‘Dichtbijvakanties’ Europa en aan de overkant van de Middellandse Zee Prof. dr. F. Van Gompel Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen Naar een lezing voor huisartsen op 9-5-2015 www.itg.be www.reisgeneeskunde.be
Dichtbij-vakanties • Reizigers naar tropische landen zijn zich redelijk bewust van bepaalde exotische ziekten, zoals malaria, buiktyfus, etc. • “Hoewel wondinfecties, luchtwegeninfecties, seksueel overdraagbare aandoeningen en sporadisch reizigersdiarree ook reizigers kunnen treffen die enkel Europa doorkruisen, beschouwen de meeste van hen reis-gerelateerde infectieziekten niet als een echte bedreiging.” • Tijdens de voorbije decennia werden zeldzaam wel autochtone gevallen van tropische ziekten vastgesteld in verschillende Europese landen.
Grootste gezondheidsrisico’s ? Grote verschillen • citytrips • trekking en primitief kamperen doorheen Europa – bv. Oost-Europa / Balkan - hoge Noorden – Zuid-Europa • • • • •
Accidenten Huidinfecties Maagdarminfecties (alcoholmisbruik? Etc,?) (Soa)
Geheugensteun Reisapotheek
Geheugensteun Reisapotheek
Reizigersdiarree
Reizigersdiarree
Reizigersdiarree
Reizigersdiarree
Tropen & Magreb = Thuis = Oost-Europa =
60-85 % bacterieel 25-40 % bacterieel ? Ergen ertussenin ?
UK
Géén antibiotica voor zelfbehandeling aan individuele reizigers meegeven - wel ter plaatse een arts raadplegen.
http://www.itg.be/itg/Uploads/MedServ/nreizigersdiarree.htm
In sommige situaties wél instructies voor reisbegeleiders meegeven. Dit schema is enkel te gebruiken als noodbehandeling op reis. Gebruik het niet na de terugkomst in België, maar raadpleeg dan steeds een arts!
Huidinfecties • Elke verwonding, hoe banaal ook, zal men zorgvuldig uitwassen, waarna men in een aantal gevallen ook een ontsmettende zalf aanbrengt. • http://www.itg.be/itg/Uploads/MedServ/NHUID.pdf: • Zon
Reisapotheek: Ontsmettende gel / zalf Cortisone-zalf
• Wondinfecties • Lokale huidreacties op insectenbeten • Kwallenbeten • Huidparasitosen • Spinnen • Schorpioenen en slangen Geen antigif in reisapotheek mogelijk
Insectenbeet : allergische reactie = begin van wonde ? • Cortisone-zalf in reisapotheek, om openkrabben te vermijden • Niet in gelaat, ‘s avonds eenmalig
culicosis bullae
Bedwantsen hotel in Oostenrijk … appartement in Spanje ….
Vlooienbeten
Ook in Europa kan je huidleishmaniose oplopen in het Middelandse Zeebekken Overgebracht door zandvliegjes
Vaccinaties
In orde zijn met de BASISVACCINATIES
In orde zijn met de BASISVACCINATIES
• Tetanus (kaakklem), difterie (kroep), kinkhoest, polio (kinderverlamming), mazelen, bof, rubella, hepatitis B, … • De huisarts kan dit nakijken – in Vlaanderen o.a. via Vaccinnet
Tetanus en difterie – Tedivax pro adulto ® – Revaxis ® (& polio) (€ 20,17) – Boostrix® (& pertussis) (sinds 2013 : bij volwassenen eenmalig de tedi-booster = gratis via vaccinnet)
– Boostrix-Polio® (€ 31,56)
Polio • Komt niet meer voor in Europa • Maar 1 herhalingsinenting op volwassen leeftijd (vanaf 16 jaar) verschaft wel levenslange immuniteit indien men als kind een volledige vaccinatieserie heeft gekregen (sinds 1965; dood vaccin sinds 2001) • Imovax –Polio ® (€ 9,65) • Revaxis ® (& tetanus-difterie) • Boostrix-Polio ® (& tetanusdifterie-pertussis)
Mazelen
Mazelen • Mazelen-epidemieën in Europa - recent bv. – Vogelshow in Oost Europa – Asielzoeker uit Bosnie-Herzegovina -> Berlijn -> schoolreis -> muziekschool Elzas Frankrijk – Disneyland US
• “Avoid importation / exportation”
Mazelen • (VERVOLLEDIG) VACCINATIE met MBR tenzij – geboren voor 1-1-1970, of – mazelen duidelijk doorgemaakt heeft, of – ooit twee inentingen gekregen heeft …
• Vervroegde vaccinatie voor zuigelingen tussen 6-12 maanden is in bepaalde situaties van kracht omwille van epidemie zoals bv. in Frankrijk enkele jaren geleden – deze dosis telt niet mee (Fiche HGR Mazelen: extra aandacht voor vaccinatie 28-6-11)
Hepatitis B Maakt in België deel uit van de basisvaccinaties sinds september 1999, alle jongeren tot en met 25 zijn gevaccineerd geweest als baby of als adolescent • •
Vaccinatie-indicatie hangt niet zozeer af van de bestemming, wel van mogelijk risicogedrag, in de eerste plaats seksueel risicogedrag, maar ook piercing, tatoeages of zelfs acupunctuur met besmette instrumenten …
Eenmalig antistoftiter bepaling : >10 IU = levenslang beschermd (tenzij immuundepressie)
Hepatitis A • Overweeg vaccinatie bij zeer primitief reizen in Oost en Zuid Europa • In elk geval wanneer men de Middellandse Zee oversteekt: Maghreb en Nabije Oosten (niet Israël)
Rabiës Elke reiziger wordt best op de hoogte gebracht van het feit dat hondsdolheid (rabiës) nog in vele landen bestaat.
Import van rabiës met niet-gevaccineerde puppy's … Recent terug rabiës in Griekenland gesignaleerd …..
Europese tekenencefalitis TBE of FSME • Virale meningo-encephalitis • Overgebracht door teken of rauwe geitenmelk • Endemisch in de landelijke bosrijke streken van meerdere landen van centraal Europa, de zogenaamde “TBE-gordel” (Oostenrijk, Zwitserland, Zuid-Duitsland, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Polen, ex-Joegoslavië, ex-USSR, Bulgarije, Roemenië, enz.), • Maar er zijn ook haarden in Zweden, Denemarken en de Baltische staten. • Het risico is seizoensgebonden: vanaf de lente tot en met de herfst (van april tot oktober).
Europese tekenencefalitis TBE of FSME • De aandoening verloopt in meeste gevallen goedaardig, totaal zonder symptomen of zoals een banale griep. • Soms zijn er ernstige neurologische verschijnselen, geschat op 1 per 100 besmette tekenbeten, • (Maar slechts een kleine minderheid van de teken is daar besmettelijk: variërend van 1/20 tot 1/1000 teken.) • Een fatale afloop (3 op 100 personen met neurologische ziektesymptomen) en neurologische restletsels (15%) zijn mogelijk. • In de ex-USSR, met name vooral in Siberië, bestaat een variant van deze ziekte met hoger sterftecijfer.
• • •
Vaccin op basis van gedood virus FSME-IMMUN ® 0,5 ml & FSME-IMMUN ® 0,25 ml Junior (Bij de apotheek op voorschrift; € 34,51 per dosis en € 29,64 voor de juniordosis.) 3 intramusculaire injecties van 0.5 ml: – –
• • • •
1 tot 3 maanden tussen de eerste 2 injecties Na 9 à 12 maanden volgt de derde injectie
Men bekomt dan een protectiegraad van meer dan 97 %. Een herhalingsinenting dient na 3 jaar en vervolgens om de 5 jaar te gebeuren. Een éénmalige injectie geeft slechts een bescherming van 50 – 75 % na 4 weken, wat niet voldoende is. Daarom worden voor vertrek naar risicogebied best 2 injecties toegediend, met 1 à 3 maanden tussentijd (protectie van meer dan 90-95 % 2 weken na die tweede inspuiting, ten vroegste op dag 42).
• Bij tijdsgebrek gebruikt men een snel schema met het FSME-IMMUN-vaccin, • met een inspuiting op dag 1 én 14, en vervolgens na 5 à 12 maanden • (protectie van ongeveer 90 - 95 % vanaf 2 weken na de tweede inspuiting, dus vanaf dag 28). Kinderen vanaf 1 jaar en jonger dan 16 jaar: hier FSMEIMMUN® 0,25 ml Junior. Hier bekomt men al een bescherming van minstens 98 % na twee injecties.
Beschermingsmaatregelen tegen teken • • • •
Draag gesloten hoge schoenen. Draag een lange broek en stop de broekspijpen in de sokken. Draag kledij met lange mouwen die dicht aansluit om de hals. Controleer na elk verblijf in de natuur (hoog gras, struikgewas, bos…) zorgvuldig de huid. Teken houden zich vooral op in de grote lichaamsplooien en in de behaarde zones (minstens 2 maal daags indien men permanent in een endemisch gebied kampeert)
• Verwijder teken bij voorkeur met een pincet of tekentang. Probeer de teek zo dicht mogelijk op de huid bij de kop vast te houden tijdens het verwijderen. Beschadig de teek niet. Knijp bij het verwijderen niet in het achterlijf van de teek en trek er niet aan.
Beschermingsmaatregelen tegen teken Het gebruik van insect-repellents op de huid, op basis van DEET of Picaridine of IR3535 is nuttig. Dit geeft helaas enkel bescherming op de plaatsen waar het product is aangebracht: • De werkzaamheid is ver van 100% • De werkingsduur is beperkt tot maximaal enkele uren.
Beschermingsmaatregelen tegen teken Men kan ook met een Permethrine-spray de buitenzijde van de bovenkledij bewerken (een aantal uren laten drogen): • BioKill® (500 ml, permethrine 2,2%, bij de drogist of in de buitensportzaak verkrijgbaar) • Pistal ® Pyrethrines 0,25%. Let wel, het directe huidcontact moet vermeden worden, de geïmpregneerde banden of kledingstukken worden gedragen boven andere kledij!
36
LYME • De folder op de website van Vlaamse overheid – Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid: http://www.zorg-en-gezondheid.be/teken.aspx
38
39
40
41
42
44
45
BAPCOC- Advies over Lyme-borreliose (infectie met Borrelia): • http://www.health.belgium.be/internet2Prd/groups/publi c/@public/@dg1/@acutecare/documents/ie2divers/1910 2061_nl.pdf • Gepubliceerd op 15 januari 2015
Indien gestoken door teek of toch rode vlek die traag aangroeit : ITG-webtekst www.reisgeneeskunde.be:
http://www.itg.be/itg/GeneralSite/Default.aspx?WPI D=691&MIID=637&IID=330&L=N
ANDERE TEEKOVERGEDRAGEN INFECTIEZIEKTEN • Rickettsiosen
– Rickettsia conori en varianten in Mediterrane gebied – Rickettsia slovaca, helvetica etc. – Latentietijd na landing teek & insteek teek & overdracht besmetting – Direct bij FSME – 12-24 uur Lyme – 20 uur Rickettsia
49
Een niet-vermoede importziekte: meningo-encefalitis opgelopen in Spanje Een dertienjarige jongen consulteert een arts tijdens een vakantie in Spanje omwille van hoge koorts, hoofpijn, en een exantheem, ….. Enkele dagen later, kort na terugkeer in Nederland wordt hij gehospitaliseerd wegens een levensbedreigende toestand van multiorgaanfalen en neurologische problemen. Er gingen nog twee weken overheen vooraleer de diagnose van ‘Mediterranean spotted fever’ gesteld werd en een aangepaste antibioticumbehandeling werd ingesteld. Hij herstelde langzaam maar volledig.
50
TIBOLA: TickBorne Lymphadenopathy
51
KRIM-CONGO HEMMORAGISCHE KOORTS
52
KRIM-CONGO HEMMORAGISCHE KOORTS
53
Zandvliegkoorts
54
56
Andere infectieziekten • WNF
Andere infectieziekten Vossenlintworm Echinococcus multilocularis • Parasiet die bij de vos en de hond voorkomt en wordt veroorzaakt door het eten van een prooidier. • Komt in Midden-Europa tussen het Zwarte Woud en Noord-Italië voor. • Voor vos, hond en kat is de ziekte geheel onschadelijk. • Bij de mens kan de lintworm ernstige schade veroorzaken aan organen.
63
• Vermijd in genoemde gebieden contact met loslopende honden en vossen. • Eet in deze streken ook geen ongekookte wilde bosvruchten (bramen, frambozen en bosbessen), zelf geplukte paddenstoelen en val-fruit. • Niet alleen laag groeiende bosvruchten vormen een mogelijke besmettingsbron, want ook eieren, die met vossenontlasting in het milieu worden uitgescheiden, kunnen met regen of wind ook op hoger groeiende bosvruchten terechtkomen. • Eerst grondig wassen en zo mogelijk koken voor consumptie. RIVM
De folder op de website van Vlaamse overheid – Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid: http://www.zorg-en-gezondheid.be/vossenlintworm.aspx
Echinococcosis E. granulosus • Hondenlintworm (hydatidenkyste) komt in het Middellandse Zeegebied voor E. multilocularis • Alveolar hydatid cyst mimic “hepatic carcinoma”, with metastases to the brain
Echinococcus multilocularis
67
Fasciola hepatica, leverbot
68
Maps inf dis
• • •
Leptospirose Hantavirus Tuberculose
Vogelgriep
Vogelgriep
Vogelgriep In Egypte & Turkije • Geen touristen noch expats tot heden.
Tropenziekten die heel soms terug komen • Vivax-malaria is terug in Griekenland
Tropenziekten die heel soms terug komen • Schistosomiase is terug in Corsica
Tropenziekten die heel soms terug komen • Dengue, chikungunya – secundaire gevallen in Zuid-Europa, Italië, Frankrijk
topics – niet besproken •Andere Hoogteziekte • Legionellose in hotels • Vaccinatie tegen griep en pneumokokken bij ouderen en personen met co-morbiditeit • Diepe veneuze trombose na lange busreis • Wagenziekte • Muggenzwermen in Noord-Noorwegen • Slangenbeten (adder), spinnenbeten, schorpioenen (Maghreb)
www.itg.be www.reisgeneeskunde.be
77
