Diabetes en geneesmiddelen Samenvatting van de lezing door Mw. J. de Vlugt en de heer B. Hendrikx, beiden als apotheker verbonden aan de Stichting Gezondheidscentra Eindhoven, op maandag 31 mei 2010 voor de Diabetesvereniging Nederland, afd. Eindhoven e.o. door J. Kerssen
Van recept naar medicijn; wat doet de apotheek: --- U overhandigt het recept aan een apothekersassistent. --- Soms heeft uw arts het recept al naar de apotheek gestuurd. --- De apothekersassistent controleert de voorgeschreven medicatie, dosering en wisselwerking met andere medicijnen die u al gebruikt. --- Soms is er extra deskundigheid nodig. De apothekersassistent raadpleegt de apotheker of het medicijn meegegeven kan worden. --- Wanneer het nodig is, neemt de apotheker contact op met uw huisarts of specialist. --- Eventuele aanpassingen legt de apotheker vast in uw medicatiedossier in de computer. --- Het etiket van het medicijn wordt afgedrukt. --- De apothekersassistent pakt het medicijn. --- Soms wordt een medicijn speciaal voor u in de apotheek gemaakt of aangepast. (bijv. smeersels, afwijkende capsules, doseringen voor kinderen) Dit kost uiteraard tijd. U kunt hier meestal niet op wachten. --- Het medicijn wordt voorzien van een etiket. Hierop staan uw gegevens en hoe u het medicijn moet gebruiken. --- Soms wordt er een waarschuwingssticker bij geplakt. --- Met de barcodescanner controleert de apothekersassistent of het juiste medicijn is gepakt. --- Een collega voert een extra controle uit. (wegens evt. onduidelijkheden, bijv. wegens onduidelijk handschrift op het recept) --- U ontvangt het medicijn. De apothekersassistent adviseert u over het gebruik en geeft nog extra informatie over het medicijn. --- De apotheker controleert elke dag alle recepten Vraag over uw medicijnen?: Zie www.apotheek.nl .
Geneesmiddelen bij diabetes: (Op de volgende pagina staat een overzicht in tabelvorm.) METFORMINE WERKING:
Remt de glucoseproductie in de lever Heeft invloed op insulinegevoeligheid van spier- en vetcellen GEBRUIKSGEMAK: +/- (tabletten, doch grote tabletten en meerder keren per dag) HYPO’S: Geen hypo’s BIJWERKINGEN: Maag-darmklachten Geen gewichtstoename PRIJS: Goedkoop VEILIGHEID: Veilig
1
Overzicht antidiabetica Metformin e
Sulfonylureum -derivaat
TZD
Insuline s
DPP-4remmer s
GLP-1 analoog
+/-
+
-
+
-
+
-
+
--
+
+
Bijwerkingen MD-stelsel
25%
+
+
+
+
25-30%
Bijwerkingen gewicht
+
+4 kg
+4-5 kg
-
+
++
Prijs
+
+
-
-
-
--
Veiligheid L+ K termijn
+
+
-
+
?+
?+
Harde eindpunten
+
+/-
+/- (macro) (HF -)
? +/-
?
?
Gebruiksgema k Hypo’s
+
+ = positief voor de gebruiker, - = negatief voor de gebruiker SULFONUREUMDERIVATEN WELKE: WERKING:
Glimepiride, gliclazide, tolbutamide en glibenclamide Stimuleert de insulineafgifte in de alvleesklier. Glucosespiegel ↓ en Betacelfunctie ↑ GEBRUIKSGEMAK: + (kleinen tabletten, minder vaak per dag) HYPO’S: Hypo’s kunnen vóórkomen ! Glibenclamide > glimepiride > gliclazide > tolbutamide BIJWERKINGEN: Maag-darmklachten Gewichtstoename 2-5 kg PRIJS: Goedkoop VEILIGHEID: Veilig op lange en korte termijn MEGLITINIDEN WELKE: WERKING: VOORDEEL: NADEEL:
Novonorm Zelfde als su-derivaten, echter werken sneller en korter Onduidelijk, wel gunstig bij onregelmatig eetpatroon Duur (met bijbetaling door de patiënt) Meer wisselwerkingen met andere geneesmiddelen mogelijk 2
THIAZOLIDINEDIONEN (TZD’S) WELKE: WERKING:
Actos, Avandia Vetcel neemt gemakkelijker vet op waardoor minder vetzuren in het bloed. Vrije vetzuren kunnen niet wedijveren met glucose bij opname in de skeletspiercel GEBRUIKSGEMAK: + HYPO’S: Geen hypo’s Bijwerkingen: Gewichtstoename 2-3kg, vocht vasthouden Prijs: Duur Veiligheid: toch wel wat beperkingen, lange termijn niet volledig duidelijk
NIEUWE GENEESMIDDELEN INCRETINESYSTEEM GENEESMIDDELEN Lang onbegrepen systeem Afhankelijk van voedselinname 2 verschillende groepen die werken op het incretinesysteem GLP-1 analogen DPP-4 remmers GLP-1 ANALOGEN WELKE: Byetta, Victoza GEBRUIKSGEMAK: - (geïnjecteerd) EFFECT OP GEWICHT: Afname van 3kg, door remming van de eetlust BIJWERKINGEN: Misselijkheid, door vertraagde maaglediging HYPO’S: Alleen in combinatie met SU-derivaten DPP-4 REMMERS WELKE: Januvia, Galvus, Ook combinaties met metformine in de handel GEBRUIKSGEMAK: + EFFECT OP GEWICHT: Gewichtsneutraal BIJWERKINGEN: Geen misselijkheid HYPO’S: Alleen in combinatie met SU-derivaat BEHANDELING DIABETES TYPE 2 Stap 1: LEEFSTIJLADVIEZEN Stap 2: METFORMINE Stap 3: BMI < 27: SULFONYLUREUM DERIVAAT (Tolbutamide, Glibenclamide, Glimepiride) Stap 3: BMI > 27: SULFONULUREUMDERIVAAT of GLITAZON ( Actos, Avandia ) Stap 4: DPP-REMMERS ORAAL ( Janumet, Galvus ) INCRETINEMIMETICA SUBCUTAAN ( Byetta, Victoza ) ( voor bepaalde groep patienten ) Stap5: INSULINE 1 X DAAGS Stap 6: INSULINE 2 – 4 x daags
3
RELATIEVE CONTRAINDICATIES DIABETES (↑ betekent: verhoogt de bloedsuikerwaarde, idem ↓: verlaagt) BLOEDDRUK VERLAGENDE MIDDELEN - ACE-REMMERS ( Lisinopril, Enalapril ) ↓ - DIURETICA ( Hydrochloorthiazide ) ↑ ( Chloortalidon ) - B-BLOKKERS ( selectief: Metoprolol, Atenolol ) ( niet selectief: Propranolol ) ANTIPSYCHOTICA - ATYPISCHE ANTIPSYCHOTICA ( Risperdal, Seroquel, Zyprexa ) ↑ CORTICOSTEROIDEN - PREDNISON >5MG, DEXAMETHASON>0,5MG ↑ Verhoogt bloedsuiker zowel bij insuline- en tabletgebruikers ORALE ANTICONCEPTIVA - OESTROGEEN EN PROGESTAGEEN ↑ hoe lager, hoe minder invloed SUIKERBEVATTENDE DRANKEN en ZAKJES ↑ 9 GRAM PER DAG SORBITOL/SUIKER/ENERGIE SORBITOL → FRUCTOSE→ GLUCOSE 1 SNEE BOTERHAM = 12 GRAM SUIKER ANTIDEPRESSIVA SSRI’S ( Paroxetine, Mirtazapine, Venlafaxine) ↓, verlagen soms bloedsuikerwaarden ALCOHOLISCHE DRANKEN ↓ verlagen na enige tijd de bloedsuikerwaarden INTERACTIES - SULFONYLUREUMDERIVATEN (Tolbutamide, Glimepiride, Gliclazide ) en - BLOEDVERDUNNERS ↑ beïnvloeden elkaar - ANTI-SCHIMMEL MIDDELEN ( Miconazol, Fluconazol ): ↑ werking bloedverdunners (met bloedverdunners worden bedoeld: Acenocoumarol(Sintrom) en Fenprocoumaron(Marcoumar)
ROL VAN DE APOTHEEK: -
Informatie bij eerste uitgifte geneesmiddel Informatie bij tweede uitgifte geneesmiddel Hulpmiddelen bij diabetes (naalden, strips e.d.) Bewaken therapietrouw Controle bloedsuikermeter Medicatiegesprek/beoordeling Medicatieoverzicht, medicatiepaspoort Weekdoseersysteem Jaarlijkse bloedsuikertest -0-0-0-0-0-0-04
Enkele notities uit het vragenuurtje - Hoe zit het met de innamentijdstippen? Als de bloedsuikerwaarden ’s morgens hoog zijn kan Metformine ook voor het slapen gaan i.p.v. bij de avondmaaltijd. Simvastatine( Zocor ): ’s avonds want werkt ’s nachts Andere cholesterolverlagende middelen: maakt niet veel uit wanneer. Uitgezonderd Pravastatine (Selektine), dat ook s avonds moet worden ingenomen Bloeddruk verlagende middelen: meestal ’s morgens maar niet kritisch. - Kunnen medicijnen gelijktijdig worden ingenomen? Innemen van combinaties: verschillende antwoorden, vraag de apotheker. - Waarom mogen sommige medicijnen niet samen met grapefruit? Heeft te maken met een stof die de afbraak van medicijnen remt waardoor ze langer dan bedoeld in het bloed blijven. Geldt niet voor andere citrusvruchten (sinaasappel, citroen e.d.) - Hoe lang mag je dispartal gebruiken bij het prikkelbare darm syndroom? Af en toe stoppen om te zien of het nog nodig is. De eerste keus is eigenlijk zemelen plus veel drinken. - Is het waar dat het lichaam ’s nachts insuline maakt? Als de bèta cellen in de alvleesklier nog werken, maken ze insuline als de bloedsuikerwaarden omhoog gaan door voedselopname. - Als je het in je gewrichten hebt, is het dan verstandig glicaside + metformine te gebruiken? Gewrichtsklachten staan het gebruik van bovenstaande middelen niet in de weg - Welke maagklachten kunnen ontstaan bij gebruik van glicaside + metformine? Misselijkheid,buikpijn,diarree,verlies van eetlust. - De bijsluiter: dat schrikt af! Al die bijwerkingen! In de bijsluiter worden alle bekende bijwerkingen genoemd met er bij vermeld hoe vaak ze voorkomen, bijv.: Vaak: >10% Soms:tussen 1 en 10%, Zelden: minder dan 1% Belangrijk is ook de intensiteit van de bijwerkingen: zijn ze hinderlijk, verdraagbaar, worden ze minder na verloop van gebruik of juist erger.
-0-0-0-0-0-0-0-
5
