Designing the Daily Digital development platform for the Dutch news media

Designing the Daily Digital development platform for the Dutch news media

Projectevaluatie Deze notitie gaat in op de slotsom van het 3D-project, zoals de Kerngroep die in overleg met de Adviesraad medio april 2011 heeft vastgesteld. Omdat het bestuur van het Stimuleringsfonds bij gelegenheid van de interim-rapportage na het eerste projectjaar verzocht om een korte, inhoudelijke en niet zozeer formele verslaglegging, is ook deze notitie bondig en gaat vooral in op de merites en hoofdlijnen van het project. Voor het meer gedetailleerde feitenrelaas wordt verwezen naar bijlagen. Uiteraard wordt met genoegen verdere mondelinge toelichting verstrekt. De Kerngroep (INM, TNO, CMC) waardeert het 3D-project als de geslaagde introductie van een ondersteunende infrastructuur voor innoverende media. De afgelopen twee jaar hebben de dragende beroepsorganisaties elkaar regelmatig ontmoet en beter zicht gekregen op ieders posities en –soms tegengestelde- belangen, en daar een constructief gesprek over geopend. De media met veranderambities hebben zich gegroepeerd in een ‘community of practice’ waarin gericht is gewerkt aan kennisvermeerdering en een uitdagend en effectiever innovatieklimaat. De deelnemers varieerden sterk naar achtergrond: print- en audiovisuele media, landelijk zowel als regionaal, en gevestigde namen naast nieuwkomers in het mediadomein. Die mix werkte verfrissend en inspirerend. Een aantal concrete innovatietrajecten is doorgevoerd en afgerond met presentaties en publicaties. Alle betrokkenen zijn het eens over het nut van een voorziening die mediavernieuwing initieert, begeleidt en evalueert. Voor blijvende praktische ondersteuning wordt een vervolgproject voorgesteld. Gedurende de rit werd duidelijk dat innovatie geen eenvoudige klus is en de mediawereld nog de nodige inspanningen zal moeten leveren bij de realisatie van een toekomstbestendig informatiestelsel. Veelal, stelden we vast, wordt opportunistisch begonnen en weer even rap teruggeschakeld als verandering moeite blijkt te kosten en een ander type organisatie en product vereist. Zelfs in deze verkennende fase van het digitaliseringsproces zijn sommige media al innovatie-moe, en geloven het wel. In de praktijk blijkt een belangrijk deel van de vernieuwingen te bestaan uit acquisities eerder dan werkelijke innovatie. De angst voor het kannibaliseren op het bestaande product is onveranderd groot. Door met geslaagde voorbeelden te komen, partijen tot uitwisseling van ervaringen te brengen, door te assisteren bij de definitie van veranderstrategieën en het ondersteunen van concrete innovatieprojecten heeft 3D een tegenwicht gevormd voor snelle berusting en zo substantieel bijgedragen aan het verdiepen van het Nederlandse innovatieklimaat. Navolgend behandelen we de diverse organisatorische eenheden van 3D, en gaan in op hun relatieve gewicht voor de totaalprestatie. Daarbij zullen ook verwachtingen voor de toekomst worden geformuleerd.


De 3D Adviesraad Bij de start van het project is veel gesproken over de mate waarin dit R&D-project representatief zou zijn voor de ambities van de sector. We hebben daarom aandacht gegeven aan draagvlak door alle betrokken beroepsorganisaties en andere, minder formele organisatievormen uit te nodigen zitting te nemen in de Adviesraad. Daarop heeft iedereen positief gereageerd (voor de actuele samenstelling, zie bijlage 1). De discussiepraktijk heeft moeten groeien, omdat deze clubs eigenlijk nooit in deze samenstelling bijeen zitten. Pers en omroep hebben traditioneel eigen overlegstructuren, en ook voor de recent gelanceerde, meer themagebonden groeperingen als Dutch Media Professionals of iMMovator was aanschuiven bij de gevestigde belangen een nieuwe ervaring. De inrichting van het 3Dprogramma stonden niet vaak ter discussie; over de noodzaak van innovatie-ondersteuning bestond consensus. Eerder werden zittingen van de adviesraad aangegrepen om te toetsen hoe andere partijen dachten over centrale thema’s als innovatie-prioriteiten, publiek-private samenwerking of auteursrechten. Daaruit kwamen dan weer suggesties voor aanvullingen van het 3D-programma. De studie naar regionale mediacentra en de inventarisatie van visies op digitaal auteursrecht waren hier de vrucht van. Een laatste activiteit van de raad is het op verzoek uitbrengen van een gezamenlijk advies aan het topteam creatieve industrie, de sectorexperts die in opdracht van de ministeries van ELI en OCW een toekomstig innovatieprogramma uitwerken. Nu 3D in juni stopt, komt er ook een einde aan deze sectorbrede wederzijdse verkenning van ambities en standpunten. Het 3D-team hoopt dat dit nuttig gebleken overleg in een andere constellatie zal kunnen worden voortgezet. De 3D Community of practice Een kernactiviteit van 3D was het opbouwen van een stabiele groep betrokken media, die samen en in samenhang hun innovatiepraktijk vorm zouden willen geven. Daar zijn we uiteindelijk in geslaagd, zij het dat de weg er naar toe een slingerpad bleek te zijn. Het delen, van wat dan ook, zit niet in de genen van de journalistiek. Er is dus in het begin flink wat voorzichtig om de hoek gekeken alvorens we het vertrouwen kregen dat voorwaarde is voor een werkzame community. Een hinderpaal was ook de voorgeschreven eigen bijdrage die hoe bescheiden ook, afgemeten aan de omvang van veel betrokken bedrijven – wel geaccepteerd werd door de innovatiebeluste journalisten maar absoluut niet door hun financieel verantwoordelijke managers. Betalen voor informatie, het moet niet gekker worden! Voor start-ups overigens waren de vastgestelde bedragen wel degelijk een reden om niet te participeren; vervelend, omdat juist hier de nieuwe benaderingen en toepassingen vandaan komen. Pas nadat we, in overleg met het fonds, besloten om die heffing voor het tweede jaar te schrappen, groeide de community stevig door en zijn de bij de start vastgestelde minimumaantallen ruimschoots overschreden (zie bijlage 2). Daar was alle aanleiding toe, omdat we in de praktijk konden vaststellen dat er geen relatie bleek te bestaan tussen betaalbereidheid en betrokkenheid.


Het aardige van de 3D CoP is de diversiteit. Zowel dagbladen als omroepen schoven aan, kleine en grote organisaties, freelancers en hoofdredacteuren. Gaandeweg kostte het de 3D Kerngroep minder moeite om deelnemers te vinden voor workshops en andere bijeenkomsten. Daar is eigenlijk na het eerste half jaar geen open inschrijving meer voor geweest omdat alle ruimte werd ingenomen door leden van de community. Opmerkelijk was de openhartigheid over ontwikkelingen bij het eigen medium, die bij andere, meer formele bijeenkomsten node wordt gemist. Men vertrouwde elkaar. In het tweede projectjaar zijn we, op aangeven van de Adviesraad overigens, overgestapt van het zelfstandig organiseren van bijeenkomsten naar door media gehoste workshops, die daarbij ook inzicht gaven in hun innovatieve activiteiten. Dat bracht de community bij omroepen (RTL, NOS), uitgevers (Sanoma, Nu.nl) en producenten als Microsoft. Het lukte ons niet dagbladen voor deze rol te strikken. De 3D Kerngroep Voor een complex en uitgebreid project als 3D is, mede op advies van het Stimuleringsfonds, gekozen voor een klein consortium van uitvoerende projectpartners. Infonomics & New Media (projectleider, Hogeschool Zuyd), ICT en Beleid (TNO Delft) en Crossmedia Content (Hogeschool Utrecht) hebben de afgelopen twee jaar in goed overleg de regie gevoerd over de diverse activiteiten. De werkvorm hiervoor waren maandelijkse kerngroepvergaderingen, aangevuld met thematische videoconferenties en frequent bilateraal contact. In deze vergaderingen is steeds de media-actualiteit in kaart gebracht en bezien of die gevolgen zou (moeten) hebben voor het 3D-werkprogramma. Terugkijkend kan geconstateerd worden dat de organisatorische klus omvangrijker was dan aanvankelijk ingeschat. De veelheid aan activiteiten impliceerde tijdrovende logistiek, en vooral veel energie om afspraken op tijd gestand te doen. Dat heeft alles te maken met de status van innovatie in de mediawereld: het is een interessante zijweg van de kernactiviteit, voor een deel van de redactie. Een zakelijke samenwerkingsrelatie met participerende media bleek daarom , enige positieve uitzonderingen daargelaten, te hoog gegrepen. Problematisch is ook de omstandigheid dat betrokken journalisten en managers veelvuldig van post en/of verantwoordelijkheid wisselen, waardoor steeds opnieuw een werkcontact moest worden opgebouwd. Binnen 3D is deze situatie getackeld door concentratie van het administratieve en organisatorische deel van het werk. Vanuit een centrale post was het gemakkelijker om veranderingen op te vangen, de voortgang te bewaken en vindbaar/aanspreekbaar te zijn voor het mediaveld.


De 3D Academy Met dit programmaonderdeel, uitgevoerd onder regie van partner TNO, is gefocust op het vergaren, bundelen en overdragen van relevante kennis en inzichten op het terrein van mediavernieuwing. Van de vier geplande studies zijn er drie uitgevoerd en is de vierde vervangen door een actorenoverzicht. De studiethema’s waren: (1) innovatiestrategieën, (2) nieuwe manieren van nieuwsproductie en (3) trends in online nieuwsconsumptie. Het actorenoverzicht heeft betrekking op de nogal uiteenlopende standpunten over auteursrechten in het digitale tijdperk. De drie studies zijn gepresenteerd in zes workshops voor de community of practice, het onderwerp auteursrecht komt aan bod bij gelegenheid van de NVJ-jaarvergadering, midden juni 2011. Alle studies zijn of worden gepubliceerd in de reeks 3D-rapporten. De bredere kring geïnteresseerden is na iedere sessie op de hoogte gebracht via groepsblog De Nieuwe Reporter. Eind juni volgt nog een handboek media-innovatie, waarin een compilatie van de studies, aangevuld met korte reacties / statements van beroepsbeoefenaren. Het hele Academyprogramma is meer in detail te lezen in bijlage 3. De reactie van deelnemers aan de Academy-bijeenkomsten was positief. Vrijwel niemand in medialand heeft de tijd of neemt de moeite zelf overzichten en vergelijkingen van dit kaliber samen te stellen. Een enkeling gaat wel eens mee met buitenlandse bedrijfsbezoeken, maar over het algemeen wordt er weinig energie gestoken in systematische kennisvergaring en analyse. De Academy voorzag dus in een behoefte. In de workshops werkte de formule van feitenoverzichten, aangevuld met prominente buitenlandse sprekers en groepsdiscussies, naar behoren. Al snel ontwikkelde zich binnen de community een harde kern die aan de meeste bijeenkomsten heeft deelgenomen. Behoudens de 3D-onderzoeker hebben twee masterstudenten bijgedragen aan programmarealisatie. De 3D business suite In dit onderdeel, uitgevoerd door partner Crossmedia Content, Hogeschool Utrecht, heeft het 3D-team de meeste tegenwind ervaren. Van de drie geplande activiteiten is er uiteindelijk maar een grotendeels doorgevoerd. De opdracht die we onszelf hadden gesteld was ambitieus: helderheid scheppen op het punt van digitale verdienmodellen. Met dat thema worstelt de hele sector, en om die reden waren de meestbetrokken media, de dagbladuitgevers, niet toeschietelijk in het geven van medewerking. Bij de drie grote concerns (TMg, DPG en Wegener) speelden gedurende de looptijd van 3D majeure interne fricties en structurele veranderingen, als gevolg waarvan een kijkje in de commerciële keuken nog onwaarschijnlijker werd. Uiteindelijk is de studie over de transitie naar digitaal uitgeven, gebaseerd op buitenlands en binnenlands cijfermateriaal, toch met succes afgerond. Onze plannen om de conclusies te delen met het concernmanagement van drie,


vier grote bedrijven bleken niet uitvoerbaar om bovengenoemde reden. Daarna zijn de geplande alternatieve scenario’s niet meer geproduceerd. Gedurende enige tijd is ook gezocht naar mogelijkheden om de omslag van analoog naar elektronisch uitgeven te vangen in een rekenmodel, waarin alle financieel-economische variabelen een relatieve zwaarte toegewezen kregen. Daarmee zouden uitgevers zelf kunnen berekenen hoever ze al dan niet gevorderd waren op het pad naar de papierloze publicatiepraktijk. Voor die taak bleek echter meer econometristische kennis vereist dan aanwezig binnen het 3D-team. Veel energie is verder gestoken in het, samen met de NDP verwerven van een Amerikaans model, maar dat stuitte op een rechtenkwestie. Als onderdeel van de business suite is wel studie gemaakt van de wijze waarop de nieuwe generatie tablet-computers (vooral de iPad) het uitgeefpatroon gaat bepalen. In het kader daarvan is een workshop georganiseerd. Verder is in het kader van dit onderdeel een bedrijfsbezoek afgelegd bij Microsoft. Het 3D Gebruikerslab Het Lab (waarin geïntegreerd de 3D Design Studio) was de afgelopen twee jaar het programmaonderdeel waarmee concrete ondersteuning is gegeven aan door de industrie geëntameerde innovatietrajecten. De focus lag op het toevoegen van gebruikersevaluatie aan ontwerpersplannen en journalistieke prototypen. Dit door partner Infonomie, Hogeschool Zuyd, gecoördineerde onderdeel kreeg uiteindelijk meer klandizie dan gepland. Acht, in plaats van de geplande vier gebruikerstesten zijn in opdracht genomen, aangevuld nog met een vergelijkende studie naar mobiele nieuwsapplicaties (zie overzicht in bijlage 4). Een opdrachtgever, het Nederlands Dagblad, heeft zich tussentijds teruggetrokken, vanwege geldgebrek. De afgelopen maanden hebben nog enige media geïnformeerd wat er mogelijk was in termen van projectbegeleiding, maar daar hebben we vanwege ontbrekende tijd en menskracht geen gevolg aan kunnen geven. Om tijdig de geaccepteerde projecten te kunnen uitvoeren heeft Infonomics een derde onderzoeker op eigen budget aan het team toegevoegd. In alle gevallen bleek het moeilijk zo niet onmogelijk om een planmatig testtraject in te zetten. Vrijwel alle betrokken media hebben gaandeweg hun innovatieve projecten aangepast, vertraagd uitgevoerd, andere contactpersonen geïntroduceerd en meer dan de contractueel overeengekomen onderzoekerstijd geabsorbeerd. Het is tekenend voor (media)innovatie dat die al improviserend tot stand komt. Dat praktijkgegeven vergde de nodige flexibiliteit van het 3D-team, met relatief veel werk tegen het einde van de projectperiode. Terugkijkend zijn alle mediapartners van mening dat het nuttig zou zijn geweest om het 3Dteam niet aan het eind van de rit (voor de gebruikerstesten), maar gedurende de hele innovatieketen in te schakelen. Kennelijk heeft men behoefte aan een klankbord vanaf


concept tot aan het finale product/prototype, een zaak om bij het vervolg rekening mee te houden. Nu de resultaten allengs bekend worden, blijken de opdrachtverstrekkende media terdege rekening te willen houden met de feedback van gebruikerszijde bij de doorontwikkeling van hun innovatie. Gebruikersgericht ontwerpen komt zo beter in beeld, en dat is vooruitgang in een door creatieve geesten bevolkte sector. De toegekende waarde kwam ook tot uitdrukking in de bereidheid tot medefinanciering van de testen. De richtprijzen voor een gebruikerstest (10 – 12 Meuro) lagen aanzienlijk hoger dan de deelnamegelden aan 3D, maar werden zonder problemen aanvaard. Als onderdeel van de testwerkzaamheden heeft 3D gaandeweg een groeiende groep mediagebruikers bereid gevonden om betrokken te zijn bij diverse vormen van productevaluatie, in labtesten of via online vraagstellingen. Deze groep is gebundeld in het Media Innovatie Panel. Het is de bedoeling dit panel verder uit te bouwen bij het vervolgtraject, en dan daarmee dan aanvullend online enquêtes naar evoluerend mediagedrag te houden. Gezamenlijke projecten Gedurende het tweejarige 3D-project zijn ook diverse activiteiten ondernomen die niet vooraf waren voorzien maar door de actualiteit urgent werden. Daar heeft steeds het hele 3D-team (INM, CMC en TNO) aan gewerkt, in verschillende gradaties van betrokkenheid. Denk aan de aandacht die gegeven is aan tablets, na de recente lancering van de iPad en de massale reactie van de uitgeefindustrie op dat nieuwe platform. Meer inhoudelijk kan verwezen worden naar de analyse van opvattingen over digitale rechten. Een thema dat na de commissie Brinkman ging rondzingen is nut en noodzaak van (toekomstige) regionale mediacentra. 3D heeft een inventarisatie-studie van lopende samenwerkingsvormen ingelast, daar een werkconferentie over georganiseerd en de samenstelling van een witboek over het onderwerp door beroepsorganisaties gecoördineerd. Een laatste actie in deze categorie is het organiseren van een hearing en schrijven van een adviesbrief, in dit geval door de Adviesraad, over innovatieprioriteiten. Het 3D Forum Een centrale taak van 3D was kennisoverdracht. Voor een industrie die zelf niet actief op zoek gaat naar innovatietheorie en –praktijk een belangrijk programmaelement. We hebben daarbij twee sporen bewandeld: intensieve contacten met een beperkte categorie: de community of practice, en extensieve communicatie via de open media voor de gehele beroepsgroep. De community is bediend met een serie van 17 workshops, vooral in het kader van de 3D Academy. Die zijn zonder uitzondering goed bezocht, met opkomsten tussen de 25 en 50 journalisten, het maximum voor het kunnen voeren van een levendige


discussie. Van iedere bijeenkomst is verslag gedaan en gepubliceerd op de 3D projectsite. De formule met highlights van nieuw, op Nederland gericht onderzoek, buitenlandse gastsprekers en referenten uit de journalistieke praktijk bleek zeer effectief. De verschuiving van specifieke 3D-bijeenkomsten naar workshops op locatie, waarbij een medium als gastheer optrad en zichzelf presenteerde, verhoogde de attractiviteit van de serie. De follow-up in De Nieuwe Reporter, waarmee een specifieke samenwerkingsovereenkomst is gesloten voor dit doel, zorgde voor verbreding van de aandacht voor de behandelde thema’s. Deels zijn deze bijdragen door leden van het 3D-team geschreven, maar gaandeweg nam DNR-redactie grotere delen van de verslaglegging voor zijn rekening. Aanvankelijk verkeerde het 3D-team in de veronderstelling dat er ook wel publiciteit gegenereerd zou worden in de redactionele kolommen van deelnemende media, maar dat is slechts spaarzaam gebeurd. Innovatie is duidelijk een beroepsinterne kwestie waar je je publiek niet mee lastig valt. In onze ogen een standpunt waar het nodige op valt af te dingen. Teneinde de in de loop van het project vergaarde inzichten beschikbaar te houden voor de Nederlandse mediagemeenschap, zijn/worden alle studies ook gepubliceerd is een serie monografieën. Daar blijkt veel belangstelling voor. Zelf zijn we niet gelukkig met de clustering van publicaties op het einde van het project, omdat dit veel vergt van het absorptievermogen van de beroepsgroep. Dat is de prijs van een toegevoegd element in een toch al overvol werkprogramma. Verder bleef het bezoek aan de projectwebsite beneden verwachting. In de samenstelling en permanente updating is veel energie gaan zitten. Er is nu een compleet en breed beschikbaar productoverzicht, en je zou verwachten dat daar dan meer gebruik van wordt gemaakt. Deze ervaring heeft ons geleerd dat je elektronische interactieomgevingen niet alleen voor, maar ook (deels) door de beroepsgroep moet laten samenstellen, zodat die zich de site letterlijk eigen maakt. Voor een overzicht van disseminatieactiviteiten, zie bijlage 5. Een eindconferentie waarop de balans van het project zou kunnen worden opgemaakt, is uiteindelijk niet georganiseerd maar vervangen door een serie presentaties op de diverse professionele podia. Uiteindelijk geen slechte keus, omdat hiermee een groter deel van de mediagemeenschap wordt bereikt. De overtuiging dat 3D zijn werk als innovatiemachine goed heeft verricht komt mede voort uit de vanzelfsprekendheid waarmee partijen als NOS, NDP, NVJ, ROOS en uiteraard ook SvdP ruimte maakten voor presentaties van teamleden.


Budget Het startbudget van 3D bedroeg 1000 Meuro, waarvan 150 te realiseren via eigen bijdragen van deelnemers en een uitkering van Meuro 850. Op grond van de evaluatie na het eerste projectjaar zijn programma-aanpassingen doorgevoerd en deze bedragen bijgesteld naar respectievelijk Meuro 883, 194 en 689. Een lager totaalbudget dus, lagere uitkering ook, maar met een hogere eigen bijdrage. De totstandkoming van de eigen bijdrage vraagt om toelichting. Aanvankelijk is uitgegaan van dertig media, die zich ieder voor € 5000 in het project zouden inkopen. In de uitvoeringspraktijk stuitte dat op tal van problemen, waar bij gelegenheid van de interimevaluatie uitgebreid op is ingegaan. We hebben in reactie hierop gewerkt met een gedifferentieerde tarifering, met lagere deelnamebedragen voor niet-commerciële partijen en kleine start-ups. Uiteindelijk is tegen het einde van het project de hele eigen bijdrage losgelaten, wat tot directe vergroting van de community leidde. Het lagere totaalbedrag dat als gevolg hiervan zou binnenkomen is op twee wijzen gecompenseerd: door opdrachtgevende media te vragen om een bijdrage aan testtrajecten en door financiële inbreng van de organiserende 3D-kennisinstellingen, vooral partner Infonomics. Hiermee is, bij een krimpend totaalbudget, niettemin een hogere eigen bijdrage gerealiseerd. Nog niet alle kosten zijn gemaakt (het project is met enige maanden verlengd tot eind juni) en niet alle claims verwerkt, maar de mogelijkheid bestaat dat de uiteindelijke te vragen uitkering lager zal zijn dan bij de budgetherziening vastgesteld. Een accountantsverklaring zal hier voor september 2011 helderheid over verschaffen. Indien dat het geval is stelt het projectteam voor, deze vrijvallende gelden te benutten voor (aanvulling van) de uitkering aan het vervolgtraject, het Media Innovatie Lab.


BIJLAGEN


1. 3D Adviesraad; samenstelling organisatie

afgevaardigde

functie

Nederlands Uitgevers Verbond (NUV)

Geert Noorman

directeur

Vereniging van Journalisten (NVJ)

Thomas Bruning

algemeen secretaris

De Nederlandse Dagbladpers (NDP)

Tom Nauta

directeur

Genootschap van Hoofdredacteuren

Arendo Joustra

hoofdredacteur Elsevier

NOS

Lara Ankersmit

hoofd Nieuwe Media

Stiching Regionale Omroepen Overleg (ROOS)

Gerard Schuiteman

directeur

Dutch Media Professionals

Jeroen Jonker Roelants

oprichter DMP, uitgever

iMMovator

Freek van ’t Ooster

programmamanager

TNO

Erik Huizer

directeur (ad interim) voorzitter Adviesraad

Contactgroep journalistieke opleidingen

Wiel Schmetz

voorzitter

Stimuleringsfonds voor de Pers

René van Zanten

directeur (waarnemend lid)


2. 3D Community of practice; samenstelling

Dagbladen

Lab-partners

Barneveldse Krant

Dedicon

de Pers

Seriousources (België)

Media Groep Limburg

VersPers

Eindhovens Dagblad Leeuwarder Courant

Landelijke omroep

Noordhollands Dagblad

NOS

De Gelderlander

VPRO

SP!TS

RTL

Telegraaf Volkskrant

Regionale omroep

Nrc.next

Omrop Fryslân L1 Radio-TV

Tijdschriften

Omroep West

Elsevier Arena Lokaal

Omroep Zeeland

Internet-uitgevers

RTV Drenthe

De Nieuwe Reporter

RTV Noord

DHE Media (België)

RTV Noord-Holland

Online Lokaal

RTV Oost

Sense-Studios

RTV Rijnmond

Mediacontainer

RTV Utrecht

RNC

Het nieuwe stemmen Den Haag Direct

Overig

Tilburg.com

Memori (België) Nyenrode Business Universiteit Bibliotheek Zeeland


3. 3D Academy; programmaoverzicht Valerie Frissen en Mijke Slot (TNO) Algemeen Het succes van internet als informatieomgeving is de katalysator voor het herdenken van beproefde mediaconcepten. De stap van denken naar doen blijkt echter geen eenvoudige. In het Designing the Daily Digital project (3D project) wordt de Nederlandse media een ontwikkelomgeving voor deze transformatie naar digitale condities geboden. Naast ontwikkelplatform, fungeert het project ook als een kennisopbouw- en uitwisselingsproject, waarbij onderzoekers samen met een community of practice van journalisten, mediamanagers en andere geïnteresseerden, nadenken over de toekomst van de journalistiek in verschillende thema’s. Binnen het 3D project fungeert de 3D Academy als denktank voor strategische visieontwikkeling en innovatie. Op de agenda staan vier thema’s: 1. 2. 3. 4.

De verandercultuur binnen de Nederlandse journalistiek Innovatieve manieren van nieuwsproductie Nieuwsgebruik Auteursrecht voor online nieuwsproductie

De 3D Academy bestaat uit vier onderzoeken, gekoppeld aan een aantal thematische bijeenkomsten met deelnemers aan de community of practice. Naast het presenteren van onderzoeksresultaten wordt tijdens de bijeenkomsten de community of practice en andere geïnteresseerden uitgenodigd mee te denken/discussiëren over de thema’s. Daarnaast worden interessante en toonaangevende buitenlandse keynote speakers uitgenodigd om een presentatie te verzorgen. Elk thema wordt afgesloten met een onderzoeksrapportage van TNO. Aan het eind van het onderzoek worden de onderzoeken en de resultaten van de bijeenkomsten gebundeld in een handboek. Daarnaast wordt verslag gedaan van de Academy op De Nieuwe Reporter (www.denieuwereporter.nl). De thema’s: 1. De verandercultuur binnen de Nederlandse journalistiek Een veelgehoorde kritiek is dat de journalistieke sector niet (voldoende) innoveert. In het rapport ‘De Volgende Editie’ van de Commissie Innovatie en Toekomst Pers (commissie Brinkman) staat: ‘Krantenconcerns zijn lang onzeker geweest. Wanneer er wel geïnvesteerd werd in vernieuwende (online) projecten, leverde dat zelden de gewenste resultaten op. Dat betekende een rem op nieuwe dienstenontwikkeling door bestaande partijen (…)’. In het eerste onderdeel van de 3D Academy is deze constatering nader bekeken en leverden TNO en de Radboud Universiteit Nijmegen inzicht in de manier waarop er binnen de Nederlandse journalistiek geïnnoveerd wordt. Tijdens de Kick-off bijeenkomst van het 3D project werd de innovatieagenda voor de Nederlandse journalistiek gepresenteerd door Valerie Frissen. De tweede bijeenkomst werd gehouden op 25 juni 2010. Tijdens


deze bijeenkomst werden de eerste resultaten van het onderzoek gepresenteerd. De resultaten van het onderzoek zullen als hoofdstuk verschijnen in een innovatiebundel dat door Jan Bierhoff en Anke Eyck wordt gepubliceerd. Daarnaast is een bijdrage verschenen over het onderzoek op De Nieuwe Reporter. Thematische bijeenkomsten: 

Bijeenkomst: Kick-off 3D project met presentatie innovatie agenda – 30 oktober 2009 Tijdens de eerste bijeenkomst van het 3D project is het project officieel gestart en geïntroduceerd. Daarnaast is de innovatieagenda gepresenteerd die tijdens de eerste bijeenkomst van de 3D stuurgroep is opgesteld. Zie voor meer informatie over deze agenda: http://www.denieuwereporter.nl/2010/01/nationale-agenda-media-innovatie-richtsnoervernieuwing/. Ongeveer 50 mensen namen deel aan deze bijeenkomst. Een verslag is beschikbaar op www.dailydigitaldesign.nl.



Bijeenkomst: De kunst van het vernieuwen: innovatiementaliteit – 30 maart 2010 De journalistiek bevindt zich in een overgangsfase. Mede door de opkomst van internet, nieuwe concurrenten, het afnemen van lezersaantallen en advertentie-inkomsten, verandert het speelveld drastisch. Om te kunnen overleven in dit nieuwe journalistieke landschap lijkt innovatie noodzaak. In deze bijeenkomst werden de resultaten van onderzoek naar innovatiementaliteit gepresenteerd. Er wordt ingegaan op de kansen en knelpunten voor innovatie binnen de Nederlandse journalistiek. Keynote speakers Prof. dr. Paul Rutten en Prof. dr. Bart Nooteboom. Ongeveer 30 mensen namen deel aan deze bijeenkomst. Zie voor agenda en verslag: http://www.dailydigitaldesign.com/uploads/docs/workshop%20academy/Verslag3DAcadem y25062010.pdf

Publicaties: 







Frissen, V.A.J. (2010). Nationale agenda media-innovatie richtsnoer vernieuwing. De Nieuwe Reporter 27-01-2010. Te bekijken op: http://www.denieuwereporter.nl/2010/01/nationaleagenda-media-innovatie-richtsnoer-vernieuwing/ (zie ook op De Nieuwe Reporter een reeks artikelen als reactie op deze agenda) Slot, M. & Vos, P. (2010). Als onzekerheid de enige zekerheid is. De Nieuwe Reporter 11-052010. Te bekijken op: http://www.denieuwereporter.nl/2010/05/als-onzekerheid-de-enigezekerheid-is/ Reijnders, M. (2010). Innovatie bij mediabedrijven verloopt in kleine stappen. De Nieuwe Reporter (01-07-2010), te lezen op http://www.denieuwereporter.nl/2010/07/innovatie-bijmediabedrijven-verloopt-in-kleine-stappen/ Slot, M., Frissen, V.A.J., (2011 - forthcoming) ‘Leven met onzekerheid: innovatiecultuur in de journalistiek’ In: Bierhoff, J. (red.) *titel+

2. Innovatieve manieren van nieuwsproductie Op internet zijn diverse nieuwe initiatieven ontstaan die nieuws op een innovatieve manier brengen. Ze geven bijvoorbeeld gebruikers een speciale rol in het proces, hebben hun dienst op een nieuwe


manier geconstrueerd of verdienen op een originele manier geld met online content. Deel twee van de 3D Academy stond stil bij deze bestaande innovatieve manieren van nieuwsproductie. TNO voerde een onderzoek uit naar zowel Nederlandse als internationale initiatieven. Met de resultaten werd een overzicht gegeven van een aantal ‘best practices’ als inspiratie voor het innovatiebeleid binnen de sector. De eerste bijeenkomst voor dit thema werd gehouden op 5 maart 2010. De tweede bijeenkomst werd gehouden bij RTL in Hilversum op 15 oktober 2010. Van beide bijeenkomsten is een verslag beschikbaar op www.dailydigitaldesign.com . Thematische bijeenkomsten: 

Bijeenkomst: Nieuwe manieren van nieuwsproductie 1: 5 maart 2010 Op internet is een groot aantal nieuwe initiatieven ontstaan die nieuws op innovatieve manieren brengen. Ze geven bijvoorbeeld hun gebruikers een speciale rol in het proces, hebben hun dienst op een nieuwe manier geconstrueerd, of verdienen op een nieuwe manier geld met online content. In deze bijeenkomst werd een eerste verkenning uitgevoerd van nieuwe manieren van nieuwsproductie. Meg Pickard (hoofd sociale media The Guardian), Hans Laroes en Bart Brouwers hebben presentaties verzorgd. Jonge journalisten Emiel Elgersma en Loek Essers gaven hier een reactie op. Daarnaast kon door de community of practice meegedacht worden met de vormgeving van het onderzoek dat TNO de komende maanden gaat uitvoeren: een benchmark van innovatieve manieren van het brengen van nieuws, zowel door traditionele (kranten en omroepen) als nieuwe aanbieders. Ongeveer 45 mensen namen deel aan deze bijeenkomst. Een verslag is beschikbaar op www.dailydigitaldesign.nl.



Bijeenkomst: Nieuwe manieren van nieuwsproductie 2: 15 oktober 2010. In navolging van de eerste 3D bijeenkomst in maart stond in deze bijeenkomst nieuwe manieren van nieuwsproductie centraal. De bijeenkomst bestond uit twee delen; een strategisch boardroomgedeelte en een praktisch gedeelte waarbij de deelnemers in discussie gingen met innovators op het gebied van nieuwe media. Tijdens het boardroomgedeelte hield Marc Schreuder (hoofdredactie RTL Nieuws) een presentatie over de verschillende aspecten van innovatie bij RTL nieuws. Vervolgens presenteerde Arno Otto (directeur digitaal) een verhaal over de digitale activiteiten van RTL en de diversificatiestrategieën rond digitale content. (zie voor een verslag van de presentatie van RTL op De Nieuwe Reporter: http://www.denieuwereporter.nl/2010/10/de-digitalestrategie-van-rtl/). Vervolgens werden de eerste resultaten van het onderzoek van TNO naar nieuwe manieren van nieuwsproductie gepresenteerd: 57 verschillende online nieuwsdiensten werden geanalyseerd op 38 variabelen. Vervolgens werden initiatieven van printaanbieders, omroepen, nieuwe aanbieders en iPadapps met elkaar vergeleken. Zie voor een verslag van de presentatie in De Spreekbuis: http://www.spreekbuis.nl/content/2081/Innovatieve_nieuwsproductie:_huur_een_nerd.htm .


Het tweede deel van de middag stond in het teken van het ontmoeten van jong, journalistiek talent. Tijdens een interactieve sessie konden de genodigden kennismaken en discussiëren met mediaprofessionals die momenteel op een innovatieve manier met nieuwsproductie bezig zijn. Innovators waren: Hidde Kross (Sense-Studios) (www.marduq.nl), Stef van Grieken (Stichting Het Nieuwe Stemmen – www.hetnieuwestemmen.nl, Emiel Elgersma (Mediacontainer – www.mediacontainer.nl), Ernst-Jan Pfauth (chef internet NRC, nrc.next en blogger - http://www.nrcnext.nl/blog/author/epfauth/) en Jaap den Ouden communitymanager bij Hyperlokaal Woerden, onderdeel van een project van TMG (www.overwoerden.nl). Ongeveer 25 genodigden namen deel aan deze bijeenkomst. Een verslag is beschikbaar op www.dailydigitaldesign.nl. Publicaties: 

 

Ruhe, L. (2010). Social Journalism; een verkenning van de businessmodellen van online nieuwsdiensten die deze participatieve en interactieve vorm van journalistiek inzetten. Masterthesis. Rotterdam: Erasmus Universiteit Slot, M., Ruhe, L. en Frissen, V.A.J. (2011). Nieuws online. Een studie naar digitale nieuwsproductie door traditionele aanbieders en nieuwkomers. Een 3D rapport. Boon, L. (2011). De digitale strategie van RTL. De Nieuwe Reporter (20-10-2010), te lezen op http://www.denieuwereporter.nl/2010/10/de-digitale-strategie-van-rtl/

3. Trends in nieuwsgebruik Hoewel het aantal abonnees op kranten al geruime tijd afneemt, groeit de behoefte aan nieuws, duiding en opinie. Uit onderzoek van McKinsey komt naar voren dat gebruikers de afgelopen drie jaar 20 procent meer nieuws zijn gaan gebruiken. Mediagebruikers hebben beschikking over een wijd palet aan nieuwsbronnen – op papier, televisie, internet, mobiele telefoons of e-readers. In deel drie van de 3D Academy voerde TNO een onderzoek uit naar nieuwsgebruik in Nederland gebaseerd op een selectie van bestaande onderzoeken naar media en nieuwsgebruik van verschillende lezersgroepen en een eigen gebruikersonderzoek. Met de resultaten is een beeld geschetst van de manier waarop consumenten hun informatiedieet samenstellen, zodat nieuwsproducenten beter op de behoeften van hun gebruikersgemeenschap kunnen inspelen. Rond dit thema is een bijeenkomst georganiseerd bij Nu.nl in Amsterdam. De resultaten van het onderzoek zullen beschikbaar worden gemaakt in een Powerpointpresentatie en een boekje. Thematische bijeenkomst: 

Bijeenkomst: Veranderend nieuwsgebruik in Nederland: de resultaten: 18 maart 2011 Op vrijdagmiddag 18 maart 2011 was de 3D Academy te gast bij Nu.nl in Amsterdam voor een bijeenkomst over ‘nieuwsconsumptie en nieuwsgebruik’. Voorzitter van de middag was Dr. Andra Leurdijk, senior scientist en adviseur bij TNO en bestuurslid van het Stimuleringsfonds voor de Pers. Cristina Cordova, business developer bij Alphonso Labs verzorgde een presentatie over Pulse, de gepersonaliseerde nieuwslezer op iPad, iPhone en Android. Tijdens de middag vertelden Laurens Verhagen (hoofdredacteur Nu.nl) en Mark Vos (chef redacteur social news) hoe Nu.nl inspeelt op de activiteiten van hun nieuwsgebruikers.


Mijke Slot (research scientist TNO) presenteerde de eerste resultaten van een overzichtsstudie naar nieuwsconsumptie. Tijdens de middag kregen de deelnemers een rondleiding over de redactie van Nu.nl en de middag werd afgesloten met een groepsdiscussie en een borrel. Ongeveer 25 genodigden namen deel aan deze bijeenkomst. Een verslag is beschikbaar op www.dailydigitaldesign.nl. Publicaties: 







Ramear, J. (2011). Nieuwsconsumptie: kinderen gebruiken computer, smartphone – en de krant. De Nieuwe Reporter (07-04-2011), te bekijken op: http://www.denieuwereporter.nl/2011/04/nieuwsconsumptie-kinderen-gebruikencomputer-smartphone-en-de-krant/ Ramear, J. (2011). Hard nieuws op Nu.nl komt steeds vaker van gebruikers. De Nieuwe Reporter (21-03-2011), te bekijken op: http://www.denieuwereporter.nl/2011/03/hardnieuws-op-nu-nl-komt-steeds-vaker-van-gebruikers/ Ramear, J. (2011). Het Pulse principe: deel alles – zelfs met je vijanden. De Nieuwe Reporter (23-03-2011), te bekijken op: http://www.denieuwereporter.nl/2011/03/het-pulse-principedeel-alles-zelfs-met-je-vijanden/ Slot, M. & Munniks de Jongh Luchsinger, F. (Forthcoming 2011). To read or not to read: een onderzoek naar nieuwsconsumptie in Nederland. Een 3D rapport.

4. Auteursrechten in een digitale wereld Onder invloed van digitalisering en internet is de afgelopen jaren de discussie over auteursrechten in het journalistieke veld opgelaaid. Deze discussie kent verschillende kanten. Sommigen benadrukken het belang van de online rechten van de makers en beweren dat het oude systeem van auteursrechten in de digitale wereld aan een update toe is. In 2008 opende de NVJ een plagiaatdienst en ook het ANP heeft onlangs een meldpunt in het leven geroepen om ongeoorloofd hergebruik van hun nieuwsberichten in kaart te brengen. Bureaus specialiseren zich in het achterhalen van ‘gestolen’ materiaal en het indienen van claims. Anderen vinden auteursrecht in deze digitale tijd een achterhaald mechanisme. De sector zou zich er niet druk om moeten maken en zich moeten richten op nieuwe manieren om geld te verdienen met nieuws. Creative commons modellen zijn misschien wel geschikter om rechtenkwesties te regelen. Een ander punt van zorg zijn de rechtsposities en contracten van freelance journalisten. Zijn hun rechten in de huidige constellatie voldoende gewaarborgd? TNO brengt in het kader van het Designing the Daily Digital project (3D) deze discussie in kaart. In de bundel Digitale auteursrechten & de journalistiek zal een gevarieerde groep auteurs (juristen, belangenverenigingen, uitgevers, journalisten, wetenschappers) in een aantal mini-essays de verschillende kanten van de discussie belichten. De essays zijn ongeveer 500 à 1000 woorden en zullen in perspectief worden geplaatst (introductie en afsluiting) door een expert op het gebied van auteursrecht. De bundel zal als input dienen voor een rondetafel-discussie. Thematische bijeenkomsten: 

Presentatie: auteursrechten in perspectief, NVJ jaarcongres, Amsterdam, 17 juni 2011.


PLANNING Thema

Activiteit

Planning

1





30 oktober

INNOVATIEMENTALITEIT Oktober 2009 – juni 2010





25 juni 2010

 

1 juli 5 maart



15 oktober



februari 2011

2 NIEUWE MANIEREN VAN NIEUWSPRODUCTIE Maart 2010november 2010

 

3D Kick-off en vaststellen innovatieagenda Slotbijeenkomst de kunst van het vernieuwen Rapportage gereed



Startbijeenkomst nieuwe manieren van nieuwsproductie Slotbijeenkomst nieuwe manieren van nieuwsproductie Rapportage gereed



Bijeenkomst nieuwsgebruik



18 maart 2011

 

Rapportage gereed Bepalen thema met CoP en stuurgroep Presentatie NVJ jaarcongres Publicatie handboek

 

april 2011 Januari 2011

 

17 Juni 2011 juni 2011



3 NIEUWSGEBRUIK Oktober 2010 – Januari 2011

4 AUTEURSRECHTEN Januari 2010 – Juni 2011

 


INNOVATIE IN DE JOURNALISTIEK (werktitel handboek) Redactie: Valerie Frissen en Mijke Slot. 1. Voorwoord [gastinleider] 2. Valerie Frissen en Mijke Slot: Inleiding DEEL 1: NIEUWSPRODUCTIE 3. Irene Costera Meijer en Merel Borger: Journalistieke vernieuwing 4. Alexander Pleijter: De rol van gebruikers in nieuwsproductie 5. Piet Bakker: Verdienmodellen in nieuwsproductie 6. Heleen van Lier (column) – Nieuwsproductie bij de Volkskrant 7. Mijke Slot en Leonie Ruhe: De verschillen tussen incumbents en insurgents in online nieuwsproductie 8. Stef van Grieken (column): De journalist van de toekomst is een nerd

DEEL 2: NIEUWSGEBRUIK 9. Ike Picone: Van gebruikersgegenereerde naar zelfgepubliceerde inhoud: zelfpublicatie als vorm van actief nieuwsgebruik. 10. Anke Eijck en Jan Bierhoff: Het gebruik van nieuwsapplicaties 11. Meg Pickard (onder voorbehoud): Toegevoegde waarde van gebruikers bij de Guardian 12. Mijke Slot en Fleur Munniks de Jong Luchsinger: To read or not to read 13. Jaap den Ouden (column) – het verschil tussen de klassieke journalist en de nieuwe web/community-redacteur aan de hand van een voorbeeld: een grote brand in Woerden.


4. 3D Lab-programmaoverzicht In het 3D Lab heeft het Infonomics & New Media-team zich gefocust op gebruikersonderzoek en formatontwikkeling. Dit betekent dat we gedurende het hele project de nieuwsconsument op allerlei manieren betrokken bij het ontwerpen en evalueren van nieuw te ontwikkelen en soms ook bestaande nieuwsformats en mediaservices. Belangrijk hierbij is dat het gaat om vast te stellen op welke manier nieuws digitaal een toegevoegde waarde heeft voor de nieuwsconsument.

Project:

Mobiele nieuwsconsumptie: het snack-moment

Onderzoeker(s): Korte omschrijving:

Presentaties: Publicaties:

Anke Eyck Het gebruik van mobiel internet neemt enorm toe en daarmee ook de nieuwsconsumptie op mobiele telefoons. Via een dagboekstudie en de analyse van diverse fora is een analyse gemaakt van de functies waar consumenten behoefte aan hebben. Veel mediabedrijven zijn bezig met of hebben een iPhone app ontwikkeld. Vaak wordt daarbij uitgegaan van de technische mogelijkheden en het huidige content-productieproces van mediabedrijven. Dit onderzoek geeft inzicht in de wensen en behoeftes van de consument. December 2009: interviews met consumenten en producenten. Februari 2010: presentatie van de resultaten in een 3D-workshop. Via diverse wegen zijn 14 deelnemers bereid gevonden om een week lang een dagboek bij te houden over nieuwsconsumptie op de iPhone. Op basis hiervan zijn de interviews gehouden. Daarnaast is een analyse gemaakt van diverse reviews en commentaren op de verschillende nieuwsapps. Ook zijn interviews gehouden met ontwikkelaars van applicaties. In het kort de belangrijkste resultaten: consumenten hebben behoefte aan ‘snacknieuws’, korte berichten. Twitter is een belangrijke nieuwsbron op mobiele telefoons. Nieuws wordt de hele dag door gebruikt , moet dus snel zijn met updates. Op dit moment bestaat nog een groot hiaat bij lokaal mobiel nieuws. 3D-bijeenkomst apps, apps nieuwsconsumptie op de mobiele telefoon artikel op De Nieuwe Reporter

Project:

Prototype Elsevier: opinie per iPad

Aanspreekpunt: Korte omschrijving:

Ruben Logjes Elsevier heeft een paar maanden na de introductie van de iPad een applicatie in de App store gelanceerd om hun tijdschrift ook digitaal beschikbaar te stellen via dit nieuwe medium. Een richtlijn voor de onderzoeksvragen was: hoe zorg je ervoor dat de applicatie een goed product is, die aansluit bij de wensen van de gebruiker op het gebied van content, vormgeving en gebruiksgemak? Een goede mogelijkheid om een iPad-applicatie te kunnen onderzoeken met een bepaalde doelgroep.

Belang voor 3D

Projectverloop: Werkproces:

Resultaten:

Belang voor 3D:


Projectverloop:

Werkproces:

Resultaten:

November - december 2010: onderzoeksopzet uitwerken samen met Elsevier en deelnemers benaderen voor de online enquête en persoonlijke interviews. December - januari 2010: afname online enquête (35 deelnemers) en interviews (6 deelnemers). Februari - maart 2010: uitwerking van resultaten en eindpresentatie bij Elsevier. Er is een tweetal verschillende evaluaties toegepast. De eerste betrof een online vragenlijst voor mensen die enkele weken van de applicatie gebruik hadden gemaakt; de tweede een lab-test waarin deelnemers hun gebruik van de applicatie konden uitleggen, waarbij ze geobserveerd en geïnterviewd werden. Ter aanvulling werden vergelijkbare applicaties getoond met verschillende functionaliteiten, zodat op basis van deze vergelijking bepaald kon worden wat gewaardeerd werd op het gebied van gebruiksgemak, vormgeving, interactie en functionaliteiten. De Elsevier iPad-applicatie is makkelijk in gebruik en er hoeft weinig geleerd te worden om hem te kunnen gebruiken. De toegevoegde waarde is dat je altijd meerder edities bij je kunt hebben zodat je waar en wanneer je wilt nog eens rustig artikelen kan lezen. De laadtijd van pagina’s en de interactie om snel door alle content te kunnen bladeren was zeer essentieel voor een positieve beleving van de app. Op dit vlak kan de Elsevier app verbeterd worden. Toevoegingen van meer functionaliteiten zoals het gebruik van multimedia content, een actieve verbinding met internet en het delen van artikelen zouden mogelijkheden kunnen zijn die de doelgroep aanspreken. Verder zijn er veel specifieke wensen op het gebied van vormgeving en interactie die essentieel zijn voor een optimale beleving.


3D-bijeenkomst ‘gebruikersonderzoek bij media-innovatie’ ‘Elsevier: iPad applicatie onderzoek’, februari 2010

Project:

Media Groep Limburg gaat hyperlokaal


Sander Kruitwagen, Ruben Logjes Als onderdeel van het Perspectief-project heeft MGL het Limburgse Digitale Media Pakket gelanceerd. Deze nieuwe digitale dienst , bestaande uit drie online interesseprofielen voor betaalde afname, is door het 3D-lab begeleid en na lancering geëvalueerd. Veel mediabedrijven proberen lokale / regionale community-websites op te zetten, maar vooralsnog zonder veel succes. Dit project biedt inzicht in de wensen en behoeftes van de consument. September 2010 – december 2010: ontwikkeling nieuwe dienst (niet door 3D) en oriëntatie-onderzoek. Januari 2011: werving deelnemers lab-test. Februari 2011: lab-testen. April 2011: online enquête. De rol van het 3D-team in dit project was evaluerend; MGL ontwikkelde de nieuwe dienst zelf, in samenwerking met derden. Het traject liep herhaaldelijk vertraging op, waardoor de evaluaties door 3D steeds uitgesteld werden. In een vroeg stadium is op verzoek van het Perspectief-team een

Belang voor 3D

Projectverloop:

Werkproces:


Resultaten: Presentaties: Publicaties:

usability-analyse op de ontwerp-site uitgevoerd. Voordat de nieuwe dienst uiteindelijk in april 2011 gelanceerd werd, zijn lab-testen met de bèta-site gedaan. Vervolgens, na lancering eind april, een grote online evaluatie met 220 deelnemers. Op dit moment in verwerking 3D-bijeenkomst ‘gebruikersonderzoek bij media-innovatie’ Volgt eind mei.

Project:

Lokaal Online, TMg: dichtbij je publiek

Onderzoekers(s): Project omschrijving:

Tijdsplanning:

Anke Eyck, Mijke Slot LO gaat hyperlokaal nieuws brengen, via een viertal proefsites die ieder een ander aspect verkennen: redactioneel, organisatorisch, commercieel. Onderdeel is de mogelijke samenwerking met TNO op het gebied van tekstherkenning en lerende systemen, die gebruikt kunnen worden voor automatisering van werkprocessen. Dit biedt een veelzijdige verkenning van de haalbare formats voor lokale nieuwssites. Interessant is ook dat het project aan de slag gaat met personalisatie. Coördinator Bart Brouwers heeft contacten met TNO over de mogelijkheden tot de inzet van tekstherkenning. Het Lab-team geeft ad hoc ondersteuning op het niveau van formatontwikkeling en biedt een forum voor de presentatie van projectresultaten. Lancering van het vervolgtraject ‘Dichtbij’ op de 3D-werkconferentie in Maastricht, december 2010. September 2009 – oktober 2010

Project:

HDC Media, op zoek naar de nieuwe correspondent


Anke Eyck, Ruben Logjes De Hollandse Dagblad Combinatie heeft eind 2010 een nieuwe digitale dienst gelanceerd gericht op (hyper) lokale nieuwsvoorziening in hun huidige verzorgingsgebied, onder de titel (Naam)Vandaag. Artikelen kunnen zowel door de redactie als door het publiek geplaatst worden. Belangrijkste doelstelling is het opbouwen van een publieksgerelateerd correspondentennetwerk. Veel mediabedrijven proberen lokale / regionale community-websites op te zetten, maar vooralsnog zonder veel succes. Dit project biedt inzicht in de wensen en behoeftes van de consument. April 2011: evaluatie van de dienst met behulp van een online enquête. Mei 2011 verslaglegging gebruikersevaluatie en expert-review. De Vandaag-sites zijn binnen het HDC concern ontwikkeld. Na enige weken zijn de online enquêtes gehouden met aansluitend acht diepte-interviews met intensieve gebruikers. Het aantal aanmeldingen voor de online enquêtes was niet zo hoog, daarom zal aanvullend een expert-evaluatie van de Vandaag-sites gehouden worden. Worden op dit moment verwerkt

Werkproces:

Resultaten:

Belang voor 3D


Resultaten:



3D-bijeenkomst ‘gebruikersonderzoek bij media-innovatie’ Volgt begin juni.

Project:

Dedicon; de gespoken NRC



Ruben Logjes Dedicon verzorgt (onder meer) het omzetten van tekst naar gesproken woord voor visueel gehandicapten. Op dit moment zijn ze bezig met het optimaliseren van een spraaksynthesesysteem. Dit zou ingezet kunnen worden bij de gesproken presentatie van het nieuws dat in kranten staat. Deze audio-content kan vervolgens door zowel blinden, slechtzienden en dyslecten gebruikt worden, maar wordt nu ook op bruikbaarheid voor mobiel gebruik getest.. Een hele nieuwe mogelijkheid binnen het spectrum van digitalisering van het nieuws. Voor 3D is het hierbij vooral interessant om te kijken wat deze vorm van nieuwspresentatie toevoegt aan het huidige aanbod en op welke manier de interactie optimaal is voor mensen zonder leesbeperking. Juli – augustus 2010: contextanalyse, scenario-ontwikkeling en visievorming voor het project. September 2010: eerste iteratie in de vorm van focus groups met vier verschillende doelgroepen. Oktober 2010: tweede iteratie; op basis van voorgaande resultaten werden twee scenario’s uitgewerkt in prototypes en getest met de doelgroep slechtzienden. November - december 2010: uitwerking van resultaten en eindpresentatie bij Dedicon. Beide prototypes zijn goed ontvangen door de slechtzienden doelgroep. Afhankelijk van de mate van slechtziendheid was er een voorkeur voor één van de twee prototypes of een combinatie van beide. Vooral de innovatieve manier van het structureren van audio-nieuws door de indeling in categorieën en aanduidingen met nummering zorgde ervoor dat men makkelijk door een grote hoeveelheid artikelen kon bladeren. De kwaliteit van de synthetische spraak was voor een aantal mensen nog wel een minpunt. Hierin ligt ook de belangrijkste beperking voor inzet van de audiokrant voor algemeen gebruik. 3D-bijeenkomst ‘gebruikersonderzoek bij media-innovatie’ ‘Dedicon; de dagelijks gesproken krant’, december 2010

Project:

Seriousources; de dunne lijn tussen content en commercie


Sander Kruitwagen, Ruben Logjes De opzet van dit project is om te onderzoeken hoe gebruikers reageren op een concept waarbij naast eigen content van commerciële partijen ook, flankerend, kwaliteitscontent uit onafhankelijke bron wordt aangeboden. Een goed digitaal verdienmodel bestaat nog niet en de consument gaat er steeds meer van uit dat allerlei vormen van informatie gewoon gratis verkrijgbaar zijn via het internet. Tegen deze achtergrond is start-up Seriousources begonnen met de ontwikkeling van een nieuw verdienmodel voor het digitaal (her)publiceren van informatie. In het concept betaalt een sponsor een of meer bronnen

Belang voor 3D:

Projectverloop:

Resultaten:



(uitgevers) voor de vergaring van kwaliteitsinformatie, welke vervolgens gebundeld (en gratis) wordt aangeboden aan de consument, met een voordeel voor de sponsor. Een belangrijk punt hierbij was het vaststellen van de betrouwbaarheid van de gecombineerde content en de invloed van bepaalde bronnen. Dit is één van de aandachtspunten binnen het 3D-project waarover weinig kennis beschikbaar is. Zowel de manier van content aanbieden (marketing – betalen per klik) als het aanbieden van kwaliteitscontent op een uiteenlopende groep websites wat tot op heden nog niet of weinig voorkomt. Augustus - september 2010: afstemmen van onderzoeksvoorstel op basis van beschikbare partijen (voor wie dit concept een uitbreiding zou kunnen zijn). September - oktober 2010: uitwerken van vier scenario’s met verschillende partijen, gevolgd door het afnemen van persoonlijke interviews met 20 deelnemers. Oktober 2010: verwerking van de resultaten van de interviews. November 2010: uitwerking van resultaten en presentatie aan opdrachtgever Seriousources. Het bepalen van de vier scenario’s voor de gebruikerstesten vormde de basis van het onderzoek. Omdat voor zowel 3D als Seriousources deze manier van content aanbieden nieuw was, zijn veel ideeën verder uitgekristalliseerd naarmate het project vorderde. De vier scenario’s waren specifiek gekozen en uitgewerkt om in het tijdsbestek van een uur alle te kunnen testen en een waardevol onderzoek te kunnen doen naar de ervaring van de betrouwbaarheid van deze content, en tevens om na te kunnen gaan of men het concept snapte en/of andere nuttige ideeën had. Het feit dat informatie gesponsord wordt door partijen met een eigen secundair belang, lijkt geen problemen op te leveren voor de beoordeelde betrouwbaarheid van die informatie. Andere factoren bepalen wel hoe gebruikers de betrouwbaarheid van de geboden informatie beoordelen, bijvoorbeeld de perceptie van het belang van de aanbieder, de bron van de informatie, maar ook de vormgeving. Het verzamelen (eventueel vanuit verschillende bronnen) en gebundeld herpubliceren van kwaliteitsinformatie kan dus een toegevoegde waarde opleveren voor de consument. 3D-bijeenkomst ‘gebruikersonderzoek bij media-innovatie’ ‘Seriousources: serieus onderzocht, Oktober 2011

Project:

Leesradar; achtergrondinformatie helder gestructureerd


Sander Kruitwagen In een iteratief traject is, deels in samenwerking met journalistencollectief VersPers, een prototype ontwikkeld waarmee mensen op een innovatieve manier achtergrondinformatie aangeboden krijgen. Uit het eerdere MePaper-onderzoek bleek dat veel mensen online achtergronden bij het nieuws missen. Dit is een belangrijke meerwaarde die mediabedrijven kunnen leveren maar dat (online) nog te weinig doen. Mei – september 2010: eerste iteratie met ontwerp concepten en evaluatie met gebruikers. Oktober 2010 – maart 2011: tweede iteratie met ontwikkeling prototype en twee gebruikerstesten (online en lab).

Belang voor 3D:

Projectverloop:

Werkproces:

Resultaten:

Belang voor 3D

Projectverloop:


Werkproces:

Resultaten:


In een eerste iteratie zijn verschillende scenario’s en concepten geëxploreerd gericht op (digitale) consumptie van achtergrondinformatie. In een evaluatie met gebruikers en lezers van VersPers bleek een voorkeur voor het zogeheten LeesRadar-concept, waarbij artikelen rondom een specifiek thema op een unieke manier geordend worden. Dit concept is in een tweede iteratie verder uitgewerkt en met behulp van een prototype meer in detail geëvalueerd met gebruikers middels een lab-test en een online evaluatie. Uit de evaluaties blijkt dat gebruikers een positieve houding hebben ten opzichte van het concept ‘LeesRadar’. Ze kunnen met deze dienst gemakkelijker achtergrondinformatie consumeren en meer inzicht krijgen in bepaalde onderwerpen. Het idee moet nu verder uitgewerkt worden om de daadwerkelijke waarde ervan te bepalen, bij voorkeur in en praktijkproef in samenwerking met een bestaande uitgave, en actuele content. 3D-bijeenkomst ‘gebruikersonderzoek bij media-innovatie’ ‘De LeesRadar: ontwikkeling van een concept voor digitale achtergrondinformatie’, mei 2011

Project:

eMedia Showcase


Sander Kruitwagen De eMedia Showcase is een sub-site van 3D waarop state-of-the-art mediatrends (ontwikkelingen en applicaties) worden gemonitord en geanalyseerd. De nadruk ligt hierbij op visueel aantrekkelijke informatie. Voor elk item wordt een korte SWOT-analyse gemaakt. De diverse prototypen en demonstrators zullen gevolgd worden: blijft het bij een eerste poging of komt het idee ook daadwerkelijk beschikbaar? Delen van kennis: berichtgeving over nieuwe media is veelal in situ, ongestructureerd en gefragmenteerd. De eMedia Showcase biedt mediaprofessionals een overkoepelend lange termijn-overzicht. Juni 2010: opstart van de weblog. Vervolgens tot juni 2011: continu updates van bestaande items en toevoeging nieuwe items. Alle leden van de kerngroep droegen suggesties voor toevoegingen aan. Deze werden binnen INM besproken en vervolgens online gezet. Buitenstaanders kunnen reageren en ook suggesties aandragen. De eMedia Showcase is allereerst nuttig gebleken voor het 3D-team zelf om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen. Daarnaast wordt de site regelmatig bezocht door media-professionals voor kennisvergaring en inspiratie.

Belang voor 3D


Resultaten:


5. 3D bijeenkomsten en publicaties Bijeenkomsten

(van meest recent naar eerdere data) 3D heeft de afgelopen twee jaar in totaal 17 bijeenkomsten/workshops/werkbezoeken georganiseerd. Op de projectsite www.dailydigitaldesign.com zijn de verslagen en presentaties terug te vinden. Onderstaand een opsomming van thema’s en sprekers. 17-06-2011 - Visies op auteursrecht NVJ jaarvergadering, Amsterdam Mijke Slot en Piet Bakker presenteren de 3D-Academy bundel waarin een staalkaart van de –zeer uiteenlopende- visies op digitaal auteursrecht. 15-06-2011 – Dagbladinnovatie doorgelicht NDP jaarvergadering, Amsterdam De 3D-bundel waarin een aantal case studies van innovatie in de Nederlandse en Vlaamse dagbladwereld bijeen zijn gebracht, wordt door Jan Bierhoff gepresenteerd en becommentarieerd. 06-06-2011 – Spring break conferentie Stimuleringsfonds voor de Pers, Amsterdam Jan Bierhoff verzorgt het voorzitterschap van de themagroep ‘Samenwerking pers – omroep’. In dit kader een presentatie van de beleidsbrief ‘Regionale mediacentra in perspectief’, opgesteld door een vijftal beroepsorganisaties. 11-05-2011 –het 3D Lab: innoveren op basis van gebruikerswensen NOS, Hilversum Tijdens deze bijeenkomst worden de door het Lab uitgevoerde gebruikersonderzoeken gepresenteerd. Daarbij is de opzet dat het opdrachtverstrekkende bedrijf een korte introductie (pitch) geeft van de dienst/product. Daarna geven de onderzoekers van het Lab (Anke Eyck, Sander Kuitwagen en Ruben Logjes) inzicht in de testresultaten. De workshop start met een presentatie van NOS-hoofd Nieuwe Media, Lara Ankersmit. 09-05-2011 - Brainstorm over regionale samenwerking ROOS, Hilversum Samen met de vertegenwoordigers van de diverse beroepsorganisaties (NVJ, NNP, ROOS, OLON, Genootschap) wordt een eerste brainstorm gehouden voor het formuleren van een gemeenschappelijke strategie voor de lancering van regionale en lokale mediaplatforms. 24-03-2011 - Ereading event High tech campus, Eindhoven


Anke Eyck presenteerde een overzicht van de uitkomsten van gebruikersonderzoek voor digitaal publiceren. Daarbij werd aandacht besteed aan drie verschillende mediatypen: ereaders, smartphones en tablets. 18-03-2011 – workshop 3D Academy Nu.nl Amsterdam De vierde bijeenkomst van de Academy had als thema nieuwsconsumptie en nieuwsgebruik. Verslag van deze dag is gedaan door Joost Ramear, de Nieuwe Reporter in een drietal bijdragen. Die dag verzorgden de volgende mensen een presentatie:    

Cristina Cordova, Pulse (USA) Mijke Slot, TNO Laurens Verhagen, NU.nl Mark Vos, NU.nl

17-03-2011, ROOS dagen De Heerlyckheid, Ermelo Tijdens de ROOS-dagen heeft Anke Eyck het inventariserende onderzoek gepresenteerd dat in het kader van het 3D-project is uitgevoerd naar samenwerking in de regio. 9 en 10-12-2010 Werkconferentie Regionale Mediacentra EJC – Maastricht Deel 1 - donderdag 9 december Presentaties van deze dag: Regionale mediacentra - de praktijk     

Rimmer Mulder, voormalig hoofdredacteur van de Leeuwarder Courant en lid van de commissie-Brinkman Piet Bakker, lector Crossmedia Content Bart Brouwers, hoofdredacteur van Dichtbij; Phil Shepherd, hoofd van de Community Media Association (CMA) in Groot-Brittannië Roger Cassany, adjunct-directeur van Vilaweb;

Deel 2 - vrijdag 10 december Workshop: Regionale mediacentra - de toekomst  

Jan Bierhoff, conferentievoorzitter en lector Infonomie & Nieuwe Media aan de Hogeschool Zuyd; Moderator: Richard Janssen, docent strategie aan Nyenrode Business Universiteit

Designing the Daily Digital development platform for the Dutch news media 

Jaap den Ouden, community manager bij OverWoerden (binnenkort Dichtbij Woerden)

24-11-2010 - workshop 3D Business Suite Seats2meet - Utrecht Deze workshop is een onderdeel van de 3D Business Suite en had als thema: De heilige mediagraal: bedrijfsmodellen voor digitaal uitgeven Joost Ramaer heeft op de weblog "De Nieuwe Reporter" een verslag van deze bijeenkomst geplaatst. Presentaties in deze workshop:   

Marieke van der Donk, senior manager PwC - Digitaal Verdienen; presentatie van de Pricewaterhouse Coopers-studie naar betaalde content. Piet Bakker, lector Crossmedia Content - De Digitale Transitie; ambities en strategieën van binnen- en buitenlandse uitgevers. Olivier Braet, programmaleider SMIF, senior onderzoeker IBBT-SMIT, Brussel Kostencontrole door samenwerkingsplatforms; het Smarter Media in Flanders-project .

15-10-2010 - workshop 3D Academy RTL - Media Park - Hilversum De derde workshop van de 3D Academy had als thema: Nieuw manieren van nieuwsproductie Presentaties in deze workshop    

Stef van Grieken - Het Nieuwe stemmen Emiel Elgersma - Mediacontainer Jaap den Ouden - OverWoerden Mijke Slot - TNO

Daarnaast staat er een verslag van de presentatie van RTL op De Nieuwe Reporter en op Spreekbuis een verslag van de gehele bijeenkomst. 23-09-2010 – Werkbezoek Microsoft – het ontwikkelen van innovatieve applicaties Microsoft, Schiphol-Amsterdam Productpresentatie van diverse nieuwe applicaties, met discussie over de bijhorende ontwikkeltrajecten.


22-06-2010 - workshop 3D Academy Seats2meet - Utrecht De tweede workshop van de 3D Academy had als titel: Als onzekerheid de enige zekerheid is. De presentaties van deze workshop:   

Bart Nooteboom –Innovatie binnen de mediasector Mijke Slot - Als onzekerheid de enige zekerheid is Paul Rutten - van 'Tydinghe' tot 'Tweet', relatieve belang van de krant

11-05-2010 - workshop 3D Business suite Seats2meet - Utrecht De eerste workshop van de 3D Business suite was een expert meeting over ereaders en tablets. Centraal stond de keus waarvoor veel uitgevers staan: het al dan niet inzetten van digitale displays. De presentaties van deze workshop:   

Hans Janssen – Woodwing, leverancier van iPad-content management systemen Jan Bierhoff – Scenarios voor de integratie van iPad applicaties Piet Bakker – Transities van papier naar digitaal

05-03-2010 - workshop 3D Academy Stadskasteel Oudaen - Utrecht De eerste workhop van de 3D Academy had als thema: Nieuwe manieren van nieuwsproductie: de verkenning. De presentaties van deze workshop:    

Jan Bierhoff & Mijke Slot – Hogeschool Zuyd en TNO Meg Pickard – The Guardian Hans Laroes - NOS Bart Brouwers - TMG

24-02-2010 - workshop 3D lab Stadskasteel Oudaen - Utrecht


De eerste workshop van het 3D-project vond plaats in het kader van het 3D lab en had als thema: Apps, apps, nieuwsonsumptie op de mobiele telefoon. Hieronder vindt u een verslag van de bijeenkomst en de presentaties:   

Ferdinand Sennema – Xedia Philip Plotnikov – Jamoo Design Anke Eyck – Hogeschool Zuyd

31-10-2009 - start bijeenkomst 3D Stadskasteel Oudaen – Utrecht De start bijeenkomst van 3D was druk bezocht met diverse media partijen (verslag in PDF) Presentaties van die dag :   

Jan Bierhoff – Hogeschool Zuyd George Brock – City University London Valérie Frissen: TNO

Publicaties Op basis van een samenwerkingsovereenkomst met De Nieuwe Reporter is de afgelopen twee jaar een reeks blogs geproduceerd, zowel naar aanleiding van de gehouden workshops als in reactie op de media-actualiteit. 3D heeft verder gedurende de laatste maanden van het project diverse studies gepubliceerd, zowel onderzoeksrapporten als bundels met overkoepelende artikelen. Voor de blogs zie het DNR-archief. Hieronder een opsomming van rapporten en bundels.

Onderzoeksrapporten 3D Academy Binnen de Academy zijn vier thema’s behandeld te weten:    

De verandercultuur binnen de Nederlandse journalistiek Innovatieve manieren van nieuwsproductie (maart 2011) Veranderend leesgedrag en nieuwsgebruik (mei 2011) Auteursrecht bij digitaal uitgeven (juni 2011)

Over de laatste drie thema’s komen afzonderlijke onderzoeksrapporten beschikbaar. 3D Business Suite 

Piet Bakker en Michiel Rovers – De digitale transitie, Ambities en strategieën van uitgevers (november 2010).


3D Lab       

Sander Kruitwagen en Ruben Logjes – SeriouSources, reacties van consumenten op het mengen van commerciële en redactionele content (maart 2011) Ruben Logjes – Dedicon, reacties van blinden en slechtzienden op automatisch omzetten van de papieren krant naar digitale audio.(mei 2011) Sander Kruitwagen – De Leesradar, een nieuwe ordening van digitale achtergrondinformatie (mei 2011) Sander Kruitwagen en Ruben Logjes – De iPad als drager voor opiniebladen; Elsevier teveredenheidstest (juni 2011) Sander Kruitwagen en Ruben Logjes – Perspectief, reacties van consumenten op het regionale thema sites van MGL (juni 2011) Anke Eyck en Ruben Logjes – Vandaag-sites, reacties van consumenten op het lokale online initiatief van de HDC media groep (juni 2011) Anke Eyck en Jan Bierhoff – Regionale mediacentra; in perspectief (april 2011)

Bundels Naast studies en onderzoeksverslagen komen er aan het eind van het 3D-project ook drie overkoepelende bundels / handboeken beschikbaar: 

(Vanuit de 3D Academy) een reader over innovatieve nieuwsproductie en nieuwsconsumptie. Hierin wordt verslag gedaan van de bevindingen van de Academy, aangevuld met opiniërende bijdragen van beroepsbeoefenaren (mei 2011).



(Vanuit het 3D Lab) binnen het lab is een zestal onderzoeken gedaan waarbij nieuwsconsumenten centraal staan. In de bundel zullen de methodes en achtergronden van de onderzoeken beschreven worden, maar daarnaast ook de uitkomsten en wat deze conclusies betekenen voor nieuwsproducenten (mei 2011).



(In samenwerking tussen 3D Lab en Academy) een bundel over de kern van media-innovatie, met hoofdzakelijk Nederlandse en Vlaamse case studies en andere praktijksituaties, aangevuld met theoretische noties (juni 2011).

Designing the Daily Digital development platform for the Dutch news media

Recommend Documents