Deutsch voor Nederlandstaligen
Ward Schodts KU Leuven
Inhaltsverzeichnis 1 Der Artikel 1
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
1.1
De standaardvervoeging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
1.2
Hetzelfde vervoegd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
Het onbepaald lidwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
2.1
De standaardvervoeging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
2.2
Hetzelfde vervoegd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
3
Het onbepaalde lidwoord zelfstandig gebruikt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
4
Samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2
2
Het bepaald lidwoord
1
2 Das Substantiv 1
2
3
Das Genus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
1.1
Vorm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
1.2
Betekenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
1.3
Vergelijk Nederlands-Duits . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
1.4
De vrouwelijke vorm van een mannelijk woord
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
1.5
Betekenis bepaald door geslacht
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
Die Deklination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
2.1
Zwakke mannelijke zelfstandige naamwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
2.2
Sterke mannelijke zelfstandige naamwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
2.3
Gemengde mannelijke zelfstandige naamwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
2.4
Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
2.5
Onzijdig zelfstandige naamwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
2.6
Sterke mannelijke en onzijdige zelfstandige naamworden die afwijken . . . . . . . .
7
2.7
Eigennamen in genitief enkelvoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
2.8
Verkleinwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
2.9
Mannen en lieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
2
INHALTSVERZEICHNIS
3
3 Das Verb
8
1
2
3
4
5
6
7
8
Das Pr¨ asens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
1.1
A - De standaard vervoeging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
1.2
B - Woorden eindigend op een sis-klank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
1.3
C - Interpolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
1.4
D - Korte e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
1.5
E - Lange e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
1.6
F - Korte en lange a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Das Imperfekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
2.1
A: Schwache Verben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
2.2
B: Starke Verben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10
2.3
Unregelm¨ aßige Verben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Das Perfekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
3.1
Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
3.2
Het hulpwerkwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
Das Futur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
4.1
Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
Das Passiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
5.1
Van actief naar passief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
5.2
Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
Die modale Verben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
6.1
Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
13
6.2
Vertaling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
Der Imperativ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
7.1
Singular . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
14
7.2
Plural . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
7.3
H¨ oflichkeitsform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
Der Konjunktiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
8.1
Gebruik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
8.2
Hoofdwerkwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
8.3
Hulpwerkwoorden + modale werkwoorden (+wissen) . . . . . . . . . . . . . . . . .
15
4 Das Pronomen
17
1
Personalpronomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
2
Reflexivpronomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
3
Possessivpronomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
4
Fragepronomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
4.1
Voornaamwoordelijke bijwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
Relativpronomen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
5
INHALTSVERZEICHNIS
4
5 Kasus
20
1
Nominativ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
2
Akusativ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
2.1
Meewerkend voorwerp in accusatief: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
2.2
Bijvoeglijk naamwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
20
Dativ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
3.1
Lijdend voorwerp in de datief:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
3.2
Bijvoeglijk naamwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
Genitiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
4.1
Lijdend voorwerp in de genitief: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
4.2
Von +datief of gentief? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
Wisselvoorzetsels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
5.1
Algemene regel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
5.2
Naar in het Duits . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
3
4
5
6 Das Adjektiv
23
1
Schwache Deklination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
2
Starke Deklination . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
3
Das substantivierte adjektiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
4
Comparatief & Superlatief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
4.1
Standaard verbuiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
4.2
Onregelmatige verbuiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
4.3
Vergelijkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
4.4
Nominatieve superlatief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
5
Onvervoegde adjectieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
6
Hoofdletter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
24
7 Die Zahlen 1
2
3
25
Kardinalzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
1.1
0-19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
1.2
Zehner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
1.3
Hundert und großer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
Ordnungszahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
2.1
Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
2.2
Uitzondering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
2.3
Afkorting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
Bruchzahlen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
26
8 Voegwoorden
27
INHALTSVERZEICHNIS 9 Der Satz
5 29
1
Die Abfolge des Verb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
2
Das Komma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
29
Appendices
30
A Die starke Verben
31
B Sprech¨ ubungen
35
1
Sich vorstellen
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
1.1
der Name . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
1.2
das Alter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35
1.3
der Wohnort . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
1.4
das Hobby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
1.5
Extra woordenschat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
36
C Woordenschatlijst: als er gebellt wordt, blaffen de honden
37
D Der Wortschatz
46
¨ E Ubersetzungs¨ ubungen
47
1
¨ Ubung 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
2
¨ Ubung 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
Kapitel 1
Der Artikel 1 1.1
Het bepaald lidwoord De standaardvervoeging
Nominativ Akkusativ Dativ Genitiv
m¨ annlich der den dem des
weiblich die die der der
s¨achlich das das dem des
Plural die die den der
De samentrekking met het bepaald lidwoord In sommige gevallen wordt een vervoeging van het bepaald lidwoord samengetrokken met een voorzetsel: an, bei, in, von, zu zu an, auf, in, um
1.2
+ + +
dem der das
→ → →
am, beim, im, vom, zum zur ans, aufs, ins, ums
Hetzelfde vervoegd
De volgende woorden worden vervoegd zoals de standaardvervoeging van het bepalend lidwoord. Het enige verschil is in de nominatief en accusatief onzijdig, hier wordt dan +ES gedaan ipv. +S. Nederlands dit dat meerdere, sommigen zo’n, zulk welk al, (compleet) iedereen, elk, allen beide, allebei alle, hele
Duits diesjenmanchsolchwelchalljed beids¨ amtlich
enkelvoud x x x x x x x
meervoud x x x x x x x x
1
KAPITEL 1. DER ARTIKEL
2
2
Het onbepaald lidwoord
2.1
De standaardvervoeging
Nominativ Akkusativ Dativ Genitiv
2.2
m¨ annlich ein einen einem eines
weiblich eine eine einer einer
s¨achlich ein ein einem eines
plural keine keine keinen keiner
Hetzelfde vervoegd
De volgende woorden worden vervoegd zoals de standaardvervoeging van het onbepaald lidwoord. niederl¨ andisch kein mein dein sein ihr unser euer ihr Ihr was f¨ ur ein?
3
deutsch geen mijn jouw zijn haar ons jullie hun uw wat voor een?
Het onbepaalde lidwoord zelfstandig gebruikt
Net zoals in het Nederlands kan het onbepaald lidwoord zelfstandig gebruikt worden:
Nominativ Akkusativ Dativ Genitiv
4
m¨ annlich einer einen einem eines
weiblich eine eine einer einer
s¨achlich eines eines einem eines
plural keine keine keinen keiner
Samenvatting
Voor de vervoeging van de lidwoorden kunnen we volgned stramien volgen: 1. Zelfstandig gebruik? 2. Bepaald of onbepaald lidwoord? 3. Een woord uit de tabel? 4. Als laatste criterium • Geslacht? • Enkelvoud of meervoud? • Naamval
Kapitel 2
Das Substantiv 1
Das Genus
De volgende secties geven aanwijzigingen om het geslacht van het substantief te bepalen.
1.1
Vorm
M¨ annlich
Weiblich
• -ling
• -ung
• -ig
• -heit
• -us
• -keit
• -ismus
• -ion
• -ekt
• -schaft
• -tor
• -ei
• -stand
• -in
• -fall
• -anz
S¨ achlich • -um (buiten tum/Irrtum)
Reich-
• -o • -ment • -nis • GE -e Verkleinwoorden: • -chen • -lein
Verbalst¨ amme z.B. besuchen → der Besuch
• -enz
Verbalst¨ amme + er z.B. lehren → der Lehrer
• -tel • -e (buiten Auge, Regime, Erbe, Finale, Interesse) Von Verben abgeleitete Substantive: z.B. das Importieren • -ur
Bruchzahlen:
• -¨at
• -ie • -ik • -ek • -iz • -ion • -sicht • -kunft • -schrift 3
het afscheid
1.2
4
Betekenis
Woorden die tot volgende groep behoren: M¨ annlich
Weiblich
• automerken
• Europese rivieren
• maandnamen
• vliegtuignamen
• seizoenen
• scheepsnamen
• dagen van de week
• ruimtetuigen
• windrichtingen
• getallen
S¨ achlich • letters alfabet
• munteenheden • oceanen • weersverschijnselen • planeten (buiten die Erde, die Venus)
1.3
Vergelijk Nederlands-Duits
In sommige gevalllen worden vorige regels overtroffen door het biologische gelsacht van het woord. Indien er geen biologisch gelsacht beschikbaar is en het ook niet duidelijk is met vorige regels dan kan men kijken naar het geslacht in het Nederlands. De meesten woorden komen overeen maar er zijn natuurlijk uitzonderingen: het afscheid
der Abschied
het bedrag
der Betrag
het artikel
der Artikel
het bedrijf
der Betrieb
de telefoon
das Telefon
het apparaat
der Apparat
het getal
die Zahl
het bankroet
der Bankrott
het krediet
der Kredit
het loon
der Lohn
het ogenblik
der Augenblick
het contract
der Kontrakt
het concern
der Konzern
de maat
das Maß
het compromis
der Kompromiss
het transport
der Transport
het profijt
der Profit
het verschil
der Unterschied
het moment
der Moment
het verkeer
5
het verkeer
der Verkehr
het verlies
der Verlust
het bewijs
der Beweis
het gebruik
der Gebrauch
het antwoord
die Antwort
het plan
der Plan
het cijfer
die Ziffer
het geduld
die Geduld
het nummer
die Nummer
het succes
der Erfolgt
het werk
die Arbeit
het gevaar
die Gefahr
het verdrag
der Vertrag
het verdrag/contract
der Kontrakt
het park
der Park
het bezit
der Besitz
het bevel
der Befehl
1.4
De vrouwelijke vorm van een mannelijk woord
Om een mannelijk woord om te zetten naar een vrouwelijk wordt er ”+IN aan toegevoegd.: z.B.: ¨ der Artz → die Arztin der Expert → die Expertin
1.5
Betekenis bepaald door geslacht
het loon
das Gehalt
gehalte
der Gehalt
het mes
das Messer
de meter
der Messer
het meer
der See (n)
de zee
die See (n)
de zee
das Meer (e)
het stuur
das Steuer
de belasting
die Steuer
deel on
der Teil
voordeel
der Vorteil
nadeel
der Nachteil
oordeel
das Urteil
het tegendeel
das Gegenteil
inkomen
der Verdienst
verdienste
6
verdienste
das Verdienst
het lint
das Band
band, orkest
die Band
boekdeel
der Band
leider
der Leiter
ladder
die Leiter
2
Die Deklination
Algemene regel voor de verbuiging in het meervoud: +meervoudsuitgang en enkel in Dativ +n tenzij er al een staat.
2.1
Zwakke mannelijke zelfstandige naamwoorden
Nominativ Akkusativ Dativ Genitiv
Singular +φ +(e)n +(e)n +(e)n
Plural +en(medeklinker)/+n(klinker) +en(medeklinker)/+n(klinker) +en(medeklinker)/+n(klinker) +en(medeklinker)/+n(klinker)
Behalve volgende woorden (enkel +n):
Zwakke mannelijke zelfstangdige naamwoorden zijn maar een beperkte groep van woorden.
• der Herr • der Bauer
• m¨ annliche Personen- und Tiernamen auf -e (der Affe, der Knabe...)
• der Nachbar
• m¨ annliche Substantive, die das -e verloren haben (der Mensch, Held, Prinz, Chirurg...)
• der Ungar
• mehrsilbige Fremdw¨ orter mit Betonung der letzten Silbe (insofern sie nicht enden auf -or, -ar, -¨ ar, -er, -ier, -eur) (der Soldat, Student, Dozent...).
2.2
Sterke mannelijke zelfstandige naamwoorden
Singular Nominativ Akkusativ Dativ Genitiv
2.3
1 lettergreep φ φ (e) -es
> 1 lettergrepen φ φ φ -s
Plural auto + medeklinker -er -el -en
uitgang +¨e φ φ φ
Gemengde mannelijke zelfstandige naamwoorden Op deze mannier zijn er maar 6 woorden die zich zo verbuigen: 1. der Name ↔ de naam
Nominativ Akkusativ Dativ Genitiv
Singular +φ +n +n +ns
Plural +n +n +n +n
2. der Friede ↔ de vrede 3. der Buchstabe ↔ de letter 4. der Glaube ↔ het geloof 5. der Gedanke ↔ de gedachte 6. der Wille ↔ de wil
ladder
2.4
7
Vrouwelijke zelfstandige naamwoorden
Singular Nominativ Akkusativ Dativ Genitiv
2.5
uitgang +φ +φ +φ +φ
uitgang +¨e +en +n +n +n +nen
Onzijdig zelfstandige naamwoorden
Singular 1 lettergreep > 1 lettergrepen Nominativ φ φ Akkusativ φ φ Dativ φ(e) φ Genitiv -es -s Plural uitgang 1 lettergreep (auto) +¨er > 1 lettergrepen +e -is +se -el +φ -en +φ -er +φ -lein +φ -e +φ -nis +se
2.6
Plural 1 lettergreep (auto) > 1 lettergrepen -e -el -er -in
Er is 1 uitzondering op deze Nominativ das Herz Akkusativ das Herz Dativ dem Herzen Genitiv des Herzens
verbuiging: Herzen Herzen Herzen Herzen
Sterke mannelijke en onzijdige zelfstandige naamworden die afwijken
• Woorden die eindigen op een klinker: +s ipv. +es • Klemtoon achteraan en meerdere lettergrepen: +es ipv. +s • Woorden eindigend op “is” klank (x, ß, eis...): +es ipv. +s • Woorden op -ismus: φ ipv. +s • Woorden op -nis: +ses ipv. +s • Afkortingen: Ø
2.7
Eigennamen in genitief enkelvoud
Moeten ook verbogen worden tenzij er al een lidwoord voor staat dat verbogen is.
2.8
Verkleinwoorden
(”) + chen (”) + lein Meestal -chen, hoor een beetje hoe het klinkt.
2.9
Mannen en lieden
Net als in het nederlands, als lui/lieden kan, dan gebruiken we: -m¨anner/leute.
Kapitel 3
Das Verb 1
Das Pr¨ asens
ich du er/sie/es wir ihr sie Sie
A: MACHEN mache machst macht machen macht machen machen
B: HEIßEN heiße heißt heißt heißen heißt heißen heißen
C: ARBEITEN arbeite arbeitest arbeitet arbeiten arbeitet arbeiten arbeiten
1.1
A - De standaard vervoeging
1.2
B - Woorden eindigend op een sis-klank
D: HELFEN helfe hilfst hilft helfen helft helfen helfen
E: SEHEN sehe siehst sieht sehen seht sehen sehen
F: FAHREN fahre f¨ahrst f¨ahrt fahren fahrt fahren fahren
-x, -s, -ss, z niet met een extra +s
1.3
C - Interpolatie
Alle woorden eindigend op -d of -t. Alle woorden eindigend op -m of -n als ze niet zijn voorgegaan door -l of -r en bij dubbel m of dubbel n, als alle letters worden uitgesporken. atmen widmen begegnen ebnen (sich) eignen leugnen o ¨ffnen ordnen rechnen regnen segnen trocknen vervollkommnen waffnen (sich) wappnen zeichnen
inademen opdragen, wijden tegenkomen effenen geschikt zijn ontkennen openen ordenen rekenen regenen zegenen drogen compleet maken wapenen? zich wapenen tekenen 8
KAPITEL 3. DAS VERB
1.4
D - Korte e
e wordt i in de 2e en 3e pers. enkelvoud. Principe van B geldt hier ook. Deze regel is sterker als C, dus indien er al klankverwisseling is gebeurd dan geen interpolatie meer. Pas op voor, lange e maar toch met korte e vervoegd: • treten: du trittst, er tritt, ihr tretet • gelten: du giltst, er gilt, ihr geltet • nehmen: du nimmst, er nimmt, ihr nehmt
1.5
9
bergen brechen erschrecken essen geben gelten helfen messen nehmen sprechen stechen sterben treffen treten verderben vergessen werben werfen
bergen, bevatten breken schrikken eten geven geldig zijn helpen meten nemen spreken steken sterven treffen trappen verderven vergeten werven werpen
E - Lange e
lange e wordt ie in de 2e en 3e pers. enkelvoud. Principe van B geldt hier ook. befehlen De volgende sterke werkwoorden hebben geen klankempfehlen verwisseling: geschehen bewegen bewegen lesen gehen gehen sehen heben opheffen stehlen stehen staan genesen genezen
1.6
bevelen aanbevelen gebeuren (enkel 3e pers) lezen zien stelen
F - Korte en lange a
backen blasen empfangen fahren fallen a wordt ¨ a. fangen Principe van B geldt hier ook. graben De klankerverandering is sterker als het principe halten van C. laden Speciaal geval stoßen: du st¨ oßt, er st¨ oßt lassen laufen Uitzondering: schaffen: du schaffst, er schafft raten (lukken, brengen) schlafen schlagen tragen wachsen waschen
bakken blazen ontvangen besturen, rijden vallen vangen graven houden laden laten lopen raden slapen slagen, vechten dragen groeien wassen
KAPITEL 3. DAS VERB
2
10
Das Imperfekt A1: MACHEN machte machtest machte machten machtet machten machten
ich du er/sie/es wir ihr sie Sie
2.1
A2: ARBEITEN arbeitete arbeitetest arbeitete arbeiteten arbeitetet arbeiteten arbeiteten
B: HELFEN half half half halfen halft halfen halfen
C: BRINGEN brachte brachtest brachte brachten brachtet brachten brachten
A: Schwache Verben
Uitgangen ich du er/sie/es wir ihr sie Sie
↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔
te test te ten tet ten ten
Het principe van sis-klank blijft gelden. A2 Dit zijn de werkwoorden waarvan de stam eindigt op: • d/t • m/n (maar niet voorafgegaan door l/r) • m/n (maar niet voorafgegaan door m/n indien beide worden uitgesproken) Hier treedt interpolatie op in elke vorm! Sterk in het Nederlands maar zwak in het Duits: vroeg kocht kreeg schonk dook zocht
2.2
↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔
fragte dachte kriegte schenkte tauchte suchte
B: Starke Verben
De meeste Duitse sterke werkwoorden komen overeen met de Nederlandse. Zie lijst voor meer details.
KAPITEL 3. DAS VERB
11
Uitgangen ich du er/sie/es wir ihr sie Sie
↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔
φ st φ en t en en
Het principe van sis-klank blijft gelden. De tweede persoon meervoud +e indien de Imperfektstam op d of t eindigt.
2.3
Unregelm¨ aßige Verben
Hierbij zijn 2 grote categorie¨en te onderscheiden: Onveranderde stam met sterke uitgangen ich du er/sie/es wir z.B. gehen: ihr sie Sie
ging gingst ging gingen gingt gingen gingen
Veranderde stam met zwakke uitgangen Hetzelfde principe als in het voorbeeld hierboven maar dan omgekeerd. Veel gebruikte woorden van dit type: bringen ↔ brachte denken ↔ dachte brennen ↔ brannte kennen ↔ kannte nennen ↔ nannte rennen ↔ rannte senden ↔ sandte (sendete) wenden ↔ wandte (wendete)
3 3.1
Das Perfekt Vorming
Ook hier kunnen we de werkwoorden weer onderbrengen in 3 categorie¨en: sterke, zwakke, gemengde. Voor de vorming maakt dit niet zo veel verschil. Bij de zwakke komt de stam uit de o.t.t. en voor de andere komt die uit o.v.t.: GE* + STAM + T/ET/EN GE wordt enkel toegvoegd indien de klemtoon niet op de laatste lettergreep ligt.
KAPITEL 3. DAS VERB
3.2
12
Het hulpwerkwoord
De hulpwerkwoorden zijn net als in het Nederlands haben en sein. Ze komen in de meeste gevallen overeen maar er zijn enkele uitzonderingen: • begonnen / angefangen • zugenommen / abgenommen • vergessen • verheiratet • aufgeh¨ ort • geendet • gefallen Maar ook bewegingswerkwoorden: • begegnet (tegenkomen) • gefolgt • gelfogen • geschwommen • gelaufen Modale verben Gebruiken altijd haben.
4
Das Futur
Het gaat hier om de neutrale toekomst, gehen of sollen wordt hiervoor niet gebruikt. Het is de equivalent van zullen in het Nederlands.
4.1
Vorming
Futur 1 = Pr¨ asens von
5 5.1
werden + Infinitiv
Das Passiv Van actief naar passief
AKTIV Subjekt z.B. Die Regierung reagierte nicht. man (onbep. subj.) z.B. Hier sagte man nichts z.B. Hier sagte man nichts lijdend voorwerp z.B. Man schlug ihn ins Gesicht. Dativ z.B. So schadet man keinem. Het handelend voorwerp kan ook net
→ PASSIV → von + Dativ (handeland voorwerp) → Von der Regierung wurde nicht reagiert. → Valt weg of: es → Hier wurde nichts gesagt. → Es wurde hier nichts gesagt. → Nominativ → Er wurde ins Gesicht geschlagen. → Dativ → So wird keinem geschadet. zoals in het Nederlans met durch + ACC gevorm worden. Er is
KAPITEL 3. DAS VERB
13
dan echter wel een betekenisverschil. Er moet in tegenstelling tot von + DAT een 3e partij betrokken zijn. Nagaan wat er bedoelt wordt met puntje 6 in boek
5.2
Vorming
Die passende Form von
werden + Partizip Perfekt des Hauptverbs.
Worden Worden wordt soms toegevoegd in de passief met sein na het hoofdwerkwoord: NIET: de toestand wordt beschreven: die T¨ ur ist geschlossen. WEL: de handeling wordt beschreven: die T¨ ur ist (gestern/von mir) geschlossen worden. Geworden Naast worden bestaan er geworden in het Duits. Dit wordt wel enkel in het actief gebruikt en wordt steeds voorafgegaan door een van de volgende: • Adjectiv • telwoord • Substantiv Modalverben Deze hebben geen passieve vorm, ze staan in de Infitiv, daarna volgt het voltooid deelwoord en als laatste de infitief werden. z.B. Man kann sie besiegen. → Sie k¨ onnen besiegt werden.
6 6.1
Die modale Verben Vorming
ich du er/sie/es wir ihr sie/Sie ich du er/sie/es wir ihr sie/Sie
k¨ onnen kann kannst kann k¨ onnen k¨ onnt k¨ onnen konnte konntest konnte konnten konntet konnten
m¨ ogen d¨ urfen m¨ ussen sollen wollen mag darf muss soll will magst darfst musst sollst willst mag dart muss soll will m¨ ogen d¨ urfen m¨ ussen sollen wollen m¨ ogt d¨ urft m¨ usst sollt wollt m¨ ogen d¨ urfen m¨ ussen sollten wollen mochte durfte muste sollte mochtest durftest musstest solltest mochte durfte musste sollte mochten durften mussten sollten mochtet durftete musstet solltet mochten durften mussten sollten
ich habe
gekonnt
gemocht
gedurft
gemusst
gesollt
wissen weiß weißt wieß wissen wisst wissen wollte wusste wolltest wusstest wollte wusste wollten wussten wolltet wusstet wollten wussten
gewollt
gewusst
KAPITEL 3. DAS VERB
6.2
14
Vertaling
A wissen = weten B k¨ onnen = kunnen C wollen = willen D m¨ ussen = moeten (a) Einladung/Empfehlung (persoon wordt direct aangesproken) (b) logische Schlussfolgerung (c) = 4 objektive Verpflichtung (op basis van omstandigheden, niet opgelegd door iemand anders, door jezelf mag wel) E sollen = moeten (a) subjektive Verpflichtung=Gebot (b) potentielle subjektive Verpflichtung (zou je graag hebben dat) (c) sollte=Konjunktiv II = zou moeten/zou beter = indirekte subjektive Verpflichtung / Vorwurf(verwijt) (d) moralische subjektive V. (e) kollektive subjektive V. (f) Zweifel/Unsicherheit (vaak met wissen) (g) Plan (enkel zaken kunnen gepland worden, maar wel met baby’s, de baby zal volgende week geboren worden, het is gepland) (h) Ger¨ ucht → zou, komt vaak voor in de tegenwoordige tijd (i) sollte = Konjucktiv II → zou (onvoltooid verleden toekomende tijd) (j) sollte = Konjunktiv II → Hypothese → mocht/moest → zou F d¨ urfen = mogen → Zulassung (a) ich darf=soll nicht ausgehen G m¨ ogen = graag hebben (a) nicht aktueller Wunsch = gern haben/trinken/essen (b) aktueller Wunsch → m¨ ochte : ik zou graag . . . = Konjunktiv II
7
Der Imperativ
7.1
Singular
1. Algemein: Stamm (+e indien er interpolatie zou zijn) 2. e/i-Wechsel: a/¨ a nicht • sprechen → sprich! • fahren → fahr! • stehlen → Stiehl! 3. Verben auf -eln • klingeln → klingle! Ausnahme Sein → sei!
KAPITEL 3. DAS VERB
7.2
15
Plural
Stamm + (e indien er interpolatie zou zijn) t Ausnahme Sein → seid!
7.3
H¨ oflichkeitsform
Infinitiv + Sie
8 8.1
Der Konjunktiv Gebruik
Vragen voor het gebruik van deze vorm, en wanneer er altijd met wurden mag gewerkt worden
8.2
Hoofdwerkwoorden
Zwakke werkwoorden ich du er/sie/es wir ihr sie Sie
w¨ urde w¨ urdest w¨ urde w¨ urden +INFINITIV w¨ urdet w¨ urden w¨ urden
Sterke werkwoorden e est e IMPERFEKSTAMM + ”+ en et en en Indien er geen ” op de stam kan worden gezet bvb. bij steigen (stieg) dan moet in de 1e en 3e persoon ¨ meervoud WURDEN + INFINITIV gebruikt worden (om verwarring met de ovt te vermijden). Onregelmatige werkwoorden Zelfde vorming als de zwakke werkwoorden.
8.3
Hulpwerkwoorden + modale werkwoorden (+wissen)
haben/sein/werden stam OVT (hatt-/war-/wurd-) + Umlaut + e/est/e/en/et/en
KAPITEL 3. DAS VERB Modale werkwoorden + wissen OVT + Umlaut Behalve voor sollen en wollen, hierbij is ovt = konjunktiv!
16
Kapitel 4
Das Pronomen 1
Personalpronomen
Nominativ ich du Sie er sie es man / einer / frau wir ihr sie
Akkusativ mich dich Sie ihn sie es einen uns euch sie
Dativ mir dir Ihnen ihm ihr ihm einem uns euch ihnen
In het Duits is je en men niet verwisselbaar. Es heeft 2 betekenissen: 1. het: Waneer wordt deze vertaling gebruikt? 2. er: es wordt enkel in het Duits geschreven als het vlak voor het vervoegde werkwoord staat. Behalve bij gibt, hier wordt het altijd geschreven.
2
Reflexivpronomen
Wordt enkel gebruikt Akkusativ (ich) mich (du) dich (Sie) sich (er) sich (sie) sich (es) sich (wir) uns (ihr) euch (sie) sie
in accusatief en datief als Lv of Mv. Dativ mir dir sich sich sich sich uns euch ihnen
17
KAPITEL 4. DAS PRONOMEN
3
18
Possessivpronomen
(ich) (du) (Sie) (er) (sie) (es) (wir) (ihr) (sie)
mein dein Ihr sein ihr sein unser euer (*) ihr
Deze vormen worden daarna vervoegd met de uitgangen van het onbepaald lidwoord ein. Het geslacht van de stam wordt steeds bepaald door de bezitter, de uitgangen door het geslacht van het bezit. (*) eurer + en → euren
4
Fragepronomen
wie viel wann wohin wof¨ ur woher warum womit was wo
→ → → → → → → → →
hoeveel wanneer naar waar (van de spreker weg) waarin van waar(naar de spreker toe) waarom waarmee wat waar
De vorige Fragepronomen worden niet verbogen, het Fragepronomen wer (wie) wordt wel verbogen: N → wer → wie A → wen → wie D → wem → wie G → wessem → wiens
4.1
Voornaamwoordelijke bijwoorden
wo of da: indien klinkers botsen +r • wof¨ ur/womit/worin • daf¨ ur/damit/darin/daruber • hierf¨ ur/hiermit/hierin worum wordt enkel gebruikt met werkwoorden die um gebruiken wann 1 = Fragepronomen, fragt nach einem Zeitpunkt wann 2 = wanneer ook Sie k¨ onnen mich anrufen, wann Sie wollen wenn 1 = hypothetisch → wenn es regnet bleiben wir zu Hause wenn 2 = repetitiv wenn er seine Frau anrief, nahm sie nicht ab als = einmalig in de Vergangenheit -¿ toen! als er seine Frau anrief, nahm sie nicht ab
KAPITEL 4. DAS PRONOMEN
5
19
Relativpronomen
m¨ annlich weiblich Nominativ der die Akkusativ den die Dativ dem der Genitiv dessen deren Voor vorm stel volgende vragen:
s¨achlich das das dem dessen
plural die die denen deren
1. Geslacht van de antecedent 2. Getal van de antecedent 3. Kasus is de functie in de bijzin Das I: lidwoord Das II: Relativpronomen Dass: voegwoord Ezelsbruggetje: indien we met es kunnen vervangen gebruik das, anders dass. womit was woran
→ → →
waarmee wat (altijd hiermee vertaald) waaraan
Na de volgende constructies komt was: • vieles • das • na een gestubstantivieerd onzijdig adjectief: z.B. das beste was...
Kapitel 5
Kasus 1
Nominativ • Naamwoordelijk gezegde na een koppelwerkwoord (zijn, schijn blijven, blijken, lijken, worden, heten). z.B. Er gilt als einer der zichtigsten Politiker des Landes. • Anrede: Kommen Sie bitte herein, mein Lieber.
2
Akusativ
2.1
Meewerkend voorwerp in accusatief:
• fragen (aan iemand iets vragen) • bitten • kosten (sich) • lehren (sich) • wissen lassen (laten weten) • lassen f¨ uhlen (laten voelen)
durch f¨ ur gegen ohne um entlang
2.2
Steeds met accusatief ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔
door voor tegen zonder om (de hoek) langs
Bijvoeglijk naamwoord
• lang + acc
20
KAPITEL 5. KASUS
3
21
Dativ
3.1
Lijdend voorwerp in de datief:
• schaden • helfen • gratulieren • folgen • begegnen
aus bei mit nach von zu seit gegen¨ uber
3.2
Steeds met datief ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔
uit bij met na van tegen sedert tegenover
Bijvoeglijk naamwoord
• dankbar • bewusst
4
Genitiv
4.1
Lijdend voorwerp in de genitief:
• gedenken • bed¨ urfen (nodig hebben) • enthalten (sich, zich onthouden)
4.2
Von +datief of gentief ?
Voorwaarden: 1. het bezit (substantief) staat vooraan 2. de genitief moet realiseerbaar zijn wat wordt bedoelt met realiseerbaar zijn? 3. er is sparke van bezit
KAPITEL 5. KASUS
22
Indien ´e´en van deze voorwaarden niet voldaan is dan wordt de genitief vertaalt met von + datief. Steeds met genitief statt ↔ in de plaats (van) trotz ↔ ondanks w¨ ahrend ↔ tijdens wegen ↔ wegens laut ↔ volgens dank ↔ dankzij anhand ↔ met behulp van
5
Wisselvoorzetsels
an auf hinter neben in zwischen u ¨ber vor (plaats) unter
5.1
Wisselvoorzetsels ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔ ↔
aan op achter naast in tussen over voor onder
Algemene regel
Lokativ ich laufe in den Wald: + Bewegung + Grenz¨ uberschreitung → A ich laufe in dem Wald: + Bewegung - Grenz¨ uberschreitung → D ich schlafe in dem Wald : -Bewegung (- Grenz¨ uberschreitung) → D nichtlokativ auf/¨ uber → A der Rest → D temporal Standaard in datief
5.2
Naar in het Duits
nach in + A zu + D
keine Bewegungskontext nach +dativ Bewegungskontext Stadt/Land Ohne Artikel Lokalit¨ at MIT Artikel (altijd grensoverschreiding ook) in allen anderen F¨allen
Kapitel 6
Das Adjektiv Er zijn twee types van verbuiging voor het adjectief: de sterke en zwakke verbuiging. Ze komen voor in volgende drie gevallen: 1.
bepalend woord met naamvalsuitgang
+
adjectief
+
substantief
→
schwach
2.
bepalend woord zonder naamvalsuitgang
+
adjectief
+
substantief
→
stark
3.
geen bepalend woord
+
adjectief
+
substantief
→
stark
1
Schwache Deklination
Nominativ Akkusativ Dativ Genitiv
2
-E -EN -EN -EN
weiblich die/eine die/eine der/einer der/einer
-E -E -EN -EN
s¨achlich das das dem/einem des/eines
-E -E -EN -EN
Plural die/keine die/keine den/keinen der/keiner
-EN -EN -EN -EN
Starke Deklination
Nominativ Akkusativ Dativ Genitiv
3
m¨ annlich der den/einen dem/einem des/eines
m¨ annlich φ/ein φ φ φ
-ER -EN -EM -EN +ES
weiblich φ φ φ φ
-E -E -ER -ER
s¨achlich φ/ein φ/ein φ φ
-ES -ES -EM -EN +ES
Das substantivierte adjektiv
Woorden als: • Schwarze(r) • Weise(r) • Verstorbene(r) worden vervoegd volgens de regels van het adjectief, dus zowel sterk als zwak.
23
Plural φ φ φ φ
-E -E -EN -ER
KAPITEL 6. DAS ADJEKTIV
4
24
Comparatief & Superlatief
4.1
Standaard verbuiging
φ → +ER (als) → +ST a/o/u Deze hebben een umlaut in de vergrotende en overtreffende trap. z.B.: arm → ¨ armer als → ¨ armst Achteraan beklemtoonde op t/d/s/ss/ß/x/sch Interpolatie treedt op z.B.: leicht → leichter als → leichtest
4.2
Onregelmatige verbuiging
gut gern viel
4.3
→ → →
besser als lieber als mehr
→ → als →
best liebst meist
Vergelijkingen
Indien er moet vergeleken worden tussen verschillende zaken dan gebruiken we: 2 zaken → comparatief ≥ 3 zaken → superlatief
4.4
Nominatieve superlatief
Am + Superlativ + en z.B.: am schnellsten
5
Onvervoegde adjectieven • steden: New Yorker De inwoners: +ER(IN) worden inwoners wel vervoegd? • getallen: zwanziger
6
Hoofdletter
Indien het adjectief bij een eigennaam hoort dan met hoofdletter, anders zonder. z.B. das Rote Kreutz ↔ meine rote Krawatte
Kapitel 7
Die Zahlen 1 1.1
Kardinalzahlen 0-19
null eins zwei drei vier f¨ unf sechs sieben acht neun zehn
1.2
elf zw¨ olf dreizehn vierzehn f¨ unfzehn sechzehn siebzehn achtzehn neunzehn
Zehner
zehn zwanzig drießig vierzig f¨ unfzig sechzig siebzig achtzig neunzig
1.3
→ → → → → → → → →
→ → → → → → → →
einundzwanzig zweiunddreißig dreiundvierzig sechsundf¨ unfzig siebenundsechzig achtundsiebzig neunundachtzig neunundneunzig
Hundert und großer
(ein)hundert(und)eins (ein)tausend(und)eins eine Million, zwei Millionen eine Milliarde, zwei Milliarden
2
Ordnungszahlen
Rangtelwoorden worden verbogen als adjectieven.
25
KAPITEL 7. DIE ZAHLEN
2.1
Vorming
≤ 19 + t + uitgang > 19 + st + uitgang
2.2
Uitzondering
erst/dritte/siebt/acht
2.3
Afkorting
10. → zehnt
3
Bruchzahlen
Worden gevormd door de stam van de Ordnungszahlen + el. z.B.: Zehntel
26
Kapitel 8
Voegwoorden maar
aber
voordat vooraleer
bevor
totdat
bis
omdat, daar geen inversie
denn
omdat inversie
da
omdat inversie
weil
hetzij, hetzij
Entweder ... oder
nadat
nachdem
of (onderschikkend)
ob
hoewel, ofschoon
obwohl/obgleich/obschon
of (nevenschikkend)
oder
zonder
ohne...zu
sindsdien
seit(dem)
maar (na een negatie + volledige tegenstelling)
sondern
in plaats van
(an)statt...zu
om
um...zu
terwijl
w¨ ahrend
noch, noch
weder...noch
zoals
wie
wanneer present events, future events, repeated event in de past
wenn
wanneer vragen en indirecte vragen
wann
wanneer een gebeurtenis in het verleden of een periode in het verleden zoals
als
waarom
warum weshalb
dat
dass
wie
27
wie viel
28
wie viel
hoeveel
wanneer
wann
hoe
wie
als
wie
vanwaar
woher
waarheen
wohin
alsof
als ob
want
denn
zowel
sowohl
zodra
sobald
Kapitel 9
Der Satz 1
Die Abfolge des Verb
1 Hauptverb Hauptverb Hauptverb Hauptverb Hauptverb Hauptverb Hauptverb Hilfverb: Personalform
2
2
3
Hilfverb Modalverb Hilfverb Hilfverb: PP Hilfverb: inf Hilfverb: PP Hauptverb: inf
Modalverb Hilfverb: Personalform Hilfverb: Personalform Hilfverb: inf Modalverb: inf
Das Komma
Een komma wordt gezet na: • Aufzahlung • Hauptsatz und Nebensatz • Infinitiefzin met zu • Bij voegwoorden als: aber, sodern...
29
4
Hilfverb: Personalform
Appendices
30
Anhang A
Die starke Verben befehlen befahl befohlen
bevelen
beginnen begann begonnen
beginnen
beißen biss gebissen
bijten
bergen barg geborgen
bergen
bersten barst geborsten
barsten
betr¨ ugen betrog betrogen
bedriegen
bewegen bewog bewogen
bewegen
biegen bog gebogen
buigen
bieten bot geboten
aanbieden
binden band gebunden
binden
bitten bat gebeten
verzoeken
blasen blies geblasen
blazen
bleiben blieb geblieben
overblijven
braten briet gebraten
braden
brechen brach gebrochen
breken
empfangen empfing empfangen
ontvangen
empfehlen empfahl empfohlen
aanbevelen
empfinden empfand empfunden
ondervinden
erschrecken erschrak erschrocken
schrikken
essen aß gegessen
eten
fahren fuhr gefahren
rijden
fallen fiel gefallen
vallen
fangen fing gefangen
vangen
finden fand gefunden
vinden
fliegen flog geflogen
vliegen
fliehen floh geflohen
vluchten
fließen floss geflossen
vloeien
fressen fraß gefressen
vreten
31
frieren
32
frieren fror gefroren
vriezen
geben gab gegeben
geven
gehen ging gegangen
gaan
gelingen gelang gelungen
slagen
gelten galt gegolten
gelden
genesen genas genesen
genezen
genießen genoss genossen
genieten
geschehen geschah geschehen
gebeuren
gewinnen gewann gewonnen
winnen
gießen goss gegossen
gieten
gleichen glich geglichen
lijken op
gleiten glitt geglitten
glijden
graben grub gegraben
graven
greifen griff gegriffen
pakken, grijpen
halten hielt gehalten
stoppen, stilstaan
h¨ angen hing gehangen
hangen
heben hob gehoben
heffen
heißen hieß geheißen
heten
helfen half geholfen
helpen
klingen klang geklungen
aanbellen
kommen kam gekommen
komen
kriechen kroch gekrochen
kruipen
laden lud geladen
laden
lassen ließ gelassen
lezen
laufen lief gelaufen
lopen
leiden litt gelitten
leiden
leihen lieh geliehen
uitlenen
lesen las gelesen
lezen
liegen lag gelegen
gelegen zijn
l¨ ugen log gelogen
tevoorschijn komen
meiden mied gemieden
mijden
messen maß gemessen
meten
misslingen misslang misslungen
mislukken
nehmen nahm genommen
nemen
preisen pries gepriesen
prijzen
raten riet geraten
raad geven
reiben rieb gerieben
wrijven
reißen riss gerissen
scheuren
riechen roch gerochen
rieken
rufen
33
rufen rief gerufen
roepen
schaffen schuf geschaffen
scheppen
scheiden schied geschieden
scheiden
scheinen schien geschienen
schijnen
schieben schob geschoben
schuiven
schießen schoss geschossen
schieten
schlafen schlief geschlafen
slapen
schlagen schlug geschlagen
slagen
schleichen schlich geschlichen
sluipen
schließen schloss geschlossen
sluiten
schmeißen schmiss geschmissen
smijten
schmelzen schmolz geschmolzen
smelten
schneiden schnitt geschnitten
snijden
schreiben schrieb geschrieben
schrijven
schreien schrie geschrien
krijsen
schweigen schwieg geschwiegen
zwijgen
schwimmen schwamm geschwommen
zwemmen
schw¨ oren schwor geschworen
zweren
sehen sah gesehen
zien
singen sang gesungen
zingen
sinken sank gesunken
zinken
sitzen saß gesessen
zitten
sprechen sprach gesprochen
spreken
springen sprang gesprungen
springen
stechen stach gestochen
steken
stehen stand gestanden
staan
stehlen stahl gestohlen
stelen
steigen stieg gestiegen
stijgen
sterben starb gestorben
sterven
stinken stank gestunken
stinken
stoßen stieß gestoßen
stoten
streichen strich gestrichen
strijken
streiten stritt gestritten
redetwisten, strijden
tragen trug getragen
dragen
treffen traf getroffen
treffen
treiben trieb getrieben
drijven
treten trat getreten
treden
trinken trank getrunken
drinken
tun
34
tun tat getan
doen
verderben verdarb verdorben
verderven
vergessen vergaß vergessen
vergeten
verlieren verlor verloren
verliezen
verzeihen verzieh verziehen
vergeven
wachsen wuchs gewachsen
groeien
waschen wusch gewaschen
wassen
weichen wich gewichen
wijken
weisen wies gewiesen
wijzen
werben warb geworben
aanwerven
werfen warf geworfen
gooien
wiegen wog gewogen
wegen
wringen wrang gewrungen
uitwringen
ziehen zog gezogen
trekken
zwingen zwang gezwungen
dwingen
Anhang B
Sprechu ¨ bungen 1
Sich vorstellen
1.1
der Name
• ich bin/heiße ... • mein Name ist
1.2
das Alter
• ich bin geboren am ... und bin ... Jahre alt. • ich habe am ... Geburtstag • mein Geburtsort • ich bin ein geb¨ urtiger ... • ich bin geboren unter dem Tierkreiszeichen: – Fisch – Wassermann – Waage – Stier – Steinbock – L¨ owe – Zwilling – Jungfrau – Krebs – Schorpion – Widder – Sch¨ utze
35
Postleitzahl
1.3
36
der Wohnort
• Ich wohne in der ... -straße/-allee, Hausnummer ..., in ... • Ich bin wohnhaft in ... • die Postleitzahl • die Staatsangeh¨ origheit: der Belgier
1.4
das Hobby
• Sport treiben • in der Freizeit • Musik spielen / h¨ oren • der Musiker / der S¨ anger • tanzen / der T¨ anzer • das Mitglied in einem Jugendverein.
1.5
Extra woordenschat
Postleitzahl die
postcode
Staatsangeh¨ origheit die
nationaliteit
Musiker der
muzikant
S¨ anger der
zanger
Chor der
koor
Band die
band
Orchester das
orkest
Instrument das
instrument
Gitarre die
gitaar
Maler der
schilder
Verwandtschaft die
verwandschap
Onkel der
nonkel
Großeltern die
grootouder
Eltern die
ouder
Schwester die Schwestern
zus
Einzelkind das
enig kind
liieren
bezit, niet singel
sich
verlobt
verloofd
verheiratet
getrouwd
geschieden
gescheiden
verwitwet
weduwnaar geworden
Witwer der
witwer
Haustier das
huisdier
Anhang C
Woordenschatlijst: als er gebellt wordt, blaffen de honden Volgende woordenschatslijst komt uit het boek van Jan Lanneau [1]. Het omvat de zogezegde dwaalduiders, Duitse woorden die we letterlijk lijken te kunnen vetalen naar het Nederlands maar waarvan de betekenis dan fout is.
A aanbellen
klingeln
aanbieden
beantragen
aandeel in een nv
Aktie die Aktien
aandelenpakket, particpatie
Anteil der Anteile
aanleren, onderwijzen
lehren
aanval
Angriff der Angriffe
aanval (medisch)
Anfall der Anf¨alle
aardig
Nett
actie
Aktion die Aktionen
afbeelden
darstellen
afspraak
Verabredung die Verabredungen
afspraak, overeenkomst
Abspreche die Absprachen
afspraakje maken
verabreden
afspreken, overeenkomen
absprechen
als (in de hoedanigheid van)
als
als/dan (bij vergelijkingen)
wie
anders (in het andere geval)
sonst
anders (op een andere manier)
anders
arbeit
Arbeit die Arbeiten
37
balpen
38
B balpen
Schreiber der gmv
bank (financieel)
Bank die Banken
bankrekening
Konto das Konten
beamte, werknemer
Angestellte
behang
Tapete die Tapeten
belangenvereniging, bond
Vereinigung die Vereinigungen
belasting
Steuer die Steuern
bestreiden
bek¨ ampfen
betalen (direct tov persoon) sommen betalen (goederen)
zahlen
bevel
Befehl der Befehle
bevestigen, bekrachtigen
best¨ atigen
bevestigen, vastmaken
befestigen
bevorderen
f¨ ordern
binnenland, centrum
Binnenland das Binnenl¨ander
bistro, caf´ e
Lokal das Lokale
blaffen
bellen
boek
Skript das Skripte
breder maken
verbreitern
breder making
Verbreiterung die Verbreiterungen
bureau, kantoor
B¨ uro das B¨ uros
bureautafel
Schreibtisch der Schreibtische
buur
Nachbar der Nachbarn
bezahlen
C cirkel
Kreis der Kreise
collectie
Sammlung die Sammlungen
controleren
pr¨ ufen
curiosum, eigenaardigheid
Seltsamkeit die Seltsamkeiten
cursus, leergang
Kurs(us) der Kurse
dadelijk
39
D dadelijk
gleich
de avond voordien
Vorabend der Vorabende
dienaar
Bediente der Bedienter
dom
dumm
doorbrengen
verbringen
druk, impact, verontreiniging
Belastung die Belastungen
drukken, bedrukken
drucken
drukken, induwen
dr¨ ucken
duur
teuer
E een klein kind
Kleinkind das Kleinkinder
een voorstel doen
vorschlagen
eindwerk
Abhandlung die Abhandlungen
erg
schlimm
erkennen, goedkeuren
anerkennen
expeditie, tocht
Expedition die Expeditionen
F factuur
Faktur die Fakturen
financi¨ ele beurs
B¨ orse die B¨orsen
G garage voor reparatie
Werkstatt die Werkst¨atte
geestelijkm religieus
geistlich
geluk
Gl¨ uck das ???
geofferd dier
Schlachtopfer das gmv
gereed, klaar
fertig
H handel, verkoop
Handel der ???
handelsbeurs
Messe die Messen
handleiding
Anleitung die Anleitungen
heimelijke afspraak
Rendezvous das gmv
herkennen
erkennen
het functioneren
Funktionieren das ???
het vorige jaar
Vorjahr das Vorjahre
hoek
Winkel der Winkel
hoofd (fig.)
Haupt das H¨aupter
hoofd, kop
40
hoofd, kop
Kopf der K¨opfe
huwen
heiraten
I iets weigeren
verweigern
in de echt verbinden
Trauen
indien, telkens als
wenn
informatie inwinnen
anfragen
interest
Zins der Zinsen
J jaloezie
Eifersucht die ???
K kamer
Zimmer das geen mv
kans
Chance die Chancen
klaar, duidelijk
klar
klaarblijkelijk
offenbar
kleinkind
Enkelkind das Enkelkinder
knap
h¨ ubsch
koffiekop
Tasse die Tassen
koord, touw
Seil das Seile
kostelijk, heerlijk
k¨ ostlich
krantenkop
¨ ¨ Uberschrift die Uberschriften
krantenkop
¨ ¨ Uberschrift die Uberschriften
kwartier (tijd)
Viertel das gmv
kwartier, onderkomen
Quartier das Quartiere
L leren
lernen
letter
Buchstabe der Buchstaben
letter(type) broekdrukkunst
Letter die Lettern
M medewerking, bijdrage
Mitwerkung die gmv
meer
See der Seen
meerderjarig
vollj¨ ahrig
meerjarig
mehrj¨ ahrig
meewerken, mee bijdragen tot
Mitwirken
meewerken, samenwerken
41
meewerken, samenwerken letterlijk
mitarbeiten
melden
vermelden
mest
Mist der ???
milieu
Umwelt die
milieu, sociale omgeving
Milieu das Milieus
mist
Nebel der
N navraag, verzoek naar informatie net geen
Anfrage die Anfragen knapp
nieuwsbericht
Nachricht die Nachrichten
noodweer
Unwetter das gmv
O observeren
verfolgen
onderhandelen
verhandeln
onderhandelen
Verhandeln
onderhandeling
Verhandlung die Verhandlungen
onderhandeling
Verhandlung die Verhandlungen
ondervragen, verhoren
vernehmen
onmiddelijk adj.
unmittelbar
onmiddelijk, ogenblikkelijk bijw.
sofort
ontkennen
bestreiten
onweer
Gewitter das gmv
opbellen
anrufen
openen figuurlijk (bvb een proces)
er¨ offnen
openen letterlijk
offnen ¨
opening figuurlijk (bv opening van een tentoonstelling)
Er¨ offnung die Er¨offnungen
opening letterlijk (bv openingstijden)
¨ ¨ Offnung die Offnungen
oplossen (bv. een probleem)
l¨ osen
oplossen (bv. in water)
aufl¨ osen
opstel, artikel
Abhandlung die Abhandlungen
opzoeken (info)
nachtschlagen
opzoeken (persoon/instantie/plaats) bezoeken order, bestelling
aufsuchen
Order die Orders
overhoren, testen
42
overhoren, testen
abfragen
overwinnen fig.
u ¨ berwinden
overwinning fig.
¨ Uberwindung die u ¨berwindungen
P passer
Zirkel der Zirkel
pensioen
Rente die Renten
periode
Fritst die Fristen
poging
Versuch der Versuche
politiek onderhandelen
unterhandeln
politieke onderhandeling
Unterhandlung die Unterhandlungen
politieke partij
Partei die Parteien
proberen
versuchen
proeven, smaken
kosten
R raar, eigenaardig
seltsam
recht op, aanspraak
Anspruch der Anspruche
rechtstreeks
direkt
reden (reden tot pessimisme)
Anlass der Anl¨asse
rekening (opgelijste prijzen + totaal)
Rechnung die Rechnungen
rekening, factuur
Rechnung die Rechnungn
rendez-vous
Verabredung die Verabredungen
resultaat
Ausgang der
resulteren
ausgehen
rijden met een voertuig
fahren
rijden op een dier
reiten
rit met een voertuig
Fahrt die Fahrten
rit op een dier
Ritt der Ritte
ruzie
Streit der Streite
ruzie maken
streiten
Ausg¨ange
samenstellen, opmaken
43
S samenstellen, opmaken
zusammenstellen
samenstelling bestanddelen
Zusammensetzung die Zusammensetzungen
samenstelling, wat samengebracht is
Zusammenstellung die Zusammenstellungen
samenvoegen
zusammensetzen
samenwerking
Mitarbeit die gmv
schoolbord, bord
Tafel die Tafeln
schrijver
Schriftsteller der gmv
slachoffer
Opfer das gmv
slim, intelligent
klug
statie, stopplaats
Station die Stationen
station
Bahnhof der Bahnh¨ofe
stelplaats voor auto’s
garage die Garagen
stom, sprakeloos
stumm
strijd
Kampf der K¨ampfe
strijden
k¨ ampfen
studie, onderzoek
Studie die Studien
studies
Studium das Studien
T tafel
Tisch der Tische
tapijt
Teppisch der gmv
tas, zak
Tasche die Taschen
tax, tarief, bijdrage
Geb¨ uhr die Geb¨ uhren
te weten komen
erfahren
telefoontje, gesprek
Telefonat das Telefonate
telefoontoestel
Telefon das Telefone
tentoonstellen
ausstellen
ter illustratie, bijvoorbeeld
Beispiel das Beispiele
terugvinden (wat je kwijt was)
wiederfinden
terugvinden, zichzelf hervinden thesis(gn eindwerk), theorie
zur¨ uckfinden These die Thesen
titel (boek of lied)
Titel der gmv
toegang
Zutritt der ???
toen (eenmalig in het verleden)
als
toespraak
Ansprache die Ansprachen
toetreden tot, lid worden van, vervoegen
44
toetreden tot, lid worden van, vervoegen
beitreten
toetreden, aantreden lett.
zutreten
toetreding
Beitritt der Beitritte
transportbedrijf ???
Spedition die Speditionen
U uitbreiden, uitdeinen (bv. virus)
ausbreiten
uitbreiding, uitdeining
Ausbreitung die Ausbreitungen
uitnodigen
einladen
uitstellen
verschieben
uur
Stunde die Stunden
uurwerk, klok
Uhr die Uhren
V vereniging
Vereinigung der Vereine
vergadering
Versammlung die Versammlungen
vergroten (bv. bedrijf, Europa)
erweitern
vergroting (bv. bedrijf, Europa)
Erweiterung die Erweiterungen
verkoopspunt
Handlung die Handlungen
verkopen
handln mit
verkwisten
durchbringen
verloop
Ablauf der Abl¨aufe
verlopen, gebeuren
ablaufen
verlsaan
schlagen
vermelden
erw¨ ahnen
verslag, uitvoerige mededeling
Bericht der Berichte
verspreiden
verbreiten
verspreiding
Verbreitung die Verbreitungen ?
verstandelijk
geistig
vervoeren, transporteren
bef¨ ordern
verworven kennis meestal meervoud verzamelen, inzamelen
Kenntnis die Kenntnisse
verzamelen, samenkomen
versammeln
verzoek
Bitte die Bitten
verzoek
Bitte die Bitten
verzoek, aanvraag
Antrag der Antr¨age
sammeln
verzoeken
45
verzoeken
bitten
verzoeken
bitten
verzorgd
gepflegt
volgen, achternazitten (letterlijk)
folgen
volledig binnenland
Inland das ???
vooravond
fr¨ uher Abend der fr¨ uher Abende
voorbeeld (om na te volgen)
Vorbild der Vorbilde
voorjaar
Fr¨ uhjahr das Fr¨ uhjahre
voorstellen, presenteren
vorstellen
vraag naar bv een goed
Nachfrage die Nachfragen
vraag naar info
Frage die Fragen
vragen naar info
fragen
W wedijver, competitie
Wettstreit der gmv
wedsrijd
Kampf, Wettkampf der (Wett)k¨ampfe
wedstrijd; huzelijkspartij
Partie die Partien
weigeren iets te doen
weigern
werk, kunstwerk
Werk das Werke
werken
arbeiten
werken, uitwerking hebben
wirken
werking, uitwerking
Wirkung die Wirkungen
winkel
Gesch¨ aft das Gesch¨afte
winkel
Laden der L¨aden
Z zaak, aangelegenheid
Sache die Sachen
zak bv. in een broek
Tasche die Tashen
zak (als het zwaar is)
Sack der Sacke
zakelijke afspraak termijn
Termin der Termine
zee ingesloten zee
Meer das Meere
zeil
Segel der gmv
zeldzaam
selten
zeldzaamehid
Seltenheid die Seltenheiten
zich afvragen
sich fragen
zitbank
Bank die B¨anke
zonnewering, jaloezie
Jalousie die ???
Anhang D
Der Wortschatz Een persoonlijke woordenlijst van opgezochte woorden.
A Ausflug der
uitstapje; excursie
D durchschnittlich
normaal, gewoon; gemiddeld
M Mitteilung die
mededeling
46
Anhang E
¨ Ubersetzungs u ¨ bungen 1
¨ Ubung 1 1. Veel vrouwen nemen bij hun huwelijk de naam van hun echtgenoot aan. (die Heirat/annehmen/Ehemann) Viele Frauen nehmen bei ihrer Heirat den Namen ihres Mannes an. 2. Uw handtekening ontbreekt nog. Ondertekent u hier alstublieft met uw voornaam en familienaam. (Unterschrift/fehlen/unterschreiben/Vorname/Nachname) Ihre Unterschrift fehlt noch. Bitte unterschreiben Sie hier mit Ihrem Vornamen und Nachnamen. 3. Doe u uw echtgenote vriendelijk de groeten van mij! (einen sch¨ onen Gruß bestellen/Ehefrau) Bestellen Sie Ihrer Ehefrau einen sch¨onen Gruß von mir! 4. De familie M¨ uller is met de kinderen op reis. (M¨ ullers/verreisen) M¨ ullers sind mit den Kindern verreist. 5. Ik heb twee kinderen in de leeftijd van twee en drie. (im Alter) Ich habe zwei Kinder im Alter von zwei und drei Jahren. 6. Bent u nog vrijgezel of al gehuwd? (single/verheiratet) Sind Sie noch single oder schon verheiratet? 7. De heer M¨ uller leeft gescheiden. (in Scheidung leben) Herr M¨ uller lebt in Scheidung. 8. Mijn schoonbroer will graag een mannelijke opvolger voor zijn firma (sich w¨ unschen/ Nachfolger / m¨ annlich / die Firma / Schwager). Mein Schwager w¨ unscht sich einen m¨annlichen Nachfolger f¨ ur seine Firma.
47
¨ ¨ ANHANG E. UBERSETZUNGS UBUNGEN
48
9. Ik ben in januari jarig. Wanneer ben jij jarig? (Geburtstag haben) Ich habe im Januar Geburtstag. Wann hast du Geburtstag? 10. Kunt u me a.u.b. uw adres en telefoonnummer geven? (die Telefonnummer/Adresse) K¨ onnen Sie mir bitte Ihre Adresse und Telefonnummer geben?
¨ ¨ ANHANG E. UBERSETZUNGS UBUNGEN
2
49
¨ Ubung 2 1. Ik ben overdag steeds op het nummer . . . telefonisch te bereiken. (tags¨ uber/die Nummer/erreichbar/unter!) Ich bin tags¨ uber immer unter der Nummer . . . telefonisch erreichbar. 2. Ik ben sedert drie jaar samen met mijn vriend, die uit Zuid-Amerika komt. (Jahre/Freund/zusammen/ S¨ udamerika) Ich bin seit drei Jahren mit meinem Freund, der aus S¨ udamerika kommt, zusammen. 3. Wat ben je van beroep? (beruflich machen) Was machst du beruflich? 4. Heb je reeds je rijbewijs gehaald? (den F¨ uhrerschein machen) Hast du schon deinen F¨ uhrerschein gemacht? 5. Als je in de Bondsrepubliek wil werken, heb je een werkvergunning nodig en moet je voor de eerste januari bij de Brusselse Duitse ambassade een aanvraag indienen. (arbeiten/die Arbeitserlaubnis/einen Antrag stellen/Botschaft/ben¨ otigen) Wenn man in der Bundesrepublik arbeiten will, ben¨otigt man eine Arbeitserlaubnis und muss man vor dem ersten Januar bei der Br¨ usseler deutschen Botschaft einen Antrag stellen. 6. Wat heb je gestudeerd? – Ik heb een bachelor in communicatiewetenschappen en dan een master in politieke wetenschappen gedaan. (studieren/machen/der Bachelor/der Master/ Kommunikations-wissenschaten/Politikwissenschaften) Wat hast du studiert? – Ich habe einen Bacherlor in Kommunikationswissenschaften und dann einen Master in Politikwissenschaften gemacht.
7. Ik heb een abonnement op ”Der Spiegel”genomen. Dit nieuwsmagazine, dat voor zijn kritische journalistiek berucht is, verschijnt telkens op maandag. (abonnieren+DO/erscheinen/ Nachrichtenmagazin/kritisch/wegen!/Journalismus/ ber¨ uchtigt/jemals) Ich habe den Spiegel“ abonniert. Dieses Nachrichtenmagazin, das wegen seines kritischen Jour” nalismus ber¨ uchtigt ist, erscheint jeweils am Montag.
8. Voor hij in de trein naar de hoofdstad instapte, kocht hij zich nog snel aan de kiosk een tijdschrift. (steigen/der Zug/die Hauptstadt/der Kiosk/Illustrierte) Bevor er in den Zug in die Hauptstadt stieg, kaufte er sich noch schnell am Kiosk eine Illustrierte. 9. In de buitenlandse media werd uitvoerig over de verdachte dood van de Italiaanse president gerapporteerd. (die Medien/ausl¨ andisch/ausf¨ uhrlich/der Tod/Pr¨ asident/verd¨ achtigt/ berichten/italienisch) In den ausl¨ andischen Medien wurde ausf¨ uhrlich u asidenten ¨ber den verd¨achtigtenTod des italienischen Pr¨
¨ ¨ ANHANG E. UBERSETZUNGS UBUNGEN
50
berichtet. 10. Deze journaliste is van de sensatiepers en publiceerde reeds talrijke opzienbarende artikels over het intieme leven van politici en prominenten uit de filmwereld. (Boulevardpresse/Journalist/ver¨ offentlichen/der Artikel/aufsehenerregend/das Intimleben/Politiker/der Promi s/die Filmwelt) Diese Journalistin ist von der Boulevardpresse und ver¨offentlichte schon zahlreiche aufsehenerregende Artikel u ¨ber das Intimleben von Politikern und Promis aus der Filmwelt.
Literatur [1]
Jan Lanneau. Als er gebellt wordt, blaffen de honden: dwaalduiders en aanverwante woorden in het Duits. Acco, 2006.
51
