.zorgvoorjongeren.nl . Daar kun ven aan deze doelgroep. Wat een eer! (uit je ook een overzicht van hulpverlenende in‘Handboek voor kinder- en jeugdpastostanties vinden. raat’) Het doorverwijzen van een jongere naar de professionele hulpverlening betekent niet dat je het contact met deze jongere beëindigt. Het is van onschatbare waarde als je juist dan Jeugdouderling nog naast de jongere blijft staan. De relatie Als je op deze manier het jeugdpastoraat blijft zo behouden, je hoeft het contact niet vorm geeft in de gemeente dan is de rol van opnieuw op te bouwen als het wat beter met een jeugdouderling (of kerkenraad) meer fade jongere gaat. ciliterend, coachend en ondersteunend. Tijd Belangrijke tips voor bijzondere zorg: en kennis worden zo effectief mogelijk inge• Neem de jongere serieus. zet. Hij heeft zicht op wie er in beeld zijn en • Oordeel niet. zorgt ervoor dat de jongeren die niet in beeld • Beloof geen geheimhouding. Je zet jezelf zijn, bezocht worden (of doet dit zelf). Het dan klem, zodat je geen hulp meer kunt aansturen van een jeugdpastoraal team, het inschakelen. Bespreek samen wie je er organiseren van toerustingen, het coachen en eventueel bij kunt beondersteunen van de jeugdtrekken. Het is van onschatbare waar- leiders en jeugdpastors • Bid voor, en als de jonbehoren dan tot zijn taken. de als je juist dan nog naast gere het goed vindt, ook Om dit zo goed mogelijk te de jongere blijft staan met hem of haar. kunnen doen, is het belang• Ga de jongere niet anrijk dat de jeugdouderling ders behandelen. Dit een duidelijke visie heeft maakt hem of haar een ‘speciaal geval’. op jeugdpastoraat en de weg weet in hulpver• Wees trouw. lenersland. De eerder genoemde organisaties • Bemoedig en bevestig de jongere. kunnen ook wat betekenen in het toerusten en • Wees open en eerlijk. Hanteer geen ver- ondersteunen van een jeugdouderling en/of borgen agenda. kerkenraad op het gebied van jeugdpastoraat.

94

DIENST 2013

Corien Rietberg is jeugdwerkadviseur bij stichting Chris. In haar werk begeleidt ze kerken bij het opzetten en/of verdiepen van het jeugdpastoraat. Daarnaast is zij docent

*

en coach bij de cursus kinder- en tienerpastoraat van stichting Chris en verzorgt zij landelijk toerustingen en trainingen voor jeugdleiders over pastorale zorg aan jongeren.

Handboek

Meer over pastorale zorg voor jongeren, de visie op kinder- en jeugdpastoraat en het omgaan met specifieke problemen staat in het ‘Handboek voor kinder- en jeugdpastoraat’. Het is bedoeld voor iedereen die betrokken is bij kinder- en jongerenwerk en zich wil laten toerusten op het gebied van zorg aan kinderen en jongeren. ‘Handboek voor kinder- en jeugdpastoraat’, Corien Rietberg en Corjan Matsinger, 18,90 euro, Buijten en Schipperheijn

95

2013 DIENST

Geloofsopvoeding: Lastige ouders bestaan niet

Geloofsopvoeding Lastige ouders bestaan niet

Samen het beste zoeken voor ‘onze’ kinderen

Tips voor ouders Anko Oussoren

Onlangs gaf ik een training over de ontwikkeling die tieners doormaken en hoe we daar thuis en in het pastoraat mee kunnen omgaan. Eén van de deelnemers zei: ’Had ik dit maar eerder geweten, toen mijn eigen kinderen zo jong waren’. In de opmerking klonk pijn en tegelijk opluchting door. Voor haar vielen veel situaties die ze meemaakte met haar eigen kinderen op de juiste plaats. Mij bevestigde het dat opvoeden niet zo vanzelfsprekend is. En dat in het pastoraat niet altijd aandacht is voor de betekenis en rol van ouders in de geloofsopvoeding. In dit artikel wil ik daarom laten zien hoe belangrijk ouders zijn bij de geloofsoverdracht aan tieners en aangeven welke rol ambtsdragers hierin hebben. Om zo duidelijk te krijgen hoe de kerk ouders kan ondersteunen bij de geloofsopvoeding.

Opvoeden, alle ouders hun geloof beleven en uitHoe ouders hun geloof uitdoen het, het lijkt de nordragen, is zelfs belangrijker maalste zaak van de wedragen, is zelfs belangrijker dan het jeugdwerk en/of het reld. Maar ik kom er als vabezoeken van kerkdiensten. dan jeugdwerk of kerkder achter dat dit helemaal In het boekje ‘Geloof, hoop dienst niet zo eenvoudig is. Als ik & tieners’ van Youth for hier eerlijk over spreek met Christ staan meerdere vraandere ouders, dan krijg ik dat vaak ook te- gen van ouders beschreven. Vragen als: rug. Er gebeurt veel in de tienerjaren. Alles is er Moet je grenzen stellen aan seksualiteit? En op gericht om een eigen ‘ik’ te ontwikkelen hoe doe je dat? Wat is de rol van rituelen in en daarbij hoort ook het afzetten tegen ou- je gezinsleven? Hoe kun je bidden voor je ders. Alleen, de invloed van ouders is en blijft kinderen? Stel ik kerkgang verplicht of laat ontzettend belangrijk. Ik hoor ouders wel ik mijn tiener vrij? Hoe geef je het verdriet eens zeggen dat ze bijna geen invloed meer een plek als je kinderen zeggen niet meer te hebben. Dit is echter niet zo, ouders hebben geloven. juist ook in die tienertijd een cruciale rol. Vooral de manier waarop ze impliciet een Het zijn vragen die veel herkenning oproevoorbeeld zijn voor tieners. En ook als het pen en die alles te maken hebben met hoe ougaat om het nemen van belangrijke beslis- ders hun kinderen opvoeden, maar het boekje singen waarbij het advies van de ouders ge- kan ook ambtsdragers helpen in de contacten vraagd en gewaardeerd wordt. Hoe ouders die ze hebben met tieners.

96

DIENST 2013

Het boekje ‘Geloof, hoop & tieners’ kun je gratis bestellen bij YfC op www.geloofhooptieners.nl.Ik kan aanbevelen om het te lezen. In dit boekje staat informatie over de ontwikkeling van tieners, aangevuld met interviews met mensen en 27 tips voor geloofsopvoeding voor ouders.

Leren loslaten Iemand zei eens tegen mij: ‘Het ergste dat je kan overkomen is dat je geboren wordt in een gezin waar te veel liefde is’. Ik heb vaak over dit citaat nagedacht en kom er steeds meer achter dat er een kern van waarheid in zit.

volgende verhaal vertellen en dat illustreert de kern van het loslaten: Een man loopt met zijn hond iedere dag hetzelfde rondje in het park. De hond zit altijd aangelijnd en probeert iedere keer als hij wordt uitgelaten los te komen. Hij wil vrijheid en doet er alles aan om niet rustig naast zijn baasje te lopen. Tot het moment komt dat de man de hond loslaat en zegt: ga maar. De man vervolgt vervolgens zijn rondje in het park en tien minuten is hij zijn hond ‘kwijt’. Totdat hij vanachter de struiken in een keer tevoorschijn komt en naast hem komt lopen. Vanaf die dag loopt de hond altijd los naast zijn baasje in het park.

Ouders moeten leren om hun kinderen los te laten. Tieners moeten loskomen van hun ouders. Kinderen zijn niet van ons, we krijgen ze tijdelijk onder onze hoede. Ouders hebben de taak kinderen op te voeden, zodat ze zelfstandig in het leven kunnen staan. Als ouder wil je je kind vasthouden, beschermen en bewaren voor gevaren. Maar zeker tieners hebben ruimte nodig. Ruimte om te ontdekken wie ze zijn, wat ze kunnen en wat ze willen. Machteloos gevoel Het zit in ouders om kinderen vast te houden, Hoewel de invloed van ouders op tieners maar juist daardoor ontstaat de kans dat tie- nog steeds groot is, wil dat niet zeggen dat ners vroeg of laat ontsporen en/of niet leren tieners de weg kiezen die hun ouders voor op hun eigen benen te staan. Tieners moeten ogen hebben. Of om in het beeld te blijven, experimenteren en daar dat de hond weer terugkeert ruimte voor krijgen. Tieners hebben ruimte nodig naar zijn baasje en rustig Maar tegelijkertijd hebben naast hem gaat lopen. Het en duidelijke kaders ze ook kaders nodig. Kais dan ook niet vanzelfspreders die goed onderbouwd kend dat tieners het geloof zijn en waar ze tegen aan moeten kunnen van hun ouders overnemen. Geloven is en schoppen. Ze moeten de grenzen kunnen af- blijft een mysterie en het is iets dat gegeven tasten en zelf ontdekken wie ze zijn en wat wordt. Dit kan ons een machteloos gevoel ze van waarde vinden zodat het iets van hen geven, maar er komt een moment dat tieners zelf wordt. Geef tieners dan ook duidelijke hun eigen weg gaan. kaders mee. Ik hoorde onlangs iemand het Mijn ervaring is dat hier veel pijn zit. De af-

97

2013 DIENST

Anko Oussoren

gelopen tijd werd ik hier regelmatig mee ge- schrijf hier bewust ‘tieners’ en ‘hun ouders’. confronteerd. Ook op een gemeenteavond Ik maak nog wel eens mee, dat er van uit waarbij we over dit thema spraken. Er kwam wordt gegaan dat een prachtige visie en goeveel emotie naar boven en ik herkende de de programma’s automatisch tot succes moepijn dat er bijna geen ruimten leiden. Natuurlijk is dit te is, of gevoeld wordt, om belangrijk, maar de rol van Niet duidelijk is wat de deze pijn met elkaar te deverwachtingen en behoeftes en ondersteuning aan de len. ouders moet hierin wel een zijn van jeugdwerkers en Ouders voelen zich verantplek krijgen. ouders woordelijk maar blijken Nu ken ik aan de ene kant zelf zo weinig te kunnen de verhalen van jeugdwerdoen. Die avond hadden we het over je ge- kers die aangeven dat ouders niet geïnteresvoel van machteloosheid, je boosheid, je ver- seerd lijken in het jeugdwerk. Ze hebben van driet dat je wel of niet met God durft en kunt alles geprobeerd, maar het lukt gewoon niet delen. De noodzaak om te blijven bidden, als om hen er bij te betrekken. Ik krijg dit ook het enige ‘wapen’ dat we nog hebben in de terug tijdens workshops die ik geef over bestrijd tegen ongeloof en twijfels. Het was een trokkenheid van ouders bij het jeugdwerk. indringende en emotionele avond, waarin we Wat ik daar echter vaak tegenkom, is dat niet samen van hart tot hart met elkaar spraken en duidelijk is wat de verwachtingen en behoefkonden delen wat ons bezig houdt. tes zijn van zowel de jeugdwerkers als de ouders. Ik merk dit namelijk ook als ik hoor dat in diverse gemeentes juist wel aandacht Als kinderen andere wegen is voor de geloofsopvoeding thuis. Onlangs gaan had ik contact met een gemeente waar een Ook het boek ‘Als kinderen andere wegen avond werd belegd over geloofsopvoeding gaan van’ Margriet van der Kooi en Wim voor ouders van jonge kinderen. De opkomst ter Horst is de moeite waard om te lezen. In van deze avond was enorm en het was zo indit boek gaan zij in op de ontwikkeling die spirerend dat er grote vraag was naar vervolg onze kinderen doormaken en welke rol wij en verdieping. Deze gemeente speelde in als geloofsopvoeders voor hen mogen verop de behoefte die er ligt bij ouders en vindt vullen. Per leeftijdscategorie (0 tot 18 jaar) daarin aansluiting. wordt besproken hoe je het geloof en je geOok krijgen wij steeds meer vragen om loofsleven kunt delen, maar ook hoe je als avonden voor ouders met thema’s als comouders je kinderen moet loslaten. Het boek municeren met tieners en de ontwikkeling is ook een aanrader wanneer je in je pastovan tieners. raat/contact met ouders te maken krijgt die hiermee worstelen. Betrokkenheid Ik wil adviseren dat kerken praktisch aan de slag gaan met de betrokkenheid en Elkaar steunen de geloofsopvoeding van ouders bij het tieEn wat is het dan belangrijk dat, juist als nerwerk in de kerk. In ken een gemeente tieners loskomen van hun ouders, er een ge- waarbij de ambtsdragers aan het begin van meente is waar goed nagedacht is en wordt het seizoen alle ouders bezoeken. Juist omover de plek van tieners en hun ouders. Ik dat de rol van ouders belangrijk is en blijft,

98

DIENST 2013

Geloofsopvoeding: Lastige ouders bestaan niet

ook al moeten ze leren hun kinderen los te • Hebt u behoefte aan meer gesprek over laten en hebben tieners ruimte nodig om te onderling geloofsopvoeding en hoe? experimenteren. Goed jeugdwerk vraagt om • Zou u meer onderwijs op dit gebied ook de betrokkenheid van ouders, maar deze bewaarderen? trokkenheid kan anders zijn dan wij in eerste • Op welke manier bent u of kunt u betrokinstantie denken en willen. Ga als ambtsdraken zijn bij het jeugdwerk? gers het gesprek aan met ouders en richt je in • Ziet u een actieve rol hierin voor u weghet gesprek echt op de rol van ouders ten opgelegd? zichte van hun tieners. Enkele vragen die je zou kunnen stellen: Gezamenlijke taak • Op welke manier zou u het geloof van uw Ouders en gemeente hebben een gezakind omschrijven? menlijke taak wat betreft de geloofsopvoe• Hoe vaak en met welke regelmaat praat u ding van de jeugd van de kerk. Start met elover het geloof met uw tiener(s) en waar kaar een zoektocht hoe we het beste kunnen praat u dan over? zoeken voor ‘onze’ tieners. Door middel van • Welke schoolkeuzes hebben jullie ge- gesprekken die ambtsdragers met ouders maakt voor jullie tieners? hebben en cursussen en gespreksavonden • Hoe zien jullie je kind omgaan met komt het onderwerp op de agenda van de vriendschappen? gemeente te staan. Opvoe• Hoe is hun band met den is in deze tijd ingewikGa als ambtsdragers het jongeren in de kerk? keld! Doe als ouders een gesprek aan met ouders • Hoe gaan ze om met beroep op elkaars ervaring niet-kerkelijke of anen steun. Belangrijk is dat ders-kerkelijke vrienwe ons er gezamenlijk van den? bewust zijn dat de kerk een plek dient te zijn • Wat merkt u bij uw kind van plezier om waar het goed toeven is voor het hele gezin. naar de kerkdienst/het jeugdwerk te gaan? Waar tieners leren om los te lopen en waar de • Hoe vrij voelt uw kind zich om al dan niet rol van ouders cruciaal is en blijft. te gaan naar kerkdienst/jeugdwerk? • Hoe moedigt u uw kind actief aan om deel Op het moment dat ik dit artikel schrijf, krijg te nemen aan het jeugdwerk? ik te horen dat een zuster uit mijn eigen ge• Tot welke leeftijd of leeftijdsfase denkt u meente is ‘thuisgehaald’. Ik lees op Facebook hier goed aan te doen? en Twitter wat een getuigenis er uitgaat van • Wat verwacht u van de kerk met betrek- haar leven en de doorwerking die dat heeft op king tot het jeugdwerk? anderen. Dat zet mij stil, het raakt en treft mij. • Op welke manier zou uw tiener geholpen De dood neemt veel van ons af, maar niet de kunnen worden om te groeien in zijn/ haar vruchtbaarheid die het heeft voortgebracht geloof? in andere levens. Wat een getuigenis kan er • In welke mate zijn de kerkdiensten tot be- uitgaan van het leven van ouders. En juist die moediging en versterking van het geloof woorden klonken op de dankdienst die werd van uw tieners? gehouden voor haar leven. • In hoeverre verplicht u uw tiener tot kerk- Geloof is als een vuur dat in je brandt en gang? waarvan je hoopt en bidt dat het ook ont• Gaat uw tiener graag naar de kerk? steekt in het hart van je kind. Op de ont-

99

2013 DIENST

Recensie: Musthave voor catecheten

Anko Oussoren

steking hebben we geen invloed, maar we kunnen wel laten zien hoe het vuur brandt in onze eigen levens. Laten we als ambtsdragers de cruciale rol van ouders benadrukken.

Handreiking

Anko Oussoren is adviseur bij www.praktijkcentrum.org in Zwolle. Hij heeft zich vooral de laatste jaren ingezet voor jongeren binnen en buiten de kerk. Zijn passie ligt bij het jeugdwerk en het missionair gemeente-zijn.

*

In de gemeente waarover ik schreef hebben de ouderlingen en diakenen een handreiking gekregen met daarin een serie bijbelteksten die kunnen worden gelezen, met daarbij gerichte vragen. Voor deze handreiking is gebruik gemaakt van een serie preken van ds. Gerwin Pruijssen. Hij heeft deze preken online staan op www.pruijssen.net.

Recensie

Musthave voor catecheten

Jenny Dekker-Vreugdenhil

Inspirerend handboek met veel praktijkvoorbeelden

Gefeliciteerd! Je bent catecheet!! Zo begint het ‘Handboek voor catecheten’. Ook al worden de meeste jongeren niet meteen enthousiast van het woordje catechisatie, voor de catecheet geldt dat je mag gaan bijdragen aan hun geloofsgroei. Je wilt dat jouw jongeren groeien in geloof, kennis en in de relatie met God. Dit kan tot heel wat uitdagingen leiden. Heb je wel een goede match met de groep? Wat zijn jouw doelen voor de catechese? Wat is hun behoefte? De vragen komen op je af. In dit overzichtelijke en duidelijk ingedeelde handboek worden dan ook veel vragen behandeld.

Het handboek is ingedeeld in drie delen en enkele bijlagen.

De catechisant Het tweede deel geeft veel informatie over jongeren tussen de 12 en de 18 jaar. De catecheet Welke invloed heeft het puberbrein? Welke Wat moet je kunnen? Wat zijn je drijfve- ontwikkeling maken ze door? ren? Wat neem je van jezelf mee in de les- Vragen die aan de orde komen, zijn: wat is sen? Hoe wil jij dat jongeren jou zien? In hun leefwereld, hun jongerencultuur en hoe het eerste deel zijn praktische opdrachten maak je ze enthousiast, betrokken en krijg toegevoegd als verwerking om daar achter je hun aandacht? Veel kerken verwachten te komen. Hoe kun je reflecteren en je ver- dat jongeren zich aanpassen aan de cultuur der ontwikkelen als catevan de kerk. Jezus zocht de Je hoeft dus geen superge- mensen op op de plekken cheet, binnen een team en de kerkelijke gemeente. lovige te zijn om catechese waar zij waren. De verwerHoe ben je echt en authenkingsopdrachten zetten te geven tiek, geloof je het zelf? God je aan het werk en geven gebruikt gewone mensen, bruikbare informatie om de Bijbel staat er vol mee. Mozes de driftkik- aansluiting te zoeken, te stappen in hun culker, Salomo de vrouwenversierder, Petrus de tuur en te groeien in contact met jongeren. ADHD-er. Je hoeft dus geen supergelovige In dit deel staan ook concrete tips en tools te zijn om catechese te geven, maar op welke voor het omgaan met tienerzorgen/geheimanier investeer jij in je geloof en ontvang jij men, twijfel, autisme en ADHD. inspiratie? Met deze vragen word je aan het werk gezet door de bijbehorende verwer- De catechese kingsopdrachten. In het derde deel worden veel vragen be-

100

DIENST 2013

101

2013 DIENST

Recensie: Musthave voor catecheten

Jenny Dekker-Vreugdenhil

handeld over leren. Op welke manieren leren een interkerkelijke achtergrond, onder andetieners en wat moeten ze leren? Hoe bouw je re vanuit de Hervormd gereformeerde jeugdeen les op? Handige schema’s in de bijlage bond (HGJB), Jeugdorganisatie protestantse helpen concreet om leskerk (JOP) en het centrum sen voor te bereiden en om dienstverlening gereforOp welke manieren leren te gaan met verschillende meerde kerken (sinds 1 tieners en wat moeten ze leerstijlen en keuzes te maseptember opgegaan in het leren? ken in doelstellingen. Praktijkcentrum). De liefWat zijn hun behoeften en de voor de jeugd is voelhoe stem je daarop af? Pas als jongeren echt baar aanwezig in dit boek en werkt aanstekecontact hebben met elkaar en de catecheet en lijk. Het resultaat is een inspirerend boek met delen wat ze vinden, denken en voelen vindt veel praktijkvoorbeelden. de echte ontmoeting plaats. De basisvoorwaarden voor echte ontmoeting met jongeren Completer worden duidelijk beschreven met praktische Dit handboek is verschenen in een reeks tips om te groeien in contact met jongeren. praktische handboeken van ‘Werken in Duidelijke tools worden gegeven om een de kerk’. Zoals te verwachten is, heeft het goed gesprek op gang te brengen of te verdie- ‘Handboek voor catecheten’ overlap met anpen. dere handboeken. Zoals bidden met tieners in Dit deel biedt handige tips het ‘Handboek voor jeugdom om te gaan met niveauHet handboek kijkt breder leiders’. Maar het ’Handverschillen. Hoe lees je met dan alleen leren in de cate- boek voor catecheten’ gaat tieners de Bijbel? Vormen duidelijk dieper als het gaat chese om met hen de Bijbel te leom vormen en manieren zen en te bidden staan in de van leren. Het is completer, bijlagen. Er is ook aandacht voor de rol van omdat het breder kijkt dan alleen leren in de ouders en gemeente. catechese. Wanneer ik het vergelijk met het ‘Handboek Bijlagen voor jeugdleiders’, dan mis ik de cd. De cd De bijlagen staan vol handige, prakti- gaat in circa zestig minuten beknopt door de sche handreikingen met invulschema’s voor lesopbouw, intervisie, zelfreflectie. Verder Training ‘Verbeter jezelf als werkvormen, thema’s, literatuur en mediatips, een overzicht van bestaande catechesecatecheet’ methodes en meer waarmee je in de praktijk Het Praktijkcentrum biedt catecheten aan het werk kunt. Daarnaast staan er tips in trainingen aan. In deze training ‘Verbevoor de omgang met bijzondere doelgroepen ter jezelf als catecheet’ wordt gewerkt aan als mensen met beperkingen (lichamelijk en jouw visie-missie en vaardigheden. Het verstandelijk). geeft tools en tips voor de catechisatie in de context van de gemeente. Daarnaast is Auteurs het vooral een praktische training met een Het handboek is geschreven door mensen resultaat dat past bij jouw situatie als catemet veel ervaring, kennis en liefde voor het cheet. jeugdwerk in de kerken. De auteurs hebben

102

DIENST 2013

inhoud van de hoofdstukken heen. Deze cd dient als naslagwerk waardoor ik de enorme hoeveelheid informatie weer opfris en word geprikkeld om mij te verdiepen. Een site met aanvullingen en updates, waarop je kunt inloggen als je het boek hebt gekocht, lijkt mij een mooie aanvulling. Kortom: werken met jongeren kan moeilijk en lastig zijn, maar ook heel inspirerend, reflecterend en verfrissend. Werken met jongeren is een uitdaging, dat blijft staan, maar met dit handboek kun je uit de voeten. Het is een musthave voor iedereen die meer wil halen uit zijn catecheselessen.

Toerustingsdag anno 2013

Catechese

Het handboek is afgelopen juni verschenen en op zaterdag 12 oktober wordt in Zwolle een toerustingsdag voor catecheten gehouden. Het thema is: Catechese anno 2013. De hoofdsprekers zijn Corjan Matsinger (Youth for Christ) en Hans Meerveld (TU Kampen, Gereformeerde Hogeschool). Deze dag is bedoeld voor allen in de kerk die betrokken zijn bij het geloofsonderwijs, vrijwilligers en professionals. Voor overzicht sprekers, programma en workshops: zie www.werkenindekerk.nl.

*

Jenny Dekker-Vreugdenhil werkt freelance bij het Praktijkcentrum, heeft veel ervaring met catechese geven en is medeauteur van ‘Verbeter jezelf als catecheet’.

‘Handboek voor catecheten’, Ingrid PlantingaKalter e.a., Buijten en Schipperheijn, 17,90 euro

103

2013 DIENST

Kerkdienst: Beleven en ontmoeten

Kerkdienst

Beleven en ontmoeten

Elkaar vasthouden door verschillen te benutten

Anko Oussoren

Waarom ga je naar de kerk? Welke rol spelen kerkdiensten in jouw leven? Nee, dit artikel gaat niet over tieners die met hun telefoon zitten te spelen tijdens de kerkdienst. Het gaat in de eerste plaats over jou! In dit artikel wil ik namelijk vanuit de leefwereld van tieners naar hen luisteren om vandaaruit een richting te wijzen voor onze samenkomsten. Want de vanzelfsprekendheid om naar een kerkdienst te gaan, is weg. Ik hoor steeds meer ouders die worstelen dat hun kinderen niet meer mee willen. Tegelijk zie ik duizenden tieners vol enthousiasme naar de EO-Jongerendag gaan. Deze waarnemingen zijn voor mij het startpunt om aandacht te vragen voor tieners tijdens onze erediensten.

De afgelopen zomervakantie heb ik voor tieners in de puberteit de zoektocht naar mij wat verdiept in mijn eigen jeugd en dat zichzelf, de ander en naar God. De zoektocht is toch al weer even geleden. Ik heb het een naar bevestiging, aanvaarding, autonomie. en ander gelezen over wat er toen allemaal Los van hoe we dit waarderen, moeten we werd geschreven over jongeren en hun leef- beseffen dat dit invloed heeft op de relevanwereld. Behalve dat het veel herinneringen tie van het evangelie en de manier waarop we opriep, soms confronterend, was het vooral een kerkdienst beleven. Is er ruimte voor deleuk om te doen. Wat ze verschuiving en de daarachik opvallend vond, is Onze samenleving is steeds ter liggende vragen van tieners dat wat er toen over en realiseren we ons dat tieners meer een belevingscultuur jongeren geschreven zich in de kerkdiensten vaak geworden werd, vaak nog steeds niet gekend weten? Maar als we opgeschreven wordt, eerlijk zijn: vinden we het überhooguit verschillen enkele accenten. Ook het haupt belangrijk hoe jongeren de eredienst commentaar op de kerkdienst verschilt nau- beleven. welijks met wat ik er nu over lees. Speciale jeugddiensten Met uitzondering van de digitale revolutie Er zijn sinds mijn jeugd veel dingen geis er nog niet veel veranderd. Wel is onze beurd en waarschijnlijk kun je je de jeugdkersamenleving steeds meer een belevingscul- ken die als paddenstoelen uit de grond schoten tuur geworden. Een kenmerk hiervan is dat nog wel herinneren. Ze hadden een enorme er een verschuiving optreedt van schuld naar aantrekkingskracht op tieners, maar hielden schaamte. We voelen ons eerder slachtoffer uiteindelijk bijna allemaal op te bestaan omdan dader en ‘het gevoel’ is belangrijker ge- dat bezoekersaantallen afnamen en er geen worden dan ‘de waarheid’. Daarnaast speelt nieuwe leiders waren die de organisatie op

104

DIENST 2013

zich wilde nemen. Ook wordt gezegd dat bestaande kerken geleerd hebben van de jeugdkerken en dat kerken die manier van samenkomen geïntegreerd hebben in hun eigen samenkomsten. Ik ben hiervan niet overtuigd en zie dat er over het algemeen weinig is veranderd, al worden er wel door verschillende kerken speciale jeugddiensten belegd. Of als het wat formeler klinkt ‘een kerkdienst met speciale aandacht voor jongeren’. Dit geeft aan dat er wel aandacht is maar dat er wezenlijk niet veel veranderd is. De vraag die bij mij opkomt, is of er wel wat

moet veranderen als we kijken naar tieners. Mijn ervaring is dat degenen die zich uitspreken en gaan voor veranderingen vaak geen tieners zijn. Sterker nog, ik merk eerder dat niet in eerste instantie de belangen van tieners worden behartigd, maar veel meer eigen verlangens over de kerkdiensten geprojecteerd worden! Ik adviseer dan ook om het gesprek met tieners hierover aan te gaan. Wat vinden tieners In mijn thuisgemeente (de Bron GKv Hardinxveld-Giessendam) hebben we re-

105

2013 DIENST

Anko Oussoren

centelijk tieners bevraagd naar wat zij van de kerkdienst vinden. Hieronder enkele conclusies:

groeien. Deze zijn anders dan toen wij zo jong waren. Als tieners iets willen weten dan zoeken ze het op. Ze hebben geleerd om snel en met ie• Een krappe meerderheid gaat graag naar dereen te communiceren. Ze willen niet dat kerkdiensten. Ze komen ook bijna altijd ruzies uitlopen op grote conflicten en zijn (waarbij jongens in veel meer dan voorgaande Tieners willen niet dat meerderheid niet graag generaties op zoek naar gaan). de verbinding met elkaar. ruzies uitlopen op grote • Een meerderheid zegt Tieners van nu gaan dan conflicten van hun ouders mee te ook veel gelijkwaardiger moeten naar de kerk, om met verschillen. Ze zijn maar zou ook blijven komen als ze hele- zich bewust dat ze in een (kerk)gemeenschap maal zelf mochten kiezen (vrienden!). leven waar diversiteit een gegeven is. Hun • Gemiddeld één keer in de maand gaan ze kijk hierop is dus ook vaak veel realistischer naar een dienst van een andere kerk of ge- dan hoe ‘ouderen’ er naar kijken. meente. Onderlinge verschillen worden door ‘oude• Een meerderheid geeft aan dat de inhoud, ren’ vaak als een probleem gezien en ervaren. indeling en liederen en muziek van de Toen ik onlangs als ambtsdrager hierover kerkdiensten hen niet aanspreekt. een pastoraal gesprek voerde met een oudere • Vooral meiden willen graag dat er speciale broeder benadrukte hij dit ook. Hij wilde zo jeugddiensten of samenkomsten komen. graag dat de neuzen dezelfde kant op staan en Waarbij een meerderheid aangeeft niet bij dat we allemaal dezelfde mening hebben. Hij de invulling daarvan betrokken te willen verlangende terug naar de eensgezindheid, worden. duidelijkheid en liturgische eenheid van de • Een meerderheid zegt dat door de kerk- GKv van het verleden. diensten hun geloof in God sterker wordt. In onze samenleving negeren we verschillen vaak totdat ‘de bom barst’. Als er over geNiets aan de hand? sproken wordt dan doen we dit veelal in een Hoe lees je deze observaties en wat moe- vertrouwde ‘eigen’ groep. We plakken elkaar ten we er mee? Aan de ene kant zie ik dat tie- etiketten op en praten over de anderen met ners zich niet thuis voelen, de vorm en inhoud een negatieve ondertoon. Dit leidt tot niets! hen niet aanspreekt en een Omgaan met verschillen deel gaat omdat het moet. vraagt de vaardigheid en Tieners onderzoeken Tegelijk zie ik ook juist de moed om spanningen in verschillende gezichtspunten te stappen en met elkaar te het positieve dat er in door klinkt. De loyaliteit voor de zoeken naar een ‘gezamenen respecteren die gemeente en het geloof wat lijke’ richting. Tieners doen sterker wordt. En geeft dit dit continu. Ze onderzoelaatste juist niet aan dat er eigenlijk niets hoeft ken verschillende gezichtspunten en respecte gebeuren? teren die ook. Dit verklaart het thuis voelen Deze conclusie kun je inderdaad trekken als en aan de andere kant dat de indeling van de je geen kennis hebt van enkele generatie- kerkdiensten en de liederen en muziek hen kenmerken van de tieners zoals ze nu op- niet aanspreekt.

106

DIENST 2013

Kerkdienst: Beleven en ontmoeten

Aansluiting zoeken Ik zelf heb niet zoveel moeite om aansluiIk ben er daarom wel van overtuigd dat ting te zoeken bij de huidige cultuur, al heb er veel meer aandacht en ruimte moet zijn ik mijn persoonlijke voorkeur, maar er kleeft voor tieners tijdens de kerkdienst. Juist om- wel een gevaar aan. Ik zie dat we in kerkdiendat het steeds minder vanzelfsprekend is om sten steeds meer kiezen voor subgroepen. Dit naar de kerk te gaan. Niet dat alles anders kan gebaseerd zijn op leeftijd, maar kan ook moet, al kan dat wel helpen. Daarvan kunnen een andere subcultuur of stroming in de kerk we van de jeugdkerk Studio1 in Ede (die de zijn. Hierbij staat vaak het individu centraal hype overleefde), maar ook van de EO-Jon- en niet de gemeenschap met elkaar. gerendag of een opkomende ‘mega kerk’ als In Hebreeën 10 lees ik dat we niet weg moede DoorBreekers het een en ander leren. Daar ten blijven van onze samenkomsten, zodat lukt het om tieners (niet alwe blijven hopen dat God Onderlinge ontmoeting, dat trouw is, we opmerkzaam leen overigens) enthousiast te maken voor hun geloof. blijven, elkaar bemoedije niet de enige bent die De manier waarop zij hun gen, liefhebben en goed gelooft samenkomsten vormgeven, doen. Centraal staat daar zal voor veel kerken een niet het individu, het onderstap te ver zijn. Soms omdat de mogelijkhe- wezen worden, de liederen die worden geden en middelen ontbreken, anderen om in- zongen, maar de onderlinge verbondenheid. houdelijke redenen en weer anderen omdat De reden dat we niet weg moeten blijven, is ze er niet van houden. Ook is er huivering om elkaar te bemoedigen. Uiteindelijk draait voor dergelijke samenkomsten waarin de het dus om geloof en elkaar vast houden. kerkdiensten zich aanpassen aan de huidige Wordt dit zichtbaar in onze kerkdiensten? cultuur. Juist dat is iets wat ik kenmerkend vind voor bijvoorbeeld de EO-Jongerendag. De EO weet aansluiting te vinden bij de tieners. De muziek, de persoonlijke getuigenissen, het samen vieren en delen van verhalen. Daar draait het om de onderlinge ontmoeting, het idee dat je niet de enige bent die gelooft. Maar ook het ervaren van God. Het is een ervaring waarin tieners worden bemoedigd om te blijven geloven. Dat was destijds de reden dat ik ging. Dat er ook toespraken (preken) zijn, is goed voor de afwisseling, maar het is de beleving en de ontmoeting waar ik voor ging en dat zie en hoor ik nog steeds als ik er met tieners over spreek. Droomde ik ervan dat Skillet twintig jaar geleden kwam spelen op de EO-Jongerendag, nu hoor ik mijn neefje compleet uit zijn dak gaan op Skillet en denk ik wat een herrie produceren die lui!

107

2013 DIENST

Anko Oussoren

Samen vieren waarbij jong en oud elkaar ontmoeten en hun De meeste kerken kunnen niet wat de EO (on)geloof kunnen delen. Momenten waarin doet en dat hoeft ook niet. Toch moeten we jonge en oude gemeenteleden vertellen over ons goed realiseren dat de kerkcultuur tame- welke moeite of juist kracht zij ervaren in het lijk ver afstaat van de cultuur waarin tieners geloof. Het woord dat zonder taalbarrière zich thuis voelen. Denk aan wordt verkondigd waar ook Je hoeft niet per se een vormen en rituelen, taalgede praktische uitwerking in bruik en muziek. Hierdoor doorklinkt en dat er ruimte flitsende show neer te is het moeilijk voor hen is voor vragen en opmerzetten om God te ontmoeten. Het kingen. verdient onze aandacht om Dit kun je natuurlijk ook te kijken waar we de aansluiting met hun cul- doen op een ander moment, maar ik pleit er tuur kunnen maken. voor dit in of rondom een kerkdienst te doen. Wat tieners nodig hebben, is dat ze worden geholpen om te begrijpen wat het betekent Laten we met elkaar zoeken hoe we tieners om mens – christen – te zijn in de wereld. En kunnen vasthouden, hoe we verschillen dat is wat vaak gemist wordt tijdens kerk- kunnen respecteren, maar juist ook verdiensten. De focus ligt in onze kerken op de schillen benutten. Want juist door de verpreek en dat is goed, maar niet het enige! Het schillen die er zijn te benutten kunnen we draait om het samen vieren. Daarbij hoef je elkaar vasthouden. niet per se een flitsende show neer te zetten, maar moet er wel ruimte zijn voor persoon- Anko Oussoren is adviseur bij www.praktijklijke verhalen en onderlinge ontmoeting centrum.org in Zwolle.

Kerkenraad met jongeren in gesprek

*

Om binnen de gemeente met dit thema aan de slag te gaan, heeft het Praktijkcentrum een avond ontwikkeld waarop de kerkenraad met jongeren in gesprek gaat over de eredienst. Waarom willen we iets wel of juist niet in de kerk en in de dienst op zondag? Missen we iets? Of willen we werken aan een bepaalde ontwikkeling of aan onze identiteit? Uiteindelijk wil ieder christen beeld zijn van God. Van daaruit kunnen we pas echt goed spreken over wat we willen en waarom. Er is niets mis met een verlangen naar andere vormen, er is ook niets mis met een verlangen naar andere inhoud. Het kan wel misgaan als we het gesprek daarover niet vanuit ons beeld-van-God-zijn voeren of vorm en inhoud tegen elkaar uitspelen. Op deze avond kijken we op een open en eerlijke manier of en hoe de kerkdienst je leven verandert. We staan stil bij welke beelden en verlangens je kunt hebben bij de kerkdienst en gaan op een interactieve manier met ambtsdragers en jongeren aan de slag.

108

DIENST 2013

Column

Een vrome dooddoener Janita Geertsema

Tieners zijn de toekomst van de kerk. Dat klinkt misschien als een vrome uitspraak maar eigenlijk is het vooral een vrome dooddoener. Tieners zijn de toekomst van de kerk, dus nu nog even niet. Daarmee zetten we ze mooi aan de kant. We zeggen: tieners doen er niet toe totdat ze volwassen zijn. In de toekomst, dan mogen ze ook. Later, als ze net zo groot en wijs zijn als wij, dan mogen ze ook ideeën inbrengen. Straks, als ze zelf in de kerkenraad zitten en weten hoe moeilijk het is om iedereen tevreden te stellen. Straks, later, in de toekomst, als ze groot zijn. Maar nu nog niet. Alsjeblieft, nu nog niet. Wilde ideeën Om eerlijk te zijn, zitten we niet te springen om hun inbreng. Al hun vragen en commentaar, dat zaait alleen maar twijfel bij kritiekloze kerkgangers. Die nieuwe muziek kunnen we ook best op het orgel spelen. Hun wilde ideeën over hoe we de kerkdienst kunnen aanpassen, nee dat zien we echt niet zitten. We weten nu al van wie we dan klaagbrieven aan de kerkenraad kunnen verwachten. Het moet allemaal wel leuk blijven natuurlijk. Nee, tieners zijn de kerk van de toekomst, maar nu is het nog aan ons! Helaas komen we niet zo makkelijk van ze

af. Tieners zijn niet de toekomst van de kerk. Tieners zijn de kerk. Nu al, altijd al. Oude principes Sterker nog, wij hebben tieners nu nodig. Was één van de motto’s van de Reformatie niet ’Reformata et semper reformanda’? De vernieuwde kerk moet zich blijven vernieuwen (vrij vertaald). De kerk moet steeds opnieuw de uitdagingen van haar tijd aangaan, de oude principes toepassen op de nieuwe tijd. Wie zijn daar beter toe in staat dan degenen die met beide vertrouwd zijn? Daarom moeten we nu investeren in onze tieners en ons laten inspireren door onze tieners. Als we dat nu niet inzien dan zal er geen toekomst van de kerk zijn. Als we de tieners nu in de kiem smoren, zullen ze – in het beste geval – hun visie en hun creativiteit buiten de kerk inzetten. In het slechtste geval worden ze net zo kerkcynisch als wij. Janita Geertsema werkt als zendeling in Cochabamba (Bolivia) sinds 2009 en geeft les aan het Theologisch Seminar.

109

2013 DIENST

Diaconaat: Gewoon doen!

Diaconaat

Gewoon doen!

Geloven met je handen

Derk Jan Poel

‘De diaconie is vaak niet het meest sexy onderdeel van de kerk. Jongeren kennen de dominee, de jongerenwerker, soms de (jeugd)ouderling. Ze kennen de koster want die houdt ze voortdurend in de gaten en ze kennen de mannen die op gemeentedagen aan de bbq staan en het bier beheren. Maar de diaken? Tsja…’ Aldus Rikko Voorberg op de diakendag 2012 met als thema ‘Verbonden met de WIFI generatie’.

Gelukkig hoeft het daar niet bij te blijven. aan de jeugd. Door gesprek en door daad. Er zijn volop kansen om jongeren en diaco- Daarbij is het een goed uitgangspunt om tienaat bij elkaar te brengen. Jongeren willen ners te laten ervaren waar het bij diaconaat een kerk die zich aan haar woord houdt. Die over gaat. doet wat ze zegt. Waar woord en daad hand in hand gaan. Een kerk die hoopgevend is en in- Doen! is het motto in Zwolle-West. Een spirerend. Waar jongeren ook in kunnen par- aantal gezinnen in de gemeente organiseert ticiperen, want handen zijn bij toerbeurt een concrete altijd nodig. Er zit kracht diaconale activiteit voor De ander dienen zoals in een genadige, diaconaal 16-plussers op een zaterwerkende kerk! Zo’n kerk Christus ons diende, komt je dagmorgen. Bijvoorbeeld kun je uitleggen. En daarin met ouderen iets doen, koniet aanwaaien kan ook de tiener meedoen. ken voor daklozen, klussen, de buurt opruimen, een Laten ervaren geldactie voor een goed doel, helpen bij een Alle reden dus om tieners actief bij het activiteit in de wijk. De activiteit wordt afgediaconaat te betrekken. Dat is nodig, want de sloten met een gezamenlijke maaltijd als moander dienen zoals Christus ons diende, komt ment om er samen over na te praten en ervoor je niet vanzelf aanwaaien. Zeker niet bij tie- te bidden en danken. ners die midden in de fase zitten waarin ze erg met zichzelf bezig zijn! Dit mogen ze dus Hieronder lees je ervaringen van een aantal leren, bijvoorbeeld van jou als diaken, door tieners die gewoon doen!: praktijk’lessen’ in het omzien naar de ander. Dat hoef je niet allemaal zelf te doen. Betrek Je wordt er zelf ook blij van er gerust andere gemeenteleden bij. Maar ‘Ik zit bij een soort vereniging in onze kerk die zorg als diaken dat het dienende en delende Doen! heet. Een keer in de maand gaan we als karakter van de kerk duidelijk wordt gemaakt jongeren een ander helpen. Dit kan verschil-

110

DIENST 2013

lend zijn; van wandelen met ouderen tot mensen helpen met klussen. Het doel is om een ander te helpen, om iets vrijwillig voor een ander te doen die het nodig heeft. Ik vind het mooi om iets te doen voor een ander omdat je ziet dat de mensen het waarderen en blij zijn dat je helpt. Door dit te doen, word ik er zelf ook bewust van hoe goed ik het eigenlijk heb. Ik vind het belangrijk om iets voor een ander te betekenen en bij Doen! kan ik dat doen . Het hoeft niet per se iets heel groots te zijn, de meeste mensen zijn met iets kleins vaak al heel dankbaar! Ik denk dat het goed is dat we met elkaar iets doen voor een ander die het nodig heeft. Zo kunnen we laten zien dat we om anderen geven. Het is mooi om de ander een stukje liefde te geven door er voor ze te zijn. Het is een mooi gebaar om iets voor een ander te betekenen. En je wordt er zelf ook blij van als je een ander een beetje blij kan maken met het gebaar om iets voor diegene te doen. Ik in ieder geval!’  - Judith Prins

mensen met een verstandelijke beperking. We zijn daar met de bewoners naar de C1000 gelopen om wat boodschapjes te doen. Een ander deel deed spelletjes met de bewoners. Het is leuk om eens iets heel anders te doen. En ik vond het bijzonder om te zien dat mensen ook echt blij zijn wanneer je ze helpt. Het zijn vaak klussen waar ze zelf geen tijd voor hebben, maar die wel moeten worden gedaan. Ik denk dat het belangrijk is dat je je geloof ook in praktijk brengt, en bij Doen! krijg je daar de mogelijkheid voor.’ - Anke Meijer Ik doe heel graag wat met m’n handen ‘Ik vind Doen! een heel goed initiatief, want ik help daardoor mensen en ik doe heel graag wat met m’n handen.’ - Coen Visscher

Hulpmiddelen Wil je in je eigen gemeente ook diaconaal aan de slag met tieners ? Gelukkig hoef je het wiel niet helemaal zelf uit te vinden. Er zijn allerlei tools waar je gebruik van kunt maken: Hartwerk/www.compassion.nl Youth for Christ en Compassion ontwikkelden drie uitdagende tiener-programma’s over armoede en gerechtigheid. Hartwerk is een uniek project voor kerken dat tieners aan oudere gemeenteleden koppelt door klusjes bij hen te doen. Met hun verdiensten ondersteu-

Dat je je geloof ook in praktijk brengt ‘We zijn een aantal keer naar een zorg/logeerboerderij geweest (de Hof van Sion en de IJsselhoeve), waar we van alles hebben gedaan: de moestuin winterklaar gemaakt, struiken in de grond gezet en van houtsnippers paadjes maken door de tuin. Ook zijn we een keer naar Sprank geweest in Zwolle-Zuid. Op die locatie wonen

111

2013 DIENST

Derk Jan Poel

nen zij via Compassion een kind of tiener in een ontwikkelingsland. Ze bouwen met hem of haar een relatie op door voor het kind te bidden en brieven uit te wisselen. Nacht Zonder Dak/www.nachtzonderdak.nl Breng één nacht met een groep tieners van de kerk door in een zelfgemaakt krotje van plastic en kartonnen dozen. Vraag het draaiboek aan en betrek tieners bij het organiseren. De opbrengst van de Nacht Zonder Dak gaat naar projecten onder straatjongeren in Bolivia, Cambodja en Kenia. Walk4Water/www.walk4water.nl Stimuleer deelname aan de Walk4Water als manier om jong en oud letterlijk diaconaal in beweging te krijgen. Tieners kunnen zo ervaren wat het is om kilometers te moeten lopen voor schoon drinkwater. Door sponsorgeld wordt concreet bijgedragen aan drinkwaterprojecten wereldwijd. In actie voor DVN/www.inactievoordvn.nl Help tieners om een eigen actie te bedenken om daarmee een concreet project te steunen via dit online actie platform. Laat ze een leuke, gave, opvallende, mooie, bijpassende manier bedenken om geld in te zamelen voor een project van DVN. Of ze nou een marathon gaan lopen voor Soembaneze boeren of zelfgebakken taarten willen verkopen om mensen in Midden-India een kans op een betere toekomst te geven. Alles is mogelijk. Een moderne manier om te strijden tegen armoede en onrecht en om de boodschap van God wereldwijd te vertellen. Stichting Present/www.stichtingpresent.nl Ontdek hoe waardevol het is om in je eigen omgeving samen een ander te ontmoeten en te helpen. Doe mee met een groep tieners. Zo kun je als gemeente ook nog es meer betrokken zijn op de samenleving.

112

DIENST 2013

ZipYourLip/www.zipyourlip.worldvision.nl Tieners eten in een bepaalde periode 24 uur lang niets en laten zich daarvoor sponsoren. Het geld wordt besteed aan leeftijdgenoten in bijvoorbeeld Zuid-Soedan. Je kunt dit samen met de tieners in je eigen gemeente opzetten. Micha Young/www.michayoung.nl Een modern, aansprekend en interactief programma voor tieners over goed en recht doen. Speciaal ontwikkeld door jeugdwerkers uit diverse kerken. Met veel ludieke en praktische opdrachten om, soms letterlijk aan den lijve, te ondervinden wat onrecht is. Meer voorbeelden vind je op www.diaconaalsteunpunt.nl/jongeren. Deel praktijkvoorbeelden Om de ontwikkeling van het jeugddiaconaat te stimuleren, zijn meer praktijkvoorbeelden zoals Doen! van harte welkom. Stuur ze gerust door naar het Diaconaal Steunpunt. Via de website worden ze dan beschikbaar gesteld aan andere diaconieën.

*

Jeugdbeleid

Daag tieners uit!

Zijn we als gemeente gericht op discipelschap?

Anko Oussoren

Jezus roept elke gelovige op om zijn discipel te zijn! Dat is het vertrekpunt van dit artikel waarin ik wil nadenken over hoe je beleid voor tieners vorm geeft. Een belangrijk uitgangspunt is te beseffen dat tieners niet de kerk van de toekomst zijn, maar er nu al helemaal bij horen! Het past ons onze houding kritisch te bekijken en na te gaan of dit in onze gemeentes al het geval is.

Een discipel omschrijf ik als iemand die daarmee in het midden van de gemeente als op Jezus gericht is, door Gods Geest steeds deel van het geheel? Is er plaats voor de eimeer op Hem gaat lijken en leert te leven zo- genheid, de leefwereld van de tieners? Geven als Hij dat deed. Theorie en praktijk zijn hierin we mogelijkheden om te oefenen in de prakmet elkaar verweven. Concreet zien we dit in tijk? Zijn we als gemeente gericht op discieen gemeenschap waar we Jezus volgen, el- pelschap? kaar liefhebben en elkaar opbouwen. Maar hoe geef je dit concreet vorm richting tieners Drie werkvelden en welke visie zit daar achter? En is dit verIn de tienertijd, al is dat soms nog onzichttrekpunt überhaupt haalbaar als we kijken baar, worden cruciale keuzes gemaakt. We naar de tieners in de eigen gemeente? moeten daarom nadenken over de plek van tieIk gebruik de term discipelschap bewust in ners bij de geloofsoverdracht thuis, tijdens de combinatie met tieners. eredienst en als onderdeel van Juist in de periode waarin het hele gemeenteleven. In de tienertijd worden cru- Ik noem bewust drie ‘werkgewerkt wordt aan de eiciale keuzes gemaakt gen identiteit, er van alles velden’ en in deze volgorde. verandert en alles nog niet Omdat mijn ervaring is dat zo vast ligt. Maar ook omjeugdbeleid vaak niet al deze dat toen Jezus zijn discipelen riep hij waar- werkvelden meeneemt, maar zich beperkt tot schijnlijk zelf met tieners te maken had. Van catechese, vereniging en eventueel jeugdpasJezus en vanuit de Joodse traditie kunnen we toraat en ontspannende activiteiten. Terwijl veel leren over discipelschap. juist de eerste twee werkvelden, de geloofsBij discipelschap draait het om samen luis- overdracht thuis en de eredienst, de belangteren naar de stem van God en dat we elkaar rijkste aspecten zijn van het jeugdbeleid. daarin meenemen. Maar juist ook het oefe- Het is ook belangrijk om te beseffen dat nen in de praktijk. Denk maar eens aan de jeugdwerk niet begint bij 10 of 12 jaar. Het uitzending van de 72 leerlingen in Lukas 10. begint niet zodra kinderen de basisschool Kijken we zo naar onze tieners en staan ze verlaten. Nee, het begint al bij de manier

113

2013 DIENST

Jeugdbeleid: Daag tieners uit!

Anko Oussoren

waarop het kinder(kleuter)werk wordt vorm- Veel kerkenraden delegeren dit werk of een geven. deel daarvan aan een commissie. Bij de aanEen aspect dat ook meegenomen dient te stelling is het belangrijk dat deze commisworden, is dat we veelal gewend zijn om sie een duidelijke en afgebakende opdracht schotten te plaatsen tussen bijvoorbeeld de krijgt en ook bekend is met de visie en de overgang van de basisschool naar het voort- doelen die geformuleerd zijn. gezet onderwijs of een overgang tussen het zestiende/zeventiende levensjaar. Het is Beleidscirkel goed om te beseffen dat deze overgangen Beleid maken voor tieners is in beginsel voor veel problemen kunnen zorgen omdat niet meer dan dromen en nadenken over wat jongeren zo’n overgang vaak moeilijk vin- je wilt en verlangt voor tieners en voor de geden. Het is raadzaam om meente. Wat is de droom Hoe zou de gemeente met ook hierover na te denken. die je voor ogen hebt. Wat vind je voor hen belangrijk? hart en ruimte voor tieners Niet scheiden Wat zou je willen dat ze beeruit kunnen zien? Het jeugdbeleid kun je reiken? Wat is je doel? Hoe niet scheiden van het algezou de gemeente met hart mene beleid van de gemeente. Je kunt het be- en ruimte voor tieners eruit kunnen zien, waar leid hooguit onderscheiden. De visie of missie discipelschap wordt vormgegeven en groeit? van de gemeente is ook de visie of missie van In een beleidsplan ga je dit op papier zetten het jongerenwerk. Het jongerenwerk loopt met als doel dat het ook daadwerkelijk in niet parallel aan wat er in de gemeente speelt, praktijk wordt gebracht. Doordat je het op nee het is de gemeente. papier zet, ontstaat de mogelijkheid om het Daarom zal een bezinning op het jeugdwerk huidige jeugdwerk te evalueren en het (waar in de gemeente pas goed van de grond komen nodig) bij te stellen/of compleet anders te als er ook bezinning plaatsvindt in de gehele doen! gemeente. Of als het jeugdbeleid, als er beleid is, goed aansluit bij het beleidsplan van Hieronder omschrijf ik een methode om de gemeente. te komen tot een beleid voor jongeren in de gemeente. We maken daarbij gebruik van een cirkel die wij gemakshalve maar de beleidscirkel noemen. In het maken van beleid is het, afhankelijk van de grootte van de kerk en de hoeveelheid jongeren per leeftijd, goed om verschillende leeftijdsgroepen te onderscheiden. De beleidscirkel bestaat uit de volgende fases:

Fase 1 Bezinning Het succes van een beleidsplan zit hem niet in de omvang of de vormgeving, maar in het proces van de bezinning in de gemeente. Een goede bezinning behoed je dan ook voor de volgende valkuilen. Dat het beleidsplan wordt gemaakt zonder de gemeente of de kerkenraad er (voldoende) bij te betrekken of zonder de tieners er (voldoende) bij te betrekken. De kans is aanwezig dat het doel dat je voor ogen hebt dan wordt gemist.

het ontwikkelen of hebben van een heldere visie. Een visie is een kernachtige omschrijving van hoe de gemeente eruit zou moeten zien. Als de gemeente een visie heeft, dan is het belangrijk om te kijken of deze visie gebruikt kan worden als visie voor het beleid op kinderen en jongeren. Indien dit niet het geval is, dan zal er een nieuwe visie omschreven moeten worden. De visie moet je concreet vormgeven door doelstellingen te formuleren. Deze geven aan waar je naar toe wilt met het beleid voor jongeren. Het kenmerkende van een doelstelling is dat het gaat om voornemens die concreet, haalbaar en meetbaar zijn. Als je dit hebt gedaan, kijk je of de huidige activiteiten voldoen aan deze visie en doelstellingen.

Fase 2 Inventarisatie & analyse Voor beleidsontwikkeling is het belangrijk om te weten wat de feitelijke situatie is waarin je als gemeente verkeert. Als je je in de vorige fases goed gerealiseerd hebt waar je naar toe wilt en wat je voor ogen hebt, dan moet je je nu richten op de dagelijkse realiteit. Inventariseer wat er allemaal is en wordt Fase 4 Uitvoering gedaan voor en door jongeren. Hiervoor is Er zijn drie factoren die de uitvoering van een inventarisatie en analyse van al de ac- concrete plannen in de weg kunnen staan, tiviteiten alleen niet voldoende. Ook moet namelijk de organisatie, de medewerkers en worden nagegaan of de bede financiële middelen. Bij staande activiteiten wel aan het nadenken over de stapEen beleidsplan vraagt om hun doel beantwoorden (of pen die je moet gaan zeteen heldere visie ze überhaupt wel een doel/ ten, moet je kritisch naar de zin hebben). huidige organisatiestructuur kijken. Daarvoor is het zinvol een overFase 3 Visie ontwikkeling & doelen bepalen zicht te maken van de organisatie- en comHet schrijven van een beleidsplan vraagt om municatiestructuur van de gemeente.

• Fase 1 Bezinning • Fase 2 Inventarisatie & analyse • Fase 3 Visie ontwikkeling & doelen bepalen • Fase 4 Uitvoering • Fase 5 Evaluatie

114

DIENST 2013

115

2013 DIENST

Anko Oussoren

Om de voornemens op een goede manier in praktijk te brengen, is het handig om voor elk seizoen een plan van aanpak of werkplan te maken. Daarin zet je wat je het komende seizoen precies gaat doen om te werken aan het beleidsplan. Het is goed met elkaar vast te stellen aan welke zaken je in een seizoen wilt werken en hoe je dat gaat doen. Fase 5 Evaluatie Dit is de laatste fase en eigenlijk kun je dit evalueren ook zien als een nieuw startpunt van de beleidscyclus om zo vanzelf weer bij de eerste fase van bezinning uit te komen Maar beleid wordt meestal gemaakt voor een langere periode en de ervaring leert dat het vele jaren kan duren voor er opnieuw beleid wordt gemaakt. Evaluatie lijkt pas zinvol te zijn als er resultaten te verwachten zijn. Toch is dit niet het geval. Evaluatie kan dan worden gezien als een nulmeting. Een nulmeting geeft zicht op de startsituatie en de behoeften van de betrokkenen. Uit comfortzone Ik begon dit artikel met de zin ‘Jezus roept elke gelovige op om zijn discipel te zijn!’ We beseffen dat wat we ook willen, we dit niet

Heilig vuur

kunnen zonder God er bij te betrekken. In al de facetten dienen we het gebed en de leiding van de Geest niet te vergeten. Maar dat alles neemt niet weg dat tieners een klimaat binnen de gemeenschap nodig hebben waarin discipelschap vorm kan krijgen. Waar tieners worden uitgenodigd, uitgedaagd, bemoedigd en gesteund om uit hun eigen comfortzone te komen en stappen te zetten. Juist daarom is het belangrijk om na te denken over beleid voor je tieners.

*

Anko Oussoren is adviseur bij www.praktijkcentrum.org in Zwolle.

Werkmap ‘Jongeren in de gemeente’

Via www.praktijkcentrum.org is de werkmap ‘Jongeren in de gemeente’ te bestellen. Deze werkmap biedt ondersteuning bij het maken van beleid en het ontwikkelen van een visie op het jeugdwerk. Bij deze werkmap is ook een bijpassende gemeenteavond. De gemeenteavond laat de gemeente nadenken over ‘kerk zijn’ en een ‘nieuwe generatie’.

Het geloof van jongeren lijkt soms niet meer dan een smeulend kampvuurtje. Neem de randkerkelijke jongen die de kerkdiensten al lang niet meer bezoekt, maar wel met vragen over God rondloopt. Denk aan het buitenkerkelijke meisje dat het geloof best wel interessant vindt. Wat kun je als ouder, jeugdwerker (maar ook als ambtsdrager) doen om die kleine geloofsvlam aan te wakkeren? Corjan Matsinger deelt in ‘Heilig vuur’ negen praktische inzichten rond jongerenwerk, die hij heeft opgedaan als jeugdwerker voor Youth for Christ. De adem van Gods Geest kan het voor het oog gedoofde vuur aanblazen en doen ontvlammen. Wij, volwassenen met een brandend hart voor jongeren, spelen hierin een cruciale rol! ‘Heilig vuur’, Corjan Matsinger, Buijten en Schipperheijn, 12,90 euro

116

DIENST 2013

Kerkrecht

Regeltjeskerk of vrijheid

Kornelis Harmannij

Praktische vormgeving van het evangelie

Vraag je een catechisant of hij iets heeft met ‘kerkrecht’, dan is het antwoord redelijk voorspelbaar. ‘Kerkrecht’ wordt door veel gemeenteleden immers geassocieerd met ‘regeltjeskerk’. Daar waren wij, vrijgemaakten, toch zo goed in? En vooral daarom zijn er toch zoveel weggelopen? Nee, geef mij maar een kerk die echt vrij is, zonder al die menselijke regelzucht.

Veel ambtsdragers wagen het dan ook niet om tegenover jongeren over de kerkorde te beginnen. Ik kijk wel uit zeg, want als je dat doet weet je tenminste zeker dat ze afhaken… Maar vergis je niet. Jongeren houden naar mijn ervaring wel degelijk van kerkrecht. Ambtsdragers doen er goed aan om daar rekening mee te houden. Mooie woorden van Jezus toepassen Want wat is kerkrecht? Simpel gezegd: het is de praktische vormgeving van het evangelie dat wij belijden en dan speciaal de praktijk in eigen kerkelijke kring. Die mooie woorden die we van Jezus hebben gehoord, pas ze nu eens toe. We belijden bijvoorbeeld dat Christus het Hoofd is van de kerk en dat wij allemaal dienaren zijn, die leven van zijn genade. Laat maar eens zien wat dat betekent! Het past in ieder geval niet bij een kerkenraad die weigert om zich te verantwoorden tegenover de gemeente, zich verschuilt achter Het Ambt en voortdurend vraagt om vertrouwen, want ’wij hebben alles zorgvuldig afgewogen’. Juist jongeren vragen erom dat ambtsdragers

goede leiding geven, met een open houding naar de gemeente toe. Juist jongeren kunnen het niet waarderen wanneer de ouderen (‘ouderlingen’) zich gedragen als baasjes van de kerk. Tieners zijn wel geraakt wanneer ze merken dat ook de ouderen, speciaal de ambtsdragers, in heel hun optreden uitstralen dat ze leven van de goedheid van God. Daar hebben ze respect voor. Want dat is kerkrecht. Vrede stichten Eén van de spannende dingen in het kerkrecht is de manier waarop we onderlinge

117

2013 DIENST

Kerkrecht: Regeltjeskerk of vrijheid

Kornelis Harmannij

conflicten willen oplossen. Dat die conflic- hebt. ’Sommige mensen vinden het mooi’ is ten er zijn, kon je verwachten; de kerk is een toch echt te weinig. gemeenschap van zondaren. Maar binnen de Laat liever de relatie met het evangelie klinkerk zoeken we ons heil ken. Laat merken dat je niets Tieners houden niet van ge- liever wilt dan de schatten bij Christus, die niet uit was op zijn eigen belang, konkel, ze houden van recht van Gods werk en woord maar dat van de ander; voor de gemeente te laten in de kerk die zich volledig gegeven blinken. Dat bij de uitwerheeft om de verhouding king ook persoonlijke keutussen God en mensen weer zuiver te krijgen. zes meespelen, is dan niet erg meer. Want het Dus mag het niet gebeuren dat conflicten bin- kader dat de kerkorde geeft, voorkomt dat nen de kerk getekend worden door roddel- die persoonlijke keuzes een te groot accent praat, partijvorming, liefdeloosheid, vriend- krijgen; de gezamenlijke afspraken binnen jespolitiek en machtswoorden. Er hoort het kerkverband beschermen de gemeente ruimte te zijn om naar elkaar te luisteren. tegen mogelijke willekeur van voorgangers Samen te zoeken naar wat recht is voor onze of commissies. Wanneer je dat aan de jongeGod en daarbij de bereidheid te tonen om zelf ren uitlegt, zullen ze nog niet altijd enthoueen stap terug te doen. Het past bij kerkelij- siast zijn over de concrete resultaten. Maar ke vergaderingen die een dergelijk conflict het principe spreekt hen meestal wel aan: het moeten bespreken, dat ze dat doen op basis principe van het kerkrecht. van deugdelijke informatie, met ruimte voor hoor en wederhoor; uitlopend op een dege- Bevrijdend recht lijk onderbouwde uitspraak. Juist tieners zijn Waar het op neerkomt, is dat jij als ambtsgevoelig voor een dergelijke eerlijke aanpak. drager zelf weet hebt van het kerkrecht en Ze houden niet van gekonkel. Ze houden van daar zinvol mee om weet te gaan. Niemand recht in de kerk. Kerkrecht dus. van ons kan dat afdoen als ‘liefhebberij’; het gaat om het recht van Christus. Het recht Goede argumenten van de weduwe en de wees. Het recht van die Wanneer tieners vragen stellen over de eenzame oudere. Het recht van de verstoten gang van zaken in de kerk, zijn het nogal eens vreemdeling. Het recht van dat gezin met zovragen over de inrichting van de kerkdienst. veel zorgen. Het recht van de gemeente om Waarom moet het altijd zus? Waarom mag haar Heer te ontmoeten. Kerkrecht. het niet een keertje zo? Ontdek maar dat weloverwoEen heel slecht antwoord Van de kerkorde ‘moet’ niet gen toepassing van bijvoorop zulke vragen is: ’ombeeld de kerkorde bevrijdend zoveel, het geeft een kadat het zo moet van de kan werken. Want dan worder aan kerkorde’. Waarschijnlijk den we niet overheerst door is zo’n antwoord niet eens mensen, ook niet door mencorrect. Want van de kerkorde ‘moet’ niet zo- selijke vergaderingen. Zowel de generale veel. De kerkorde geeft een kader, dat vraagt synode als de kerkenraad beseffen dan dat zij om een mooie invulling. Die invulling, daar niet de ‘hoogste’ vergadering zijn, maar de moet je zelf voor staan. Weet wat je doet en verantwoordelijkheid hebben om elkaar over waarom je het doet. Wees bereid om het uit te en weer te stimuleren tot dienst aan Koning leggen en zorg dan dat je goede argumenten Christus.

118

DIENST 2013

Typisch menselijk Ondertussen is de klacht ‘regeltjeskerk’ niet uit de lucht gegrepen. Het is typisch menselijk (niet exclusief vrijgemaakt) om alle dingen onder controle te houden. Het is typisch menselijk om zoveel mogelijk ‘dicht te timmeren’ voor anderen en ondertussen zelf boven de wet te willen staan. Wanneer tieners daar bezwaar tegen maken, hebben ze volledig gelijk. Zeker wanneer ze erkennen dat ze zelf eveneens gevoelig zijn voor deze zondige neiging: ‘hullie’ moeten zich houden aan afspraken, zodat ik mijn eigen gang kan gaan. De kerken doen er daarom goed aan de eigen regelgeving regelmatig tegen het licht te houden. Hebben we te veel willen vastleggen? Maar ook: hebben we te veel op zijn beloop gelaten waardoor mensen in de knel zijn geraakt? Kerkelijke regelgeving zal, net als alle regelgeving, voortdurend in beweging zijn.

Houvast Toch heeft de klacht ‘regeltjeskerk’ minder te maken met de kerkorde en wat daarbij hoort en veel meer met de manier waarop deze kerkelijke afspraken (niet) worden toegepast. Daarbij is telkens gebleken dat een cultuur die zich afzet tegen het kerkrecht en zich er niet in wil verdiepen, deze kwaal eerder versterkt dan oplost. Help de tieners door serieus om te gaan met het kerkrecht, als iets dat ook hen houvast geeft. Laat onze onderlinge omgang in de kerk iets mogen tonen van de heiligheid van God, die vanaf het begin orde schiep in hemel en op aarde. Laat in ons kerkrecht iets mogen doorklinken van wat Jezus Christus deed, toen hij de anarchie van deze wereld liet wegvloeien via het afvoerputje van het kruis. Kerkrecht gaat om mooie dingen. Goed voor oud en jong.

*

Kornelis Harmannij is predikant in Best en werkt mee aan de nieuwe kerkorde.

119

2013 DIENST

auteur

auteur

120

DIENST 2013