DERDE NOTA WADDENZEE. deel 2: reacties op ontwerp planologische kernbeslissing

Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer November 2001

. . . . . .

deel 2: reacties op ontwerp planologische kernbeslissing

D E R D E N O TA W A D D E N Z E E

DERDE NOTA WADDENZEE

Deel 2: reacties op ontwerp planologische kernbeslissing

1

2

Brief van de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer Aan de voorzitters van de Tweede en Eerste Kamer der Staten-Generaal

Den Haag, november 2001

Hierbij bied ik, als coördinerend minister voor het Waddenzeebeleid, u deel 2 van de planologische kernbeslissing Derde Nota Waddenzee aan. Hierin zijn de reacties op de ontwerp PKB Derde Nota Waddenzee opgenomen. Pkb deel 2 bevat de volgende onderdelen: • de rapportage ‘hoofdlijnen uit de inspraak’; • het verslag van het bestuurlijk overleg tussen rijk, waddenprovincies en waddengemeenten over pkb deel 1 van de Derde Nota Waddenzee, gehouden op 11 juni 2001; • het verslag van het bestuurlijk overleg tussen rijk en het Productschap Vis over pkb deel 1 van de Derde Nota Waddenzee, gehouden op 26 juni 2001; • het advies van de Waddenadviesraad over pkb deel 1 van de Derde Nota Waddenzee dat aan mij is uitgebracht. De minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer,

J.P. Pronk

3

4

reacties op ontwerp planologische kernbeslissing

REACTIES OP ONTWERP PLANOLOGISCHE KERNBESLISSING Inhoudsopgave

Deel A

Hoofdlijnen uit de inspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Deel B

Verslag van het bestuurlijk overleg tussen rijk, waddenprovincies en waddengemeenten over pkb deel 1 van de Derde Nota Waddenzee, gehouden op 11 juni 2001 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

Deel C

Verslag van het bestuurlijk overleg tussen rijk en het Productschap Vis over pkb deel 1 van de Derde Nota Waddenzee, gehouden op 26 juni 2001 . . 99

Deel D

Advies van de Waddenadviesraad over pkb deel 1 van de Derde Nota Waddenzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

5

6


DEEL A

Hoofdlijnen uit de inspraak

7

8


HOOFDLIJNEN UIT DE INSPRAAK Inhoudsopgave

11

0.

Hoofdlijnen uit de inspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

0.1 0.2

Aard en omvang van de inspraakreacties . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Hoofdlijnen van de inspraakreacties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

1.

Aard en kader van de nota . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

1. 1

1.4

Aard en werkingssfeer van de pkb. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Planhorizon en planperiode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Gebiedsbegrenzing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Internationaal kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.

Beleidsuitgangspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2.1 2.2

Doelstellingen voor de Waddenzee. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Ontwikkelingsperspectief voor de Waddenzee . . . . . . . . . . . . . 33

3.

Beleidskeuzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

3.1 3.2

Ruimte voor natuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Ruimte voor menselijke activiteiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 a. Gesloten gebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 b. Inpolderingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 c. Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 d. Scheepvaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 e. Burgerluchtvaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 f. Offshore-installaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 g. Kabels en buisleidingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 h. Haven- en industriegebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 i. Bebouwing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 j. Baggerspecie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 k. Diepe delfstoffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 l. Windenergie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 m. Ontgrondingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 n. Archeologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 o. Recreatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 p. Visserij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 q. Militaire activiteiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 r. Pierenwinning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68

1.2 1.3

hoofdlijnen uit de inspraak

9

10

4.

Afwegingskader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

4.1 4.2 4.3 4.4

Karakter en reikwijdte van het afwegingskader . . . . . . . . . . . . 69 Omschrijvingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Afwegingscriteria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1 Afwegingsmethodiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

5.

Doorwerking en evaluatie van het Waddenzeebeleid. . 75

5.1 5.2 5.3

Doorwerking van beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Externe werking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Monitoring, onderzoek en evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79

6.

Bestuurlijke organisatie en overige onderwerpen. . . . 81

6.1 6.2 6.3

Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 Begrippen en definities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Gevolgde (inspraak)procedure en consultaties. . . . . . . . . . . . . 82

Bijlage:

Lijst met insprekers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83


REACTIES OP ONTWERP PLANOLOGISCHE KERNBESLISSING Hoofdstuk 0 Hoofdlijnen uit de inspraak

0.1 Aard en omvang van de inspraakreacties Aantal reacties en herkomst van de reacties De ontwerp-planologische kernbeslissing Derde Nota Waddenzee (pkb deel 1) heeft in de periode van 14 februari tot en met 8 mei 2001 ter inzage gelegen, op 26 plaatsen bij rijk, waddenprovincies en waddengemeenten. In die periode heeft het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) samen met de ministeries van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV), Verkeer en Waterstaat (V&W), Economische Zaken (EZ) en Defensie drie openbare informatieavonden georganiseerd in Delfzijl, Harlingen en Den Helder. Daarnaast zijn door de genoemde ministeries acht informatiebijeenkomsten verzorgd op uitnodiging van alle afzonderlijke waddeneilandbesturen, de gezamenlijke waddenprovincies, de werkgeversorganisatie VNO-NCW-Noord en de Zeeuwse gemeenten Reimerswaal en Schouwen-Duiveland. De informatiebijeenkomsten werden bezocht door in totaal ca. 650 personen. Naar aanleiding van de terinzagelegging en de informatieavonden zijn door het ministerie van VROM 234 inspraakreacties ontvangen, namens 306 insprekers. De insprekers hebben gezamenlijk zo’n 1200 schriftelijke opmerkingen gemaakt over de tekst van pkb deel 1 en de nota van toelichting. Tabel 1 geeft een overzicht van de herkomst van de inspraakreacties. De meeste reacties zijn afkomstig van organisaties van bedrijven en verenigingen verdeeld over diverse maatschappelijke sectoren. In totaal hebben 137 bedrijven en verenigingen, 75 burgers en 22 overheidsorganisaties hun reactie(s) op pkb deel 1 schriftelijk kenbaar gemaakt. Bijlage 1 geeft een overzicht van alle insprekers. Enkele insprekers verwijzen in hun reactie naar de inspraakreactie van een andere inspreker, die zij volledig ondersteunen of als een aanvulling zien op hun eigen reactie. Een relatief groot aantal reacties is afkomstig van recreatieorganisaties uit het hele land en van burgers en recreatieorganisaties uit Texel. Daarnaast hebben ook de drie waddenprovincies en alle waddengemeenten, al of niet gezamenlijk, een schriftelijke reactie op pkb deel 1 gegeven. Verschillende organisaties hebben namens meerdere insprekers èèn uitgebreide reactie opgesteld. De uitgebreide reacties bevatten veelal meerdere opmerkingen over verschillende onderwerpen. Dat geldt vooral voor de organisaties uit de hoek van natuur en milieu, het bedrijfsleven en de recreatie. Het aantal insprekers van met name die organisaties is dus groter dan de tabel laat zien.


11

Categorie insprekers

Tabel 1

Geografische spreiding van de reacties

Burgers Organisaties -

Energie Recreatie Kleine luchtvaart Visserij Landbouw Bedrijfsleven Onderzoek Grondeigenaren Politiek Natuur en milieu

75 137

6 59 13 11

5 14

2 1

8 17

Overheid

22

-

1 16

Gezamenlijke provincies Gemeenten Waterschappen Overig

Totaal Totaal (%)

2 4 234

32% 58% 3% 25% 6% 5% 2% 6% 1% < 1% 3% 7% 10% < 1% 7% 1% 2% 100%

21

18

21 9 4

1 11 1 1

1

2 3 4

2 2 5 4 4 1

741 32%

2 43 18%

d

Ov

erig

gen nin Gro

ân

llan Fry sl

ord

ilen

No

ene

Wa dd

al ( Tot a

Tot a

al

%)

inspraakreacties

-Ho

ade

n

Karakteristiek van de

4

21

11

-

4

12

11

1 1

1 1

5 1

5 2 1

33 14%

1

3 3 4 4 40 17%

5 2 3 1

5 2 1

2 43 18%

De hoofdlijnen van alle inspraakreacties worden hierna besproken. Vanaf hoofdstuk 1 is voor elk thema een uitgebreide samenvatting van de ontvangen inspraakreacties te vinden. Omwille van de helderheid zijn de reacties gerangschikt volgens de indeling van pkb deel 1. Omwille van de herkenbaarheid voor de insprekers zijn de opmerkingen uit de inspraakreacties door middel van voetnoten voorzien van een verwijzing naar de insprekers.

0.2 Hoofdlijnen van de inspraakreacties De inspraakreacties zijn inhoudelijk van hoge kwaliteit; bezwaren en verzoeken zijn over het algemeen onderbouwd met argumenten en heldere verwijzingen naar bijvoorbeeld onderzoeken en andere beleidskaders. In veel gevallen wordt er door de insprekers duidelijk terugverwezen naar de onderdelen en de teksten van de ontwerp-pkb en de nota van toelichting.

0.2.1 Algemene opmerkingen over de pkb Even wicht t ussen nat uur en menselijke activiteiten Een groot aantal insprekers, zowel natuuren milieuorganisaties, particulieren, als organisaties die een sociaal-economisch belang vertegenwoordigen, onderschrijven de hoofddoelstelling voor de Waddenzee zoals het kabinet die heeft geformuleerd. Veel insprekers, zowel individuen, belangenorganisaties, het bedrijfsleven als de waddengemeenten vinden de beleidskeuzen die het kabinet voorstelt in deel 1 van de pkb echter onevenwichtig. Zij stellen dat de nadruk in deze keuzen te veel ligt op de ecologische functie van het waddengebied. Opgemerkt 1

12

Waarvan 52 reacties uit Texel


wordt dat dit niet alleen ten koste gaat van de sociaal-economische ontwikkelingsmogelijkheden voor het kustgebied en de waddeneilanden, maar ook van de vrijheid van haar inwoners. Men vindt dat het ontwikkelingsperspectief waarin ook ruimte is voor duurzame sociaal-economische en toeristisch-recreatieve ontwikkelingen zo niet kan worden gerealiseerd. Vooral de gemeenten en het regionale bedrijfsleven missen in dat verband een meer offensief beleid in de vorm van een ontwikkelingsprogramma om de doelstellingen op sociaaleconomisch gebied te realiseren. Zij stellen dat in de pkb alleen maar wordt aangegeven wat er niet mag, terwijl er juist aandacht nodig is voor wat er wel mag en kan. De natuuren milieuorganisaties vinden de voorgestelde beleidskeuzen van het kabinet eveneens onevenwichtig en vragen ook om een meer offensief beleid, maar dan gericht op bescherming van natuur en landschap. Zij vinden dat het kabinet met twee maten meet: enerzijds is er het streven naar een duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied en als uniek open landschap, anderzijds wordt er (te) veel ruimte geboden aan bestaande èn aan nieuwe grootschalige activiteiten die de kwaliteit van de Waddenzee bedreigen. Gesteld wordt dat alleen een meer offensief beschermingsbeleid die kwaliteit kan waarborgen.

Grootschalig versus kleinschalig gebruik Veel insprekers constateren een tweede onevenwichtigheid in de voorgestelde beleidskeuzen van het kabinet. Het gaat hierbij om de constatering dat in de pkb kleinschalige activiteiten onevenredig worden beperkt in vergelijking tot bepaalde grootschalige activiteiten. Dit terwijl kleinschalige activiteiten, zoals recreatie en sommige vormen van visserij en pierenwinning, al van oudsher door de lokale bevolking in de Waddenzee worden ondernomen. De voorgestelde beleidsruimte voor militaire activiteiten, grootschalige schelpdiervisserij en de eventuele oprichting van een windturbinepark langs de Afsluitdijk staat voor veel insprekers symbool voor grootschalige activiteiten die niet passen binnen de hoofddoelstelling voor de Waddenzee. Diverse insprekers merken op dat het toestaan van dergelijke grootschalige activiteiten het draagvlak bij de lokale bevolking voor het beleid ten aanzien van de meer kleinschalige activiteiten ondermijnt.

Werkingssfeer en reikwijdte Over de beoogde werkingssfeer en reikwijdte van de pkb wordt door de insprekers wezenlijk verschillend gedacht. Vooral de waddengemeenten, de waddenprovincies en het bedrijfsleven vinden dat de werkingssfeer en de reikwijdte van de pkb ‘te ver’ gaan. Vanuit dat standpunt worden kanttekeningen geplaatst bij het aantal concrete beleidsbeslissingen en bij de externe werking van het Waddenzeebeleid. Het gaat hen bij dit laatste ook om de toepassing van het afwegingskader voor nieuwe activiteiten buiten het pkb-gebied. Bovendien vindt men dat de sociaal-economische belangen van Den Helder, Harlingen, Lauwersoog en het Eemsmondgebied een lager beschermingsniveau rechtvaardigen dan gebieden met primair een natuurfunctie. Gemeenten en bedrijfsleven zijn van mening dat op deze manier de lokale bestuurlijke autonomie te zeer wordt beperkt en de mogelijkheid wordt


13

ontnomen om op het eigen grondgebied zelf een gedegen afweging te maken tussen sociaal-economische- en natuurbelangen. De natuuren milieuorganisaties pleiten juist voor een uitbreiding van de werkingssfeer van de pkb. Zo vragen zij het kabinet bijvoorbeeld om het pkbgebied en het aantal concrete beleidsbeslissingen uit te breiden.

Gelijkheidsbeginsel versus maat werk De verschillende categorieën insprekers verschillen sterk in hun visie op de vraag of het beleid gebaseerd moet zijn op toepassing van het gelijkheidsbeginsel of dat het juist maatwerk moet leveren. Deze visies vinden bijvoorbeeld hun weerslag in de meningen over de al dan niet universele toepassing van het afwegingskader. Concreet gaat het bijvoorbeeld over de strengere beoordeling van de milieueffecten van diepe delfstoffenwinning ten opzichte van de effecten van andere activiteiten en over de afweging van de ruimte voor kleinschalige versus grootschalige activiteiten. Vooral recreanten en vissers dringen aan op meer maatwerk in het beleid. Zij vragen het kabinet bijvoorbeeld meer uitzonderingsbepalingen in de pkb op te nemen inzake kleinschalige activiteiten, gezien hun beperkte effecten.

Presentatie van het pkb-beleid Over het algemeen is er waardering voor de heldere opbouw en schrijfstijl van de pkb. Kritiek is er ook: deze richt zich vooral op de begripsomschrijvingen, op het ontbreken van definities en op verschillende kaarten die volgens de insprekers onvolledig, onduidelijk of onjuist zijn.

Meest gemaakte opmerkingen De beleidskeuzen voor recreatie geven aanleiding tot de meeste reacties (250 opmerkingen). Overige beleidskeuzen die aanleiding geven tot veel reacties en opmerkingen zijn: de gebiedsbegrenzing, de scheepvaart, windenergie, visserij, militaire activiteiten, het afwegingskader en de doorwerking en externe werking van de pkb.

0.2.2 Hoofdlijnen van de opmerkingen per onderwerp Aard en werkingssfeer van de pkb Als algemene reactie op de tekst van pkb deel 1 en de nota van toelichting hebben veel insprekers het kabinet vragen gesteld over de relatie tussen de voorgestelde beleidskeuzen in de Derde Nota Waddenzee en de beleidsuitspraken in andere beleidsnota’s op het gebied van onder meer ruimtelijke ordening, economie, luchtvaart, visserij en natuurbescherming. Gevraagd wordt bijvoorbeeld welk beleid voorrang heeft, of het afwegingskader in de pkb strenger mag zijn dan de afwegingskaders uit het natuurbeleid, of de pkb van invloed mag zijn op wettelijke kaders buiten de ruimtelijke ordening en of de pkb zelf moet worden getoetst aan de Habitatrichtlijn. Verschillende insprekers maken bezwaar tegen het aantal concrete beleidsbeslissingen in de pkb. Aangegeven wordt dat hiermee de beleidsvrijheid van gemeenten en provincies onnodig wordt beperkt. Provincies, gemeenten en insprekers uit het bedrijfsleven vinden het bovendien onaanvaardbaar dat in pkb deel 1 concrete beleidsbeslissingen zijn gefor-

14


muleerd voor het gebied buiten de pkb-grenzen. Daarentegen vinden de natuuren milieuorganisaties dat juist een uitbreiding van het aantal concrete beleidsbeslissingen nodig is, om zo een betere doorwerking van het beleid naar provincies en gemeenten te bereiken.

Planhorizon en planperiode Insprekers geven expliciet aan in te stemmen met de voorgenomen verlenging van de planperiode tot 10 jaar. Zij stellen evenwel dat deze verlenging geen belemmering mag zijn voor nieuwe gewenste ontwikkelingen. Gebiedsbegrenzing De gebiedsbegrenzing van de pkb geeft aanleiding tot veel reacties. De meeste insprekers geven aan dat het hanteren van verschillende gebiedsgrenzen (pkb-gebied, Natuurbeschermingswet, EHS, Vogelrichtlijn, Habitatrichtlijn, enz) onduidelijk is en complex en bovendien het risico geeft op juridische complicaties. Om die complexiteit te beperken verzoeken de natuurbeschermingsorganisaties om het pkb-gebied uit te breiden in noordelijke richting tot de grenzen van het Vogelrichtlijngebied. Daarnaast bevatten de inspraakreacties nog verschillende andere verzoeken, zoals het instellen van een vrijwaringzone rond de zeehavens, het schrappen van ondermeer het Marsdiep uit het pkb-gebied en het vervangen van de aangegeven Rijksgrens tussen Nederland en Duitsland door de grenzen van het met Duitsland betwiste gedeelte van het Eems-Dollardgebied. Onduidelijkheid en onbegrip zijn er tenslotte bij de voorgestelde grenzen van het waddengebied en het niet noemen van de grenzen van het gebied waarvoor de externe werking geldt.

Internationaal kader De ‘Verklaring van Stade’ en het daarbij horende Trilaterale Waddenzeeplan staan centraal in veel reacties over het internationaal kader. Het voorgestelde beleid is volgens veel insprekers in strijd met deze internationale verklaring, omdat daarin is vastgelegd dat de mogelijkheden voor de sociaal-economische ontwikkeling van de bevolking van het gebied moeten worden gewaarborgd. Maar ook op andere specifieke punten is strijdigheid geconstateerd met het Trilaterale Waddenzeeplan. De mogelijke aanwijzing van de Waddenzee tot een Internationaal Park leidt tot verschillende reacties, variërend van bezorgdheid over de gevolgen voor de sociaal-economische ontwikkelingen tot een pleidooi voor meer duurzame internationale samenwerking door bijvoorbeeld de provincies en de natuuren milieuorganisaties. De pkb-teksten over het met Duitsland betwiste EemsDollardgebied worden voor onze oosterburen nogal ongelukkig genoemd. Men reikt tekstvoorstellen aan die Duitse bezwaren kunnen wegnemen.

Doelstellingen voor de Waddenzee Veel insprekers, waaronder organisaties die een sociaal-economisch belang vertegenwoordigen, onderschrijven de hoofddoelstelling voor de Waddenzee zoals het kabinet die heeft geformuleerd. Over de wijze waarop deze hoofddoelstelling is uitgewerkt lopen de meningen


15

echter uiteen. Met name gemeenten en het bedrijfleven vinden de hoofddoelstelling eenzijdig gericht op ecologie en verzoeken om ook de sociaal-economische functie van de Waddenzee op te nemen in de hoofdoelstelling. Natuurbeschermingsorganisaties zijn juist van mening dat een meer offensief beschermingsbeleid tot uitgangspunt van beleid moet worden gekozen. In dat opzicht is verheugd gereageerd op de uitbreiding van de doelstellingen voor de Waddenzee met landschappelijke aspecten.

Ont wikkelingsperspectief De waddenprovincies vinden het toekomstbeeld inspirerend, al valt hen de uitwerking tegen. Natuur- en milieuorganisaties vinden dat duurzame ontwikkeling slechts in dient te gaan op de toekomstige natuuren landschapswaarden en hooguit waarborgen moet bevatten ten aanzien van bereikbaarheid en veiligheid. Sociaal-economische ontwikkelingen zijn volgens de organisaties alleen mogelijk indien deze niet in strijd zijn met de doelstelling en dienen dus eigenlijk niet opgenomen te worden in het ontwikkelingsperspectief. Zij hebben dan ook bezwaar tegen het lange termijnplan voor militaire activiteiten daar deze, gezien de milieubelasting, niet passen in een duurzaam ontwikkelingsperspectief. Ook de waddenprovincies geven aan dat een duurzame ontwikkeling volgens hen zou moeten inhouden dat gestreefd wordt naar een verdere vermindering van de militaire activiteiten in de planperiode. Als toevoeging aan het ontwikkelingsperspectief stellen de natuuren milieuorganisaties naast areaalvergroting van kwelders ook de ‘verjonging’ van kwelders voor. Tevens missen zij in het ontwikkelingsperspectief de aspecten klimaatverandering en zeespiegelstijging.

Beleidskeuzen voor nat uur Zowel de provincies, de gemeenten als de natuuren milieuorganisaties geven het kabinet aan dat de beoogde ontwikkeling van ‘een zo natuurlijk mogelijk ecosysteem’ onvoldoende concreet is uitgewerkt. Zij verzoeken het kabinet aan te geven om welke ecologische processen en aspecten het gaat en doen suggesties voor natuurwaarden die óók voor ontwikkeling in aanmerking komen. De genoemde overheden en de land- en tuinbouworganisaties vragen het kabinet om rekening te houden met de mogelijke nadelen van natuurontwikkeling voor andere functies en voor bijvoorbeeld grondeigendommen. Om de kwaliteit van water, bodem en lucht beter te waarborgen wordt het kabinet uitdrukkelijk uitgenodigd om het beleid aan te scherpen en garanties te geven op dit punt. Het bedrijfsleven plaatst daarbij als kanttekening dat strengere milieueisen onrechtvaardig zijn, omdat vervuiling vooral afkomstig is van de rivieren en de Noordzee. Gesloten gebieden Het beleid om kwetsbare gebieden, die van belang zijn voor vogels en zeehonden, het hele jaar of een deel van het jaar te sluiten voor recreatie en garnalenvisserij heeft tot grote onvrede geleid. De insprekers uit de recreatie- en visserijsector trekken de veronderstelde effecten van de garnalenvisserij en kleinschalige recreatie op de natuurwaarde van deze gebieden zeer in twijfel en vragen om aangepast beleid.

16


Bescherming tegen overst romingen Natuur- en milieuorganisaties willen dat het kabinet meer richting geeft aan het onderzoek naar klimaatverandering en zeespiegelstijging in het waddengebied. Noodzakelijke ingrepen, die daaruit voortvloeien, voor de bescherming van het waddengebied tegen overstromingen moeten volgens de organisaties wel worden getoetst aan het afwegingskader.

Scheepvaart Het voorgenomen scheepvaartbeleid stuit op bezwaren bij het bedrijfsleven en bij recreatieorganisaties. Het gaat het bedrijfsleven vooral om het handhaven van de streefdiepte voor vaargeulen uit 1993. Aangegeven wordt dat deze oude streefdiepte slecht uitwerkt op de concurrentiepositie van de Waddenzeehavens. De technisch-economische ontwikkelingen in de scheepvaart leiden volgens het bedrijfsleven namelijk tot een steeds grotere diepgang. De recreanten hebben bezwaar tegen het beperken van het gebruik van de oost-westroute over de wantijen. Verschillende insprekers vragen het kabinet tenslotte om in de pkb aanvullende veiligheidsmaatregelen op te nemen die ongelukken met gevaarlijke transporten en de mogelijke gevolgen daarvan voor het waddengebied zoveel mogelijk kunnen voorkomen.

Burgerlucht vaart Veel insprekers, zowel burgers als organisaties uit de kleine luchtvaart, maken bezwaar tegen de beperkingen voor de (kleine) burgerluchtvaart. Er wordt vooral bezwaar gemaakt tegen de beperkingen voor ultralichte vliegtuigen en de voorgestelde minimale vlieghoogte van 450 meter. De insprekers wijzen op de negatieve gevolgen voor het lokale toerisme, op de eventuele beperkingen voor medische vluchten en noodoperaties, en op de ongelijke behandeling ten opzichte van bijvoorbeeld het militaire luchtvaartverkeer. De insprekers verzoeken het kabinet het verbod op ultra lichte vliegtuigen (ulv’s) te schrappen. Zij geven aan dat ulv’s de stilste vliegtuigen van Nederland zijn. Natuur- en milieuorganisaties en enkele burgers pleiten juist voor een aanscherping van het voorgenomen beleid ten aanzien van de burgerluchtvaart. Zij doen daarvoor verschillende suggesties.

Offshore-installaties Het voorgenomen verbod op het parkeren van offshore-installaties in de Waddenzee leidt hoofdzakelijk tot bezwaren. Aangegeven wordt dat het parkeren van installaties tijdelijk is, daarom niet leidt tot aantasting van de Waddenzee, maar wel van levensbelang is voor de offshoreindustrie in Den Helder. Als het kabinet vasthoudt aan dit verbod noemen de insprekers het op korte termijn aanwijzen van een goede alternatieve locatie noodzakelijk. Op voorhand wordt aangegeven dat de haven van Den Helder geen alternatief is.

Kabels en leidingen Het voorgenomen beleid voor kabels en leidingen leidt niet tot grote bezwaren, maar is wel reden voor het maken van genuanceerde opmerkingen. Het bedrijfsleven vindt dat de nieuwe pkb niet mag leiden tot heroverweging van vergunde kabels en leidingen, zoals de NordNed-kabel. De


17

visserijsector wil dat nieuwe kabels en leidingen alleen aangelegd mogen worden in stabiele leidingstraten. Natuur- en milieuorganisaties vragen een verbod op olie-, gas-, en hoogspanningsleidingen die geen nutsfunctie hebben voor de eilanden.

Haven- en indust riegebieden Het voorgenomen kabinetsbeleid voor de haven- en industriegebieden grenzend aan de Waddenzee leidt tot verdeelde reacties. Natuur- en milieuorganisaties zijn verheugd met de concrete beleidsbeslissing om geen nieuwe (jacht)havens en geen zeewaartse uitbreiding van bestaande haven- en industriegebieden langs de Waddenzee toe te staan. Gemeenten en bedrijfsleven maken juist bezwaar tegen deze voorgenomen beslissing, omdat de mogelijkheid om te kunnen uitbreiden essentieel is voor de sociaal-economische ontwikkeling en concurrentiepositie van deze gebieden. Het bedrijfsleven, maar ook de waddenprovincies vragen op dit punt aandacht voor afstemming met het ruimtelijk-economische beleid in andere beleidsnota’s. Specifiek aandachtspunt in de reacties is de veerhaven in Den Helder. Verschillende insprekers geven aan dat verplaatsing van deze haven mogelijk noodzakelijk is en verzoeken het kabinet om dit niet uit te sluiten in de pkb. Bebou wing Meerdere insprekers geven aan dat de voorgenomen beleidsbeslissingen over bebouwing tot verwarring en ongerustheid heeft geleid bij vooral de recreatiesector, de land- en tuinbouwsector, de mijnbouwsector, het overige bedrijfsleven en de waddengemeenten. Zo wordt gevraagd of het verbod op het oprichten of plaatsen van gebouwen in de Waddenzee ook geldt voor bestaande recreatievoorzieningen en voor gebouwen die nodig zijn voor onderzoek en beheer van het waddengebied. Het bedrijfsleven vraagt specifiek aandacht voor de oprichting van plaatsgebonden bouwwerken en installaties die noodzakelijk zijn voor diverse economische activiteiten. Land- en tuinbouworganisaties geven aan dat de beperkingen die het kabinet wil opleggen aan bebouwing aan de rand van de Waddenzee niet ten koste mogen gaan van de exploitatie- en ontwikkelingsmogelijkheden van agrariërs. Samen met de provincies wijzen zij bovendien op een mogelijk conflict tussen deze beperkingen en de voorgestelde locaties voor glastuinbouw in de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening. Ook gemeenten en het bedrijfsleven maken bezwaar tegen het voorgenomen beleid voor bebouwing aan de rand van de Waddenzee als dit betekent dat zij hun huidige bouwplannen niet kunnen realiseren. Enkelen onder hen geven aan dat het koppelen van de bouwhoogte voor nieuwe bebouwing aan de bouwhoogte van bestaande bebouwing onevenredige beperkingen met zich meebrengt voor gemeenten en havengebieden met een lage skyline. Vooral de waddeneilanden geven aan dat woningbouw in twee of drie lagen noodzakelijk is, als het beleid in de pkb Waddenzee en de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening tot een beperking van het bouwareaal leidt. Tot slot vragen enkele insprekers om in de pkb-tekst alleen het eenduidige planologische begrip ‘bouwwerken’ te gebruiken.

18


Baggerspecie Het bedrijfsleven verzoekt het kabinet om in de Derde Nota Waddenzee mogelijk te maken dat baggerspecie, die aan de normen voldoet, kan worden verspreid in een dynamisch systeem als de Waddenzee. Vooruitlopend op de nieuwe concept-normering verzoeken burgers en natuuren recreatieorganisaties juist om een verbod op de spreiding van klasse 2 baggerspecie. Daarnaast verzoeken zij om het storten van de baggerspecie verder uit de kust mogelijk te maken en om de keuze van stortlocaties te onderwerpen aan een nadere beoordeling.

Diepe delfstoffen De voorgenomen beleidswijziging voor het opsporen en winnen van diepe delfstoffen onder de Waddenzee leidt tot veel en verdeelde reacties. Bedrijfsleven en mijnbouwondernemingen noemen het verbieden van proefboringen en het beperken van gaswinning onnodig en onrechtvaardig. Het opsporen en winnen van gas is volgens hen ‘van dwingend openbaar belang’ en hoeft niet te leiden tot blijvende aantasting. Een schadevergoeding op het onrechtmatig ontnemen van concessierechten wordt gemist. Natuurbeschermingsorganisaties, een deel van de provinciale politiek en enkele burgers verzoeken om een totaal verbod op het opsporen en winnen van gas in ‘de laatste wildernis van Nederland’, zoals de Waddenzee in dit verband wordt genoemd. Zij menen dat de uitkomsten van de maatschappelijke en parlementaire discussie onjuist in de pkb zijn weergegeven.

Windenergie Ook het voorgenomen beleid ten aanzien van windenergie heeft geleid tot veel en verdeelde reacties. Het verbod op het plaatsen van windturbines in de Waddenzee wordt door veel insprekers gewaardeerd. Zij verzoeken dit verbod uit te breiden naar het gebied grenzend aan het pkb-gebied. Het merendeel van de insprekers spreekt zich dan ook op voorhand uit tegen de plaatsing van een windpark langs de Afsluitdijk; dit zou strijdig zijn met de hoofddoelstelling van de Waddenzee omdat het de wezenlijke kenmerken en waarden aantast. Daarentegen wijzen verschillende energieorganisaties juist op het belang van de inzet van schone windenergie voor het behoud van de Waddenzee. Zij verzoeken het kabinet elders ruimte te reserveren voor een groot windpark indien zij besluit plaatsing van windturbines langs de Afsluitdijk te verbieden. Specifieke reacties zijn er verder van gemeenten die vragen om de plaatsing van turbines aansluitend bij havens, industrieterreinen en dammen mogelijk te maken. Mede in dat licht wordt verzocht om concrete normen aan te geven voor de beoordeling van de externe werking van windturbines in het gebied grenzend aan de Waddenzee. Tenslotte wordt aan het kabinet gevraagd om in de pkb-tekst aandacht te besteden aan andere vormen van duurzame energie.

Ontgrondingen Verschillende insprekers zijn van mening dat ontgrondingen in het algemeen schadelijk zijn voor de ecologie van de Waddenzee. Over de ruimte die de schelpenwinning daarom in de pkb moet krijgen lopen de meningen evenwel uiteen: van een gereguleerd beleid met aandacht voor eco-


19

nomische belangen tot een totaal verbod. Vanuit de eilanden, vooral Ameland, wordt verzocht om de winning van zand en kleischelpen af te stemmen op de lokale behoeften. Tenslotte wordt aan het kabinet gevraagd om in de pkb-tekst aandacht te besteden aan andere vormen van duurzame energie.

Archeologie Verschillende insprekers zijn bezorgd dat de bescherming van archeologische waarden ten koste gaat van economische activiteiten en bereikbaarheid in de Waddenzee. Onder meer de waddeneilanden verzoeken het kabinet om het zoeken naar archeologische waarden en het bergen van vondsten blijvend toe te staan, omdat deze anders kunnen blootspoelen en beschadigen.

Recreatie Het voorgenomen beleid voor recreatie heeft geleid tot zeer veel algemene en specifieke reacties van vooral recreanten en recreatieorganisaties. In algemene zin vragen de insprekers om meer erkenning van de natuurbeleving als een kleinschalige recreatieve activiteit, die niet schadelijk is voor de Waddenzee. Om vormen van recreatie die nauwelijks enige schade veroorzaken, niet onterecht te beperken, is volgens de insprekers een meer concrete uitwerking van beleid en meer maatwerk in de pkb-tekst nodig. Zo wordt verzocht om de voorgestelde beperking van de vaarsnelheid te differentiëren naar verschillende gebieden en vaartuigen (al dan niet werktuiglijk voortbewogen), om de bestaande snelvaargebieden te handhaven en om te mogen blijven varen met kleine gemotoriseerde vaartuigen ‘al was het maar langzaam en om te genieten van de natuur’. Tenslotte leidt ook de voorgestelde beperking van de groei van het aantal ligplaatsen tot veel onbegrip. Samen met de waddengemeenten en -provincies vindt men zo’n beperking onvoldoende onderbouwd en bovendien geen goed instrument om de recreatiedruk te beperken. Visserij Met name de voorgestelde beleidskeuzen voor visserij hebben geleid tot zeer tegengestelde reacties tussen de natuuren milieuorganisaties en de betrokken sector. Verschillende natuurbeschermingsorganisaties pleiten voor een totaal verbod op de grootschalige schelpdiervisserij in verband met effecten op mosselbanken, zeegrasvelden en vogelpopulaties. De sector, maar ook gemeenten en havenorganisaties, zijn tegen een verdere inperking; juist omdat daarmee de ruimte wordt ontnomen om de winning creatief in te passen in het dynamische waddensysteem. De meeste reacties vanuit de sector richten zich echter op de toepassing van het gelijkheidsbeginsel waardoor aan de garnalenvisserij dezelfde beperkingen zijn opgelegd als aan andere menselijke activiteiten. Gezien de geringe effecten van de garnalenvisserij wordt dit onterecht genoemd. Ook een aantal natuuren milieuorganisaties wijzen op de verkeerde toepassing van het gelijkheidsbeginsel op dit punt.

Militaire activiteiten De beleidsvoornemens ten aanzien van militaire activiteiten in het waddengebied leiden tot veel onbegrip bij de insprekers. De ruimte die het kabinet wil geven aan militaire activiteiten spoort volgens vele

20


insprekers niet met de hoofddoelstelling voor de Waddenzee noch met de internationale afspraken in de Verklaring van Stade. Verschillende insprekers doen suggesties voor een mogelijke vermindering van de lokale overlast, andere pleiten voor een totale afbouw van de militaire activiteiten in het waddengebied. Veel specifieke reacties richten zich op de mogelijke komst van de ‘Orions’ naar marinevliegkamp De Kooy in Den Helder. Dit leidt volgens de insprekers tot een, voor het waddengebied, onacceptabele toename van de milieubelasting en de onveiligheid. Andere insprekers wijzen juist op het lokale economische belang van militaire activiteiten voor Den Helder.

Pieren winning De kleinschalige, handmatige pierenwinning staat in veel reacties symbool voor de beperking die insprekers ervaren van het historische, kleinschalige medegebruik van de Waddenzee dat nauwelijks effecten heeft. De pierenwinsector zelf bestrijdt óók de veronderstelde effecten van de mechanische pierenwinning. Sportvissers vragen aandacht voor voldoende aas en stellen dat het kweken en winnen van pieren elders geen alternatief is.

Afwegingskader Er is waardering voor de poging van het kabinet om in een overzichtelijk stappenplan inhoud en uitleg te geven aan het pkb-afwegingskader en aan de relatie met andere afwegingskaders. Over het algemeen vindt men die poging echter niet voldoende geslaagd en worden er vraagtekens gezet bij de meerwaarde van het pkb-afwegingskader. Veel discussie is er over de externe werking van het Waddenzeebeleid en over de verhouding daarvan met de vigerende beleidskaders voor de ‘randen’ van de Waddenzee. Discussie is er ook over de activiteiten die onder het afwegingskader vallen. Natuur- en milieuorganisaties zijn bijvoorbeeld van mening dat ook de bestaande activiteiten in de Waddenzee moeten worden getoetst aan het afwegingskader. Specifieke opmerkingen zijn er gemaakt over de omschrijving van begrippen als ‘significante gevolgen’, ‘dwingende redenen van groot openbaar belang’ en ‘wezenlijke kenmerken en waarden’. Ook de uitwerking van de criteria en het stappenplan uit het afwegingskader leidt tot vragen, suggesties en wijzigingsvoorstellen. Veel discussie is er bijvoorbeeld over de gevolgen en de invulling van stap 4 ‘het compenseren’.

Doorwerking Ook op de doorwerking van het beleid naar provincies, gemeenten en burgers is veelvuldig gereageerd. Provincies en gemeenten vinden dat pkb deel 1 onvoldoende rekening houdt met vigerend provinciaal en gemeentelijk beleid voor het gebied grenzend aan de Waddenzee. Natuur- en milieuorganisaties willen juist van het kabinet meer waarborgen voor een goede doorwerking naar het provinciale en gemeentelijke beleid. De meeste reacties over de doorwerking van het beleid richten zich evenwel op draagvlak en voorlichting. Beide worden gemist in de pkb-tekst maar zijn volgens vele insprekers voorwaarden voor een succesvolle doorwerking van het beleid naar bewoners en gebruikers van het waddengebied.


21

Ex terne werking Het voorgestelde beleid voor de externe werking van de pkb is slecht gevallen bij gemeenten en organisaties met economische belangen. Verschillende van deze organisaties zijn van mening dat de externe werking niet thuis hoort in de pkb. Zij geven aan dat dit al is geregeld in de Natuurbeschermingswet en in de Habitatrichtlijn. Andere organisaties vragen om de relatie, ofwel de ‘rangorde’, aan te geven tussen de plangrensoverschrijdende uitspraken van de PKB Waddenzee en het beleid buiten de plangrenzen. Gemeenten en het bedrijfsleven noemen het ook ten principale onjuist dat in pkb deel 1 het afwegingskader en concrete beleidsbeslissingen van toepassing worden verklaard buiten het pkb-gebied. Gesteld wordt, ook door de provincies, dat de pkb op deze wijze te weinig rekening houdt met de functies en de sociaal-economische belangen van het gebied waarop deze uitspraken betrekking hebben. Tenslotte wordt aangegeven dat de indicatieve lijst met activiteiten waarvoor de externe werking relevant is, onduidelijkheid laat bestaan over lokale ontwikkelingsmogelijkheden.

Monitoring, onderzoek en evaluatie Verschillende insprekers noemen de voorgestelde beleidskeuzen in pkb deel 1 te weinig wetenschappelijk onderbouwd. Zo worden er vraagtekens gezet bij de veronderstelde effecten van recreatie, visserij en de kleine luchtvaart. Het wel beschikbare onderzoeksmateriaal, zo wordt gesteld, moet beter worden gebruikt voor de afweging van de ruimte voor elk van de activiteiten in het waddengebied. Over de nog uit te voeren onderzoeken verschillen insprekers van mening of dit moet resulteren in (nieuwe) inspraak en besluitvorming.

Best uurlijke organisatie Over de voorstellen van het kabinet voor de bestuurlijke organisatie is zowel in positieve als in negatieve zin gereageerd. Vooral de provincies reageren verheugd op de voorgestelde versterking van het Regionaal Coördinatiecollege Waddengebied (RCW) en op de verdere decentralisatie van de uitvoering van beleid. Zij vrezen evenwel dat het RCW alleen wordt betrokken bij besluitvorming over activiteiten buiten het pkb-gebied en vragen het kabinet daarnaast om de uitvoering van de decentralisatie concreter vorm te geven. Om een einde te maken aan de huidige complexe overlegen besluitvormingsstructuur pleiten de provincies ook voor een meer duurzame bestuurlijke organisatie die uitgaat van eenduidigheid, democratie en wortels in de regio. De visserijsector verzoekt het kabinet om meer participatie van burgers en organisaties mogelijk te maken. De waddeneilanden, de mijnbouwindustrie, de visserijsector, recreanten en recreatieondernemers verzoeken het kabinet om bestuurscompensatie, ofwel om schadeloosstelling, van de economische gevolgen van het aangescherpte beleid. Een enkele gemeente wijst daarbij ook op de grotere bestuurslast. Begrippen en definities Verschillende insprekers verzoeken om een nauwkeuriger omschrijving van begrippen en activiteiten, zodat naleving en maat-

22


werk van beleid beter mogelijk is. Voor een eenduidige interpretatie van moeilijke en veelomvattende begrippen zoals ‘litoraal’ en ‘duurzaam’ wordt voorgesteld een begrippenlijst op te nemen.

Gevolgde procedure en consultaties Insprekers hebben zowel in positieve als in negatieve zin gereageerd op de gevolgde procedure en de consultaties bij de voorbereidingen van deel 1 van de PKB Derde Nota Waddenzee. Teneur van de negatieve reacties is dat de planvorming voor pkb deel 1 te weinig interactief is geweest. De waddengemeenten zijn tevreden over hun betrokkenheid bij de voorbereidingen en de organisatie van de informatieavonden, maar zijn teleurgesteld dat zij niet zijn gekend in specifieke wijzigingsvoorstellen voor de pkb-tekst.


23

Hoofdstuk 1

Aard en kader van de nota

1.1 Aard en werkingssfeer van de pkb Stat us van de pkb en relatie met andere beleidskaders De positionering van de PKB Derde Nota Waddenzee en de voorgestelde beleidskeuzen in deze nota roepen bij verschillende insprekers uiteenlopende reacties op over de relatie van de pkb met andere beleidskaders. Het gaat daarbij zowel om de afstemming met het sectorale beleid van het rijk zelf, zoals het natuurbeschermingsbeleid, het ruimtelijk-economische beleid, het beleid voor de burgerluchtvaart en het visserijbeleid, als om de afstemming met het beleid van de andere overheden in het waddengebied: de gemeenten en de provincies.

De relatie met het nat uurbeleid De natuuren milieuorganisaties2 zijn van mening dat de pkb, als het gaat om de bescherming van de natuur, geen toegevoegde waarde heeft ten opzichte van het huidige natuurbeschermingsbeleid en op een aantal punten dit beleid zelfs verzwakt. Aangegeven wordt dat de pkb zich niet zou moeten beperken tot het inpassen van de sectorale ruimteclaims maar zou moeten overgaan tot een meer ‘offensief’ natuurbeleid om de doelstellingen uit het sectorale natuurbeschermingsbeleid te kunnen halen. De Waddenvereniging stelt namens meerdere natuuren milieuorganisaties bovendien dat de ontwerp-pkb moet worden getoetst aan artikel 6 van de Habitatrichtlijn. De redenering van de vereniging is dat de pkb veel ruimte biedt aan activiteiten, zoals schelpdiervisserij en militaire activiteiten, die op zichzelf of samen significante gevolgen hebben in de zin van artikel 6 van de Habitatrichtlijn. Uit de strekking en de context van dit artikel leidt de vereniging vervolgens af dat de pkb moet worden beschouwd als een plan of project in de zin van artikel 6 en dus moet worden getoetst aan de Habitatrichtlijn. Zij verwijst daarbij naar het document ‘Beheer van Natura 2000 gebieden, de bepalingen van artikel 6 van de Habitatrichtlijn’, waarin de Europese Commissie stelt dat ruimtelijke ordeningsplannen onder artikel 6 vallen. Ook de huidige activiteiten in het waddengebied, waaraan de pkb ruimte biedt, moeten volgens de vereniging worden getoetst aan de Habitatrichtlijn. Enkele mijnbouwmaatschappijen3 zijn juist van mening dat de werkingssfeer van de pkb in relatie tot het sectorale natuurbeschermingsbeleid ‘te ver gaat’. Aangegeven wordt dat in de pkb geen criteria mogen staan die strenger zijn dan sectorale wetten zoals de Natuurbeschermingswet en andere wetten die de Waddenzee willen beschermen. De tekst van pkb deel 1 heeft bij één van de mijnbouwmaatschappijen de suggestie gewekt dat deze invloed heeft op wet-

2

3

24

(53) Milieufederatie Groningen c.s., ( 1 56) Waddenvereniging c.s., ( 1 86) Stichting Landschapszorg Wieringen, (228) Stichting Het Groninger Landschap (87) Nederlandse Aardolie Maatschappij, (157) Mobil Production Netherlands


telijke kaders voor vergunningverlening buiten de ruimtelijke ordening. Als voorbeelden worden genoemd de Mijnwet en de Natuurbeschermingswet.

De relatie met het overige ruimtelijk relevante rijksbeleid Meerdere insprekers, waaronder organisaties uit het bedrijfsleven, de landbouw en de waddenprovincies4 vragen bij het kabinet aandacht voor de relatie tussen de pkb-Waddenzee en het ruimtelijk-economische beleid uit onder meer de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening, de regionale nota’s ‘Kompas van het Noorden’ en ‘Kop en Munt’ en de Tweede Voortgangsnota Zeehavenbeleid. Verondersteld wordt dat het ruimtelijk-economische ontwikkelingsbeleid en de investeringsprogramma’s uit deze nota’s in strijd zijn met de beperkingen die het kabinet in deel 1 van de Derde Nota Waddenzee voorstelt ten aanzien van de haven- en industriegebieden en de bebouwing in het waddengebied. De provincies en de land- en tuinbouworganisaties vragen specifiek aandacht voor de relatie tussen het beleid om de bebouwing in het waddengebied te beperken en de voorgenomen aanwijzing van glastuinbouwlocaties in de Vijfde Nota en het provinciale beleid. Verschillende insprekers5 noemen de geformuleerde beleidskeuzen in deel 1 van de Derde Nota Waddenzee in strijd met de beleidsvoornemens voor het Structuurschema Regionale en Kleine Luchtvaart en met het vigerende beleid in de Structuurnota Zee- en Kustvisserij. Om deze tegenstrijdigheid te voorkomen verzoeken de insprekers het kabinet om concrete beleidsuitspraken over de burgerluchtvaart en de visserij over te laten aan de sectorale beleidsnota’s.

Concrete beleidsbeslissingen en beslissingen van wezenlijk belang Verschillende insprekers6 waaronder de waddenprovincies, de waddengemeenten, een lokale politieke partij en organisaties uit het bedrijfsleven maken bezwaar tegen het aantal concrete beleidsbeslissingen en beslissingen van wezenlijk belang in deel 1 van de pkb of geven anderszins aan dat de pkb de decentrale overheden te veel in hun beleidsvrijheid beperkt. Opgemerkt wordt dat de gemeenten en provincies in het waddengebied heel goed in staat zijn om zelf een juiste afweging te maken ten aanzien van lokale of regionale activiteiten en functies op hun grondgebied. Het is voor de gemeenten, de provincies en het bedrijfsleven dan ook niet aanvaardbaar dat in de pkb concrete beleidsbeslissingen (en beslissingen van wezenlijk belang) worden geformuleerd voor het gebied buiten de pkb-grenzen. Ook een organisatie7 uit het bedrijfsleven is van mening dat het plangrensoverschrijdende beleid van de

4

5

6

7

(51) Nationale Havenraad, (57) LTO Nederland, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (138) NLTO Afdeling Dongeradeel, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (161) KvK Groningen c.s., (165) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (223) VNO-NCW c.s., (224) Gemeente Eemsmond (88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s., (198) Nederlandse Vereniging voor Luchthavens, (199) Texel International Airport Holland, (223) VNO-NCW c.s. (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (94) Vereniging van Waddenzeegemeenten, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (161) KvK Groningen c.s., (164) Fractie Ameland ‘82, (223) VNO-NCW c.s., (224) Gemeente Eemsmond (87) Nederlandse Aardolie Maatschappij


25

pkb niet mag worden bestempeld als ‘van wezenlijk belang’, omdat daar slechts door het volgen van een pkb-procedure van kan worden afgeweken. De waddenprovincies onderschrijven overigens het uitgangspunt dat het rijk bindende beleidsuitspraken doet als nationale ruimtelijke belangen in het geding zijn, maar zijn van mening dat het rijk zich niet altijd aan deze benadering houdt, bijvoorbeeld niet ten aanzien van recreatie. Voorts ontbreekt volgens de waddenprovincies en VNO-NCW een motivatie voor het toekennen van de status ‘concrete beleidsbeslissing’ of ‘beslissing van wezenlijk’ belang aan iedere afzonderlijke beleidsbeslissing. Daarbij komt naar de mening van VNO-NCW dat de vele beslissingen van ‘indicatieve betekenis’ feitelijk op hetzelfde neerkomen als een ‘beslissing van wezenlijk belang’ of een ‘concrete beleidsbeslissing’. Het heen en weer schuiven met de status van beleidsbeslissingen, zo redeneert VNO-NCW, zal leiden tot een grote mate van rechtsongelijkheid en onduidelijkheid die bovendien het investeringsklimaat voor bedrijven in de regio onnodig zal verslechteren. De regionale Commissie voor de Noordelijke Zeehavens wijst in dat verband ook op de te lange en te zware procedure om accuraat veranderingen in beslissingen van wezenlijk belang te kunnen aanbrengen, die door dringende omstandigheden worden verlangd. De Waddenvereniging pleit voor uitbreiding van het aantal concrete beleidsbeslissingen, zoals het verbod op inpolderingen, ultra-light vliegtuigen, reclamesleepvluchten, het parkeren van offshore installaties, waterskieën, jetskiën, het gebruik van speedboten en de beperkingen voor het storten van baggerspecie, zandwinning, schelpenwinning en mechanische pierenwinning. Volgens de Waddenvereniging is dit noodzakelijk voor een goede doorwerking van het pkb-beleid naar het provinciale en gemeentelijke beleid (zie ook de reacties op ‘doorwerking van beleid’ in paragraaf 5.1).

1.2 Planhorizon en planperiode Enkele insprekers8 geven aan expliciet in te stemmen met de verlenging van de planperiode van 5 naar 10 jaar. De hoop wordt uitgesproken dat dit ten goede komt aan de effectiviteit van implementatie en beheer en dat onnodige herhaling van discussies kan worden voorkomen. Het op zo’n termijn te veel in detail vastleggen van basisgetallen en normen mag volgens de insprekers echter geen belemmering zijn voor (nieuwe gewenste) ontwikkelingen gedurende de planperiode.

1.3 Gebiedsbegrenzing Onduidelijkheid door meerdere gebiedsgrenzen Veel insprekers9, waaronder de waddenprovincies en -gemeenten, natuuren milieuorganisaties en organisaties uit het bedrijfsleven, merken op dat voor de omgeving van de Waddenzee nu meerdere gebiedgrenzen gelden op basis van verschillende 8

9

26

(93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, ( 111) Gemeente Harlingen, ( 14 1) Stuurgroep Waddenprovincies ( 102) Fryske Feriening Foar Fjildbiology, Vereniging Natuurmonumenten, ( 149) M.r. Boelens, (156) Waddenvereniging c.s., (157) Mobil Production Netherlands, (158) Avifauna Groningen, (160) Vogelbescherming Nederland, (165) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (174) Staatsbosbeheer, (196) J.C. Booij, (228) Stichting Het Groninger Landschap


(inter)nationale beleidsnota’s, wetten en regelingen, omdat het kabinet de grenzen van het pkb-gebied niet heeft gewijzigd. Verschillende van deze insprekers wijzen op de grote onduidelijkheid en complexiteit die dit veroorzaakt en verzoeken om aanpassing van de gebiedsgrenzen. De natuuren milieuorganisaties verzoeken om uitbreiding van het pkb-gebied. Organisaties uit het bedrijfsleven verzoeken om dit gebied lokaal te verkleinen.

De grenzen van het pkb-gebied in het noorden: de eilanden en de Noordzee De keuze in de nieuwe pkb deel 1 voor een zelfde omvang van het beschermde gebied als de pkb uit 1993 is in de ogen van met name natuuren milieuorganisaties een miskenning voor de natuurwaarden van de randen van het waddengebied, in het bijzonder van de eilanden en van de Noordzeekustzone. De organisaties wijzen er op dat ook deze gebieden (deels) zijn aangewezen als kerngebieden van de EHS, als Speciale Beschermingszone op grond van de Vogelrichtlijn, als wetland in de zin van het Verdrag van Ramsar en als samenwerkingsgebied in het kader van de trilaterale samenwerking. De veelheid aan beschermende regelgeving en de nodeloze verschillen daartussen doen volgens de natuuren milieuorganisaties afbreuk aan het draagvlak voor de bescherming van het waddengebied. De natuuren milieuorganisaties zijn dan ook van mening dat in de nieuwe pkb de kans is gemist om een eenduidig en helder beschermingsbeleid voor de omgeving van de Waddenzee te formuleren. Zij pleiten er voor om het pkb-gebied uit te breiden in noordelijke richting en samen te laten vallen met de begrenzing van het Vogelrichtlijngebied. Als groot voordeel hiervan wordt genoemd dat het (inter)nationale beschermingsbeleid gelijkelijk zal gelden voor het hele waddengebied, dat die bescherming haar vertaling vindt in één pkb en dat het aantal begrenzingen in het waddengebied vermindert. Ook de waddenprovincies10 verzoeken de grenzen van het pkb-gebied aan te passen, gelet op de sterke relatie tussen Waddenzee en Noordzee.

De grenzen van het pkb-gebied in het zuiden: de haven- en indust riegebieden Belangenorganisatie voor havens en bedrijven als ook de gemeente Harlingen11 verzoeken het kabinet om een zone rond de Waddenzeehavens aan te wijzen als een ‘vrijwaringszone’ binnen het pkb-gebied of om deze zone buiten de grenzen van het pkb-gebied te houden. Enkele van deze insprekers doen dit verzoek ook ten aanzien van de scheepvaartroutes. De insprekers zijn van mening dat een dergelijke aanpassing aan de gebiedsbegrenzing van de pkb, of anderszins een specifieke benadering van dit gebied, noodzakelijk is met het oog op de ruimteproblemen en de economische belangen van deze gebieden. Insprekers wijzen er op dat Denemarken en Duitsland uit economische overwegingen de vaarwegen en een gebied rond de havens wel buiten het beschermde gebied voor de Waddenzee houden, met als gevolg een onevenredige benadeling van de Nederlandse Waddenzeehavens. De gemeente Delfzijl

10 11

(141) Stuurgroep Waddenprovincies (51) Nationale Havenraad, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (111) Gemeente Harlingen, (131) Gemeente Delfzijl, (165) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (209) Frisia Zout


27

merkt op dat delen van het Eems-Dollardgebied rond de haven- en industrieterreinen zijn vrijgesteld van de Wet Geluidhinder en van de aanwijzing tot milieubeschermingsgebied.

De grenzen van het pkb-gebied in het westen: het Marsdiep Enkele organisaties uit het bedrijfsleven en de recreatiesector als ook de gemeente Den Helder12 pleiten er voor om het Marsdiep, in de westelijke Waddenzee, buiten het beschermde pkb-gebied te houden. Zij stellen dat het Marsdiep een relatief geringe natuurwaarde heeft en veelvuldig wordt gebruikt voor belangrijke sociaal-economische en maatschappelijke doeleinden. Insprekers zijn van mening dat beperkende maatregelen in dit gebied niet op zijn plaats zijn.

Het pkb-gebied in het oosten: het bet wiste Eems-Dollardgebied De huidige formuleringen ten aanzien van de oostelijke grens van het pkb-gebied en de kaartbeelden die relevant zijn voor het met Duitsland betwiste deel van het Eems-Dollardgebied zijn volgens enkele insprekers13 onduidelijk. Vanuit de Eemscommissie en de Subcommissie Noord van de NDCRO wordt aangegeven dat dit leidt tot misverstanden en grote bezwaren van Duitse zijde. Om aan die bezwaren tegemoet te komen doet de voorzitter een aantal concrete tekstvoorstellen en wijzigingsvoorstellen voor de (pkb)-kaarten. Geadviseerd wordt om in pkb kaart 1 de ‘Rijksgrens volgens de Nederlandse rechtsopvatting’ te vervangen door een gearceerd gebied dat het tussen Nederland en Duitsland betwiste deel van het Eems-Dollardgebied aangeeft. Dit ‘betwiste gebied’ zou volgens de voorzitter op alle kaarten in de Derde Nota Waddenzee moeten worden aangegeven om de suggestie van Nederlandse jurisdictie in dit gebied te voorkomen (zie ook de samenvatting van de reacties op het ‘internationaal kader’ van de pkb in paragraaf 1.4). De grenzen van het ex terne werkingsgebied Verschillende insprekers14, waaronder het bedrijfsleven, recreatieondernemers, landbouworganisaties en de energiesector merken op dat het externe werkingsgebied van de pkb niet ruimtelijk is begrensd. VNO-NCW is van mening dat dit onbegrensde werkingsgebied te ruim is gedefinieerd, omdat het zich uitstrekt tot ver over het grondgebied van de aan de Waddenzee grenzende gemeenten (‘schaduwwerking’). De recreatieondernemingen en het bedrijfsleven in Eemsmond vragen zich af of de externe werking ook van toepassing is voor gebieden als Rotterdam en het Ruhrgebied en voor andere grote gebieden op Europese schaal. Immers de vervuiling van het wad is vooral afkomstig vanaf de grote rivieren, de Noordzee en via luchtverontreiniging. De organisaties uit de ener-

12

13

14

28

(43) Koninklijk Nederlands Watersport Verbond, (44) Marine Watersportvereniging, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (120) Gemeente Den Helder, (231) KvK Noordwest-Holland (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (218) Nederlandse voorzitter van de Eemscommissie, (227) Subcommissie Noord van de Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening (4) E. Connection Project, (57) LTO Nederland, (83) Vereniging Windturbine-exploitanten Noord-Holland, (112) HISWA c.s., (138) NLTO Afdeling Dongeradeel, (142) Federatie Particulier Grondbezit c.s., (152) PAWEX, (165) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (223) VNO-NCW c.s.


giesector verzoeken het kabinet om de ruimtelijke grenzen aan te geven van het ‘gebied grenzend aan het pkb-gebied’ in verband met de beoordeling van de plaatsing van windturbines in dit gebied. De landbouworganisaties geven aan dat de onbegrensde externe werking in pkb deel 1 heeft geleid tot onduidelijkheid en grote verontrusting bij grondeigenaren en agrarische ondernemers.

De grenzen van het waddengebied Mede in verband met de externe werking van de pkb worden door verschillende insprekers15 ook opmerkingen gemaakt over de begrenzing van het waddengebied op het land. De gemeente Ferwerderadiel is van mening dat de grens van de Waddenzee èn van het waddengebied is gelegen op de huidige zeewering. De gemeente Het Bildt16 zet geen vraagtekens bij de begrenzing van het waddengebied op land maar noemt de zeedijk wel de grens tussen natuur en agrarische belangen, om zo het potentiële conflict tussen de belangen van het kustgebied en de externe werking van de pkb aan te geven. De gemeente De Marne maakt bezwaar tegen de ‘arbitraire’ bestuurlijke afbakening van het waddengebied en in haar ogen daarmee tevens van de externe werking van het afwegingskader van de pkb. De gemeente verzoekt het kabinet om per activiteit een zone aan te geven waarbinnen het afwegingskader van toepassing is. Het Wetterskip Fryslân geeft aan dat het logischer is het waddengebied op het vaste land te begrenzen door aanliggende watersystemen. De meeste reacties over de begrenzing van het waddengebied richten zich op de grens met het IJsselmeergebied, zoals aangegeven op de kaart op pagina 46 van de nota van toelichting. Vooral recreatieve organisaties17 geven aan dat de grens tussen het waddengebied en het IJsselmeergebied op deze kaart inconsequent is, niet overeenkomt met welke andere kaart dan ook en bovendien niet is onderbouwd.

Kaarten in pkb deel

1 Enkele insprekers18 geven aan dat verschillende pkb-

kaarten onduidelijk, onvoldoende gedetailleerd, onjuist of onvolledig zijn. In algemene zin wordt opgemerkt dat de kaart met het pkb-gebied (p. 35) onterecht de suggestie wekt dat een deel van de waddeneilanden onder het pkbgebied valt. Enkele insprekers uit Texel doelen daarbij specifiek op het stranden duingebied De Hors en De Geul en op een terrein voor verblijfsrecreatie. 15

16 17

18

(52) Gemeente Ferwerderadiel, ( 1 06) Gemeente De Marne, ( 1 4 1 ) Stuurgroep Waddenprovincies, (212) Werkgroep Geïntegreerde Visserij (130) Gemeente Het Bildt (59) Watersportvereniging Lytje Pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (68) Watersportvereniging Helder-WillemsoordNieuwediep, (74) Zeilcharter Mars, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (92) Watersportberaad, (95) Vereniging voor Beroepschartervaart, (109) Zeilklipper Risdam, (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (137) Z.V. Neptunes, (144) Van der Zel Zeilcharters, (167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (173) V.o.f. Altijd Wadt, (178) Scouting Nederland, (179) Zeelandia Charters, (182) Frima Boatcharters, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser (40) V.o.f. Camping ‘De Robbenjager’, (80) Texels belang, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (121) Gemeente Texel, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (186) Stichting Landschapszorg Wieringen, (2 1 3) Nationaal Park Schiermonnikoog, (2 1 4) Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog


29

Voorts wordt opgemerkt dat de grens van het pkb-gebied bij Harlingen, de haven van Lauwersoog en Schiermonnikoog hoogst onduidelijk is en dat de Eemscentrale onbedoeld onderdeel uitmaakt van het pkb-gebied. Op de pkb-kaart met de recreatieve zonering (p.37) wordt de ‘Slenk’ niet aangeduid als gebied voor recreatief medegebruik. Op de kaart met kabels en leidingen (p. 77) wordt de ruimtelijke reservering gemist van het zogenaamde F3tracé voor de aanlanding van gas naar de Eemshaven en het tracé van de KPNglasvezelkabel tussen Lauwersoog en Schiermonnikoog. Ten aanzien van de kaart met natuurbeschermingsgebieden (p.43) wordt gevraagd hierop ook de natuurgebieden Marskepolder, Broekerpolder en Vatrop in Wieringen aan te geven. In algemene zin worden in de pkb kaarten gemist met daarop aangegeven de stiltegebieden en de Nationale Parken.

1.4 Internationaal kader Internationale best uurlijke samen werking Natuur- en milieuorganisaties en de waddenprovincies19 pleiten voor een verdergaande internationale samenwerking. Zij wijzen het kabinet op verschillende reeds uitgevoerde analyses en adviezen van nationale en internationale raden die duidelijk maken dat de internationale samenwerking op een hoger, minder vrijblijvend en beter geregisseerd niveau moet worden gebracht. De provincies en de natuuren milieuorganisaties dringen er bij het kabinet op aan om de gezamenlijke uitkomsten van deze analyses te bespreken in de jaren na de Trilaterale Conferentie te Esbjerg op 31 oktober 2001. In de volgende internationale conferentie, in 2005, als Nederland voorzitter is, kunnen conclusies worden getrokken en besluiten worden genomen. De waddenprovincies wensen nadrukkelijk deel te nemen aan de planvorming voor een meer ‘duurzaam internationaal bestuur’ (zie ook de opmerkingen over de bestuurlijke organisatie in hoofdstuk 6.1).

Verklaring van Stade De ‘Verklaring van Stade’ staat centraal in vele reacties met betrekking tot het internationaal kader van de pkb. In deze verklaring staat aangegeven dat natuurbescherming op lange termijn niet mag leiden tot een achteruitgang in sociaal-economische omstandigheden en dat bestaande activiteiten moeten worden ontzien. Diverse insprekers20 vinden de pkb in strijd met deze uitgangspunten.

Aan wijzing tot Nationaal Park en UNESCO-Werelderfgoed Natuur- en milieuorganisaties en de Subcommissie Noord van de NDCRO21 staan positief tegenover de aanwijzing van de Waddenzee als Internationaal Park. De natuuren milieuorganisaties nodigen het kabinet uit om, als voorzitter van de komen19 20

21

30

(141) Stuurgroep Waddenprovincies, (156) Waddenvereniging c.s. (41) P. Standaart, (47) Sporthotel Nieuw Breda, (48) Internationaal Paracentrum Texel, (49) Tessel Air, (70) Visserijbedrijf Boom, (133) Island Aerial Work, (134) Stichting Antonov Nederland, (180) N.R. Schrumee-Langeveld (156) Waddenvereniging c.s., (227) Nederlandse-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening


de trilaterale conferentie in 2005, het voortouw te nemen om te komen tot aanwijzing van de Waddenzee als Internationaal Park. Het Productschap Vis en vier Zeeuwse gemeenten met inwoners die werkzaam zijn in de visserijsector22 zijn echter ongerust dat deze aanwijzing en de aanwijzing van de Waddenzee als UNESCO Werelderfgoed negatieve gevolgen heeft voor bestaande activiteiten en de sociaal-economische ontwikkelingsmogelijkheden in het waddengebied.

Eems-Dollardgebied Verschillende insprekers23 geven aan dat de tekst en de kaarten in pkb deel 1, voor zover die betrekking hebben op het EemsDollardgebied, op Duitse bezwaren stuit (zie ook reacties op het onderwerp pkb-begrenzing in paragraaf 1.3). De suggestie van Nederlandse jurisdictie op het zogenaamde betwiste gebied wordt genoemd als het meest wezenlijke punt in de Duitse bezwaren. Om de bezwaren te voorkomen doet de Nederlandse voorzitter van de Eemscommissie in zijn reactie een aantal concrete voorstellen voor tekstaanpassingen. Op hoofdlijnen verzoekt de voorzitter om in de pkb-tekst op te nemen dat het pkb-beleid in het betwiste gebied pas gerealiseerd wordt, nadat de overlegpartners van Nederlandse en Duitse zijde overeenstemming hebben bereikt over de (uitvoerings)maatregelen. De voorzitter geeft aan dat deze werkwijze ook is gevolgd bij de aanwijzing van gebieden op grond van de Vogel- en Habitatrichtlijn. De Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening voegt daaraan toe dat de toetsing en verwerking van al het voorgenomen beleid in het met Duitsland betwiste EemsDollardgebied moet plaatsvinden volgens het (aanvullend) Milieuprotocol van het Eems-Dollardverdrag, voor zover het beleid betrekking heeft op water, milieu, natuur en landschap. In dat kader merkt de NAM24 op dat zonder instemming van Duitsland geen zware beperkingen of verboden kunnen worden opgelegd in het deel van de Waddenzee waarop het Eems-Dollardverdrag van toepassing is.

Internationale wetgeving voor milieubescherming Reacties op de positie van de PKB Waddenzee ten opzichte van internationale beleidskaders op het gebied van natuurbescherming zoals de Vogel- en Habitatrichtlijn zijn samengevat in paragraaf 1.1 ‘Aard en werkingssfeer van de pkb’ en hoofdstuk 4 ‘Afwegingskader’.

22 23

24

(88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s. (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (218) Nederlandse voorzitter van de Eemscommissie, (227) Subcommissie Noord van de Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening (87) Nederlandse Aardolie Maatschappij


31

Hoofdstuk 2 Beleidsuitgangspunten

2.1 Doelstellingen voor de Waddenzee Natuur versus economie In het algemeen onderschrijven de insprekers, die ingaan op de doelstelling, het belang van de Waddenzee als natuurgebied. Over de uitwerking van de doelstellingen van het beleid bestaat tussen de verschillende categorieën insprekers geen overeenstemming, evenmin als over de vertaling naar de beleidskeuzen (zie ook de algemene reacties op de beleidskeuzen in hoofdstuk 3). Verschillende insprekers25, waaronder met name enkele gemeenten en organisaties uit het bedrijfsleven, zijn van mening dat de hoofdoelstelling in de pkb te eenzijdig is gericht op de ecologische doelstellingen. Sociaal-economische functies, die zorgen dat het gebied voor zijn bewoners leefbaar blijft, komen volgens deze insprekers hierdoor teveel in het gedrang. Zij verzoeken het kabinet dan ook om deze functies in de hoofddoelstelling op te nemen. Andere sprekers26 vinden dat activiteiten met een primair economisch belang juist nog meer geweerd moeten worden dan in de pkb is aangegeven. Deze insprekers vinden dat de pkb tegenstrijdig is in het verbieden van verstorende activiteiten. Grootschalige activiteiten met economische of maatschappelijke belangen worden minder teruggedrongen dan kleinschalige activiteiten. Natuur- en milieuorganisaties27 zijn van mening dat bij de uitwerking van de pkb te allen tijde voor elke activiteit de hoofddoelstelling bepalend moet zijn.

Aanscherping van het beschermingsbeleid Diverse natuuren milieuorganisaties28 zijn van mening dat de huidige kwaliteiten van de Waddenzee en de huidige maatschappelijke wensen en inzichten over de bescherming daarvan aanleiding geven tot aanscherping van het beschermingsbeleid. Om het huidige èn het toekomstige gebruik van de Waddenzee in overeenstemming te brengen met de door het rijk zelf geformuleerde kwaliteitsdoelstellingen voor de Waddenzee is volgens de natuuren milieuorganisaties in de pkb een meer offensief beschermingsbeleid nodig is.

25

26

27

28

32

(46) Gemeente Wieringen, (51) Nationale Havenraad, (69) Visafslag Lauwersoog c.s., (70) Visserijbedrijf Boom, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (111) Gemeente Harlingen, (112) HISWA c.s., (119) Gemeente Dongeradeel, (131) Gemeente Delfzijl, (133) Island Aerial Work, (139) Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties, (142) Federatie Particulier Grondbezit c.s, (165) Stichting Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (180) N.R. Schrumee-Langeveld, (214) Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog, (223) VNONCW c.s., (232) Werkgroep Vlieland (136) Vereniging Natuurmonumenten, (149) M.R. Boelens, (156) Waddenvereniging c.s., ( 174) Staatsbosbeheer, ( 185) Friese Milieu Federatie, ( 186) Stichting Landschapszorg Wieringen (136) Vereniging Natuurmonumenten, (156) Waddenvereniging c.s., (174) Staatsbosbeheer, ( 1 85) Friese Milieu Federatie, ( 1 86) Stichting Landschapszorg Wieringen, (2 1 0) Vogelwerkgroep Texel, (228) Stichting Het Groninger Landschap (53) Milieufederatie Groningen c.s, ( 1 02) Fryske Feriening Foar Fjildbiology, ( 1 56) Waddenvereniging c.s., (186) Stichting Landschapszorg Wieringen, (228) Stichting Het Groninger Landschap, (232) Werkgroep Vlieland


De natuuren milieuorganisaties stellen verder dat de beleidskeuzen niet stroken met de hoofddoelstelling; de effecten van menselijke activiteiten worden teveel beoordeeld vanuit het perspectief van het menselijk belang en niet vanuit de intrinsieke natuurwaarden.

Reikwijdte van de doelstelling Enkele natuuren milieuorganisaties29 stemmen volledig in met de toevoeging ‘behoud van het unieke open landschap’ aan de doelstelling. Gezien het steeds schaarser worden van rust, weidsheid, open horizon en natuurlijkheid in Nederland, vinden zij het terecht dat landschappelijke kwaliteit wordt gewaarborgd door opname in de hoofddoelstelling. Zij merken op dat rust en ruimte zowel voor mensen als voor fauna in het waddengebied van belang zijn. Zij verzoeken daarom rust en ruimte ook toe te voegen aan de doelstellingen voor natuurkwaliteit. De waddenprovincies30 hadden graag gezien dat landschappelijke waarden, behoud van cultuurhistorische waarden en natuurlijke rijkdommen zoals diepe delfstoffen in de hoofddoelstelling worden opgenomen. De gemeente Harlingen31 vindt de opname van landschap in de hoofddoelstelling in combinatie met de externe werking niet acceptabel omdat hierdoor horizonaspecten bij afwegingen buiten het pkb-gebied gaan spelen. De gemeente vraagt daarom om een uitzondering voor bepaalde gebieden.

2.2 Ontwikkelingsperspectief voor de Waddenzee Duurzame ont wikkeling De waddenprovincies32 kenschetsen het toekomstbeeld in het ontwikkelingsperspectief als inspirerend al valt het hen hier en daar in de uitwerking wat tegen. Natuur- en milieuorganisaties33 zijn van mening dat de formulering van duurzame ontwikkeling op zowel ecologisch als sociaal-economisch gebied verwarring wekt. Duurzame ontwikkeling dient volgens hen slechts in te gaan op de toekomstige natuuren landschapswaarden en moet hooguit waarborgen bevatten ten aanzien van bereikbaarheid en veiligheid. Sociaal-economische ontwikkelingen zijn volgens de organisaties alleen mogelijk indien deze niet in strijd zijn met de doelstelling en dienen dus eigenlijk niet opgenomen te worden in het ontwikkelingsperspectief. Zij hebben dan ook bezwaar tegen het lange termijn plan voor militaire activiteiten daar deze, gezien de milieubelasting, niet passen in een duurzaam ontwikkelingsperspectief. Ook de waddenprovincies34 geven aan dat een duurzame ontwikkeling volgens hen in zou moeten houden dat gestreefd wordt naar een verdere vermindering van de militaire activiteiten in de planperiode.

29

30 31 32 33

34

(136) Vereniging Natuurmonumenten, (156) Waddenvereniging c.s., (228) Stichting Het Groninger Landschap, (232) Werkgroep Vlieland (141) Stuurgroep Waddenprovincies (111) Gemeente Harlingen (141) Stuurgroep Waddenprovincies (156) Waddenvereniging c.s., (158) Avifauna Groningen, (160) Vogelbescherming Nederland, (228) Stichting Het Groninger Landschap (141) Stuurgroep Waddenprovincies


33

Toevoegingen aan het ont wikkelingsperspectief Als toevoeging aan het ontwikkelingsperspectief stellen de natuuren milieuorganisaties naast areaalvergroting van kwelders ook de ‘verjonging’ van kwelders voor. Tevens missen zij in het ontwikkelingsperspectief de aspecten klimaatverandering en zeespiegelstijging. Betreffende de passage in het ontwikkelingsperspectief waarin wordt aangegeven dat de rust in de Oostelijke Waddenzee blijvende wordt gewaarborgd, nemen de waddenprovincies35 aan dat de havens in het Eems-Dollard estuarium daarvan zijn uitgezonderd.

35

34

(141) Stuurgroep Waddenprovincies


Hoofdstuk 3

Beleidskeuzen

Naast waarderende en instemmende opmerkingen over de gemaakte beleidskeuzen, door zowel natuuren milieuorganisaties, particulieren, bedrijven als overheden, worden door al deze groepen insprekers kritische opmerkingen gemaakt over de wijze waarop de doelstellingen zijn vertaald in beleidskeuzen. Enerzijds gaat het hierbij om het verzoek het beschermingsbeleid nog verder aan te scherpen en menselijk medegebruik verder te beperken. Anderzijds vinden insprekers dat de ruimte voor menselijk medegebruik te ver wordt ingeperkt en de pkb-tekst te veel geen verboden bevat. De reacties die de afzonderlijke beleidskeuzen betreffen, worden in de paragrafen hierna samengevat. In algemene zin worden door veel insprekers twee onevenwichtigheden in de gemaakte beleidskeuzen gesignaleerd. Ten eerste gaan het om het evenwicht tussen ruimte voor de natuur en ruimte voor menselijke activiteiten. Ten tweede om de beperkingen die enerzijds aan kleinschalig, en anderzijds aan grootschalig gebruik worden gesteld. Een derde algemene punt van kritiek inzake de beleidskeuzen is het ontbreken van aandacht voor de cumulatie van de effecten van allerlei vormen van menselijk medegebruik.

Even wicht t ussen nat uur en menselijke activiteiten Veel insprekers36 vinden dat de nadruk in de beleidskeuzen te eenzijdig is gericht op de functie van de Waddenzee als natuurgebied. Menselijke activiteiten worden volgens deze insprekers te veel beperkt, waardoor het ontwikkelingsperspectief, waarin ook ruimte is voor duurzame ontwikkeling op sociaal-economisch en toeristisch-recreatief terrein, volgens hen niet gerealiseerd kan worden. Diverse insprekers stellen dat dit beleid niet in overeenstemming is met de Verklaring van Stade, waarin is aangegeven dat natuurbescherming op lange termijn niet mag leiden tot achteruitgang van de sociaal-economische omstandigheden voor de bewoners van het samenwerkingsgebied. Om welke beperkingen het gaat, wordt in het vervolg van dit hoofdstuk ingegaan. Andere insprekers, met name de milieu- en natuurorganisaties37, zijn het er wel mee eens dat er in de beleidskeuzen vergaande beperkingen worden gesteld aan het medegebruik van de Waddenzee voor menselijke activiteiten. Deze insprekers vinden dat op specifieke punten meer beperkingen aan

36

37

(34) R. Hovestad, (41) P. Standaart, (46) Gemeente Wieringen, (47) Sporthotel Nieuw Breda, (49) Tessel Air, (51) Nationale Havenraad, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (94) Vereniging van Waddenzeegemeenten, (111) Gemeente Harlingen, (121) Gemeente Texel, (130) Gemeente het Bildt, (131) Gemeente Delfzijl, (133) Island Aerial Work, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (161) KvK Groningen c.s., (165) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (217) M. Plaastman-Brak, (223) VNO-NCW c.s., (224) Gemeente Eemsmond (53) Milieufederatie Groningen c.s., ( 1 36) Vereniging Natuurmonumenten, ( 1 56) Waddenvereniging c.s., (158) Avifauna Groningen, (174) Staatsbosbeheer, (185) Friese Milieu Federatie, (186) Stichting Landschapszorg Wieringen, (232) Werkgroep Vlieland


35

bepaalde vormen van gebruik zouden moeten worden gesteld. Hierop wordt in de volgende paragrafen van deze samenvatting uitgebreider ingegaan.

Kleinschalig versus grootschalig gebruik De tweede onevenwichtigheid wordt behalve door de natuurbeschermingsorganisaties ook opgemerkt door de gebruikers en bewoners38 van het waddengebied. Het gaat hierbij om de constatering dat in de pkb bepaalde kleinschalige activiteiten (recreatie, (garnalen-)visserij, handmatige pierenwinning) onevenredig worden beperkt in vergelijking tot bepaalde grootschalige activiteiten zoals militair gebruik, windenergie en schelpdiervisserij. Dit terwijl de kleinschalige activiteiten een lokaal en regionaal belang hebben, al van oudsher door de lokale bevolking worden ondernomen en volgens deze insprekers passen binnen de hoofddoelstelling voor de Waddenzee. Het beperken van de mogelijkheden voor kleinschalig gebruik is niet in overeenstemming met de Verklaring van Stade, zo stellen diverse insprekers. De militaire activiteiten en het voornemen van de provincies om een windmolenpark langs de afsluitdijk te realiseren hebben een grootschalig karakter, vertegenwoordigen een rijks- en geen regionaal belang en passen niet binnen de hoofddoelstelling voor de Waddenzee. Diverse insprekers merken op dat het toestaan van dergelijke grootschalige activiteiten het draagvlak voor het beperken van kleinschalige activiteiten bij de lokale bevolking ondermijnt. Het LOICZ39 geeft als voorbeeld de vergelijking tussen beperkingen die nabij de Vliehors enerzijds worden gesteld aan de garnalenvisserij en de ruimte die ter plaatse anderzijds aan militair gebruik wordt gegeven. Cumulatie Een aantal milieuorganisaties40 wijst op het belang van aandacht voor cumulatie van effecten van allerlei verschillende vormen van menselijk medegebruik. Door voor elke activiteit afzonderlijk beleid te formuleren, zou het overzicht op het totaaleffect uit het oog kunnen worden verloren. Men vindt de pkb juist een geschikt instrument voor integratie. Daartoe zou de interactie tussen de activiteiten en hun gevolgen in beeld moeten worden gebracht, waarop vervolgens het beleid zou kunnen worden gebaseerd, zo stellen de milieuorganisaties.

Bestaande activiteiten Natuur- en milieuorganisaties41 zijn van mening dat de bestaande activiteiten in de Waddenzee mogelijk significante gevolgen heb-

38

39 40 41

36

(41) P. Standaart, (47) Sporthotel Nieuw Breda, (48) Internationaal Paracentrum Texel, (49) Tessel Air, (54) Luchtvaartterrien Texel, (62) Wadvaarders, (70) Visserijbedrijf Boom, (80) Texels belang, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (117) PVDA Ameland, (122) Gemeente Ameland, (123) Natuur en Mens Texel, (124) K.J.R. Hofker, (125) M.B. Boon-Hoedemaker, (133) Island Aerial Work, (134) Stichting Antonov Nederland, (139) Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties, (146) Schippers- en watersportvereniging ‘Het wakend oog’, (148) L.J. Knol, (156) Waddenvereniging c.s., (164) Fractie Ameland ‘82, (170) J. Eelman c.s., (171) P.H. Eeelman c.s., (172) H. Carette, (177) G.H. Beunk, (180) N.R. Schrumee-Langeveld, (187) M.C. Drijver, (191) P.H. Eelman c.s., (193) J. Meerkerk c.s., (205) VVD Afdeling Ameland, (208) Van Essen Vliegservice, (210) Vogelwerkgroep Texel, (215) B. Oostra c.s, (216) P.G. Schoorl, (221) Werkgroep Geïntegreerde Visserij, (231) KvK Noordwest-Holland, (234) Watersportvereniging ‘Texel’ c.s. (166) Land Ocean Interactions in the Coastal Zone (53) Milieufederatie Groningen c.s., (185) Friese Milieu Federatie (156) Waddenvereniging c.s, (160) Vogelbescherming


ben voor de wezenlijke kenmerken van de Waddenzee. Dit houdt in dat de in de pkb beschreven bestaande activiteiten en het beleid daarvoor volgens hen getoetst moet worden aan artikel 6 van de Habitatrichtlijn.

3.1 Ruimte voor natuur Nat uurlijke ont wikkeling ecosysteem Natuur- en milieuorganisaties, de waddenprovincies, de waddeneilanden en een Friese gemeente42 missen een duidelijk uitgewerkt beleid ten aanzien van de ontwikkeling van een zo natuurlijk mogelijk ecosysteem. Deze organisaties verzoeken dat er aangegeven wordt om welke processen het gaat. Ook vragen zij om cultuurhistorische en waterhuishoudkundige aspecten op te nemen. Tevens vinden deze organisaties dat er in de uitwerking van de ontwikkeling van een zo natuurlijk mogelijk ecosysteem nog aspecten missen, zoals maatregelen voor herstel van Sabellaria riffen, zeegrasvelden en mosselbanken, de gevaren voor de eilanden, de omgang met negatieve beïnvloeding van bestaande unieke natuurwaarden en gevaar voor opkomend zout water. De Vogelwerkgroep Texel43 hoopt dat het beleid voor natuurlijke ontwikkeling van het ecosysteem de voedselbeschikbaarheid van schelpdieretende vogels zal verbeteren. Mede door teruggang van het areaal droogvallende mosselbanken is het huidige voedselaanbod te laag. Texels Belang en de waddenprovincies44 zijn tegen het creëren van natte natuur en de natuurlijke dynamiek van de zee indien dit inhoudt dat in het verleden drooggelegde polders onder water gezet gaan worden en de huidige contouren van de waddeneilanden worden aangetast.

Zoet-zou t overgangen Verschillende organisaties en overheden45 verzoeken om bij het herstel van de zoet-zout gradiënt en voor herstel van natuurwaarden rekening te houden met de huidige functies als landbouw en visserij. Ook wordt gevraagd hoe wordt omgegaan met de betrokken grondeigenaren. Wetterskip Marne-Middelsee46 wijst erop dat het instellen van een brakwaterzone in het IJsselmeer tot onoverkomelijke problemen zal leiden in het waterbeheer op het aangrenzende land van Fryslân met grote gevolgen voor de akkerbouw. Wetterskip Fryslân47 verzoekt om nadere uitleg over hoe en waar de zoet-zout overgangen worden gedacht en aan welk soort waterbeheer wordt gedacht. Vanuit Staatsbosbeheer48 wordt het onderzoek naar de mogelijkheid van meer brakwaterzones onderschreven, mede gezien de huidige knelpunten in het Lauwersmeer.

42

43 44 45

46 47 48

(52) Gemeente Ferwerderadiel, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (147) Werkgroep Landschapszorg Texel, (156) Waddenvereniging c.s., ( 158) Avifauna Groningen, ( 160) Vogelbescherming Nederland, (220) Noord-Hollands Landschap, (228) Stichting Het Groninger Landschap (80) Texels Belang, (141) Stuurgroep Waddenprovincies (210) Vogelwerkgroep Texel (52) Gemeente Ferwerderadiel, (57) LTO Nederland, (80) Texels Belang, (88) Productschap Vis, (130) Gemeente het Bildt, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (138) NLTO Afdeling Dongeradeel, (142) Federatie Particulier Grondbezit c.s., (181) Gemeente Reimerswaal c.s. (33) Wetterskip Marne-Middelsee (212) Werkgroep Geïntegreerde Visserij (174) Staatsbosbeheer


37

Water-, bodem- en lucht kwaliteit Een politieke partij op Texel49 verzoekt om de gevolgen van het landelijk waterkwaliteits- en Noordzeebeleid te verduidelijken. Men vraagt zich af wat voor gevolgen dit beleid heeft voor Texelse activiteiten, zoals het uitmalen van overtollig water, en voor de kleinschalige landbouw, de visserijsector, de recreatieve sector en de dienstensector. De Gemeente Dongeradeel verzoekt specifiek om een verbod op opslag van radioactief en/of toxicologisch afval in zoutkoepels in de ondergrond van de Waddenzee en het waddengebied50. Verschillende sprekers51 vinden vervuiling van de Waddenzee vanuit rivieren (verontreinigd water door lozingen en diffuse bronnen, aanvoer van vervuild sediment) en vervoer van gevaarlijke stoffen over zee een groot gevaar voor het ecosysteem. Zij verzoeken om aanscherping van beleid tegen deze verontreinigingsbronnen en handhaving van waterkwaliteitsnormen. De Waddenvereniging en de Stichting Waterpakt vinden dat er in de pkb een keiharde garantie opgenomen moet worden dat de streefwaarden voor waterkwaliteit in 2010 voor alle stoffen worden gerealiseerd. Tevens is volgens deze organisaties en verschillende andere insprekers52 een verbod noodzakelijk op lozing van alle stoffen waarvan de effecten op het milieu niet bekend zijn (voorzorgsprincipe), is een extra impuls nodig om de diffuse bronnen aan te pakken, moeten baggeractiviteiten en het storten van baggerspecie zo snel mogelijk getoetst worden op basis van ecologische doelstellingen, moeten de uitgangspunten voor de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water worden benoemd en moet de plaatselijke overheid verplicht worden de feitelijke lozingen en maatregelen en de toestand van water- bodem en luchtkwaliteit in een jaarverslag aan te geven. Noord-Nederlandse bedrijven en havens53 zijn het er niet mee eens wanneer voor de wateren bodemkwaliteit voor noord-Nederland afwijkende normen worden ingevoerd. Zij geven aan dat de grootste vervuiling van de Waddenzee niet wordt veroorzaakt door de noordelijke economie, maar dat deze van buitenaf via de grote rivieren en de Noordzee wordt aangevoerd. In aanvulling hierop is de Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens54 van mening dat mariene specie, die niet of nauwelijks is beïnvloed door aanvullende verontreinigingen, zonder meer in zee kan worden teruggebracht.

49 50 51

52

53

54

38

(80) Texels Belang (119) Gemeente Dongeradeel (52) Gemeente Ferwerderadiel, (76) Cocksdorper KustZeilvereniging, ( 1 56) Waddenvereniging c.s., (158) Avifauna Groningen, (160) Vogelbescherming Nederland, (220) Noord-Hollands Landschap, (181) Gemeente Reimerswaal c.s., (184) Stichting Waterpakt (52) Gemeente Ferwerderadiel, (156) Waddenvereniging c.s., (158) Avifauna Groningen, (160) Vogelbescherming Nederland, (184) Stichting Waterpakt, (220) Noord-Hollands Landschap (51) Nationale Havenraad, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (161) KvK Groningen c.s., (165) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (223) VNO-NCW c.s. (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens


3.2 Ruimte voor menselijke activiteiten a. Gesloten gebieden

Openstellingsbeleid Avifauna Groningen55 pleit er voor om het hele plangebied, inclusief de kwelders en de eilanden, aan te wijzen als gesloten gebied. Openstelling van gebieden kan vervolgens alleen dan plaatsvinden als er met zekerheid is vastgesteld dat er geen significante gevolgen zijn voor vogels, zo stelt Avifauna Groningen. Onder verwijzing naar artikel 6 van de Habitatrichtlijn stelt de natuurbeschermingsorganisatie dat de beslissing tot openstelling een plan is met mogelijk significante gevolgen voor vogels, en dat artikel 6 hierop dus van toepassing is.

Recreanten Recreanten, bedrijven die zich met recreatie bezig houden en hun organisaties56 geven aan het beleid inzake de ‘artikel 17’ gebieden (deze zijn het gehele jaar of een deel daarvan op grond van de Natuurbeschermingswet gesloten) discutabel te vinden. De doelstelling, ‘een levensvatbare populatie zeehonden’, is ondertussen gehaald, zo stellen zij, en pleiten voor een gefaseerde openstelling waarbij met minimale aantallen zeehonden als criterium voor sluiting van gebieden gewerkt zou kunnen worden. Volgens deze insprekers is de invloed van afsluiting op de groei van de populatie onduidelijk in vergelijking tot andere factoren zoals ziekte en vervuiling. Meerdere watersportverenigingen57 zijn van mening dat met het oog op de gunstige ontwikkeling van de zeehondenpopulatie verkleining en beperking van de artikel 17 gebieden overwogen moet worden. Zij stellen dat het tijd is om te verkennen of er andere instrumenten zijn (verantwoord varen bijvoorbeeld) dan het afsluiten van natuurgebieden voor de mens en vragen regionale overheden om samen met de gebruikers een dergelijke verkenning te entameren.

Visserij Ook de visserijsector en gemeente De Marne maken bezwaar tegen het voorgestelde artikel 17-beleid58. Onder verwijzing naar de recent verleende Natuurbeschermingswetvergunning stellen de visserijsector en individuele garnalenvissers59 niet te begrijpen waarom garnalenvissers geconfronteerd worden met extra gesloten gebieden. De garnalenvisserij hoort volgens de 55 56

57

58

59

(158) Avifauna Groningen (42) Catamaran Club Ameland, (59) Watersportvereniging Lytje pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (68) Watersportvereniging Helder-Willemsoord-Nieuwediep, (74) Zeilcharter Mars, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (92) Watersportberaad, (95) Vereniging voor Beroepschartervaart, (109) Zeilklipper Risdam, (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (137) Z.V. Neptunes, (144) Van der Zel Zeilcharters, (146) Schippers- en watersportvereniging ‘Het Wakend Oog’, (167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (173) V.o.f. Altijd Wadt, (178) Scouting Nederland, ( 179) Zeelandia Charters, (182) Frima Boatcharters, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser (42) Catamaran Club Ameland, (44) Marine Watersportvereniging, (139) Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties, (200) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen c.s (10) Nederlandse Vissersbond, (65) Nederlandse Bond van Garnalen Kustvissers, (69) Visafslag Lauwersoog c.s., (88) Productschap Vis, ( 106) Gemeente De Marne, (22 1) Werkgroep Geïntegreerde Visserij (2) J. Rispens, ( 1 0) Nederlandse Vissersbond, (55), V.o.f. van Nouhuys-India, (88) Productschap Vis, (154) V. Lukkien, (180) N. Schrumee-Langeveld


39

Vissersbond en het Productschap Vis in elk geval niet bij de menselijke activiteiten met onomkeerbare gevolgen. Het gelijkheidsbeginsel zou niet op de garnalenvissers van toepassing moeten zijn, omdat er geen sprake is van verstoring door hen, zo wordt gesteld. De Vissersbond en het Productschap Vis vragen de overheid aan te geven in welke gevallen en waar sprake is geweest van verstoring. Ook de Nederlandse Bond van Garnalen Kustvissers heeft bezwaar tegen het toepassen van het gelijkheidsbeginsel omdat de recreatie en de garnalenvisserij volgens deze organisatie ongelijke grootheden zijn. Vriend en vijand was het er volgens de Bond bij de instelling van de artikel 17 gebieden over eens dat deze activiteit geen noemenswaardige schade aan het gebied toebracht. Ondanks het feit dat de visserij in de artikel 17 gebieden gewoon doorging, bleek ook de zeehondenstand zich daar sterk te herstellen. De Bond had gezien het herstel van de zeehondenstand gehoopt op een gefaseerde openstelling van de artikel 17 gebieden, onder voorwaarden en met een goede monitoring. De Waddenvereniging stelt dat er op dit moment nauwelijks aanwijzingen zijn dat de garnalenvisserij zorgt voor grote verstoring van vogels of zeehonden. Ook zij acht de maatregel om garnalenvisserij niet toe te staan in artikel 17 gebieden buiten proportie. De Werkgroep geïntegreerde visserij stelt dat de garnalenvisserij door beheerders en beschermers van de Waddenzee wordt beschouwd als passend binnen de grenzen die het ecosysteem stelt. Zij merkt op dat er geen onderzoeksgegevens bekend zijn die wijzen op schadelijke effecten. De Visafslag Lauwersoog maakt mede namens enkele gelieerde bedrijven eveneens bezwaar tegen het afsluiten van de artikel 17 gebieden voor de garnalenvissers en wijst daarbij op de historische rechten van deze kleinschalige vorm van visserij. De gemeente De Marne noemt het verbod prematuur omdat het vooruitloopt op eventuele uitkomsten van onderzoek in trilateraal verband naar de effecten van de garnalenvisserij in de Waddenzee. De gemeente vraagt om passende maatregelen om de negatieve gevolgen voor de werkgelegenheid op te vangen. Het weren van alle visvaartuigen uit artikel 17 gebieden is volgens de Werkgroep geïntegreerde visserij niet onderbouwd. Vanouds is hier de sleepnetvisserij toegestaan, omdat deze visserij als niet verstorend voor zeehonden wordt beschouwd. Volgens de werkgroep zijn van deze vorm van visserij geen schadelijke effecten bekend. Deze stelt verder dat de maatregelen een sterk negatief effect hebben op het draagvlak onder vissers voor maatregelen ten behoeve van integraal beheer van de Waddenzee. Juist deze kleine kustvissers bezitten de creativiteit die in de pkb wordt gevraagd voor het inpassen van de visserij in het beheer van de Waddenzee, zo stelt de werkgroep. b. Inpolderingen De voorgenomen beleidskeuze van het kabinet om geen concessies te verlenen voor inpolderingen van (delen van) de Waddenzee heeft geen aanleiding gegeven tot schriftelijke inspraakreacties.

40


c. Veiligheid Natuur- en milieuorganisaties60 vinden dat de pkb duidelijker richting moet geven aan het noodzakelijke onderzoek naar de uitwerking van klimaatveranderingen en zeespiegelstijgingen in het waddengebied, op de korte en lange termijn. Stichting Waterpakt geeft daarbij aan dat de prognose voor de zeespiegelstijging 80 cm per eeuw is in plaats van 60 cm, zoals aangeeven in de pkb. De natuuren milieuorganisaties noemen het waarborgen van de veiligheid van de bewoners in het waddengebied een belangrijk punt. Volgens de organisaties moet daarbij echter duidelijker worden aangegeven, dat menselijke ingrepen die op die waarborging zijn gericht aan de afwegingscriteria moeten voldoen. Volgens Wetterskip Fryslân61 moet de pkb ook aangegeven wat de consequenties zijn van de zeespiegelstijging en de bodemdaling voor de waterafvoer en voor de dijken. Tevens zou de pkb, volgens het wetterskip expliciet kunnen aangeven dat ‘beveiliging tegen overstromingen’ een mogelijke reden is om havendammen aan te passen. Het wetterskip geeft aan dat havendammen een reducerende werking hebben op de golfaanval, waardoor de waterkering minder wordt belast. d. Scheepvaart

Vaardiepte en vaargeulen Diverse belanghebbenden62 vinden het niet wenselijk dat de pkb diepgangen en vaardieptes die in 1993 gangbaar waren als norm hanteert. Het beleid werkt dus, aan het einde van de looptijd van de pkb, met normen die dan 20 jaar oud zijn, zo stellen meerdere insprekers uit de sector. Zij geven aan dat dit slecht is voor de concurrentiepositie van de Nederlandse Waddenzeehavens ten opzichte van de buitenlandse havens in het Waddenzeegebied die aan dieper water zijn gelegen. Vertegenwoordigers van de werkgevers en havens in de regio melden dat de scheepvaart niet stil blijft staan en dat afmeting en diepgang van schepen zullen blijven toenemen. Ook moderne schepen moeten volgens hen toegang tot de havens hebben en niet alleen, op een bepaald moment, oudere typen schepen. De Regionale Commissie voor de Noordelijke Zeehavens relateert deze opmerkingen aan prognoses inzake de ontwikkelingen van goederenstromen via Nederland naar en vanuit het achterland. Verschillende vissers hebben al besloten hun waar elders dan in Lauwersoog aan land te brengen in verband met de verzanding, zo meldt de gemeente De Marne en vraagt daarom eveneens om het op peil houden van de vaardiepte. Inzake het verdiepen van de vaargeul ‘De Boontjes’ stellen belanghebbenden van de visserijsector63 dat zij geen voorstander zijn van verdere uitdieping van 60

61 62

63

(156) Waddenvereniging c.s., (158) Avifauna Groningen, (160) Vogelbescherming Nederland, (184) Stichting Waterpakt (212) Werkgroep Geïntegreerde Visserij (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens,( 106) Gemeente De Marne, ( 120) Gemeente Den Helder, ( 1 6 1 ) KvK Groningen c.s., (209) Frisia Zout, (2 1 4) Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog (88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s.


41

deze geul omdat dit zal resulteren in een verlies van een belangrijk mosselzaadgebied.

Vaarrou tes Het beperken van de oost-westroute over de wantijen stuit op bezwaar van recreantenverenigingen64 De opmerking wordt gemaakt dat gezien het karakter van de wadden het wantij buiten perioden met hoog water niet bevaarbaar is en het dus gaat om een ‘loze’ maatregel. Om verstoringen te beperken zou de doorvaart beperkt kunnen worden tot de periode rond hoogwater. Diverse insprekers65 vragen om de vaarroute van Nes naar de Noordzee aan te wijzen als hoofdroute of om ontheffing te geven van de maximum vaarsnelheid, zodat Ameland ook, net als de andere eilanden een ‘snelle’ verbinding met de Noordzee krijgt. Door zo’n route te creëren via het Molengat en het Westgat vindt, volgens de exploitant van de jachthaven te Nes, geen enkele verstoring plaats van natuurlijke waarden.

Calamiteiten en veiligheid Gezien de grote mogelijke gevolgen van ongelukken met het transport van gevaarlijk en/of verontreinigende stoffen voor het ecosysteem en voor de vis-, schaal- en schelpdierbestanden in het bijzonder, pleiten diverse insprekers66 voor een reeks van maatregelen. Genoemd worden de opstelling van een goed werkend en uitgevoerd calamiteitenplan, het noordwaarts verschuiven van het verkeersscheidingsstelsel boven de eilanden, het in trilateraal verband aanwijzen van de Waddenzee als ‘Particularly Sensitive Sea Area’ (PSSA), aanscherping van de loodsplicht, het instandhouden van een loodsenorganisatie, een internationaal gecoördineerd scheepvaartbegeleidingssysteem en de beschikbaarheid van voldoende calamiteitenbestrijdingsmaterieel. e. Burgerluchtvaart Veel insprekers, zowel burgers als organisaties uit de kleine luchtvaart, maken bezwaar tegen de beperkingen die in pkb deel 1 zijn opgenomen voor de (kleine) burgerluchtvaart. Er wordt bezwaar gemaakt tegen de beperkingen voor ultralichte vliegtuigen en reclamevluchten, tegen de minimale vlieghoogte van

64

65

66

42

(42) Catamaran Club Ameland, (44) Marine Watersportvereniging, (59) Watersportvereniging Lytje pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (68) Watersportvereniging Helder-Willemsoord-Nieuwediep, (74) Zeilcharter Mars, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (109) Zeilklipper Risdam, (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (137) Z.V. Neptunes, (144) Van der Zel Zeilcharters, (146) Schippers- en watersportvereniging ‘Het Wakend Oog’, ( 167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (173) V.o.f. Altijd Wadt, (178) Scouting Nederland, (179) Zeelandia Charters, ( 182) Frima Boatcharters, ( 192) Watersportvereniging Lauwerszee, (200) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen c.s, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, ( 122) Gemeente Ameland, (200) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (2 1 9) Stichting Jachthaven ‘t Leije Gat (37) J.A. Kiewied, (88) Productschap Vis, (102) Fryske Feriening Foar Fjildbiology, (156) Waddenvereniging c.s., (158) Avifauna Groningen, (160) Vogelbescherming Nederland, (181) Gemeente Reimerswaal c.s., (196) J.C. Booij


450 meter en tegen het beperken van de groeimogelijheden van de vliegvelden in het waddengebied.

Het belang en de ruimte voor de burgerlucht vaart Vanuit de recreatieve sector67 wordt gewezen op de negatieve gevolgen van de voorgestelde beperkingen voor het toerisme op Texel, zoals het zweefvliegen en een aantal aan het vliegveld gekoppelde activiteiten, zoals het museum en de horeca. Verschillende insprekers68 wijzen op het belang van het behoud van (helikopter)vluchten voor medische en hulpverleningsdoeleinden. Zij gaan er van uit dat de ‘expliciet benoemde omstandigheden’, die in pkb deel 1 worden genoemd, voor dit soort vluchten gelden. Een aantal insprekers69, veelal organisaties uit de luchtvaartsector en daaraan gelieerde activiteiten, vindt dat er sprake is van een ‘ongelijke behandeling’ van de burgerluchtvaart ten opzichte van met name de militaire luchtvaart, maar ook ten opzichte van de luchtvaart voor natuurwetenschappelijke doelen. In zijn algemeenheid hebben de insprekers het gevoel dat aan de (kleine) burgerluchtvaart allerlei beperkingen worden opgelegd, terwijl de militaire luchtvaart en in zekere zin ook de luchtvaart voor wetenschappelijke doelen ‘ongemoeid’ worden gelaten. De insprekers vinden dit tegenstrijdig en ongeloofwaardig. Bovendien wordt aangegeven70 dat de beperkingen voor de kleine burgerluchtvaart onvoldoende zijn onderbouwd en dat onvoldoende rekening wordt gehouden met (milieu)maatregelen die al zijn uitgevoerd. Bij dit laatste wordt specifiek gewezen op de per 1 januari 2000 gewijzigde geluidcontour van 50 naar 47 bkl (de zogenaamde ‘min 3-bkl-operatie’). Verschillende insprekers71, waaronder enkele burgers en natuuren milieuorganisaties, bepleiten een verdere aanscherping van de regels voor de burgerluchtvaart. Er worden verschillende maatregelen genoemd zoals een verscherpt beleid ten aanzien van de vlieghoogte van helikopters, uitbreiding van het vliegverbod voor ulv’s aan de randen van het wad, een tracéwijziging van de huidige corridors die over en langs vogelrijke gebieden lopen, een vliegverbod voor sportvliegtuigen boven hoogwatervluchtplaatsen en een algeheel vliegverbod voor het gehele waddengebied.

Ult ra lichte v liegt uigen (ulv) Verschillende individuele insprekers en organisaties uit de kleine luchtvaart72 spreken zich uit tegen het verbod op het gebruik van ultra lichte vliegtuigen boven de Waddenzee, de eilanden en het overige waddengebied, met uitzondering van het landgedeelte van de vaste67 68

69

70

71

(176) Vliegveld Restaurant Texel, (188) Zweefvliegclub Texel, (201) Luchtvaartmuseum Texel (38) Stichting Ronde om Texel, ( 11 9) Gemeente Dongeradeel, ( 1 4 1 ) Stuurgroep Waddenprovincies, ( 156) Waddenvereniging c.s., ( 198) Nederlandse Vereniging voor Luchthavens (59) Watersportvereniging Lytje Pole, (176) Vliegveld Restaurant Texel, (177) G.H. Beunk, (188) Zweefvliegclub Texel, (198) Nederlandse Vereniging voor Luchthavens, (199) Texel International Ariport Holland, (201) Luchtvaartmuseum Texel (54) Luchtvaartterrein Texel, (198) Nederlandse Vereniging voor Luchthavens, (199) Texel International Ariport Holland (31) J.A.E. Paternostre, (73) Stichting Luchtvaarthinder, (156) Waddenvereniging c.s., (225) L. Hofstee, (228) Stichting Het Groninger Landschap


43

landgemeenten. Vaak wordt hierbij gewezen op het feit dat de ultra lichte vliegtuigen tot de stilste vliegtuigen van Nederland behoren. Men is van mening dat het verbod op grond hiervan dient te worden geschrapt. Door een aantal insprekers73 wordt gewezen op de onjuiste motivatie voor het in de pkb opgenomen verbod. Beide aangehaalde motieven zijn volgens de insprekers onjuist: aangegeven wordt dat er wel een minimale vlieghoogte voor ulv’s van toepassing is en dat door de beperkte geluidemissie er geen sprake is van een verstorende werking op fauna. Natuur- en milieuorganisaties74 pleiten voor een verdere aanscherping van het pkb-beleid ten aanzien van de ulv’s. De uitzondering voor het landgedeelte van de vastelandgemeenten wordt ongewenst geacht.

Afstemming met het SRKL en het Trilaterale Waddenzeeplan Een aantal insprekers75 wijst op de tegenstrijdige beleidskeuzen tussen de kabinetsvoornemens voor de PKB Derde Nota Waddenzee en de PKB Structuurschema Regionale en Kleine Luchtvaart (SRKL). In het SRKL wordt volgens de insprekers juist gepleit voor een substitutie van geluidmakende vliegtuigen door ulv’s. De insprekers zijn van mening dat het beleidsvoornemen in de pkb Waddenzee hiermee niet spoort en dat de pkb Waddenzee bovendien niet het juiste instrument is om dit soort zaken te regelen. Ook wijst een aantal insprekers op een tegenstrijdigheid met het Trilaterale Waddenzee Plan76. In dit plan is voor het vliegen met ulv’s een verbod opgenomen voor het samenwerkingsgebied, in afwachting van nationale regelgeving. Aangegeven wordt dat er inmiddels nationale regelgeving van toepassing is, waardoor het verbod voor ulv’s in de pkb niet in overeenstemming is met het gestelde in het ‘Trilaterale Waddenzee Plan’.

Vlieghoogte Een aantal insprekers, voornamelijk organisaties uit de luchtvaartsector, gaat in op de minimum vlieghoogte van 450 meter. Verschillende malen wordt aangegeven77 dat de vlieghoogte boven de waddeneilanden (450 meter) onjuist is; dit zou 150 meter moeten zijn. Daarbij wordt ook de vraag gesteld of een verhoging van de vlieghoogte van 150 naar 450 meter wel een vermindering van de geluidsoverlast tot gevolg heeft. Bovendien wijst een aan72

73

74 75 76

77

44

(8) C. van Meygaarden, (12) N.A. Hebels, (13) W. de Jong, (14) H.J. Meinders, (15) S. Driest, (16) H. Wieringa, (17) P.C. Jansen, (18) O. van der Heide, (19) M.J. v.d. Deen, (20) S. Hoekzema, (21) H. Hoekzema, (22) H. Halman, (23) R. de Lange, (24) A. Elevelt, (25) P. Schoon, (26) J.M. Reinders, (27) L. Jalving, (28) L. Bakker, (29) J.A.M. Hulek, (30) M.J. v.d. Deen-Mol, (31) J.A.E. Paternostre, (34) R. Hovestad, (54) Luchtvaartterrein Texel N.V., (175) KNVVL-Afdeling Ultralight Vliegen, (198) Nederlandse Vereniging voor Luchthavens, (199) Texel International Airport, (229) KNVL c.s. (8) C. van Meygaarden, (12) N.A. Hebels, (13) W. de Jong, (14) H.J. Meinders, (15) S. Driest, (16) H. Wieringa, (17) P.C. Jansen, (18) O. van der Heide, (19) M.J. v.d. Deen, (20) S. Hoeksema, (21) H. Hoekzema, (22) H. Halman, (23) R. de Lange, (24) A. Elevelt, (25) P. Schoon, (26) J.M. Reinders, (27) L. Jalving, (28) L. Bakker, (29) J.A.M. Hulek, (30) M.J. v.d. Deen-Mol (156) Waddenvereniging c.s., (228) Stichting Het Groninger Landschap (198) Nederlandse Vereniging voor Luchthavens, (199) Texel International Airport Holland (41) P. Standaart, (47) Sporthotel Nieuw Breda, (48) Internationaal Paracentrum Texel, (49) Tessel Air, (180) N.R. Schrumee-Langeveld (31) J.A.E. Paternostre, (47) Sporthotel Nieuw Breda, (54) Luchtvaartterrein Texel, (73) Stichting Luchtvaarthinder Afdelding Texel, (198) Nederlandse Vereniging voor Luchthavens, (199) Texel International Airport Holland.


tal insprekers78 op de afwijkende minimum vlieghoogte (300 meter) voor de militaire luchtvaart. Gevreesd wordt79 dat het aanhouden van de minimumhoogte van 450 meter zal leiden tot onevenredige nadelen voor de vliegvelden Texel en Ameland. Tenslotte wordt gevraagd80 om een ontheffing op de minimum vlieghoogte voor helikopters tijdens de ‘Ronde van Texel’. Andere insprekers81, waaronder natuuren milieuorganisaties, pleiten voor een (verdere) beperking van de effecten en de overlast van het laagvliegen in het hele waddengebied. De natuuren milieuorganisaties noemen het schrappen van de minimumvlieghoogte voor helikopters, noodvluchten uitgezonderd, een ernstige verslechtering.

Vliegvelden Het kabinetsvoorstel om in het waddengebied de groeimogelijkheden voor de bestaande luchthavens te beperken en om de aanleg van nieuwe luchthavens te verbieden, leidt tot verdeelde reacties. Verschillende insprekers82 uit de luchtvaartsector, de recreatiesector, maar ook de waddeneilanden benadrukken het belang van de huidige luchthavens in het waddengebied. Gevreesd wordt dat de pkb het economisch draagvlak en de recreatieve functie van deze luchthavens alsook de daaraan gekoppelde voorzieningen ernstig belemmert. Ook daarbij wordt opgemerkt dat die beleidskeuze in contrast staat met de (ruimte voor) militaire luchtvaartactiviteiten. De Nederlandse vereniging voor luchthavens vindt dat de functie van de luchthavens op Texel en Ameland voor de bereikbaarheid van de eilanden en voor het bieden van noodhulp bij calamiteiten meer aandacht moet krijgen. Aangegeven wordt dat de luchthavens om die reden moeten worden opgenomen bij de beschrijving van de ontsluitingsstructuur van de eilanden en niet slechts de (langzame) veerverbindingen. Andere insprekers83 pleiten juist voor een verdere beperking van de vliegvelden. De Stichting Landschapszorg Wieringen pleit ervoor de vliegvelden uitsluitend voor noodgevallen te gebruiken. De Friese Milieufederatie pleit voor een opheffing van vliegveld Ameland. Handhaving van dit vliegveld is volgens haar in strijd met de hoofddoelstelling van de pkb. f. Offshore-installaties De waddeneilanden, de gemeente Den Helder en verschillende organisaties uit het bedrijfsleven84 maken bezwaar tegen de beslissing van wezenlijk belang in pkb deel 1 om het parkeren van booreilanden en andere offshoreinstallaties in de Waddenzee voor de nieuwe planperiode te verbieden. 78 79

80 81

82

83 84

(80) Texels Belang, (133) Island Aerial Work, (134) Stichting Antonov Nederland (41) P. Standaart, (47) Sporthotel Nieuw Breda, (48) Internationaal Paracentrum Texel, (49) Tessel Air, (180) N.R. Schrumee-Langeveld (38) Stichting Ronde om Texel (31) J.A.E. Paternostre, (156) Waddenvereniging c.s., (174) Staatsbosbeheer, (228) Stichting Het Groninger Landschap (39) Stichting Vrienden van de Vlijt, (54) Luchtvaartterrein Texel, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (176) Vliegveld Restaurant Texel, (198) Nederlandse Vereniging van Luchthavens, (231) KvK Noordwest-Holland (185) Friese Milieu Federatie, (186) Stichting Landschapszorg Wieringen (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, ( 120) Gemeente Den Helder, ( 183)International Association of Drilling Contractors, (231) KvK Noordwest-Holland


45

Aangegeven wordt dat het parkeren van boortorens in de Waddenzee, door het tijdelijke karakter ervan, niet leidt tot ‘aantasting’ van de ecologische en landschappelijke waarden, maar daarentegen wel van economisch levensbelang is voor de offshore-industrie in Den Helder. De insprekers hebben geen bezwaar tegen het handhaven van de huidige locatie voor boorplatforms tussen Texel en Den Helder of vragen daar juist expliciet om. De offshore-industrie is bovendien van mening dat er geen goede alternatieve locatie denkbaar is. De gemeente Den Helder heeft bezwaren tegen het stallen van boorplatforms in de haven van Den Helder, als mogelijk alternatief voor deze locatie. De gemeente merkt op dat één boorplatform al eenderde van de beschikbare kaderuimte in beslag neemt, terwijl er tijdens de stalling geen werkzaamheden worden uitgevoerd hetgeen ten koste gaat van de werkgelegenheid. Ook het bedrijfsleven geeft aan dat de ruimte in de haven van Den Helder te beperkt is en stelt dat een alternatieve locatie noodzakelijk is in de nabijheid van het voor de opsporing en winning van diepe delfstoffen belangrijke delen van het continentaal plat. De waddenprovincies85 zijn akkoord met het parkeerverbod van offshoreinstallaties in de Waddenzee, maar vragen tevens aandacht voor het belang van de offshore-industrie in Den Helder. Met het oog op dit belang verzoeken zij het kabinet zo spoedig mogelijk te beginnen met het onderzoek naar alternatieve locaties, zoals aangekondigd in deel 1 van de pkb. g. Kabels en buisleidingen De reacties op de voorgenomen beleidskeuzen van het kabinet voor de aanleg van kabels en buisleidingen zijn divers van herkomst en onderwerp. Met het oog op economische ontwikkelingen vinden insprekers uit het bedrijfsleven86 dat de aanleg van kabels mogelijk moet blijven. Het bedrijfsleven is bovendien van mening dat de nieuwe pkb niet mag leiden tot een heroverweging van reeds vergunde kabels en leidingen, zoals de Nor-Nedkabel. Visserijorganisaties87 doen een dringend beroep op het kabinet om in de pkb aan te geven dat bij de aanleg van kabels en leidingen in alle gevallen wordt aangesloten bij bestaande leidingzones. De visserijsector wijst op de huidige chaos aan leidingen en kabels in de Noordzee en op de bodemverstoring als gevolg van de aanlegwerkzaamheden. Met het oog op de morfologische dynamiek van de Waddenzee, waardoor kabels en leidingen kunnen blootspoelen, wordt het kabinet verzocht om het verplaatsen van hele leidingzones te overwegen indien dit een betere bodemdekking tot gevolg heeft. Daarbij wordt gewezen op de steeds dunnere glasvezelkabels waarvoor een goede gronddekking steeds moeilijker wordt. Verschillende natuur en milieuorganisaties88 geven in een gezamenlijke reactie aan geen moeite te hebben met een beoordeling van geval tot geval voor zover het gaat om de aanleg van nutsleidingen voor de eilanden. Voor de aan-

85 86 87 88

46

(141) Stuurgroep Waddenprovincies (51) Nationale Havenraad, (85) Ned. Elek. Adm.kantoor (10) Nederlandse Vissersbond, (88) Productschap Vis (156) Waddenvereniging c.s.


leg van hoogspanningsleidingen en buisleidingen voor olie en gas is de pkbtekst naar de mening van de organisaties veel te uitnodigend. Zij verzoeken het kabinet om het principiële verbod op olie- en gasaanlandingsbuisleidingen, zoals vastgelegd in de vigerende Nota Waddenzee, te handhaven. h. Haven- en industriegebieden

Positie van de haven- en indust riegebieden in en rond het waddengebied Het voorgenomen kabinetsbeleid ten aanzien van de haven- en industriegebieden in het waddengebied leidt tot verdeelde reacties. Verschillende organisaties uit vooral het bedrijfsleven en een aantal gemeenten89 maken bezwaar tegen de concrete beleidsbeslissing in de ontwerp-pkb dat bestaande haven- en industriegebieden grenzend aan de Waddenzee niet zeewaarts mogen worden uitgebreid en dat, eveneens grenzend aan de Waddenzee, ook geen nieuwe haven- en industriegebieden mogen worden aangelegd. De organisaties en gemeenten geven aan dat het van essentieel belang is voor de sociaal-economische ontwikkeling en de concurrentiepositie van de noordelijke regio’s dat groei van economische activiteiten van deze gebieden mogelijk blijft. Zij merken op dat de ruimte voor landinwaartse uitbreiding in veel gevallen niet of nauwelijks aanwezig is. Verschillende insprekers pleiten voor het instellen van een beperkte zone zeewaarts van de havens, waarin onder voorwaarden economische groei moet kunnen plaatsvinden; vooral indien het gaat om gebieden met beperkte natuurwaarden (zie ook de reacties op ‘gebiedsbegrenzing’ in paragraaf 1.3). Enkele gemeenten en lokale bedrijven90 wijzen specifiek op de belangen van een buitendijkse uitbreiding van de haven van Lauwersoog en de haven van Harlingen. Natuur- en milieuorganisaties91 geven aan juist in te stemmen met de concrete beleidsbeslissing om geen nieuwe (jacht)havens en buitendijkse uitbreiding van bestaande havens toe te staan. De Waddenvereniging noemt de aanwijzing van Eemshaven-Delfzijl en Leeuwarden-Harlingen tot economische kernzone in deel 1 van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening als argument om naast een defensief ook een offensief beleid te voeren ter voorkoming van schade aan de Waddenzee. Tenslotte verzoekt de Waddenvereniging om de concrete beleidsbeslissing aangaande haven- en industriegebieden uit te breiden met de opmerking dat ‘de bestemmingsplannen voor de bedrijfsterreinen binnen de planperiode van de pkb moeten worden geactualiseerd, met de implementatie van het beleid dat bedrijven die bij calamiteiten onherstelbare schade toebrengen aan de natuurlijke waarden van de Waddenzee van vestiging worden uitgesloten’ (KB 17-12-87). 89

90

91

(51) Nationale Havenraad, (69) Visafslag Lauwersoog c.s., (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (106) Gemeente De Marne, (111) Gemeente Harlingen, (119) Gemeente Dongeradeel, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (161) KvK Groningen c.s., (209) Frisia Zout, (223) VNO-NCW c.s., (224) Gemeente Eemsmond, (227) Subcommissie Noord van de Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening (69) Visafslag Lauwersoog c.s., (106) Gemeente De Marne, (111) Gemeente Harlingen, (119) Gemeente Dongeradeel, (209) Frisia Zout (53) Milieufederatie Groningen c.s., ( 1 56) Waddenvereniging c.s., ( 1 86) Stichting Landschapszorg Wieringen, (228) Stichting Het Groninger Landschap


47

Afstemming met andere rijksnota’s Verschillende insprekers, waaronder de waddenprovincies en belangenorganisaties uit de havensector en het bedrijfsleven92 wijzen op het belang van een goede onderlinge afstemming van het ruimtelijk rijksbeleid ten aanzien van de economische ontwikkelingsmogelijkheden voor de noordelijke haven- en industriegebieden in het waddengebied (zie ook de reacties op het voorgestelde beleid ten aanzien van de bebouwing in het waddengebied in de volgende paragraaf ). Naar de mening van de insprekers legt het verbod op uitbreiding van de bestaande of aanleg van nieuwe haven- en industriegebieden in of grenzend aan de Waddenzee beperkingen op aan de uitvoering en de doorwerking van het beleid uit onder meer de ‘Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening’, het ‘Kompas van het Noorden’ en de ‘Tweede voortgangsnota Zeehavenbeleid’. Ten aanzien van de Vijfde Nota wordt specifiek gedoeld op de beleidskeuze om de internationale positie van het landsdeel Noord binnen de Europese Noordzeeregio te versterken door de ontwikkeling van de ‘Noord-as’ en het bieden van vestigingsmogelijkheden voor havengebonden bedrijven in multimodale overslagcentra. Daarnaast wordt gewezen op de aanwijzing van Leeuwarden-Harlingen en EemsmondDelfzijl als stedelijke netwerken. Dit betekent volgens de waddenprovincies dat binnen deze gebieden bedrijfsvestiging uitdrukkelijk wordt bevorderd en dat de aanleg van nieuwe industrieterreinen, ook in de nabijheid van de Waddenzee, niet zonder meer voor tien jaar uitgesloten kunnen worden. Ten aanzien van het ‘Kompas voor het Noorden’, waarin de ruimtelijkeconomische visie voor de noordelijke provincies is vastgelegd, wordt specifiek gedoeld op de beoogde versterking van de marktsector en het creëren van werkgelegenheid met concrete investeringsprogramma’s om de economische verschillen met de Randstad te verkleinen.

Ballumerbocht en de ‘Teso-haven’ Verschillende insprekers uit Ameland93 verzoeken het kabinet om de Ballumerbocht op te nemen in de pkb als een belangrijke aanvoerhaven voor onder meer zand, grind en bouwmaterialen en als een veilige aanlandingsplaats voor onder meer vissers, de zogenaamde bruine vloot en reddingsboten. Verschillende insprekers94, onder meer uit Texel en Den Helder, verzoeken het kabinet om verplaatsing van de veerhaven (ook wel ‘Teso-haven’ genoemd) uit het centrumgebied van Den Helder mogelijk te maken. Als mogelijke nieuwe locatie wordt het Nieuwe Haventerrein in Den Helder genoemd. Insprekers merken op dat handhaving van de huidige locatie voor de veerhaven in Den Helder, met de veerdienst naar Texel, op termijn niet langer aanvaardbaar is in verband met verkeersproblemen en ruimtegebrek. Belangenorganisaties voor de plaatselijke land- en tuinbouw en bloembollensector in de omgeving van 92

93

94

48

(51) Nationale Havenraad, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (111) Gemeente Harlingen, ( 1 4 1 ) Stuurgroep Waddenprovincies, ( 1 6 1 ) KvK Groningen c.s., ( 1 65) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (223) VNO-NCW c.s., (224) Gemeente Eemsmond, (227) Subcommissie Noord van de Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening (45) Nagtegaal Aannemersbedrijf, (117) PVDA Gemeentefractie Ameland, (205) VVD afdeling Ameland (58) TESO, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (120) Gemeente Den Helder, (121) Gemeente Texel, (231) KvK Noordwest-Holland


Den Helder95 vragen het kabinet kennis te nemen van een alternatief plan voor de verhuizing van de Orion-vliegtuigen van het Marinevliegkamp Valkenburg naar Den Helder. Dit alternatief plan voorziet, naast de aanleg van een nieuwe luchthaven en een nat bedrijventerrein ook in de verplaatsing van de veerhaven naar een ‘ingepolderd stukje Waddenzee’ ten oosten van en direct grenzend aan het Nieuwe Haventerrein. Een enkele inspreker96 maakt op voorhand bezwaar tegen een eventuele verplaatsing van de veerhaven naar het Nieuwe Haventerrein. i. Bebouwing

Formulering van beleid Verschillende insprekers97, waaronder de waddenprovincies en natuuren milieuorganisaties, geven aan dat zij instemmen met het stringent geformuleerde beleid voor bebouwing. De gebruikte formuleringen worden evenwel door enkele insprekers98 ook onduidelijk genoemd. Zo vindt men vindt het gebruik van drie verschillende begrippen, namelijk ‘gebouwen’, ‘bebouwing’ en ‘bouwwerken’ verwarrend en wordt het kabinet gevraagd om daarom alleen het planologische begrip ‘bouwwerken’ te hanteren. Ook wordt gevraagd hoe het begrip ‘aansluitend bij’ moet worden geïnterpreteerd, of er wel of niet hoger dan de zeedijk mag worden gebouwd en hoe het beleid zich verhoudt met de bouwwensen vanuit de mobiele telefonie (antennes). Eén inspreker99 wenst een strakker regime ten aanzien van bebouwing, om zo het langzaam groeiende proces van aantasting en verstening van het open landschap tegen te gaan. Over het algemeen leidt de voorgestelde beleidskeuze ten aanzien van bebouwing echter vooral tot bezwaren.

Geen gebou wen in de Waddenzee Verschillende insprekers 100 maken bezwaar tegen de voorgestelde formulering van het verbod op het oprichten of plaatsen van gebouwen in de Waddenzee. De recreatiesector vraagt het kabinet te verduidelijken dat dit verbod niet van toepassing is op bestaande, nietmilieubelastende bebouwing en behuizing. Daarbij wordt gedoeld op onder meer (de huidige vergunning voor) clubgebouwen voor vis- en zeilverenigingen, die vaak seizoensgebonden en dus tijdelijk van aard zijn. Ook wordt verzocht in het verbod een uitzondering op te nemen voor het oprichten van nieuwe en het uitbreiden van bestaande dergelijke niet-milieubelastende gebouwen of behuizing. De Regionale Commissie voor de Noordelijke Zeehavens en de gemeente Harlingen vragen specifiek om uitzonderingsbepalingen voor het realiseren van recreatieve voorzieningen op het 95

96 97

98

99 100

(35) Bureau Ondersteuning Bloembollensector Noordelijk Zandgebied, ( 140) WLTO Afdeling Julianadorp c.s. (230) K. Aerts (119) Gemeente Dongeradeel, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (156) Waddenvereniging c.s. (111) Gemeente Harlingen, (119) Gemeente Dongeradeel, (131) Gemeente Delfzijl, (156) Waddenvereniging c.s., (196) J.C. Booij (174) Staatsbosbeheer (42) Catamaran Club Ameland, (76) Cocksdorper KustZeilvereniging, (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (93) Regionale Commissie voor de Noordelijke Zeehavens, (111) Gemeente Harlingen, (200) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen c.s.


49

Harlingerstrand, zeker als hierbij aansluiting wordt gezocht bij het stedelijk gebied. Een recreatieondernemer101 tekent bezwaar aan tegen het opnemen van haar terrein binnen de grenzen van het pkb-gebied. De ondernemer geeft aan dat zij de gebouwen op haar terrein op deze wijze niet meer kan vernieuwen, uitbreiden of onderhouden hetgeen noodzakelijk is voor het voortbestaan van de onderneming. Vanuit andere overheidsorganisaties102 wordt het kabinet gevraagd of het verbod op gebouwen in de Waddenzee ook betrekking heeft op gebouwen en onderkomens voor het beheer en onderzoek van het waddengebied, zoals vogelkijkhutten en onderkomens voor bijvoorbeeld vogelwachters en materieel. De Regionale Commissie voor de Noordelijke Zeehavens vraagt aan het kabinet specifiek aandacht voor de in haar ogen noodzakelijke en plaatsgebonden oprichting van een zandoverslagbassin voor de kust van Den Helder ten behoeve van ontzilting van buitengaats gewonnen zand, voor een laadstation in het Marsdiep ten behoeve van een veilig transport van aardgascondensaat en voor de aanleg van aanlandingsinstallaties in het Eems-Dollard-verdragsgebied onder Duits beheer.

Nieu we bebou wing aan de rand van de Waddenzee en bou w hoogten De voorgestelde beperkingen voor de bouwhoogten en het oprichten van nieuwe bebouwing aan de rand van de Waddenzee heeft geleid tot ongerustheid bij vele insprekers103 uit vooral het bedrijfsleven, de landbouw, de mijnbouw en verschillende gemeenten. Vanuit de land- en tuinbouwsector wordt aangeven dat de beperkingen niet ten koste mogen gaan van de exploitatie en de ontwikkelingsmogelijkheden van agrarische ondernemingen. Daarnaast wijst de sector, samen met de waddenprovincies en de Subcommissie Noord van de NDCRO, op een mogelijk conflict tussen het geformuleerde beleidsvoornemen met betrekking tot bebouwing aan de rand van de Waddenzee en de eventuele aanwijzing van nieuwe glastuinbouwlocaties in het noordelijk kleigebied. Aangegeven wordt dat in deel 1 van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening de omgeving van Berlikum is genoemd als één van de tien projectlocaties voor glastuinbouw, terwijl in het provinciaal omgevingsplan van Groningen het gebied ten zuiden van de Eemshaven is aangewezen als glastuinbouwgebied. Het bedrijfsleven en gemeenten in het Eemsmondgebied geven aan dat de voorgestelde beperkingen voor bebouwing aan de rand van de Waddenzee op gespannen voet staat met gerichte ruimtelijke en economische ontwikkelingsmogelijkheden. De Regionale Commissie voor de Noordelijke Zeehavens vindt 101 102

103

50

(40) Camping de Robbenjager (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (227) Subcommissie Noord van de Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening (46) Gemeente Wieringen, (57) LTO Nederland, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (87) Nederlandse Aardolie Maatschappij, (93) Regionale Commissie voor de Noordelijke Zeehavens, (120) Gemeente Den Helder, (122) Gemeente Ameland, (131) Gemeente Delfzijl, ( 1 38) NLTO Afdeling Dongeradeel, ( 1 57) Mobil Production Netherlands, ( 1 65) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (202) A. Lap, agrarisch ondernemer, (205) VVD Afdeling Ameland, (214) Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog, (223) VNO)NCW c.s., (224) Gemeente Eemsmond, 227 Subcommissie Noord van de Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening.


dat installaties en bebouwing rond de havengebieden moeten kunnen worden gerealiseerd aan de hand van een eenvoudige toetsing. VNO-NCW stelt dat bebouwing niet mag worden uitgesloten als er geen sprake is van aantasting van wezenlijke waarden en kenmerken van het gebied. De gemeente Eemsmond maakt op voorhand bezwaar als de externe werking van de beleidsuitspraken over bebouwing betekent dat zij haar uitbreidingsplannen in de omgeving van Eemshaven niet kan verwezenlijken. Het gaat dan om een klein bedrijventerrein, een agrificatieterrein voor grootschalige landbouw en de genoemde glastuinbouwlocatie ten zuiden van het industrieterrein Eemshaven, waarbij door gebruik van restwarmte vanaf de Eemscentrale grote milieuvoordelen kunnen worden bereikt. De gemeente Delfzijl geeft aan dat de pkb ruimte moet laten voor verdere ontwikkeling van woningbouwlocaties en nieuwe industriële bebouwing op het industrieterrein Oosterhoorn. Zij geeft aan dat nieuwe vooral industriële bebouwing door technologische ontwikkelingen veelal hoger zijn dan de bestaande bebouwing. De gemeente Wieringen en de waddeneilanden, die een (zeer) lage skyline hebben, vinden dat zij onevenredig in hun uitbreidingsmogelijkheden worden beperkt als zij niet hoger mogen bouwen dan de huidige bouwhoogten. Zij wijzen er op dat de huidige bebouwing rond onder meer Harlingen en de Eemshaven veel hoger is. De exploitant van de haven van Lauwersoog, waar de bebouwing eveneens relatief laag is, merkt op dat zij hierdoor in een nadeliger positie wordt gebracht ten opzichte van de andere havens. Zij vraagt het kabinet om één maximale bouwhoogte voor het hele waddengebied te hanteren. Ook de gemeente Den Helder acht nuancering van het bouwhoogtebeleid noodzakelijk. Zij wijst op haar huidige plannen om met nieuwe bebouwing achter de zeedijk de visuele relatie met de Waddenzee te herstellen. Architectonische kwaliteit acht zij belangrijker dan bouwhoogten en bovendien noodzakelijk voor een nieuwe stedenbouwkundige impuls voor de binnenstad. Zij verzoekt het kabinet om die reden het afwegingskader niet van toepassing te verklaren op nieuwbouw in bestaand stedelijk gebied. Vanuit de waddeneilanden wordt de zorg uitgesproken dat de combinatie van het rode en groene contourenbeleid uit de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening met de bepalingen in de PKB Derde Nota Waddenzee de (woning)bouwmogelijkheden op de eilanden te zeer beperkt. De restricties uit beide nota’s, zo geven de waddeneilanden aan, leiden tot een zodanige beperking van het bouwareaal dat bouwen in twee à drie lagen mogelijk moet blijven, ook in de kustzone. De mijnbouwondernemingen die op dit punt hebben ingesproken geven aan dat bouwwerken voor het opsporen en winnen van gas plaatsgebonden zijn en een tijdelijk karakter hebben. Om die reden vragen zij het kabinet dezelfde uitzondering te maken voor deze bouwwerken als is voorgesteld voor windenergie. Eén inspreker104 dringt aan op handhaving van het bouwhoogtebeleid op en rond de marinehaven in Den Helder. 104

(196) J.C. Booij


51

Uit zondering windt urbines De gemeente Het Bildt ondersteunt de voorgestelde uitzonderingsbepaling dat het beleid voor bebouwing aan de rand van de Waddenzee niet van toepassing is voor windturbines. Op deze manier is het mogelijk, zo stelt de gemeente om verspreid opgestelde, oude turbines te vervangen door clusters van hogere, moderne turbines die meer energie kunnen opwekken. Andere insprekers105 noemen de uitzonderingsbepaling voor windturbines juist ongewenst. Aangegeven wordt dat voor windturbines ook een bouwvergunning nodig is en dat het inconsistent is om het unieke open landschap te willen vrijwaren van verstorende bouwwerken, maar wel te laten aantasten door windturbines. j. Baggerspecie Over het al dan niet mogen verspreiden van baggerspecie in de Waddenzee zijn tegengestelde reacties ontvangen. Organisaties voor havens en bedrijfsleven106 geven aan dat het mogelijk moet zijn om baggerspecie uit havens, die aan de kwaliteitsnormen voldoet, te verspreiden in een zo dynamisch watersysteem als de Waddenzee. Daar slib veelvuldig wordt afgezet en verplaatst als eigenschap van het natuurlijke systeem van de Waddenzee, zou het volgens deze organisaties mogelijk moeten zijn om ook de stortlocaties te verplaatsen. De natuuren milieuorganisaties, de recreatiesector en verschillende burgers107 zijn van mening dat, vooruitlopend op de vast te stellen nieuwe normering voor verspreiding van baggerspecie, de nieuwe concept normering in de pkb dient te worden meegenomen. Onderdeel van deze strengere normering zou volgens de insprekers moeten zijn een verbod op het verspreiden van klasse 2 specie omdat veel klasse 2 specie tegen klasse 3 ‘aanzit’. De insprekers geven aan dat ook het verder uit de kust storten van baggerspecie hierbij past, omdat dit minder bezinking van verontreinigde deeltjes in de Waddenzee veroorzaakt. Tenslotte wordt aangegeven dat bij de keuze van de locaties voor verspreiding van baggerspecie een nadere beoordeling zou moeten plaatsvinden. Vertroebeling en zuurstoftekort kunnen naast de reeds gehanteerde criteria volgens de insprekers ook ecologische schade veroorzaken en zouden daarom in de afweging meegenomen moeten worden. k. Diepe delfstoffen

De beleidswijziging voor diepe delfstoffen winning Het voorgenomen kabinetsbeleid ten aanzien van de winning van diepe delfstoffen leidt tot verdeelde reacties. Vooral insprekers uit het bedrijfsleven en de mijnbouwindustrie108 maken bezwaar tegen de beleidswijziging ten opzichte van de vigerende pkb Waddenzee. Zij wijzen op de aanzienlijke economische schade die ont105

106

107

108

52

(86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (156) Waddenvereniging c.s., (189) H. v.d. Blaak, (196) J.C. Booij, (225) L. Hofstee (51) Nationale Havenraad, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (223) VNONCW c.s. (156) Waddenvereniging c.s., (184) Stichting Waterpakt, (223) VNO-NCW c.s., (228) Stichting Het Groninger Landschap, (234) Watersportvereniging ‘Texel’ c.s. (87) Nederlandse Aardolie Maatschappij, (157) Mobil Production Netherlands, (209) Frisia Zout en (223) VNO-NCW c.s.


staat door het verbod op proefboringen in de Waddenzee en de vergaande beperkingen voor de winning van diepe delfstoffen vanuit het waddengebied. Insprekers uit de aardgasindustrie noemen deze beleidswijziging onnodig en onrechtvaardig. Zij zijn van mening dat het opsporen en winnen van gasvoorraden onder de Waddenzee zonder blijvende schade kan plaatsvinden en om redenen van dwingend openbaar belang dient te worden toegestaan. Zij wijzen er bovendien op dat door het voorgestelde beleid een groot deel van haar concessierechten onrechtmatig wordt ontnomen. Een aanbod tot schadevergoeding wordt gemist. Een andere inspreker uit de mijnbouwindustrie109 vermeldt expliciet er van uit te gaan dat de nieuwe pkb geen verdere beperkingen inhoudt voor de huidige gaswinning op de locatie ‘Zuidwal’. Werkgeversorganisaties110 geven aan dat het stellen van aanvullende eisen aan de zoutwinning, zoals aangegeven de nota van toelichting bij pkb deel 1, onaanvaardbaar is en dat bestaande vergunningen moeten worden gerespecteerd. Meer specifiek wordt door de gemeente Harlingen en de Regionale Commissie voor de Noordelijke Zeehavens111 aangegeven dat het winnen van gas en zout van groot belang is voor de Harlinger samenleving. De gemeente Harlingen geeft aan expliciet voorstander te zijn van het winnen van diepe delfstoffen vanaf landlocaties. Andere insprekers112, waaronder enkele burgers en natuuren milieuorganisaties, spreken zich expliciet uit tegen het zoeken naar en winnen van gas onder de Waddenzee. Het opsporen en winnen van delfstoffen wordt gezien als een activiteit die niet thuishoort in het waddengebied dat in dit verband wordt omschreven als ‘onze laatste Wildernis’. Argumenten die daarbij worden genoemd zijn effecten op natuur en landschap, schadelijke effecten door bodemdaling voor de ecologie en aantasting van de openheid en de ongereptheid. Verschillende van deze insprekers zijn voorts van mening dat de uitslag van de maatschappelijke en parlementaire discussie over gasboringen in het waddengebied onjuist in het nieuwe voorgenomen beleid is weergegeven. Zij verzoeken in de pkb op te nemen dat geen nieuwe boringen in noch aan de rand van de Waddenzee mogen plaatsvinden. Een enkele burger geeft aan dat investeringen in het zoeken en opsporen van fossiele brandstoffen beter zijn besteed aan vormen van duurzame energieopwekking. De waddenprovincies en één natuuren milieuorganisatie113 ondersteunen het nieuwe voorgenomen beleid ten aanzien van diepe delfstoffen.

Afwegingskader, voorzorgbeginsel en nader onderzoek De insprekers uit het bedrijfsleven en de mijnbouwindustrie114 zijn van mening dat nader onder109 110 111 112

113 114

(84) TotalFina Elf (223) VNO-NCW c.s. (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (111) Gemeente Harlingen (53) Milieufederatie Groningen c.s., (63) P. Peereboom, (104) G. Busser, (156) Waddenvereniging c.s., (197) PvdA Gewest Fryslân c.s., (228) Stichting Het Groninger Landschap (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (185) Friese Milieu Federatie (87) Nederlandse Aardolie Maatschappij, (157) Mobil Production Netherlands, (223) VNONCW c.s.


53

zoek voldoende zekerheid heeft opgeleverd dat er redelijkerwijs van proefboringen en winning conform het vigerende pkb-beleid geen blijvende aantasting van het pkb-gebied is te vrezen. De geformuleerde eis dat hierover absolute zekerheid nodig is, betekent volgens de insprekers dat aan mijnbouwactiviteiten strengere eisen worden opgelegd dan aan andere activiteiten. Zij noemen dit een inconsistente toepassing van het voorzorgbeginsel en het afwegingskader en achten dit in strijd met het gelijkheidsbeginsel. Om die reden verzoeken zij het kabinet de tweede en derde alinea van de pkb-tekst ten aanzien van diepe delfstoffenwinning te schrappen dan wel om deze niet als beslissing van wezenlijk belang aan te merken. Met name de tweede alinea ontbeert volgens de insprekers objectieve criteria, waardoor deze niet voldoende werkbaar en verifieerbaar is. Insprekers zijn van mening dat gemotiveerd van deze beslissing moet kunnen worden afgeweken. Ten aanzien van de eerste alinea verzoeken de insprekers om deze aan te merken als concrete beleidsbeslissing opdat tegen deze beslissing rechtsmiddelen kunnen worden aangewend. De gemeente Dongeradeel115 verzoekt het kabinet om de gaswinlocaties Paesens en Moddergat aan te merken als locaties die niet vallen onder werking van het afwegingskader. De gemeente wijst in dit verband op de geldende rechten van de NAM op winning van gas vanaf deze locaties, op de bestemmingsplannen die de gemeenteraad daartoe heeft goedgekeurd en op de mogelijke claims als gevolg van het nieuwe pkb-Waddenzeebeleid waarvan zij gevrijwaard wenst te blijven. Eén mijnbouwonderbouwing116 vraagt om bij het nader onderzoek naar de effecten van diepe delfstoffenwinning een onderscheid te maken tussen de effecten van zoutwinning en van winning van overige delfstoffen. De inspreker noemt de wijze waarop de nota van toelichting melding maakt van bodemdaling door zoutwinning onjuist en verzoekt om correctie.

Ex terne werking en afstemming met SGR Enkele insprekers uit de mijnbouwindustrie117 reageren voorts expliciet op de externe werking van het pkbWaddenzeebeleid ten aanzien van het opsporen en winning van diepe delfstoffen in het (wadden)gebied buiten de Waddenzee. NAM en Mobil geven aan dat sprake is van rechtsongelijkheid indien plangrensoverschrijdende bepalingen uit de PKB Waddenzee proefboringen van buiten de Waddenzee verbieden, wanneer die volgens toetsing aan het Structuurschema Groene Ruimte (SGR) wel zijn toegestaan. De NAM wijst in dit verband op de lopende procedures voor proefboringen in de Noordzeekustzone (zie ook de reacties op de externe werking in paragraaf 5.2). Frisia Zout noemt de beoordeling van de externe werking onduidelijk en is van mening dat deze het opsporen en winnen van huidige en nieuwe zoutvoor-

115 116 117

54

(119) Gemeente Dongeradeel (209) Frisia Zout (87) Nederlandse Aardolie Maatschappij, (157) Mobil Production Netherlands, (209) Frisia Zout


raden niet mag blokkeren. Zij wijst in dit verband op het tijdelijk plaatsen van boorinstallaties en het leggen van buisleidingen naar de fabriek, die voor het opsporen en winnen van deze voorraden noodzakelijk zijn. l. Windenergie De beleidskeuzen ten aanzien van windenergie leiden tot veel en veel verschillende reacties van zowel voor- als tegenstanders. De meeste reacties betreffen het standpunt van het kabinet om plaatsing van windturbines langs de Afsluitdijk nader te overwegen.

Interprovinciaal Project Windmolenpark Afsluitdijk Veel insprekers118, met name natuuren milieuorganisaties en recreatieorganisaties, maken op voorhand bezwaar tegen realisering van een windmolenpark langs de Afsluitdijk. Meest genoemde argumenten zijn de strijdigheid met de ‘Verklaring van Stade’, de strijdigheid met de hoofdoelstelling voor de Waddenzee en aantasting van de wezenlijke kenmerken en waarden, waaronder vogelwaarden, landschap en natuurbeleving. Overige genoemde argumenten zijn het verlies aan visgronden, precedentswerking, ongeloofwaardigheid van het natuurbeschermingsbeleid, de interne consistentie van de pkb, beschikbaarheid van alternatieven en het beperkte rendement. Windenergieorganisaties en energiebedrijven wijzen juist op het belang van de inzet van duurzame energie voor het herstel en behoud van de Waddenzee. De Nederlandse windenergievereniging119 benadrukt expliciet dat de omgeving van de Afsluitdijk bijzonder geschikt is voor het economisch opwekken van windenergie. De overige organisaties120 geven aan dat het kabinet elders ruimte moet reserveren voor een substantieel vermogen aan windenergie, indien zij besluit na afweging de plaatsing van windturbines langs de Afsluitdijk alsnog te verbieden. Volgens enkele insprekers zou die ruimte in pkb deel 3 moeten worden gecreëerd. Eén inspreker121 geeft aan er van uit te gaan dat de beleidsmatige beperkingen in de nieuwe Derde Nota Waddenzee niet zullen gelden voor lopende initiatieven voor windenergieopwekking, en noemt daarbij als voorbeeld onder andere het Interprovinciaal Project Windmolenpark Afsluitdijk.

Plaatsing van t urbines in en grenzend aan het pkb-gebied (ex terne werking) Het algemene verbod op plaatsing van windturbines in de Waddenzee wordt door verschillende insprekers122 gewaardeerd. Enkele insprekers123 118

119 120

121

(10) Nederlandse Vissersbond, (59) Watersportvereniging Lytje pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (68) Watersportvereniging Helder-Willemsoord-Nieuwediep, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (88) Productschap Vis, (91) Nederlandse Vereniging van Toerzeilers, (92) Watersportberaad, (102) Fryske Feriening Foar Fjildbiology, (104) G. Busser, (112) HISWA c.s., (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (135) ANWB, (137) Z.V. Neptunes, (139) Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties, (144) Van der Zel Zeilcharters, ( 156) Waddenvereniging c.s., ( 160) Vogelbescherming Nederland, ( 178) Scouting Nederland, ( 1 85) Friese Milieu Federatie, ( 1 86) Stichting Landschapszorg Wieringen, (210) Vogelwerkgroep Texel (75) NEWIN (4) E. Connection Project, (83) Vereniging Windturbine-exploitanten Noord-Holland, (152) PAWEX, (206) NUON Duurzame Energie (206) NUON Duurzame Energie


55

verzoeken om uitbreiding van dit verbod naar het gebied grenzend aan het pkb-gebied (waddengebied) of vragen124 om meer terughoudend bij de beoordeling van windturbines in het externe werkingsgebied. Verschillende waddengemeenten in Groningen en Fryslân en de Regionale Commissie voor de Noordelijke Zeehavens verzoeken het kabinet om in de pkb ruimte te bieden voor de ontwikkeling van lokale windenergie-initiatieven aan de rand of net binnen het pkb-gebied. Het gaat om de omgeving van de haven- en industriegebieden bij Lauwersoog, Eemshaven en Delfzijl, om de havendammen ìn het pkb-gebied bij Eemshaven en Delfzijl, om opschaling van het windpark Hiddum-Houw in Wûnseradiel en om de locatie Oostholwerderpolder. Voor de ‘van-geval-tot-geval-beoordeling’ van de externe werking van windturbines op het vaste land en buiten het pkb-gebied pleiten de energieorganisaties, maar ook bijvoorbeeld de exploitant van de haven van Lauwersoog125, voor duidelijke normen, zoals een norm voor het beoordelen van de visuele impact. Daarbij wordt aangegeven dat de provincie deze beoordeling moet uitvoeren. Verder wordt aangenomen dat projecten in Wûnseradiel en Tzummarum niet onder de externe werking van de pkb vallen, maar wordt tevens aangegeven dat dit niet met zekerheid kan worden afgeleid uit de tekst van pkb deel 1. De Nuon geeft aan dat de vigerende pkb-tekst over windenergie tot grote onduidelijkheden heeft geleid en verzoekt het kabinet om in de Derde Nota wel eenduidige teksten te gebruiken ten aanzien van het beleid voor windenergie.

Alternatieve vormen voor duurzame energie De waddenprovincies en de NUON126 verzoeken het kabinet om in de beleidskeuzen meer en explicieter aandacht te besteden aan andere vormen van duurzame energieopwekking in het waddengebied. De Nuon verzoekt het kabinet om in de pkb ‘ruimte te laten’ voor proeven met onderwatermolens voor de opwekking van stromingsenergie, bijvoorbeeld in het Marsdiep en/of in de spuistroom vanuit het IJsselmeer. De waddenprovincies geven aan dat in de nota van toelichting op het ‘ontwikkelingsperspectief’ niet duidelijk is omschreven voor welke vormen van duurzame energieopwekking het waddengebied een rol zou kunnen vervullen. Zij geven aan dat ten aanzien hiervan duidelijkheid moet komen gelet op de gevoeligheid van het onderwerp en om misverstanden te voorkomen. De provincies zijn van mening dat duurzame energieopwekking moet passen binnen de hoofddoelstelling en dat daarvoor het afwegingskader moet worden toegepast.

122

123

124 125 126

56

(88) Productschap Vis, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (156) Waddenvereniging c.s., (181) Gemeente Reimerswaal c.s., (185) Friese Milieu Federatie, (196) J.C. Booij, (225) L. Hofstee, (228) Stichting Het Groninger Landschap (46) Gemeente Wieringen, (130) Gemeente het Bildt, (196) J.C. Booij, (225) L. Hofstee, (234) Watersportvereniging ‘Texel’ c.s. (185) Friese Milieu Federatie (214) Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (206) NUON Duurzame Energie


m. Ontgrondingen In het algemeen wordt door enkele insprekers127 tegen ontgrondingen ingebracht dat het te schadelijke effecten heeft op de ecologische waarden van het gebied. Overige reacties op ontgrondingen hebben specifiek betrekking op zandwinning of op schelpenwinning.

Zandwinning Alle binnengekomen reacties op het onderwerp zandwinning, vanuit het bedrijfsleven en de politiek van Ameland128, zijn instemmend ten aanzien van zandwinning vanuit de vaargeulen. De hoeveelheid te winnen zand moet volgens de insprekers worden afgestemd op de lokale zandbehoefte van de eilanden. De insprekers vanuit Ameland verzoeken expliciet om het vrijkomende zand op Ameland te mogen toepassen. Dit heeft veel voordelen, zo wordt er gesteld, omdat het goedkoper, veiliger en minder omslachtig is dan winning elders en omdat dit het illegaal gebruik van duinzand tegengaat. De belangenorganisatie voor de noordelijke zeehavens vraagt om het toestaan van zandwinning uit het Eems-Dollardgebied zonder onderwerping aan het toetsingskader van de pkb.

Schelpen winning De reacties over schelpenwinning zijn meer divers dan die over zandwinning. Door de politiek van Ameland en het bedrijfsleven wordt verzocht om toepassing van de te winnen kleischelpen uit de hoofdvaargeulen op het eiland Ameland129. De eilandgemeenten en de belangenorganisatie voor de noordelijke zeehavens130 pleiten voor een goed gereguleerd beleid dat nadelige effecten voorkomt, maar dat tevens mogelijkheden laat voor een duurzame schelpenwinning. Aangegeven wordt dat de positie van Nederlandse bedrijven die schelpen winnen en verwerken ten opzichte van hun Duitse concurrenten evenwel niet in het geding mag komen. De Duitse regelgeving ten aanzien van schelpenwinning in het waddengebied is namelijk minder stringent, zo wordt opgemerkt. De natuuren milieuorganisaties en de waddenprovincies131 zijn van mening dat er meer aandacht moet komen voor de grote ecologische effecten van schelpenwinning. Volgens de natuuren milieuorganisaties dient de gehele schelpenwinning uit de Waddenzee te verdwijnen. n. Archeologie De angst bestaat bij een zeeaashandel en een mijnbouwonderneming132 dat economische activiteiten, waaronder de visserij en de bereikbaarheid van havens, bedreigd worden door de te nemen maatregelen ter bescherming van archeologische waarden. Volgens de waddeneilanden en de visserijsector133

127 128

129 130

131

132 133

(141) Stuurgroep Waddenprovincies, (174) Staatsbosbeheer, (156) Waddenvereniging c.s. (45) Nagtenaal Aannemersbedrijf, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, ( 117) PVDA Ameland, (122) Gemeente Ameland, (205) VVD Afdeling Ameland zie vorige noot (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (164) Fractie Ameland ’82, (205) VVD Afdeling Ameland ( 14 1) Stuurgroep Waddenprovincies, ( 156) Waddenvereniging c.s., ( 185) Friese Milieu Federatie (90) Zeeaashandel Arenicola en (209) Frisia Zout (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (88) Productschap Vis


57

bestaat het gevaar dat door de dynamiek van de Waddenzee archeologische waarden worden bedreigd. Om dit te voorkomen wordt aangegeven dat onderzoek naar en het bergen van archeologische vondsten mogelijk moet blijven. o. Recreatie De meeste reacties van recreanten en hun organisaties onderschrijven de hoofddoelstelling van de pkb, een duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied en het behoud van het unieke open landschap. In veel reacties134 wordt echter opgemerkt dat er minimale aandacht is voor recreatie in de pkb. Het beleid is op een aantal punten onduidelijk en voor meerdere uitleg vatbaar (snelvaren, ligplaatsen; zie hieronder). Het beleid, en dus ook de (on)mogelijkheden voor recreatief medegebruik van de Waddenzee moeten volgens deze insprekers helderder geformuleerd worden. Het beleid voor recreatie, zoals geformuleerd in de pkb, heeft de instemming van verschillende natuuren milieuorganisaties135. Zij geven aan dat natuurbeleving door recreanten mogelijk moet blijven, maar dat het recreatief medegebruik wel beheersbaar moet zijn en blijven. De toegankelijkheid in bepaalde gevoelige gebieden, zoals de kwelders en de hoogwatervluchtplaatsen zou volgens de milieufederatie Groningen en de Stichting Natuur en Milieu evenwel ingeperkt moeten worden.

Kleinschalige recreatie en nat uurbeleving Diverse insprekers136 signaleren een onevenwichtigheid in het beleid in de zin dat kleinschalige recreatieve activiteiten worden beperkt terwijl bepaalde grootschalige activiteiten (militaire activiteiten, schelpdiervisserij en windenergie) mogelijk blijven. Het beperken van deze kleinschalige recreatieve activiteiten (bijvoorbeeld recreatief varen en sportvissen) gaat ten koste van de mogelijkheden voor natuurbeleving en daarmee van het draagvlak voor het natuurbeleid, is de strekking van veel reacties. Er wordt opgemerkt137 dat het recreatief medegebruik de natuurlijke draagkracht van het gebied niet te boven gaat. De wadvaarders138 stellen hierbij aansluitend dat zij met hun vorm van recreatief medegebruik bijdragen aan de landschappelijke waarde van de Waddenzee. Ook wordt opgemerkt139 dat de 134

135

136 137

138 139

58

(59) Watersportvereniging Lytje pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (68) Watersportvereniging Helder-WillemsoordNieuwediep, (74) Zeilcharter Mars, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (92) Watersportberaad, (95) Vereniging voor Beroepschartervaart, (109) Zeilklipper Risdam, (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (137) Z.V. Neptunes, (144) Van der Zel Zeilcharters, (146) Schippers- en watersportvereniging ‘Het Wakend Oog’ (167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (173) V.o.f. Altijd Wadt, (178) Scouting Nederland, ( 179) Zeelandia Charters, (182) Frima Boatcharters, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser (53) Milieufederatie Groningen c.s., (156) Waddenvereniging c.s., (228) Stichting Het Groninger Landschap zie ook de reacties in de inleiding van dit hoofdstuk ‘Beleidskeuzen’ (43) Koninklijk Nederlands Watersport Verbond, (44) Marine Watersportvereniging, (117) PVDA Ameland (62) Wadvaarders Vereniging (11) T.L. van Waart


belevingswaarde één van de wezenlijke waarden van de Waddenzee is en dus zwaarder zou moeten meewegen. Ondanks de recreatieve activiteiten zijn de natuurwaarden in de Waddenzee nog steeds volop aanwezig en zijn aantallen van bepaalde soorten (zeehonden, vogels) toegenomen. Het verband tussen toename van de recreatie en afname van natuurwaarden is volgens veel insprekers140 niet aangetoond en er zijn allerlei vormen van recreatie die niet schadelijk zijn voor de natuur. Deze insprekers zijn het daarom niet eens met de in de pkb voorgestelde beperkingen aan diverse vormen van recreatief medegebruik. Veel specifieke opmerkingen worden in dit licht geplaatst in relatie tot ligplaatsen en snelvaargebieden (zie hierna).

Vaarsnelheid en snelvaargebieden De watersportverenigingen, hun koepelorganisaties en particuliere insprekers141 zijn het niet eens met de formulering van het beleid voor de vaarsnelheid in de pkb. Ze stellen dat de maximumvaarsnelheid alleen zou moeten gelden in gebieden waar snel varen nadelige gevolgen heeft voor de natuurwaarden. Diverse watersportverenigingen en particuliere insprekers zijn van mening dat is aangetoond dat de twee bestaande snelvaargebieden weinig negatieve gevolgen hebben voor natuurwaarden en dus zouden moeten blijven bestaan142. Enkele particuliere insprekers143 overwegen een schadeclaim in te dienen omdat ze een speedboot hebben gekocht. De waddenprovincies en verschillende natuuren milieuorganisaties144 betuigen instemming met het opheffen van de snelvaargebieden. De provincies vragen evenwel een wat langere overgangstermijn dan drie jaar in overweging te nemen. De Vogelwerkgroep Texel145 heeft bezwaar tegen de subjectieve oorde140

141

142

143 144

145

( 11 ) T.L. van Waart, (43) Koninklijk Nederlands Watersport Verbond, (44) Marine Watersportvereniging, (62) Wadvaarders Vereniging, (223) VNO-NCW c.s., (225) L. Hofstee (6) J. Priekol c.s., (7) K.H. Walburg c.s, (9) K. Stappenséa, (11) T.L. van Waart, (42) Catamaran Club Ameland, (43) Koninklijk Nederlands Watersport Verbond, (44) Marine Watersportvereniging, (59) Watersportvereniging Lytje pole, (6 1) Noord Nederlandse Watersport Bond, (66) Harlinger Watersportvereniging, (70) Visserijbedrijf Boom, (76) Cocksdorper KustZeilvereniging, (77) Kustzeilvereniging Westerslag, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (91) Nederlandse Vereniging van Toerzeilers, (170) J. Eelman c.s., (171) P.H. Eeelman c.s., (193) J. Meerkerk c.s., (203) H. Eelman, (226) J.A. Slikker Inspraakreacties (41) P. Standaart, (43) Koninklijk Nederlands Watersport Verbond, (44) Marine Watersportvereniging, (46) Gemeente Wieringen, (47) Sporthotel Nieuw Breda, (59) Watersportvereniging Lytje pole, (6 1 ) Noord Nederlandse Watersport Bond, (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (66) Harlinger Watersportvereniging, (71) H.G. Blauw, (74) Zeilcharter Mars , (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (89) Waterskivereniging Texel, (109) Zeilklipper Risdam, (112) HISWA c.s., (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (120) Gemeente Den Helder, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (137) Z.V. Neptunes, (144) Van der Zel Zeilcharters, (147) Werkgroep Landschapszorg Texel, (155) Gezamenlijke Texelse watersporters c.s., (167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (171) P.H. Eeelman c.s., (173) V.o.f. Altijd Wadt, (178) Scouting Nederland, (179) Zeelandia Charters, (180) N.R. Schrumee-Langeveld, (182) Frima Boatcharters, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (226) J.A. Slikker, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser (71) H.G. Blauw, (168) P.J. Dijt ( 14 1) Stuurgroep Waddenprovincies, ( 156) Waddenvereniging c.s., ( 185) Friese Milieu Federatie (210) Vogelwerkgroep Texel


59

len op grond waarvan snelvaren bij Oudeschild wordt verboden en stelt dat deze activiteit het afwegingskader uit de pkb zou moeten doorlopen. Ook geeft zij aan de situatie, waarin burgers niet sneller mogen varen dan 20 kilometer per uur terwijl mariniers in hetzelfde gebied in hun rubberbootjes blijven rondscheuren, wrang te vinden. Verschillende insprekers146 geven aan dat uitzonderingen op het snelvaarverbod zouden gemaakt moeten worden voor niet werktuigelijk voortbewogen vaartuigen zoals zeilboten, en voor begeleidende motorschepen tijdens evenementen, zoals het Rondje om Texel. Diverse organisaties147 merken op dat indien dat voor de veiligheid nodig is (berging, beloodsing), in noodsituaties (invallend slecht weer, redding en ziekenvervoer) of om de vakbekwaamheid van bemanningen op peil te houden hogere vaarsnelheden toegestaan zouden moeten worden.

Speedboten Veel watersportrecreanten en hun organisaties148 hebben bezwaren tegen het geformuleerde beleid voor speedboten. Door de gekozen formulering zouden ook boten van sportvissers, begeleidende motorboten van zeilverenigingen en recreanten die zich richten op natuurbeleving hieronder kunnen vallen. Ook wordt opgemerkt dat een langzaam varende speedboot zich niet onderscheidt van andere langzaam varende recreatievaartuigen. Deze laatste kunnen overigens ook hoge snelheden bereiken. Strekking van de gemaakte opmerkingen is dat het voor watersportrecreanten mogelijk moet blijven met hun kleine gemotoriseerde vaartuigen op de Waddenzee te varen. Hierover wordt opgemerkt dat er geen regels verbonden moeten worden aan het soort boten, maar aan het gebruik ervan149. Ook wordt gemeld dat het aan146

147

148

149

60

(42) Catamaran Club Ameland, (59) Watersportvereniging Lytje pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (66) Harlinger Watersportvereniging, (68) Watersportvereniging HelderWillemsoord-Nieuwediep, (76) Cocksdorper KustZeilvereniging, (77) Kustzeilvereniging Westerslag, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (80) Texels Belang, (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (91) Nederlandse Vereniging van Toerzeilers, (95) Vereniging voor Beroepschartervaart, (110) Windsurfclub Texel, (112) HISWA c.s., (114) Stichting Texel Race, (118) Watersportvereniging Ameland, (121) Gemeente Texel, ( 1 26) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, ( 1 37) Z.V. Neptunes, ( 1 39) Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties, (169) Zeilschool Westerslag Texel, (178) Scouting Nederland, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (200) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen c.s. (42) Catamaran Club Ameland, (59) Watersportvereniging Lytje Pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (66) Harlinger Watersportvereniging, (68) Watersportvereniging HelderWillemsoord-Nieuwediep, (78) Koninklijke Nederlandse Reddingmaatschappij, (79) Koninklijke Nederlandse Motorboot Club, (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (107) Zeevisvereniging ’t Kuitje, (114) Stichting Texel Race, (126) Koninklijk Nederlands Watersport Verbond, (129) Texel Diving, Duik- en bergingsbedrijf, (137) Z.V. Neptunus, (144) Van der Zel Zeilcharters, (178) Vereniging Scouting Nederland, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (200) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen en Zeevisvereniging Zandvoort, (226) J.A. Slikker (6) J. Priekol c.s., (7) K.H. Walburg, (9) K. Stappenséa, (42) Catamaran Club Ameland, (43) Koninklijk Nederlands Watersport Verbond, (44) Marine Watersportvereniging, (59) Watersportvereniging Lytje pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (66) Harlinger Watersportvereniging, (68) Watersportvereniging Helder-Willemsoord-Nieuwediep, (76) Cocksdorper KustZeilvereniging, (77) Kustzeilvereniging Westerslag, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (92) Watersportberaad, (112) HISWA c.s., (114) Stichting Texel Race, (118) Watersportvereniging Ameland, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (137) Z.V. Neptunes, (139) Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties, (168) P.J. Dijt, (170) J. Eelman c.s., (171) P.H. Eeelman c.s., (178) Scouting Nederland, (189) H. v.d. Blaak, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (219) Stichting Jachthaven ‘t Leije Gat (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (219) Stichting Jachthaven ‘t Leije Gat


tal dagen dat gebruik wordt gemaakt van wateren jetski’s gering is in vergelijking met helikopters. Verschillende natuuren milieuorganisaties150 onderschrijven het verbod op speedboten en wateren jetski’s.

Overige watersport De Waddenvereniging noemt de duidelijk toenemende commerciële recreatievaart een blinde vlek in het recreatiebeleid van deze pkb. Het gaat om de bruine zeilvloot, de sportvissers en rondvaartboten, waarvoor de pkb volgens de vereniging een kader zou moeten scheppen voor een verder door de provincies en andere betrokkenen te ontwikkelen beleid. Zowel particuliere chartervaartbedrijven als hun organisaties151 vinden dat de aanbeveling aan de recreatievaart om zoveel mogelijk de vaargeul te houden niet mag leiden tot een verbod om buiten de vaargeul te varen. Zij wijzen erop dat het ervaren van de dynamiek van wind en water in de Waddenzee juist door te zeilen buiten de vaargeul onderdeel is van een cultureel erfgoed dat behouden moet blijven. Enkele van deze organisaties152 merken daarbij op dat de omschrijving van vaargeulen onduidelijk is en vragen of deze moet worden bepaald aan de hand van de bakens of van de dieptelijnen. Op de reacties van de recreatievaart inzake vaargeulen wordt onder scheepvaart nader ingegaan. Ligplaatsen Vele insprekers, waaronder watersporters en hun organisaties maar ook de waddenprovincies en de waddengemeenten,153 hebben bezwaar

150 151

152

153

(156) Waddenvereniging c.s., (186) Stichting Landschapszorg Wieringen (42) Catamaran Club Ameland, (44) Marine Watersportvereniging, (59) Watersportvereniging Lytje pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (62) Wadvaarders Vereniging, (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (66) Harlinger Watersportvereniging, (68) Watersportvereniging Helder-Willemsoord-Nieuwediep, (74) Zeilcharter Mars, (76) Cocksdorper KustZeilvereniging, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (92) Watersportberaad, (95) Vereniging voor Beroepschartervaart, (109) Zeilklipper Risdam, (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (137) Z.V. Neptunes, (139) Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties, (144) Van der Zel Zeilcharters, (146) Schippers- en watersportvereniging ‘Het Wakend Oog’, (167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (173) V.o.f. Altijd Wadt, (178) Scouting Nederland, (179) Zeelandia Charters, (182) Frima Boatcharters, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (137) Z.V. Neptunes, (144) Van der Zel Zeilcharters, (178) Scouting Nederland, (192) Watersportvereniging Lauwerszee (11) T.L. van Waart, (42) Catamaran Club Ameland, (43) Koninklijk Nederlands Watersport verbond (44), Marine Watersport Vereniging, (46) Gemeente Wieringen, (59) Watersportvereniging Lytje Pole, (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (66) Harlinger watersportvereniging, (68) Watersportvereniging Helder-Willemsoord-Nieuwediep, (74) Zeilcharter Mars, (79) Koninklijke Nederlandse Motorboot Club, (82) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen, (9 1 ) Nederlandse Vereniging van Toerzeilers, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (92) Watersportberaad, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (95) Vereniging voor Beroepschartervaart, (106) Gemeente De Marne, (109) Zeilklipper Risdam, (112) HISWA c.s., (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (117) PVDA Ameland, (118) Watersportvereniging Ameland, (119) Gemeente Dongeradeel, (120) Gemeente Den Helder, (122) Gemeente Ameland, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (135) ANWB, (137) Z.V. Neptunes, ( 14 1) Stuurgroep Waddenprovincies, ( 144) Van der Zel Zeilcharters, ( 146) Schippers- en watersportvereniging ‘Het Wakend Oog’, (164) Fractie Ameland ‘82, (167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (173) V.o.f. Altijd Wadt, (174) Staatsbosbeheer, (178) Scouting Nederland, (179) Zeelandia Charters, (182) Frima Boatcharters, (186) Stichting Landschapszorg Wieringen, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (200) Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen c.s, (2 1 4) Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog, (219) Stichting Jachthaven ‘t Leije Gat, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (226) J.A. Slikker, (227) Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening, (231) KvK Noordwest-Holland, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser hoofdlijnen uit de inspraak

61

tegen de beperking van de groei van het aantal ligplaatsen. Het beleid, dat inhoudt dat de groei van het aantal ligplaatsen tot het einde van de planperiode wordt beperkt tot 4400 is volgens hen niet goed gemotiveerd en onvoldoende uitgewerkt. Gesteld wordt dat het aantal ligplaatsen geen goede graadmeter is voor de recreatiedruk. Deze wordt veel meer bepaald door tijd, plaats en gedrag van watersportrecreanten. Daarbij is het enerzijds zo dat vanuit ligplaatsen in het waddengebied niet enkel in de Waddenzee wordt gerecreëerd en anderzijds dat ook vanuit ligplaatsen elders gebruik wordt gemaakt van de Waddenzee. De waddenprovincies vinden het stellen van een plafond aan het aantal ligplaatsen geen goed instrument om de recreatiedruk te beperken. De recreatiedruk gaat hand in hand met de bevolkings- en economische groei. Dit wordt geïllustreerd met behulp van cijfers over het aantal sluispassages en passantenbezoek aan jachthavens. De waddenprovincies hebben zich samen met het Overlegorgaan Waddeneilanden en de Vereniging van Waddenzeegemeenten uitgesproken voor een integrale aanpak van het beheersvraagstuk. Hierover zou een discussie moeten plaatsvinden tussen de belangenorganisaties, de regionale overheden en het rijk. Dit proces moet leiden tot een convenant tussen de betrokken overheden over de sturing of beheersing van de recreatiedruk op de Waddenzee. Uit diverse inspraakreacties blijkt dat er behoefte is aan een nadere onderverdeling tussen soorten ligplaatsen. In diverse inspraakreacties wordt een onderscheid voorgesteld tussen ligplaatsen voor eilandbewoners en recreanten van elders. Ook doen diverse insprekers het voorstel onderscheid te maken tussen vaste en passantenligplaatsen. Vertegenwoordigers van de chartervaart doen de suggestie in het beleid een onderverdeling te maken tussen ligplaatsen voor de kleine particuliere en de grote, commerciële recreatievaart, omdat het ruimtegebruik in havens sterk verschilt. Ook wordt er gewezen op het risico dat er gevaarlijke situaties of vervuiling ontstaan als gevolg van een te klein aantal ligplaatsen waardoor recreanten geneigd zullen zijn buiten de haven te ankeren en droog te vallen. Men wijst er op dat het laten droogvallen veel schadelijker is voor het wad dan afmeren in een haven. Verschillende natuuren milieuorganisaties154 ondersteunen de beperking van het aantal ligplaatsen.

Wadlopen Diverse gelijkluidende inspraakreacties maken een opmerking over wadlopen die inhoudelijk geen betrekking heeft op de tekst van de pkb, maar op de inhoud van de Wadloopverordening155. De betreffende insprekers zouden er prijs op stellen als het wadlopen vanaf droogvallende schepen een volwaardiger plaats krijgt in de verordening. 154 155

62

(141) Stuurgroep Waddenprovincies, (185) Friese Milieu Federatie (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (74) Zeilcharter Mars, (95) Vereniging voor Beroepschartervaart, (109) Zeilklipper Risdam, (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (173) V.o.f. Altijd Wadt, (179) Zeelandia Charters, (182) Frima Boatcharters, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser


p. Visserij Gemeenten, visserij-organisaties en havenbedrijven156 dringen er op aan om in de uitwerking van de beleidskeuzen voor visserij-activiteiten te verwijzen naar de Structuurnota Zee- en Kustvisserij in plaats van het vigerende beleid te concretiseren in beslissingen van wezenlijk belang. De wijze waarop het beleid voor de schelpdiervisserij in Deel 1 is geconcretiseerd, staat volgens het Productschap Vis de herziening van het Nederlandse visserijbeleid (in 2003) in de weg en werkt tegenstrijdigheden tussen het gemeenschappelijke visserijbeleid en de pkb in de hand. Natuur- en milieuorganisaties157 zijn daarentegen van mening dat de hoofddoelstelling van de pkb richtinggevend moet zijn en niet de structuurnota. Zij vinden echter dat in de pkb een heldere formulering van beleidsdoelen ontbreekt. Opgenomen zou moeten worden dat gestreefd wordt naar herstel van 5.000 ha (=referentiewaarde) stabiele mosselbanken, herstel van zeegrasvelden en naar een situatie waarbij er voldoende voedsel voor vogels aanwezig is, voor zover menselijke activiteiten daarop van invloed zijn. Zij zijn van mening dat op grond van het voorzorgbeginsel het beleid aangescherpt dient te worden, met name met betrekking tot de mechanische kokkelvisserij en dat beleidsaanpassingen als gevolg van het wetenschappelijke evaluatie onderzoek (EVA II) zo spoedig mogelijk opgenomen moeten worden in de pkb. De Stichting Landschapszorg Wieringen is158 van mening dat niet alleen de vergunningen maar ook de omvang van de visserij beperkt moeten worden. Diverse gemeenten en een individuele inspreker159 vinden dat de beperking van de visserij beter moet worden onderbouwd, waarbij economische maar ook sociale aspecten een belangrijke rol spelen. Andere insprekers160 wensen financiële compensatie van ondervonden schade als gevolg van het beleid en vinden het onduidelijk hoe de schadeloosstelling in de pkb is geregeld.

Schelpdiervisserij Veel natuuren milieuorganisaties, burgers en Staatsbosbeheer161 zijn tegen het toestaan van mechanische grootschalige schelpdiervisserij in de Waddenzee. Deze vorm van visserij zou verboden moeten worden. Het beleid met betrekking tot dit punt moet aangescherpt worden, vinden zij, omdat deze manier van visserij verstorende effecten heeft op mosselbanken en vogelpopulaties en daarmee op het natuurlijke ecosysteem van de Waddenzee. De Waddenvereniging staaft een gedetailleerd pleidooi voor aanscherping van het beleid met talrijke onderzoeks- en ervaringsgegevens over achteruitgang van soorten. Een politieke partij op Ameland en het 156

157 158 159

160

161

(88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s., (214) Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog, (221) Werkgroep Geïntegreerde Visserij, (223) VNO-NCW c.s. (156) Waddenvereniging c.s., (158) Avifauna Groningen, (160) Vogelbescherming Nederland (186) Stichting Landschapszorg Wieringen (106) Gemeente De Marne, (111) Gemeente Harlingen, (119) Gemeente Dongeradeel, (153) Coöperatieve Producenten Organisatie Visserijbelangen Wieringen, (203) H. Eelman (70) Visserijbedrijf Boom, (80) Texels Belang, (119) Gemeente Dongeradeel, (154) V. Lukkien, (181) Gemeente Reimerswaal c.s. (3) J. Kleefstra, (53) Milieufederatie Groningen c.s., (81) Stichting Faunabescherming, (102) Fryske Feriening Foar Fjildbiology, (104) G. Busser, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (147) Werkgroep Landschapszorg Texel, (156) Waddenvereniging c.s., (174) Staatsbosbeheer, (185) Friese Milieu Federatie, (189) H. v.d. Blaak, (196) J.C. Booij, (213) Nationaal Park Schiermonnikoog, (228) Stichting Het Groninger Landschap


63

Overlegorgaan Nationaal Park Schiermonnikoog162 pleiten voor lokale verboden op de mechanische schelpdiervisserij ten zuiden van Ameland en nabij Schiermonnikoog vanwege het verstorende karakter en de kansen die lokaal ontstaan met dit verbod op een natuurlijke toename van de mossel en daarmee van het voedselaanbod voor de wadvogels. Diverse insprekers163 ondersteunen de beslissing om bevissing van andere schelpdiersoorten te verbieden, maar vragen een uitzondering te maken voor de Japanse Oester. De Waddenvereniging vraagt specifiek beleid te ontwikkelen voor de introductie van deze exoot in het waddengebied. Gemeenten en enkele visserij-organisaties164 betreuren het dat er geen beperkingen voor de spisulavisserij zijn opgenomen hoewel deze sector al een aantal jaren verzoekt het aantal vergunningen te beperken.

Duurzame visserij Diverse insprekers165 vinden dat in de pkb naast alle beperkingen voor de schelpdiervisserij wel mogelijkheden geboden moeten worden voor duurzame en kleinschalige (ecologisch verantwoorde) vormen van visserij. Belanghebbenden bij de visserij166 vinden dat door verdere aanscherping van het kader waarin schelpdiervisserij kan plaatsvinden de pkb deze sector de ruimte ontneemt voor realisatie van duurzame visserij. Die aanscherping staat, volgens deze insprekers, haaks op het ontwikkelingsperspectief van de pkb waarin gesteld wordt dat voor het bereiken van een duurzame visserij de nodige creativiteit van de visserijsector gevraagd wordt om de effecten op het ecosysteem nog verder te verminderen De gemeente Wieringen stelt dat het voorgestelde beleid voorbij gaat aan recent verkregen vergunningen en de inspanningen van afgelopen jaren van de sector om tot een duurzame visserij te komen. De Vogelwerkgroep Texel167 vreest dat, gezien de huidige situatie van het ecosysteem, de visserijsector het begrip duurzame visserij anders invult dan de overheid die zegt een duurzaam waddensysteem met de daarbij behorende natuurlijke waarden na te streven.

Voedselreservering Zeeuwse gemeenten en het Productschap Vis168 maken bezwaar tegen de aanscherping van het voedselreserveringsbeleid. Tevens verzoeken zij, om de streefproductie voor de mosselsector van 1 miljoen mosselton ( 100 miljoen kilo), zoals vastgelegd in de Structuurnota Zee- en Kustvisserij en bevestigd in de vigerende PKB Waddenzee, expliciet te erkennen in de nieuwe pkb. De Waddenvereniging169 wijst erop dat de vangstbeperking voor de mechanische kokkelvisserij van 10 miljoen kg kokkelvlees per jaar feitelijk geen inperking is, daar dit meer is dan er ooit is gevangen. Bovendien ontbreekt elke ecologische onderbouwing en zou de inperking

162 163 164 165 166

167 168 169

64

(117) PVDA Ameland, (213) Overlegorgaan Nationaal Park Schiermonnikoog (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (128) Gemeente Schiermonnikoog, (10) Nederlandse Vissersbond, (88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s. (56) Stichting Waddengroep, (223) VNO-NCW c.s., (141) Stuurgroep Waddenprovincies (10) Nederlandse Vissersbond, (88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s., (214) Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog, (221) Werkgroep Geïntegreerde Visserij, (223) VNO-NCW c.s. (210) Vogelwerkgroep Texel (88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s. (156) Waddenvereniging c.s.


gerelateerd moeten worden aan het totaal aanwezige, jaarlijks wisselende bestand met als uitgangspunt het behoud van natuurwaarden. De Waddenvereniging is tevens van mening dat de voedselreservering in voedselarme jaren te beperkt is, deze zouden 2 tot 4 keer zo groot moeten zijn als in de pkb wordt vermeld. Het Overlegorgaan Nationaal Park Schiermonnikoog170 mist bij de berekeningen met betrekking tot de voedselreservering de relatie met de diepte waarop het voedsel voorkomt en de afstanden tot broedgebieden.

Garnalenvisserij Visserij-organisaties, havenorganisaties, enkele Zeeuwse gemeenten, de waddeneilanden en individuele garnalenvissers 171 maken bezwaar tegen de beperkingen voor de garnalenvisserij. De maatregelen op basis van het gelijkheidsbeginsel of aantasting van natuurwaarden zijn niet voldoende onderbouwd. Vissen met een black box heeft voor de garnalenvisserij geen toegevoegde waarde. Een politieke partij op Ameland172 ondersteunt de bewering dat de garnalenvisserij niet zoveel schade toebrengt aan de bodem, maar vraagt wel aandacht voor bijvangst van met name jonge trekvissen die ten prooi van vallen aan de meeuwen. De waddenprovincies173 zijn van mening dat het gelijkheidsbeginsel geen goed argument is om de garnalenvisserij in de gesloten gebieden te weren. Een natuuren milieuorganisatie174 verzoekt om de doodlopende geulen op het Balgzand te sluiten voor garnalenvisserij, om voedselgebrek voor op het Balgzand broedende meeuwen te voorkomen. Gesloten gebieden Natuur- en milieuorganisaties en een particuliere inspreker175 merken op dat onderzoek heeft aangetoond dat meer gebieden die kansrijk zijn voor herstel van stabiele mosselbanken zouden moeten worden gesloten. Ze noemen een percentage van 40% van de droogvallende platen in plaats van de in de pkb aangehouden 5%. Tevens is volgens hen niet duidelijk aangegeven in de pkb hoe een kansrijk gebied wordt vastgesteld en hoe heroverwegingen plaatsvinden. Het Productschap Vis en Zeeuwse gemeenten176 maken bezwaar tegen de formulering van permanente gebiedsuitsluiting en tegen het ontbreken van criteria voor uitruil van gebieden. De uitvoering van Motie Herrebrugh over uitruil van gebieden ten behoeven van win-win situaties voor zowel natuur als visserij wordt hierdoor beperkt, zo stellen zij (zie ook de inspraakreacties op de ‘gesloten gebieden’ op grond van artikel 17 van de Natuurbeschermingswet in paragraaf 3.2.a).

170 171

172 173 174 175

176 177

(213) Nationaal Park Schiermonnikoog (10) Nederlandse Vissersbond (55) V.o.f. Van Nouhuys-India, (69) Visafslag Lauwersoog, (70) Visserijbedrijf Boom, (72) Coöperatieve Producenten Organisatie Texel, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (88) Productschap Vis, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (154) V. Lukkien, (180) N.R. Schrumee-Langeveld, (223) VNO-NCW c.s. (117) PVDA Ameland (141) Stuurgroep Waddenprovincies (220) Noord-Hollands Landschap (156) Waddenvereniging c.s., (158) Avifauna Groningen, (160) Vogelbescherming Nederland, (220) Noord-Hollands Landschap, (225) L. Hofstee (88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s. (221) Werkgroep Geïntegreerde Visserij


65

Overige visserij De Werkgroep Geïntegreerde Visserij177 licht toe dat de sleepnetvisserij op spiering en bot niet-bodemberoerende visserij is die niet plaats vindt met wekkerkettingen. Kleine vaartuigen kunnen effectief vissen in laagtes die niet droogvallen en zich daardoor handhaven in de vloot van overwegend grotere (dieperliggende) schepen met meer motorvermogen. De Waddenvereniging en andere natuurorganisaties178 verzoeken om in de pkb het signaal op te nemen dat de platvisstand de laatste jaren sterk is afgenomen en dat dit zou moeten leiden tot gericht onderzoek. Zeeuwse gemeenten en het Productschap Vis179 vinden dat het verbod van visserij op andere schelpdiersoorten dan kokkels en mossels lijnrecht staat tegenover de doelstelling dat nieuwe activiteiten van recreatieve en/of economische aard mogelijk zijn mits zij passen binnen de hoofddoelstelling van de pkb. q. Militaire activiteiten

Beleidsruimte voor militaire activiteiten Veel commentaar is er op de beleidskeuzen in de pkb rondom militaire activiteiten, in zijn algemeenheid en specifiek met betrekking tot het marinevliegkamp De Kooy. De algemene reacties betreffen bezwaren tegen het handhaven van de militaire activiteiten in het pkb-gebied. De verschillende insprekers beroepen zich op verschillende gronden. De herkomst van de insprekers varieert sterk: individuele burgers, provinciale en gemeentelijke overheden, natuuren milieuorganisaties, burgerluchtvaartorganisaties en de toeristensector. De toon van de inspraakreacties varieert van een totale afbouw van de militaire activiteiten tot een verdergaande reductie van de overlast.

Relatie met hoofddoelstelling en Verklaring van Stade (uit zonderingspositie) Een aantal insprekers180 geeft aan dat de geformuleerde beleidsruimte voor militaire activiteiten niet spoort met de hoofddoelstelling van de pkb. Daarbij wordt door enkele insprekers181 aangegeven dat de (geluid)belasting vanwege militaire activiteiten ernstig wordt onderschat en dat op deze wijze een uitzonderingspositie voor de militaire activiteiten wordt gecreëerd, bijvoorbeeld ten opzichte van een aantal kleinschaliger activiteiten. Verschillende insprekers182 geven aan dat de beleidsruimte voor militaire activiteiten in pkb deel 1 in strijd is met de ‘Verklaring van Stade’; in deze verklaring zijn afspraken gemaakt over het terugdringen van negatieve gevolgen van militaire vluchten. Volgens de insprekers is van deze afspraak weinig terug te vinden in de pkb. In een aantal reacties worden deze uitzonderingspositie en tegenstrijdigheid met de ‘Verklaring van Stade’ toegespitst op de minimum vlieghoogte 178

179 180

181

182

66

(156) Waddenvereniging c.s., (158) Avifauna Groningen, (160) Vogelbescherming Nederland, (220) Noord-Hollands Landschap (88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s. (99) G.J. Buys, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (147) Werkgroep Landschapszorg Texel, (156) Waddenvereniging c.s., (174) Staatsbosbeheer, (185) Friese Milieu Federatie, (186) Stichting Landschapszorg Wieringen, (188) Zweefvliegclub Texel, (189) H. v.d. Blaak, (211) W.L. Jonker-Ter Veld, (227) Subcommissie Noord van de Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening (232) Werkgroep Vlieland. (32) A. van Dijk, (54) Luchtvaartterein Texel, (70) Visserijbedrijf Boom, (188) Zweefvliegclub Texel, (210) Vogelwerkgroep Texel, (225) L. Hofstee (41) P. Standaart, (47) Sporthotel Nieuw Breda, (180) N.R. Schrumee-Langeveld, (208) Van Essen Vliegservice


van 300 meter, dit in afwijking van de vlieghoogte van 450 meter voor de burgerluchtvaart.

Voorstellen voor toetsing en aanpassing van de beleidsruimte De insprekers hebben verschillende meningen over de toekomstige rol en positie van militaire activiteiten in het pkb-gebied. In zijn algemeenheid worden genoemd: (nader onderzoek naar) een stapsgewijze (totale) afbouw van de militaire activiteiten183 verdergaande beperkende maatregelen184, het consequent toepassen van het afwegingskader185 en het ontwikkelen van een duurzaam ontwikkelingsperspectief voor militaire activiteiten186. Ook worden diverse specifieke aanbevelingen gedaan, zoals het afschaffen van de militaire laagvliegroutes 187 en oefeningen 188 , reductie van de geluidbelasting 189 wijziging van de vliegrichting van De Vliehors en de introductie van een zomerstop voor de schietrange190. De Kamers van Koophandel voor Noordwest-Holland en lokale belangenorganisaties uit de agrarische sector191 stemmen in met de handhaving van de militaire activiteiten op grond van het economisch belang voor Den Helder.

Marinev liegkamp De Kooy De voorgenomen verplaatsing van de ‘Orions’ van marinevliegkamp Valkenburg naar marinevliegkamp De Kooy in Den Helder, en de daarmee samenhangende uitbreiding van De Kooy, roept vele reacties op. In zijn algemeenheid vrezen de insprekers192 waaronder opvallend veel individuele burgers, een toename van de milieubelasting, waaronder specifiek geluidbelasting en luchtverontreiniging. Dit zal resulteren in een verstoring van de rust voor recreatie, een verstoring van de natuur (bijvoorbeeld op de platen in het Balgzand waar vogels en zeehonden verblijven) en een afname van de belevingswaarde in het westelijke waddengebied. Ook het veiligheidsaspect wordt genoemd. Daarbij wordt een relatie gelegd met risicovolle objecten in de nabije omgeving (NAM-behandelingsstation, munitiedepot van de marine, Petten, Gulf-depot) en wordt verwezen naar recente rampen in de Bijlmer, Enschede en Volendam. 183

184 185 186

187 188 189 190 191 192

(97) J. Buys, ( 1 35) ANWB, ( 1 4 1 ) Stuurgroep Waddenprovincies, ( 1 53) Coöperatieve Producenten Organisatie Visserijbelangen Wieringen, (156) Waddenvereniging c.s., (185) Friese Milieu Federatie, (186) Stichting Landschapszorg Wieringen, (188) Zweefvliegclub Texel, (196) J.C. Booij, (197) PVD Gewest Fryslân c.s., (211) W.L. Jonker-Ter Veld, (227) Subcommissie Noord van de Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening, (228) Stichting Het Groninger Landschap, (232) Werkgroep Vlieland, (234) Watersportvereniging ‘Texel’ c.s. (194) G. Strik (210) Vogelwerkgroep Texel (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (227) Subcommissie Noord van de Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening (119) Gemeente Dongeradeel (104) G. Busser (213) Nationaal Park Schiermonnikoog (11) T.L. van Waart (25) P. Schoon, (140) WLTO Afdeling Julianadorp c.s., (231) KvK Noordwest-Holland (36) H. van Berkum, (47) Sporthotel Nieuw Breda, (60) T. van Seijen, (96) G.J. buys, (97) J. Buys, (98) L. Hofland, (99) E.M.A.L. Timmerman, (100) R. van Beckhoven, (101) J.A. van der Wal, (103) Camping De Zwaluw, (105) M.R. Boelens, (119) Gemeente Dongeradeel, (127) H. va Berkum, (150) H. van Koeveringe, (151) H. van Berkum, (156) Waddenvereniging c.s., (163) F. Tienstra, ( 180) N.R. Schrumee-Langeveld, ( 194) G. Strik, ( 196) J.C. Booij, (2 10) Vogelwerkgroep Texel, (230) K Aerts, (232) Stichting Werkgroep Vlieland.


67

Volgens een aantal insprekers is de voorgenomen verplaatsing in strijd met de in de pkb geformuleerde doelstellingen voor de Waddenzee. Ook wordt door een aantal insprekers gewezen op tegenstrijdigheden met de Habitat- en Vogelrichtlijn, de Ramsar-conferentie, alsmede het Trilaterale Waddenzee Plan. In dit laatste plan zijn afspraken gemaakt over het terugdringen van overlast en milieuschade ten gevolge van militaire vluchten op lage hoogte. Gesteld wordt dat voor de voorgenomen verplaatsing in ieder geval het afwegingskader uit de pkb zal moeten worden toegepast. Tenslotte wordt verwacht dat de uitbreiding van De Kooy ook een toename van de burgerluchtvaart zal genereren. Verschillende insprekers pleiten voor alternatieve locaties voor de voorgenomen verplaatsing van de Orions van marinevliegkamp Valkenburg naar De Kooy. Genoemd worden verschillende alternatieven in de nabijheid van Den Helder193, vliegveld Woensdrecht194 en vliegveld Leeuwarden195. De alternatieve locatie in Den Helder betreft een plan van de plaatselijke tuinbouwverenigingen en bloembollenkwekers voor een gecombineerde aanleg van een nat industrieterrein, een luchthaven en een nieuwe veerhaven in Balgzand, direct grenzend aan het nieuwe haventerrein in Den Helder. De waddenprovincies196 vragen om nadrukkelijk te worden betrokken bij de besluitvorming over de verplaatsing van de Orions en uitbreiding van marinevliegkamp De Kooy. r. Pierenwinning Kleinschalige handmatige pierenwinning wordt meerdere malen door particulieren197 genoemd als voorbeeld voor het onevenwichtig hard aanpakken van kleinschalige activiteiten en het ontzien van grootschalige activiteiten. Als concreet voorbeeld wordt genoemd dat de kleinschalige pierenwinning harder wordt aangepakt dan de visserij. Ook de schadelijkheid van mechanische pierenwinning wordt bestreden door verschillende insprekers198. Het te hanteren uitsterfbeleid zou volgens de insprekers een schadeloosstelling moeten bevatten indien de maatregelen schade veroorzaken. Sportvissers199 zijn verder bang dat hun hobby in gevaar komt door gebrek aan aas. Aangegeven wordt dat winning elders en kweek van pieren geen reële alternatieven zijn.

193

194 195 196 197 198 199

68

(5) H.W. Stapel, (35) Bureau Ondersteuning Bloembollensector Noordelijk Zandgebied, (140) WLTO Afdeling Julianadorp c.s. (100) R. van Beckhoven (119) Gemeente Dongeradeel (223) VNO-NCW c.s. (141) Stuurgroep Waddenprovincies (90) Zeeaashandel Arenicola, (170) J. Eelman c.s., (171) P.H. Eeelman c.s., (203) H. Eelman (80) Texels Belang, (90) Zeeaashandel Arenicola (121) Gemeente Texel, (139) Nederlandse Vereniging van Sportvissersfederaties


Hoofdstuk 4 Afwegingskader

4.1 Karakter en reikwijdte van het afwegingskader Karakter van het afwegingskader Insprekers uit het bedrijfsleven200 karakteriseren het afwegingskader als strikt en geven aan dat het de concurrentiepositie van bedrijven in het waddengebied ernstig aantast. Veel insprekers zijn het er niet mee eens dat het kabinet voorstelt om het afwegingskader ook toe te passen voor activiteiten buiten het pkb-gebied die de wezenlijke kenmerken of waarden van de Waddenzee kunnen aantasten (zie ook de reacties op ‘externe werking’ in paragraaf 5.2). De suggestie wordt gedaan afzonderlijke afwegingskaders voor het waddengebied en voor het pkb-gebied te ontwikkelen. Een gemeente201 vindt het gemeentelijke toetsingsinstrumentarium meer geëigend voor activiteiten buiten het pkb-gebied. Een natuurorganisatie202 vindt het stappenschema in principe een goed toetsingsmechanisme, maar stelt ook dat de procedure in de Derde Nota Waddenzee inconsequent wordt uitgewerkt.

Relatie met andere afwegingskaders Er is waardering voor de poging van het kabinet om in een overzichtelijk stappenplan een pkb-afwegingskader vorm en inhoud te geven, en daarbij een relatie te leggen met andere afwegingskaders. Diverse insprekers203 stellen echter dat de poging die is gedaan om de verschillende afwegingskaders te integreren, niet geslaagd te vinden dan wel geen meerwaarde te zien van het nieuw ontwikkelde afwegingskader. Zowel natuurbeschermingsorganisaties als Staatsbosbeheer204 hebben bezwaren tegen de wijze waarop de afwegingskaders in de Vogel- en Habitatrichtlijn zijn vertaald naar de pkb. Veel van de door hen gemaakte detailopmerkingen, die in dit hoofdstuk worden samengevat, zijn hierop terug te voeren. De Waddenvereniging vermoedt dat gepoogd wordt het strenge afwegingskader in artikel 6 wat af te zwakken. Zij wijst, evenals de Vogelbescherming en VNONCW c.s., op het risico van misverstanden en op de kans op juridische procedures door de onduidelijkheid die ontstaat door het naast elkaar hanteren van verschillende afwegingskaders. Ook wordt er gesteld dat er een nieuw kader is ontwikkeld dat in een aantal gevallen tot andere resultaten kan leiden dan de Europeesrechterlijke toetsing. VNO-NCW c.s. stellen dat het voorzorgbeginsel zoals geformuleerd in pkb deel 1 niet aansluit bij artikel 6 van de Habitatrichtlijn en artikel 16 lid 3 van de Natuurbeschermingswet.

200 201 202 203

204

(165) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (223) VNO-NCW c.s. (131) Gemeente Delfzijl (210) Vogelwerkgroep Texel (94) Vereniging van Waddenzeegemeenten, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (156) Waddenvereniging c.s. ( 1 02) Fryske Feriening Foar Fjildbiology, ( 1 56) Waddenvereniging c.s., ( 1 60) Vogelbescherming Nederland (158) Avifauna Groningen, (174) Staatsbosbeheer


69

Er worden enkele suggesties205 gedaan om met dit probleem om te gaan. Men verzoekt om de formuleringen in de pkb in overeenstemming te brengen met die in de internationale beschermingsregimes, zoals de Vogel- en Habitatrichtlijn, en om wettelijke toetsen (Natuurbeschermingswet, in de toekomst waarschijnlijk Vogel- en Habitatrichtlijn) voor niet-wettelijke toetsen (PKB’s Waddenzee en SGR) te laten gaan.

Bestaand gebruik Diverse natuurbeschermingsorganisaties en Staatsbosbeheer206 stellen onder verwijzing naar de Habitatrichtlijn dat ook bestaande activiteiten in de Waddenzee aan het afwegingskader getoetst zouden moeten worden. De Vogelbescherming en de Waddenvereniging lichten onder verwijzing naar jurisprudentie van de Raad van State (Administratiefrechtelijke beslissingen 2000, nr. 302) toe dat de Habitatrichtlijn geen overgangsrecht kent en Lidstaten verplicht om passende maatregelen te treffen, opdat de habitatkwaliteit van het gebied niet verslechtert en er voor de te beschermen soorten geen storende factoren optreden voor zover deze een significant effect zouden kunnen hebben. Ook andere natuuren milieuorganisaties207 stellen dat de besluitvorming over de pkb het moment is om bestaande situaties in het waddengebied, die zich niet verdragen met de hoofddoelstelling, het afwegingskader zouden moeten doorlopen en zodanig te reguleren dat ze wel passen binnen de hoofddoelstelling. De Vogelwerkgroep Texel208 past ter illustratie het stappenschema uit de pkb toe op de militaire activiteiten in en om de Mokbaai op Texel en is van oordeel dat hiervoor geen toestemming mag worden gegeven. In dit kader stellen de Vogelbescherming en de Waddenvereniging dat de tekst van de ontwerp-pkb een onlogische volgorde van hoofdstukken heeft. De redenering daarbij is dat als het afwegingskader ook betrekking heeft op het beleid met betrekking tot bestaand gebruik, zoals geformuleerd in hoofdstuk 3, het daarvóór geplaatst zou moeten worden, direct na het hoofdstuk over beleidsuitgangspunten.

4.2 Omschrijvingen Wezenlijke kenmerken of waarden De Vogelbescherming209 stelt dat de acht communautaire habitattypen die in Waddenzee voorkomen en zijn beschreven in Natura 2000 in de pkb-tekst zouden moeten worden opgenomen in relatie tot de wezenlijke kenmerken en waarden. Ook doet zij de aanbeveling de term ‘gebiedsspecifieke planten- en diersoorten’ nader uit te werken of te vervangen door de term ‘gebiedskarakteristiek’. De ANWB210 vindt dat de belevingswaarde voor de mens een onderdeel moet zijn van het afwegingskader.

Aantasting van wezenlijke kenmerken of waarden De waddenprovincies211 vragen of door de koppeling aan het begrip ‘significante gevolgen’ niet 205 206

207 208 209

70

(102) Fryske Feriening Foar Fjildbiology, (158) Avifauna Groningen, (174) Staatsbosbeheer (53) Milieufederatie Groningen c.s., (156) Waddenvereniging c.s., (160) Vogelbescherming Nederland, (174) Staatsbosbeheer, (185) Friese Milieu Federatie, 228 (185) Friese Milieu Federatie, (228) Stichting Het Groninger Landschap (210) Vogelwerkgroep Texel (160) Vogelbescherming Nederland


te gemakkelijk ruimte wordt geboden aan kleinschalige activiteiten die nu nog verboden kunnen worden.

Dwingende redenen van groot openbaar belang De Waddenvereniging en de Vogelbescherming212 zijn het er niet mee eens dat ‘dwingende redenen van groot openbaar belang’ in de pkb worden uitgelegd als ‘zwaarwegend maatschappelijk belang’. De betreffende toevoeging leidt volgens genoemde organisaties tot verwarring en zou daarom volgens hen geschrapt moeten worden. 4.3 Afwegingscriteria Best beschikbare informatie De Waddenvereniging213 vindt dat het criterium ‘best beschikbare informatie’ niet spoort met artikel 6 van de Habitatrichtlijn dat ‘een passende beoordeling’ eist van de eventueel significante gevolgen van een plan of project. De Waddenverenging vindt het heel goed denkbaar dat de best beschikbare informatie onvoldoende zekerheid geeft over de vraag of aantasting van natuurlijke kenmerken zich kan voordoen en stelt dat besluitvorming conform artikel 6 dan niet mogelijk is, zeker niet indien nader onderzoek wel kan leiden tot de door artikel 6 volgens de Waddenvereniging geëiste zekerheid.

Voorzorgbeginsel De NAM214 wijst in relatie tot toepassing van het voorzorgbeginsel op haar activiteiten op een uitspraak van de Europese Commissie van februari 2000. Volgens de NAM wil de Commissie met de mededeling duidelijk maken dat het voorzorgbeginsel niet mag worden gebruikt om de wetenschap op oneigenlijke wijze dienstbaar te maken aan politieke doeleinden en dat het evenmin mag worden opgevat als aanvaarding van ‘het nulrisico’ als maatstaf voor de toelaatbaarheid van een nieuwe activiteit, maar dat het de grondslag vormt voor het treffen van maatregelen als de wetenschap geen voldoende duidelijk antwoord kan geven. De Commissie meldt dat het proportionaliteitsbeginsel van toepassing moet zijn: de te nemen maatregelen moeten in verhouding staan tot de geconstateerde risico’s en het gekozen beschermingsniveau. In dit kader verklaren VNO-NCW c.s. zich een voorstander van het voorzorgbeginsel maar vinden dat toepassing hiervan in een redelijke verhouding dient te staan tot de bescherming die aan het gebied moet worden gegeven. Een inspreker215 is van mening dat het voorzorgbeginsel het niet meewegen van het sociaal-economisch belang tot gevolg kan hebben en pleit voor een meer meetbaar en objectief afwegingskader. Belanghebbenden bij de visserijsector216 vinden dat het afwegingskader onrechtmatig wordt uitgebreid ten opzichte van de verdrags- en wettelijke regelingen waar de pkb volgens hen

210 211 212 213 214 215 216

(135) ANWB (141) Stuurgroep Waddenprovincies (156) Waddenvereniging c.s., (160) Vogelbescherming Nederland (156) Waddenvereniging c.s. (87) Nederlandse Aardolie Maatschappij (209) Frisia Zout (156) Waddenvereniging c.s.


71

een uitvoeringsmaatregel van is. Staatsbosbeheer217 vindt dat het voorzorgbeginsel meer dan tot nu toe uitgangspunt zou moeten zijn bij alle activiteiten in het waddengebied.

Reële alternatieven De Waddenvereniging en de Vogelbescherming hebben kritiek op de toevoeging van het woord ‘reële’ aan het begrip ‘alternatieven’. Zij stellen dat dit niet in overeenstemming is met het gestelde in de Habitaten Vogelrichtlijn.

Aan tasting van wezenlijke kenmerken of waarden De Stuurgroep Waddenprovincies roept de vraag op hoe moet worden omgegaan met ‘tijdelijke aantasting’, mede in het licht van de jurisprudentie over de proefboringen door de NAM. VNO-NCW c.s.218 zijn van mening dat nieuwe en gewijzigde activiteiten alleen het afwegingskader dienen te doorlopen als er ‘significante optreden voor de Waddenzee’. De werkgeversorganisatie definieert deze als gevolgen die ‘onomkeerbaar dan wel blijvend’ zijn.

Dwingende redenen van groot openbaar belang Volgens VNO-NCW c.s. is het in de praktijk bijzonder moeilijk aan te tonen dat nieuwe economische activiteiten om dwingende redenen van groot openbaar belang ondernomen moeten worden. Als gevolg hiervan is volgens de werkgevers het feitelijke ontwikkelingsperspectief voor menselijke activiteiten in dit gebied gereduceerd tot nagenoeg nul

Mitigeren en compenseren De Vogelbescherming219 vindt dat de formulering in de pkb-tekst onder ‘mitigeren en compenseren’ (paragraaf 4.3) voorbij gaat aan de mogelijkheid om reeds in het oorspronkelijke projectvoorstel mitigerende maatregelen op te nemen waardoor de uitkomsten van de passende beoordeling beïnvloed kunnen worden. Op deze mogelijkheid wordt ook door de Europese Commissie gewezen, zo stelt de Vogelbescherming.

4.4 Afwegingsmethodiek Een groot aantal verenigingen van watersportrecreanten en hun (koepel)organisaties220 merken op dat de afweging van alternatieven en het uit laten voeren van een onderzoek naar de gevolgen van die alternatieven een kostbare zaak is, vooral voor de kleine verenigingen. Volgens de Waddenvereniging en de Vogelbescherming221 is de tekst van de pkb onder stap 3 in strijd is met de Habitatrichtlijn. Volgens de beide organi-

217 218 219 220

221

72

(174) Staatsbosbeheer (223) VNO-NCW c.s. (160) Vogelbescherming Nederland (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (74) Zeilcharter Mars, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (92) Watersportberaad, (109) Zeilklipper Risdam, (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (137) Z.V. Neptunes, (144) Van der Zel Zeilcharters, (167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser (156) Waddenvereniging c.s., (160) Vogelbescherming Nederland


saties is volgens de methodiek van de Habitatrichtlijn de toestemming niet afhankelijk van de uitkomsten van een belangenafweging, maar van de alleen met ja of nee te beantwoorden vraag of er sprake is van ‘dwingende redenen van groot openbaar belang’. Het laatstgenoemde criterium is in de Habitatrichtlijn volgens de beide natuurbeschermingsorganisaties een absolute, op zichzelf staande toets waarvan de uitkomst niet afhankelijk is van de ernst van de aantasting en waarbij een afweging niet aan de orde is. De NAM222 stelt dat het onderzoek naar en de winning van waddengas de toets aan het afwegingskader ruimschoots kan doorstaan. Volgens de aardoliemaatschappij is er van gaswinning redelijkerwijs geen aantasting te vrezen en vertegenwoordigt gaswinning anderzijds wel een groot maatschappelijk belang. Zij staaft deze opmerkingen met verwijzen naar diverse studies en een uitspraak van de Commissie voor de milieueffectrapportage. Het Land Ocean Interaction in the Coastal Zone-project reageert door middel van het toezenden van een rapport223. In het rapport worden met behulp van normatieve inschaling de gewenste en huidige effecten van de verschillende gebruiksfuncties in het Nederlandse deel van de Waddenzee met elkaar vergeleken. De organisatie beoogt met de ontwikkelde methode bij te dragen aan de oplossing van het gesignaleerde probleem dat de logica van maatregelen ten aanzien van verschillende gebruiksfuncties regelmatig ver te zoeken is. De Waddenvereniging224 is het niet eens met de verwoording van het compensatiebeginsel omdat in de Habitatrichtlijn de eis is opgenomen dat alle nodige compenserende maatregelen moeten worden getroffen om te waarborgen dat de algehele samenhang van Natura 2000 bewaard blijft. Volgens de vereniging vloeit hieruit voort dat als aan deze eis niet kan worden voldaan, geen toestemming mag worden verleend voor de ingreep en dat financiële compensatie niet toelaatbaar is. De ANWB225 is van oordeel dat de mogelijkheid voor financiële compensatie niet zou moeten gelden voor de Waddenzee omdat de Waddenzee immers niet te koop is. Een groot aantal watersportrecreanten en hun (koepel) organisaties226 vinden het niet juist dat kapitaalkrachtige ontwikkelaars door de mogelijkheid van financiële compensatie in een bevoorrechte positie worden geplaatst.

222 223 224 225 226

(87) Nederlandse Aardolie Maatschappij (166) Land Ocean Interactions in the Coastal Zone (156) Waddenvereniging c.s. (135) ANWB (61) Noord Nederlandse Watersport Bond, (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (68) Watersportvereniging Helder-Willemsoord-Nieuwediep, (74) Zeilcharter Mars, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (92) Watersportberaad, (109) Zeilklipper Risdam, (115) Plezierig Varen, (116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (137) Z.V. Neptunes, (144) Van der Zel Zeilcharters, (167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (173) V.o.f. Altijd Wadt, (178) Scouting Nederland, ( 1 79) Zeelandia Charters, ( 1 82) Frima Boatcharters, ( 1 92) Watersportvereniging Lauwerszee, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser


73

De waddeneilanden227 zijn van mening dat het versterken en onderhouden van bestaande natuurwaarden ook moet gelden als compensatie. Zij geven aan dat grote delen van de eilanden in de huidige situatie al natuurgebied zijn. Organisaties van grondeigenaren en landbouwers228 vragen om een oplossing voor de schade die op kan optreden voor omliggende grondeigenaren en landbouwers, op wiens grond compensatie van natuurwaarden plaats moet gaan vinden. Men verzoekt dit vraagstuk in de pkb op te lossen. De Vogelbescherming229 vraagt, onder verwijzing naar de nota ‘Beheer van Natura 2000 gebieden’ van de Europese Unie, duidelijkheid in de pkb-tekst over het moment waarop compenserende maatregelen moeten worden getroffen.

227 228

229

74

(86) Overlegorgaan Waddeneilanden (52) Gemeente Ferwerderadiel, (57) LTO Nederland, (138) NLTO Afdeling Dongeradeel, (142) Federatie Particulier Grondbezit c.s. (160) Vogelbescherming Nederland


Hoofdstuk 5

Doorwerking en evaluatie van het Waddenzeebeleid 5.1 Doorwerking van beleid Doorwerking van Rijksbeleid Veelvuldig wordt in negatieve zin gereageerd op de horizontale doorwerking van het Rijskbeleid vanuit sectornota’s, plannen en programma’s naar de PKB Derde Nota Waddenzee. Insprekers menen dat de beleidskeuzen in pkb deel 1 niet goed zijn afgestemd of niet goed ‘convergeren’ met andere rijksnota’s (zie ook de reacties op de ‘aard en werkingssfeer van de pkb’ in paragraaf 1.1). Daarnaast is door enkele insprekers230 expliciet gereageerd op de doorwerking van beleid naar handhaving. De insprekers dringen er bij het kabinet op aan om handhaving en toezicht meer prioriteit te geven. Aangegeven wordt dat handhaving belangrijker is dan het opstellen van nieuwe en strengere regels respectievelijk dat er op dit punt al jaren sprake is van een capaciteitsknelpunt.

Doorwerking naar provincies en gemeenten Verschillende insprekers231 plaatsen ook kanttekeningen bij de verticale doorwerking van het pkb-beleid naar het beleid van de provincies en gemeenten. De waddenprovincies oordelen dat concrete beleidsbeslissingen en beslissingen van wezenlijk belang alleen werkingskracht mogen hebben binnen de plangrens van de pkb. Zij stellen voor om in de pkb op te nemen dat het kabinet in zijn afwegingen rekening zal houden met vigerend en voorgenomen beleid voor de gebieden grenzend aan het pkb-gebied (zie ook de reacties op ‘concrete beleidsbeslissingen’ in paragraaf 1.1 en op ‘externe werking’ in paragraaf 5.2). Overigens hebben de provincies geen moeite met het algemene principe dat uitspraken in de pkb richtinggevend zijn voor het ruimtelijk beleid van andere overheden. Voor de doorwerking naar milieubeleidsplannen van gemeenten en provincies achten zij het wenselijk om een relatie te leggen tussen de Derde Nota Waddenzee en het Nationaal Milieubeleidsplan. In dat kader missen zij in de pkb ook een duidelijke tekst over stiltegebieden. Ook de gemeente Het Bildt mist in de tekst van pkb deel 1 de relatie tussen het pkb-beleid en het vigerende gemeentebeleid. Volgens de gemeente gaat de pkb er geheel aan voorbij dat voor de uiteindelijke doorwerking van het ruimtelijk beleid een herziening nodig is van het burgers bindende (inter)gemeentelijke bestemmingsplan Waddenzee. De Waddenvereniging is van mening dat de doorwerking van het pkbWaddenzeebeleid tot nu toe onvoldoende is. Zij noemt daarbij als voorbeeld de plaatsing van windturbines in de kuststrook en het bestemmingsplan Zeegebied Den Helder. Door in de pkb-tekst alleen te bepalen dat provincies en gemeenten ‘rekening moeten houden’ met de beleidsuitspraken uit de pkb 230 231

(46) Gemeente Wieringen, (228) Stichting Het Groninger Landschap (130) Gemeente het Bildt, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (156) Waddenvereniging c.s.


75

is de doorwerking volgens haar onvoldoende gewaarborgd. De Waddenvereniging pleit daarom voor een uitbreiding van het aantal concrete beleidsbeslissingen (zie ook de reacties op ‘concrete beleidsbeslissingen’ in paragraaf 1.1). Daarnaast vraagt de Waddenvereniging in haar reactie om een zo snel mogelijke doorvertaling van de pkb in streek- en bestemmingsplannen. Het opnemen van een implementatieplan in de pkb kan volgens de Waddenvereniging inzichtelijk maken hoe het kabinet de doorwerking ter hand wil nemen.

Doorwerking naar bewoners, gebruikers en belangengroepen De thema’s ‘draagvlak’ en ‘voorlichting’ geven aanleiding tot veel reacties. Beide worden gemist maar zijn volgens vele insprekers belangrijke randvoorwaarden voor een succesvolle doorwerking van het beleid naar bewoners, gebruikers en belangengroepen.

Draagv lak Het thema draagvlak geeft aanleiding tot meer dan vijfentwintig reacties232. Vooral de hoeveelheid en aard van de beperkende maatregelen voor recreatie en visserij (beperking ligplaatsen en afsluiten gebieden) heeft een veelheid aan reacties veroorzaakt. Geconstateerd wordt dat kleinschalige activiteiten die behoren tot het historisch medegebruik van de Waddenzee beperkt worden, terwijl grootschalige militaire activiteiten en schelpdiervisserij niet worden ‘aangepakt’. Deze onevenwichtigheid leidt in de ogen van de insprekers tot vermindering van het draagvlak voor het beleid onder de bewoners en kleinschalige gebruikers van het wad. In de ogen van het bedrijfsleven, de waddenprovincies en de waddengemeenten233 is ook de (te) grote aandacht voor natuur in relatie tot de sociaal-economische ontwikkelingen in het waddengebied, en de (te) negatieve of defensieve benadering van pkb deel 1 (opsomming van verboden in plaats van aangeven van mogelijkheden) nadelig voor het draagvlak van beleid.

Voorlichting In verschillende reacties234 wordt, veelal met verbazing, gesproken over het ontbreken van het onderwerp ‘voorlichting en educatie’ in de pkb. Met name de natuur en milieuorganisaties zien voor henzelf een taak weggelegd om recreanten en natuurliefhebbers te wijzen op het belang van bescherming van de natuur. Een goede voorlichting en educatie zal mede leiden tot het 232

233

234

76

(56) Stichting Waddengroep, (59) Watersportvereniging Lytje pole, (6 1) Noord Nederlandse Watersport Bond, (62) Wadvaarders Vereniging, (64) Zeilvakantiebedrijf ‘De verwachting’, (70) Visserijbedrijf Boom, (74) Zeilcharter Mars, (79) Koninklijke Nederlandse Motorbootclub, (80) Texels Belang, (92) Watersportberaad, (95) Vereniging voor Beroepschartervaart, ( 109) Zeilklipper Risdam, ( 115) Plezierig Varen, ( 116) Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee, (126) Koninklijk Nederlands Watersportverbond, (132) Holland Aqua Tours, (137) Z.V. Neptunes, (144) Van der Zel Zeilcharters, (167) Zeilend Partyschip De Vriendschap, (173) V.o.f. Altijd Wadt, (178) Scouting Nederland, ( 179) Zeelandia Charters, (182) Frima Boatcharters, (187) M.C. Drijver, (192) Watersportvereniging Lauwerszee, (222) Vereniging Bruine Zeilvaart Harlingen, (233) V.o.f. Jongedijk/Visser, (234) Watersportvereniging ‘Texel’c.s. (91) Nederlandse Vereniging van Toerzeilers, (111) Gemeente Harlingen, (141) Stuurgroep Waddenprovincies, ( 147) Werkgroep Landschapszorg Texel en ( 165) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond (50) Consulentschap Natuur- en Milieueducatie Friesland, (67) Ecomare, (70) Visserijbedrijf Boom, (88) Productschap Vis, (112) HISWA c.s., (148) L.J. Knol c.s., (156) Waddenvereniging c.s., (181) Gemeente Reimerswaal c.s., (196) J.C. Booij, (228) Stichting Het Groninger Landschap, (234) Watersportvereniging ‘Texel’ c.s.


eerder genoemde draagvlak. Verzocht wordt dan ook om dit onderdeel expliciet in de pkb op te nemen en niet te volstaan met een verwijzing naar het Kaderplan Communicatie Overheden Waddenzee.

5.2 Externe werking Het beleid ten aanzien van de externe werking van de pkb is slecht gevallen bij vooral de gemeenten235, bij particuliere grondbezitters236 en bij het bedrijfsleven237 waaronder de visserijsector, de mijnbouwsector, de overkoepelende organisatie voor recreatieondernemingen en land- en tuinbouworganisaties. De insprekers maken uit de tekst van pkb deel 1 op dat de externe werking van het pkb-beleid is uitgebreid en aangescherpt. Men maakt vooral bezwaar tegen de voorgestelde formulering in de pkb dat het afwegingskader ook dient te worden toegepast voor activiteiten buiten het pkb-gebied. De onvrede richt zich verder op de (concrete) beleidsbeslissingen die de plangrens van de pkb overschrijden, op de activiteiten waarvoor de externe werking van toepassing is (zoals visserij en recreatie) en op de onduidelijkheid over de toepassing van de externe werking. Zo is er onduidelijkheid over de precieze activiteiten en het precieze gebied die onder de externe werking vallen en over de relatie en de tegenstrijdigheid met het vigerende beleid van rijk, provincies en gemeenten voor het waddengebied buiten de pkb-grenzen (zie ook de reacties op paragraaf 1.1 ‘aard en werkingssfeer pkb’ en op hoofdstuk 4 ‘afwegingskader’). Specifieke bezwaren tegen plangrensoverschrijdende beleidsuitspraken hebben betrekking op de geformuleerde beleidskeuzen voor windenergie, recreatie, haven- en industriegebieden, bebouwing, visserij en delfstoffen (zie ook de reacties op deze onderwerpen in hoofdstuk 3).

Het principe van de ex terne werking In hun gezamenlijke inspraakreactie erkennen de waddengemeenten een zekere mate van externe werking. De beleidsvoorstellen in deel 1 van de Derde Nota Waddenzee voor de externe werking van het pkb-beleid noemen zij echter principieel onjuist, onaanvaardbaar en onnodig. Ook de insprekers uit het bedrijfsleven zijn die mening toegedaan. Volgens onder meer VNO-NCW, het Productschap Vis en de organisatie voor recreatieondernemers hoort de externe werking niet thuis in een pkb. Zij geven aan dat de externe werking al is geregeld in onder meer de Natuurbeschermingswet en de Habitatrichtlijn, die worden gebruikt als afwegingskader voor vergunningverlening. De noodzaak en de aanleiding om over te gaan tot - wat wordt gevoeld als - een ‘radicale wijziging’ van de formuleringen ten aanzien van de externe werking worden gemist.

235

236 237

(46) Gemeente Wieringen, (52) Gemeente Ferwerderadiel, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden, (94) Vereniging van Waddenzeegemeenten, (108) Gemeente Wûnseradiel, (130) Gemeente het Bildt, (131) Gemeente Delfzijl, (181) Gemeente Reimerswaal c.s., (224) Gemeente Eemsmond (142) Federatie Particulier Grondbezit c.s. ( 10) Nederlandse Vissersbond, (5 1) Nationale Havenraad, (57) LTO Nederland, (70) Visserijbedrijf Boom, (87) Nederlandse Aardolie Maatschappij, (88) Productschap Vis, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (112) HISWA c.s., (138) NLTO Afdeling Dongeradeel, ( 1 57) Mobil Production Netherlands, ( 1 6 1 ) KvK Groningen c.s., ( 1 65) Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, (223) VNO-NCW c.s.


77

De waddenprovincies en verschillende natuuren milieuorganisatie238 kunnen instemmen met de tekst in pkb deel 1 over de externe werking. Het principe van de ‘externe werking’ wordt door de natuuren milieuorganisaties van harte ondersteund.

Afwegingskader en beleidsuitspraken voor activiteiten buiten het pkb-gebied De Waddenzeegemeenten en insprekers uit het bedrijfsleven noemen het ten principale onjuist dat het afwegingskader, concrete beleidsbeslissingen en beslissingen van wezenlijk belang van toepassing worden verklaard voor activiteiten op het gemeentelijk grondgebied buiten de pkb-grens. De visserijsector en de NAM noemen daarbij ook de Noordzeekustzone. De NAM geeft aan dat het plangrensoverschrijdende beleid van de pkb in geen geval mag worden bestempeld als van ‘wezenlijk belang’ omdat daar slechts door het volgen van een pkb-procedure van af kan worden afgeweken.

Afstemming op functies en vigerend beleid in het aangrenzend waddengebied De waddengemeenten en het bedrijfsleven geven aan dat de gebieden buiten het pkb-gebied veelal een andere hoofdfunctie en –doelstelling hebben dan natuur en dat nieuwe activiteiten in deze gebieden dan ook op een andere manier moeten worden getoetst en afgewogen. Gemeenten en bedrijfsleven zijn van mening dat bij de plangrensoverschrijdende beleidsuitspraken te weinig rekening is gehouden met de functies van het gebied waarop deze uitspraken betrekking hebben. De aanscherping van de externe werking leidt volgens de gemeenten en het bedrijfsleven dan ook tot een onaanvaardbare beperking van de sociaal-economische ontwikkelingsmogelijkheden voor het hele waddengebied. Op dit punt doorkruist de pkb volgens de insprekers zelfs het beleid van verschillende waddengemeenten, dat juist is gericht op het behoud en de versterking van sociaal-economische functies, zoals de bedrijvigheid in de haven- en industriegebieden langs de Waddenzee, duurzame landbouw (waaronder glastuinbouw en bloembollenteelt), recreatie en visserij. Het regionale bedrijfsleven vraagt in dit verband specifiek aandacht voor de ontwikkeling van duurzame projectvestigingen voor de glastuinbouw, zoals aangegeven in deel 1 van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening, bij onder meer Berlikum. Ook de waddenprovincies stellen voor in de tekst van pkb deel 3 op te nemen dat bij plangrensoverschrijdende uitspraken rekening wordt gehouden met de functie en het beleid voor het gebied waarop deze uitspraken betrekking hebben (zie ook de reactie van de waddenprovincies op het onderwerp ‘bebouwing’ in hoofdstuk 3). De doorwerking van het pkb-beleid naar de Noordzeekustzone wordt door de Vissersbond als ‘logisch gezien’, met uitzondering van de voedselreserveringen in de Noordzee. Een visserijonderneming verzoekt echter de externe werking naar de Noordzee uit de pkb te schrappen, omdat de Visserijwet en de Natuurbeschermingswet de maatgevende beleidskaders zijn voor visserij op de

238

78

(53) Milieufederatie Groningen c.s., (141) Stuurgroep Waddenprovincies, (228) Stichting Het Groninger Landschap


Noordzee. De mijnbouwondernemingen die op dit punt hebben ingesproken vragen aan het kabinet om in de pkb concreet aan te geven wat de onderlinge verhouding is, ofwel de ‘rangorde’, tussen het grensoverschrijdende pkb Waddenzeebeleid en het vigerende andere pkb-beleid buiten de plangrens, zoals bijvoorbeeld het EG-beleid ten aanzien van de ecologische hoofdstructuur.

Lijst met activiteiten waarvoor de ex terne werking relevant is De waddengemeenten geven aan dat de indicatieve lijst met activiteiten waarvoor de externe werking relevant zal zijn, onduidelijkheid laat bestaan over de ontwikkelingsmogelijkheden voor deze activiteiten. Die onduidelijkheid draagt volgens de gemeenten bij aan de beperking van de sociaal-economische ontwikkelingsmogelijkheden van het waddengebied. Ook de land- en tuinbouworganisaties en de federaties voor particulier grondbezit die op dit punt hebben ingesproken geven aan dat de genoemde lijst met activiteiten onvoldoende informatie biedt om een helder beeld te krijgen van de invloed van de externe werking voor agrarische ondernemingen en grondbezitters. Verder vragen deze organisaties zich af wat het effect is van het noemen van de ‘jacht’, als activiteit waarvoor de externe werking relevant is, op het faunabeheer en de faunaschade aan landbouwgewassen. Ook de belangenorganisaties voor de haven- en industriegebieden in het waddengebied geven aan dat de onduidelijkheid ten aanzien van de externe werking een negatieve invloed heeft op de ontwikkelingsmogelijkheden van deze gebieden en op de investeringsbereidheid van ondernemingen. Daarmee wordt tevens gedoeld op de onduidelijkheid over het gebied waarvoor de externe werking geldt (zie ook de opmerkingen bij paragraaf 1.3 gebiedsbegrenzing). De overkoepelende organisatie voor recreatieondernemingen en de Samenwerkende Bedrijven Eemsmond vragen zich in dat verband af of de externe werking ook van toepassing is voor gebieden als Rotterdam en het Ruhrgebied en andere grote gebieden op Europese schaal. Immers de vervuiling van het wad is vooral afkomstig vanuit de grote rivieren, de Noordzee en via luchtverontreiniging.

5.3 Monitoring, onderzoek en evaluatie Onder verwijzing naar het thema ‘onderzoek’ is veelvuldig ingesproken (ongeveer 50 reacties). Deze reacties, die onder andere betrekking hebben op de recreatiedruk in relatie tot de hoeveelheid ligplaatsen, garnalenvisserij, snelvaargebieden en kokkel- en mosselvisserij, zijn grofweg in twee categorieën te verdelen. De eerste is de categorie waarin gevraagd wordt om meer onderzoek naar de effecten van een bepaalde activiteit. De tweede categorie heeft betrekking op het weerleggen van gebruikte argumenten voor beleidskeuzen in de pkb op grond van eerder uitgevoerd onderzoek. De genoemde reacties zijn samengevat bij de onderwerpen recreatie en visserij in hoofdstuk 3. Een algemene bezwaar van insprekers239 is dat de pkb te weinig wetenschappelijk is onderbouwd en dat meer onderzoek nodig is om beleidskeuzen te funderen. Verschillende onderwerpen komen volgens diverse insprekers in aan239

(70) Visserijbedrijf Boom, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (135) ANWB, (143) NIOZ, e.a., (156) Waddenvereniging c.s., (164) Fractie Ameland ‘82


79

merking voor nader onderzoek zoals het historisch medegebruik, de natuurlijke processen van water, bodem en morfologie, de kwaliteit van water, bodem en lucht, flora en fauna, de effecten van het menselijke medegebruik, klimaatverandering en zeespiegelstijging en bijvoorbeeld meer specifiek de haalbaarheid van een zesde waddeneiland Wieringen. Daarnaast zijn diverse insprekers240 van mening dat eerder uitgevoerd onderzoek beter gebruikt moet worden om een goede afweging te kunnen maken ten aanzien van de beschikbare ruimte en de onderlinge verhouding tussen de verschillende gebruiksfuncties in de Waddenzee. De insprekers verschillen van mening of nader onderzoek juist wel of juist geen invloed mag hebben op de mogelijkheid tot inspraak en de besluitvorming.

240

80

(54) Luchtvaartterein Texel, (122) Gemeente Ameland, (166) Land Ocean Interactions in the Coastal Zone, (205) VVD Afdeling Ameland.


Hoofdstuk 6 Bestuurlijke organisatie en overige onderwerpen 6.1 Bestuurlijke organisatie Best uurlijke organisatie en overlegst ruct uur De waddenprovincies en de gemeente Dongeradeel241 geven aan dat de waddenoverleg- en besluitvormingsstructuur als te complex wordt ervaren. De waddenprovincies pleiten daarom voor een meer duurzaam bestuur dat in overleg met alle betrokken overheden wordt georganiseerd rond thema’s als ‘eenduidigheid’, ‘democratische controle’, en ‘wortels in de regio’. Ook Harlingen pleit voor een eenvoudiger overlegstructuur. Daarnaast vragen de provincies aan het kabinet om aan te geven hoe zij in de komende jaren het al eerder voorgestelde streven naar decentralisatie van bevoegdheden en instrumenten inhoud zal geven.

Het Regionaal Coördinatiecollege Waddengebied De waddenprovincies en de gemeente Dongeradeel geven expliciet aan verheugd te zijn over de versterking van de rol van het Regionaal Coördinatiecollege Waddengebied (RCW) en de verdere decentralisatie van de uitvoering van het waddenbeleid. De provincies vrezen echter dat het RCW bij toetsing van (voorgenomen) activiteiten alleen wordt betrokken als het gaat om activiteiten die onder de externe werking vallen en dus buiten het pkb-gebied plaatsvinden.

Participatie Het Productschap Vis en enkele Zeeuwse gemeenten waarvan de inwoners werkzaam zijn in de visserijsector242 geven aan te betreuren dat de deelname aan het RCW zich beperkt tot overheden en dat er ook geen andere formele overlegstructuren zijn waarin overheden, burgers en organisaties samenwerken aan een duurzaam gebruik en beheer van het waddengebied. Zij noemen dit in strijd met de trilaterale afspraken over participatie van belanghebbenden. Ook de lokale politiek van Texel243 geeft expliciet aan behoefte te hebben aan (meer) participatie van gemeentebesturen en betrokken belangenorganisaties.

Best uurlijke compensatie en schadeloosstelling De waddeneilanden244 vragen het kabinet om aandacht voor schadeloosstellingen in verband met het aangescherpte beleid en de economische gevolgen daarvan. Als voorbeeld hiervan wordt het nieuwe beleid voor de garnalenvisserij genoemd. De gemeente Dongeradeel245 merkt op dat voor de waddengemeenten de extra bestuurslast steeds groter wordt als gevolg van de ligging aan de Waddenzee en de toepassing van het afwegingskader voor activiteiten buiten het pkb-gebied. De gemeente verzoekt in dit verband om van rijkswege structureel meer middelen beschikbaar te stellen. 241 242 243 244 245

(119) Gemeente Dongeradeel, (141) Stuurgroep Waddenprovincies (88) Productschap Vis, (181) Gemeente Reimerswaal c.s. (80) Texels Belang (86) Overlegorgaan Waddeneilanden (119) Gemeente Dongeradeel


81

6.2 Begrippen en definities Tientallen reacties hebben betrekking op de gehanteerde definities en de begripsomschrijvingen in de tekst van pkb deel 1. Het merendeel van deze reacties is in de voorgaande hoofdstukken samengevat. Het gaat dan onder meer om de reacties op de definitie van speedboten en het te algemeen geformuleerde beleid voor recreatie en visserij (gelijkheidsbeginsel). De algemene boodschap van de insprekers246 op dit onderwerp is dat de gebruikte definities en omschrijvingen te vaag en te breed zijn, zodat naleving en maat werk moeilijk wordt gemaakt. Ook wordt aangegeven dat een verklarende woordenlijst in de pkb voor veel verduidelijking zou kunnen zorgen van begrippen als ‘duurzaam’ en ‘sublitoraal’. Ten aanzien van het begrip duurzaamheid wordt de concrete suggestie gedaan om de definitie uit het zogenaamde ‘Brundtland rapport’ aan te houden.

6.3 Gevolgde (inspraak)procedure en consultaties Verschillende insprekers247 hebben commentaar op het procedureverloop van de pkb tot nu toe. Algemene teneur is dat de inspraakprocedure en de planvorming te weinig interactief is geweest. De Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens geeft aan dat in de tekst van de pkb deel 1 niets is terug te vinden van opmerkingen die in CCW-verband zijn gemaakt bij de voorbereidingen van de pkb. Gedoeld wordt op opmerkingen ten aanzien van de beleidskeuzen die het kabinet voorstelt en die alleen aangeven wat ‘niet mag’ en niet wat ‘wel mag’. Enkele insprekers waren specifiek van mening dat op de informatieavonden niet al hun vragen konden worden beantwoord. Eén inspreker geeft aan dat de toezending van documenten niet adequaat heeft plaatsgevonden. De lokale politiek van Texel vindt dat het moeten inspreken op zeer korte termijn op de PKB Derde Nota Waddenzee èn de nieuwe Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening een te grote inspanning van de burgers vraagt. De waddengemeenten248 zijn over het algemeen tevreden over de wijze waarop zij betrokken zijn bij voorbereidingen voor de concept-tekst van pkb deel 1. Zij zijn echter zeer teleurgesteld dat specifieke wijzigingsvoorstellen voor de pkb-tekst naar aanleiding van het zogenaamde ‘gasbesluit’ zonder consultatie van de gemeenten tot stand zijn gekomen. De waddeneilanden spreken hun waardering uit voor het organiseren van de informatieavonden op de eilanden en het noemen in de pkb-tekst van het belang van de betrokkenheid van bewoners en gebruikers in de pkb-tekst met het oog op draagvlak.

246

247

248

82

(11) T.L. van Waart, (62) Wadvaarders Vereniging, (70) Visserijbedrijf Boom, (91) Nederlandse Vereniging van Toerzeilers (1) T.L. van Waart, (11) T.L. van Waart, (70) Visserijbedrijf Boom, (80) Texels Belang, (93) Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens, (94) Vereniging van Waddenzeegemeenten, (155) Gezamenlijke Texelse watersporters c.s., (159) T.L. van Waart (94) Vereniging van Waddenzeegemeenten, (86) Overlegorgaan Waddeneilanden


Bijlage: Lijst met insprekers (op volgorde van binnenkomst) Nr Insprekers

Plaats

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

Vledder Zoutkamp Akkrum Bunnik Den Helder Schiermonnikoog Witmarsum Ter Apel Emmeloord Emmeloord Vledder Scheemda Sellingen Scharmer Norg Ter Apel Roden Musselkanaal Kropswolde Schipborg Stadskanaal Kropswolde Kerkenveld Meeden Stadskanaal Winschoten Papenvoort Stadskanaal Appingedam Kropswolde Andijk Oosterend, Texel Bolsward De Cocksdorp, Texel Anna Paulowna Den Helder Buren, Ameland Den Burg, Texel IJsselstein De Cocksdorp, Texel Den Burg, Texel Hollum, Ameland

44 45 46 47 48 49

T.L. van Waart J. Rispens J. Kleefstra E. Connection Project BV H.W. Stapel J. Priekol K.H. Walburg C. van Meygaarden K. Stapenséa Nederlandse Vissersbond T.L. van Waart N.A. Hebels W. de Jong H.J. Meinders S. Driest H. Wieringa P.C. Jansen O. van der Heide M.J. v.d. Deen S. Hoekzema H. Hoekzema H. Halman R. de Lange A. Elevelt P. Schoon J.M. Reinders L. Jalving L. Bakker J.A.M. Hulek M.J. v.d. Deen-Mol J.A.E. Paternostre A. van Dijk Wetterskip Marne-Middelsee R. Hovestad Stichting Bureau Ondersteuning Bloembollensector Noordelijk Zandgebied H. van Berkum J.A. Kiewied Stichting Ronde om Texel Stichting Vrienden van de Vlijt V.o.f. Camping de Robbenjager P. Standaart Catamaran Club Ameland Koninklijk Nederlands Watersport Verbond, Werkgroep Noordkop Noord-Holland Marine Watersport Vereniging Nagtegaal, Loon- en Aannemersbedrijf, Grond-, Weg- en Waterbouw Gemeente Wieringen Sporthotel Nieuw Breda Internationaal Paracentrum Texel Tessel Air BV


Den Helder Den Helder Ballum, Ameland Hyppolytushoef De Cocksdorp, Texel De Cocksdorp, Texel De Cocksdorp, Texel

83

50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69

Consulentschap Natuur- en Milieueducatie Friesland Nationale Havenraad Gemeente Ferwerderadiel Milieufederatie Groningen, mede namens Stichting Natuur en Milieu Luchtvaartterrein Texel n.v. V.o.f. van Nouhuys-India Stichting Waddengroep LTO Nederland N.V. Texels Eigen Stoomboot Onderneming Watersportvereniging Lytje Pole T. van Seijen Noord Nederlandse Watersport Bond Vereniging Wadvaarders P. Peereboom Zeilvakantiebedrijf ‘de Verwachting’ Nederlandse Bond van Garnalen Kustvissers Harlinger Watersportvereniging Ecomare Watersportvereniging Helder-Willemsoord-Nieuwediep Visafslag Lauwersoog BV, mede namens Coöperatieve Visafslag Lauwersoog u.a., Havendienst Lauwersoog, Stichting Vislos- en sorteerregeling, Coöperatieve in- en verkoopvereniging “Lauwerszee” u.a. en Bunkerservice Lauwersoog BV 70 Visserijbedrijf A.J.M. Boom 71 H.G. Blauw 72 Cooperatieve Producenten Organisatie Texel u.a. 73 Stichting Luchtvaarthinder Afdeling Texel 74 Zeilcharter Mars 75 Nederlandse Windenergievereniging 76 Cocksdorper KustZeilvereniging 77 Kustzeilvereniging Westerslag 78 Stichting Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij 79 Koninklijke Nederlandse Motorboot Club 80 Texels Belang 81 Stichting De Faunabescherming 82 Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen. 83 Vereniging Windturbine-exploitanten Noord-Holland 84 TotalFinaElf E&P Nederland BV 85 Nederlands Elektriciteit Administratiekantoor BV 86 Overlegorgaan Waddeneilanden 87 Nederlandse Aardolie Maatschappij BV 88 Productschap Vis 89 Waterskivereniging Texel 90 VOF Zeeaashandel Arenicola 91 Nederlandse Vereniging van Toerzeilers 92 Watersportberaad 93 Regionale Commissie Noordelijke Zeehavens 94 Vereniging van Waddenzeegemeenten 95 BBZ, Vereniging voor Beroepschartervaart 96 G.J. Buys 97 J. Buys 98 L. Hofland 99 E.M.A.L. Timmerman 100 R. van Beckhoven 101 J. A. van der Wal

84

Leeuwarden Den Haag Ferwert Groningen Den Burg, Texel Terschelling Buitenpost Den Haag Den Hoorn, Texel Schiermonnikoog Hoogwoud Bolsward Groningen Hardagarijp Kollum Lauwersoog Harlingen De Koog, Texel Den Helder

Lauwersoog Oudeschild, Texel Den Burg, Texel Oudeschild, Texel Den Burg, Texel Groningen Amersfoort Den Burg, Texel Den Burg, Texel IJmuiden Nieuwegein De Cocksdorp, Texel Amstelveen Katwijk Middenmeer Den Haag Arnhem Den Burg, Texel Assen Rijswijk Oudeschild, Texel Oosterend, Texel Den Haag Bunnik Den Helder Delftzijl Enkhuizen Den Helder Julianadorp Den Helder Den Helder Den Helder Den Helder


102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152

Fryske Feriening foar Fjilldbiology Camping De Zwaluw G. Busser M.R. Boelens Gemeente De Marne Zeevisvereniging ’t Kuitje Gemeente Wûnseradiel Zeilklipper “Risdam” / SS&T Windsurfclub Texel Gemeente Harlingen Hiswa Vereniging, mede namens RECRON Kustzeilvereniging Paal 15 Stichting Texel Race Plezierig varen BV Stichting Zeilgenieters van de Waddenzee PVDA Gemeentefractie Ameland Watersportvereniging Ameland Gemeente Dongeradeel Gemeente Den Helder Gemeente Texel Gemeente Ameland Stichting Natuur en Mens Texel K.J.R. Hofker M.B. Boon-Hoedemaker Koninklijk Nederlands Watersport Verbond H. van Berkum Gemeente Schiermonnikoog Duik- en bergingsbedrijf Texel Diving Gemeente Het Bildt Gemeente Delfzijl Holland Aqua Tours Island Aerial Work Stichting Antonov Nederland ANWB Vereniging Natuurmonumenten Z.V. Neptunus NLTO Afdeling Dongeradeel Nederlandse Vereniging Van Sportvissersfederaties WLTO afdeling Julianadorp, mede namens Koninklijke Algemene Vereniging voor Bloembollencultuur Stuurgroep Waddenprovincies Federatie particulier grondbezit, namens Gronings Particulier Grondbezit en Het Friesch Grondbezit NIOZ, Alterra, Onderzoekschool Functionele Ecologie, TNO, RIVO Van der Zel Zeilcharters Hengelsportvereniging De Snoek Schippers- en Watersportvereniging ‘Het wakend oog’ Werkgroep Landschapszorg Texel L.J. Knol, E.A Knol-Licht M.R. Boelens H. van Koeveringe H. van Berkum Vereniging van Particuliere Windturbine Exploitanten PAWEX, FME-Groep Windenergie, De Nederlandse Windenergievereniging NEWIN


Groningen Den Helder Warffum Den Helder Leens Breezand Witmarsum Eefde Den Burg, Texel Harlingen Edam Den Hoorn, Texel Den Burg, Texel Amsterdam Den Bosch Hollum, Ameland Hollum, Ameland Dokkum Den Helder Den Burg, Texel Ballum, Ameland Den Hoorn, Texel Hollum, Ameland Vlieland Bunnik Den Helder Schiermonnikoog Den Burg, Texel St. Annaparochie Delfzijl Purmerend De Waal, Texel De Cocksdorp, Texel ‘s-Gravenhage ‘s-Gravenland Delfzijl Dongeradeel Amersfoort Haarlem Leeuwarden Oosterwolde Texel Marken Den Oever Terschelling Den Hoorn, Texel Garmerwolde Den Helder Den Helder Den Helder Utrecht

85

153 Coöperatieve Producenten Organisatie Visserijbelangen Wieringen 154 V. Lukkien 155 Gezamenlijke Texelse watersporters, namens Stichting Texelse Sportraad, Cocksdorper Kustzeil Vereniging, Duikclub Texel, Kustzeilvereniging Paal 15, Kustzeilvereniging Westerslag, Maritieme Stichting Brakestein, Seamount Zeekajak- & Outdoor Centrum, Sportvissersclub Texel, Stichting Ronde Om Texel, Stichting Texel Race, Waterskivereniging Texel, Watersportvereniging Texel, Windsurfclub Texel, Zeilschool Westerslag, Windsurfschool Texel, Bureau Zandbank, Zeekanocentrum Texel, Zeilschool De Eilander, Stichting Passantenhaven Oudeschild 156 Waddenvereniging, mede namens Greenpeace Nederland, Landschapszorg Texel, Kiesvereniging Schiermonnikoogs Belang, Stichting Marnelandschap, Stichting Ons Schellingerland, Het Noord-Hollands Landschap, Vereniging Natuurmonumenten, Stichting De Noordzee, Milieufederatie Noord-Holland, Stichting Natuur en Landschap Eemsmond e.o., Stichting Duinbehoud 157 Mobil Producing Netherlands Inc. 158 Avifauna Groningen 159 T.L. van Waart 160 Vogelbescherming Nederland 161 Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Groningen, Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Friesland, Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Noordwest-Holland, VNO-NCW Noord, MKB-Noord, Stichting Samenwerkende Bedrijven Eemsmond (SBE), Stichting Bedrijfsbelangen Eemshaven (BBE), Havenschap Delfzijl/Eemshaven, NLTO 162 Vereniging Bruine Zeilvaart 163 F. Tienstra 164 Fractie Ameland ‘82 165 Stichting Samenwerkende Bedrijven Eemsmond, Stichting Bedrijfsbelangen Eemshaven 166 Land Ocean Interactions in the Coastal Zone 167 Zeilend Partyschip de Vriendschap 168 P.J. Dijt 169 Zeilschool Westerslag Texel 170 J. Eelman, T. Eelman-Vonk 171 P.H. Eelman, K.M.J. Bakker, Y.T.M. Bakker 172 H. Carrette 173 V.o.f. Altijd Wadt 174 Staatsbosbeheer 175 KNVvL, Afdeling Ultralight Vliegen 176 Vliegveldrestaurant Texel 177 G.H. Beunk 178 Vereniging Scouting Nederland 179 Zeelandia Charters 180 N.R. Schrumee-Langeveld 181 Gemeente Reimerswaal, mede namens gemeente Schouwen-Duiveland, gemeente Hontenisse en gemeente Tholen 182 Frima Boatcharters 183 International Association of Drilling Contractors 184 Stichting Waterpakt 185 Friese Milieu Federatie 186 Stichting Landschapszorg Wieringen 187 M.C. Drijver 188 Zweefvliegclub Texel 189 H. v.d. Blaak 190 Appartementenhotel Tubantia 191 P.H. Eelman, N. Eelman-de Ridder 192 Watersportvereniging Lauwerszee

86

Den Oever Zoutkamp

Den Burg, Texel

Harlingen Breda Groningen Vledder Zeist

Veendam Harlingen Den Helder Nes, Ameland Delfzijl Den Burg, Texel Monnickendam Den Burg, Texel De Koog, Texel Den Burg, Texel Den Burg, Texel Schiermonnikoog Harlingen Driebergen Andijk De Cocksdorp, Texel Woerden Leusden Leeuwarden Oosterend Kruiningen Lemmer Beverwijk Harlingen Leeuwarden Hyppolythushoef Oudeschild, Texel Den Burg, Texel Oudeschild, Texel De Koog, Texel Den Burg, Texel Groningen


193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234

J. Meerkerk, G. Boll G. Strik Algemeen Belang Ameland J.C. Booij PvdA, Gewest Fryslân, mede namens de Gewesten Drenthe, Groningen en Noord-Holland Nederlandse Vereniging van Luchthavens Texel International Airport Holland Nederlandse Federatie van Brandingwatersportverenigingen en Zeevisvereniging Zandvoort Luchtvaartmuseum Texel A. Lap H. Eelman Rederij Waddenvaart VVD afdeling Ameland NV Nuon Duurzame Energie V. Lukkien Van Essen Vliegservice Frisia Zout BV Vogelwerkgroep Texel W.L. Jonker-ter Veld Wetterskip Fryslân Overlegorgaan Nationaal Park Schiermonnikoog Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog BV B. Oostra, H. Oostra-Otten P.G. Schoorl M. Plaastman-Brak Nederlandse voorzitter van de Eemscommissie Stichting Jachthaven ‘t Leije Gat Noord-Hollands Landschap Werkgroep Geïntegreerde Visserij Verenigde Bruine Zeilvaart Harlingen VNO NCW, VNO-NCW-Noord en de Hollandse Werkgeversvereniging (HWV) Gemeente Eemsmond L. Hofstee J.A. Slikker Nederlands-Duitse Commissie voor de Ruimtelijke Ordening, Subcommissie Noord Stichting Het Groninger Landschap Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart, mede namens de afdeling Ultralight Vliegen K. Aerts Kamer van Koophandel Noordwest-Holland Stichting Werkgroep Vlieland V.o.f. Jongedijk/Visser Watersportvereniging ‘Texel’ en Stichting Passantenhaven Oude Schild


Terschelling Pingjum Hollum, Ameland Den Helder Heerenveen Groningen De Cocksdorp, Texel Katwijk De Cocksdorp, Texel Den Hoorn, Texel Den Burg, Texel Dokkum Ballum, Ameland Arnhem Zoutkamp Amsterdam Harlingen Oosterend, Texel Vries Leeuwarden Schiermonnikoog Leens Den Burg, Texel Den Burg, Texel Den Burg, Texel p/a RWS Leeuwarden Buren, Ameland Castricum Groningen Harlingen Den Haag Uithuizen Groningen Den Hoorn, Texel Oldenburg, Duitsland Groningen Den Haag Den Helder Alkmaar Vlieland Harderwijk Den Hoorn, Texel

87

88


DEEL B

Verslag van het bestuurlijk overleg tussen rijk, waddenprovincies en waddengemeenten

89

90


Verslag van het bestuurlijk overleg tussen rijk, waddenprovincies en waddengemeenten over pkb deel 1 van de Derde Nota Waddenzee tijdens de 39ste vergadering van het Coördinatiecollege Waddengebied (CCW), gehouden op 11 juni 2001 te Den Haag Aan wezig: van het rijk: de heer J.P. Pronk, minister van VROM/voorzitter CCW mevrouw A. Jorritsma-Lebbink, minister van EZ mevrouw J.M. de Vries, staatssecretaris van V&W mevrouw G.H. Faber, staatssecretaris van LNV van de provincies: de heer S. Jansen, gedeputeerde provincie Fryslân/vice-voorzitter CCW/ voorzitter SWP mevrouw R.G. Jansen, gedeputeerde provincie Groningen van de gemeenten: de heer C. Arlman, burgemeester van Harlingen/voorzitter VvW de heer E. Fennema, burgemeester van Schiermonnikoog/voorzitter OOW van het secretariaat: de heer E.A. Boonstra, secretaris CCW de heer S. Wiersma, medewerker CCW/notulist overigens aanwezig: de heer H.G.A. Frankfort, ministerie van VROM, projectleider PKB Derde Nota Waddenzee mevrouw J.P.M. van Noorden, ministerie van VROM mevrouw Y. Horsten-van Santen, ministerie van VROM de heer A. T. de Groot, ministerie van LNV de heer M.A. Hofstra, ministerie van V&W de heer P. Kroes, ministerie van V&W de heer O. Bitter, ministerie van EZ de heer J. Sybrandi, ministerie van Defensie de heer J. le Roux, secretaris Overlegorgaan Waddeneilanden (OOW) de heer J.W. Van der Velde, secretaris Vereniging van Waddenzeegemeenten (VvW) de heer A.R. Lenis, provincie Noord-Holland de heer H.A.H. Haverkort, provincie Groningen mevrouw A. Kappers, provincie Fryslân

Afwezig: van het rijk: de heer H.A.L. van Hoof, staatssecretaris van Defensie van de provincies: mevrouw A.A.E. Gooijert, gedeputeerde provincie Noord-Holland de heer H.J. Tromp, secretaris Stuurgroep Waddenprovincies (SWP)

verslag bestuurlijk overleg rijk, waddenprovincies en waddengemeenten

91

Bestuurlijk overleg over pkb deel

1

van de Derde Nota Waddenzee

Met betrekking tot dit punt liggen de volgende stukken ter vergadering voor: - Deel 1 van de PKB Derde Nota Waddenzee; - Inspraakreacties van de Stuurgroep Waddenprovincies (SWP), de Vereniging van Waddenzeegemeenten (VvW) en het Overlegorgaan Waddeneilanden (OOW). De voorzitter vraagt of er suggesties zijn voor een procedure om dit punt af te handelen. De heer Jansen stelt voor dat hij namens provincies en gemeenten een paar kernpunten uit de drie inspraakreacties presenteert en dat de rijkspartners daar vervolgens hun reactie op geven. Met dit voorstel wordt ingestemd. De heer Jansen geeft aan dat het belangrijkste probleem dat provincies en gemeenten met het voorliggende deel 1 van de Derde Nota Waddenzee hebben als ‘onevenwichtigheid’ kan worden betiteld. Naar aanleiding van het ‘gasbesluit’ van november 1999 is door het rijk nog eens kritisch gekeken naar de doorwerking van dit besluit naar andere beleidsvelden. Het ‘gasbesluit’ is volgens provincies en gemeenten niet op een evenwichtige manier naar de andere beleidsvelden vertaald. Voorbeelden daarvan zijn het vastleggen van de lagere overheden door concrete beleidsbeslissingen van het rijk op beleidsterreinen waar de lagere overheden eerder een beleidsvrijheid hadden en het niet of nauwelijks reduceren van militaire activiteiten in het Waddengebied. Een bijkomend punt van zorg is de bestuursstructuur binnen het Waddengebied. Deze is dermate ingewikkeld geworden dat een opschoning van de vlakverdeling volgens provincies en gemeenten gewenst zou zijn. De heer Jansen verwijst voor dit thema naar de WAR-adviezen hieromtrent, en zou in navolging van de WAR graag zien dat de Regeringsconferentie in Esbjerg later dit jaar wordt aangegrepen om dit probleem te bespreken. Mevrouw Jansen vult het betoog van de heer Jansen aan. In de eerste plaats wil zij ingaan op de instrumenten ‘concrete beleidsbeslissing’ en ‘beslissing van wezenlijk belang’. Concrete beleidsbeslissingen zijn nieuw in vergelijking met de vorige pkb. Waar dit soort beslissingen gaat gelden, wordt de beslissingsbevoegdheid bij de rijksoverheid gelegd. Zij hebben derhalve een centraliserende werking. Een voorbeeld hiervan is de concrete beleidsbeslissing m.b.t. de jachthavencapaciteit. Daarvoor wordt in deel 1 een exact getal gehanteerd. Als dit getal definitief in de Derde Nota wordt opgenomen, beperkt dit de ruimte voor provincies en gemeenten om te bekijken hoe de recreatiedruk op andere manieren kan worden beheerst. De lagere overheden vinden dat de problematiek breder moet worden aangepakt en stellen voor om een beheersplan op te stellen. Dit kan alleen als het getal van 4400 niet als concrete beleidsbeslissing of beslissing van wezenlijk belang wordt opgenomen. Verder vindt mevrouw Jansen het des te klemmender dat bepaalde ‘beslissingen van wezenlijk belang’ over de grenzen van het plangebied heen gelden. Als het rijk het dan nodig vindt om in de Derde Nota Waddenzee meer beslissingsbevoegdheid naar zich toe te trekken, laat men zich dan beperken tot het plangebied. 92


Na deze inbreng vraagt de voorzitter of provincies en gemeenten reeds op de hoogte zijn van alle inspraakreacties. Hij vraagt dit omdat de heer Jansen in zijn betoog gebruik maakt van het begrip ‘evenwichtigheid’. De inspraakreacties laten zien dat de opvattingen over evenwicht sterk uiteenlopen. Voor de voorzitter is de Derde Nota pas evenwichtig als er een zorgvuldige politieke weging is gemaakt op basis van verschillende belangen. Als evenwicht op deze manier wordt gedefinieerd is het in het belang van zowel rijk als provincies en gemeenten om te zien wat er in de inspraakreacties naar voren is gebracht. De voorzitter vraagt of provincies en gemeenten er prijs op zouden stellen over alle inspraakreacties te beschikken. De heer Jansen geeft aan dat het voor provincies en gemeenten vooral van belang is om te weten wat de ministeries van de door hem zojuist samengevatte reactie vinden. De voorzitter maakt duidelijk dat er tussen de bewindslieden geen vooroverleg over de voorliggende inspraakreacties heeft plaatsgevonden en dat er daarom in deze vergadering geen sprake kan zijn van een definitieve reactie. Die zal te vinden zijn in deel 3 van de pkb. Hij stelt daarom voor de door de heer Jansen naar voren gebrachte onderwerpen in alle openheid te bespreken. Aangezien de staatssecretaris van Defensie, de heer Van Hoof, niet ter vergadering aanwezig is, geeft hij voor wat betreft de kritiek van de heer Jansen op het handhaven van de militaire activiteiten in het Waddengebied het woord aan mevrouw Jorritsma. Mevrouw Jorritsma stelt dat de activiteiten van defensie in het gebied de afgelopen decennia sterk zijn afgenomen. Het kabinet heeft geen alternatieve plekken voor deze activiteiten kunnen vinden. Het kan ook niet zo zijn dat deze activiteiten niet meer plaatsvinden, aangezien ons land op het gebied van defensie een aantal internationale verplichtingen is aangegaan. Het kabinet stelt zich daarom op het standpunt dat alleen het noodzakelijke gebeurt en, dat als het minder kan, het ook onmiddellijk minder zal worden. Zij vraagt welke alternatieven de provincies zien voor de betreffende activiteiten. De heer Jansen blijft van mening dat, gedacht vanuit de hoofddoelstelling van de Derde Nota, het evenwicht op dit punt zoek is. Hij brengt de discussie vervolgens op het punt van de jachthavencapaciteit. Dit is een punt dat in het gebied sterk leeft. Het instrumentarium van een exact getal, dat in deel 1 wordt gehanteerd, zal niet goed werken. In de eerste plaats komt de veiligheid in de havens erdoor op het spel te staan. In de tweede plaats wordt de mogelijkheid om op een doordachte manier vorm te geven aan de ontwikkeling van economische activiteit in de regio erdoor bemoeilijkt. Mevrouw Jorritsma constateert dat de lagere overheden voor vermindering van de recreatiedruk in het gebied zijn en dat de kritiek zich in feite meer op het daarvoor in deel 1 gekozen instrumentarium richt dan op het feitelijke getal. De heer Arlman merkt op dat de Vereniging van Waddenzeegemeenten het pleidooi voor vermindering van militaire activiteiten niet deelt, als dit net zoals


93

bij het ‘gasbesluit’ opnieuw tot gevolg heeft dat er sprake zal zijn van vermindering van andere activiteiten in het gebied. Mevrouw Jorritsma merkt op dat zij het pleidooi van de heer Jansen en mevrouw Jansen ook niet als zodanig heeft opgevat. Zij heeft alleen geconstateerd dat men pleit voor een ander instrumentarium om de recreatiedruk te kunnen beheersen. Zowel de heer Jansen als mevrouw Jansen beamen dat de door mevrouw Jorritsma gemaakte constatering juist is. De heer Jansen houdt nogmaals een pleidooi om de verstoring als gevolg van waterrecreatie via een andere aanpak te reguleren. Hij wijst daarbij ook op de samenhang van de problematiek met de toename van de jachthavencapaciteit op het IJsselmeer. Mevrouw Faber vindt het een goed voorstel om door middel van recreatiebeleid de recreatiestromen te sturen, mits daarbij de hoofddoelstelling van de Derde Nota gehandhaafd blijft. De hoofddoelstelling is niet de ontwikkeling van een sociaal-economisch programma voor het gebied, maar bescherming van natuur en landschap van de Waddenzee. In dat licht plaatst zij ook de evenwichtsdiscussie. Zij constateert dat er vooralsnog geen alternatief instrumentarium voor handen is om de recreatiedruk binnen de perken te houden en dat het instrument van de ligplaatsencapaciteit tot nu toe het enig beschikbare instrument is. Zij pleit ervoor om dit instrument te blijven hanteren totdat er andere instrumenten zijn ontwikkeld waarvan mag worden aangenomen dat zij meer adequaat zijn. De voorzitter vraagt aan welke alternatieve instrumenten de provincies en gemeenten denken. De heer Jansen noemt het toelatingsbeleid bij de sluizen als voorbeeld van een mogelijke denkrichting. Hij wijst er tevens op dat het niet nodig is het getal van 4400 in de Derde Nota Waddenzee vast te leggen, aangezien het reeds in het Interprovincale Beleidsplan Waddenzee (IBW) staat en daarmee juridisch is vastgelegd. De heer Arlman wijst erop dat de discussie zich voornamelijk op de aantallen blijft toespitsen. Hij wil de veiligheids- en capaciteitsproblematiek van de havens onder de aandacht brengen. Hij pleit ervoor de capaciteit van de havens op goede wijze te benutten en zou graag zien dat ‘puntligging’ wordt voorgeschreven om de onveilige situatie in de havens aan te pakken. Ook vindt hij dat een vrijkomende industriehaven benut moet kunnen worden voor recreatievaartuigen. De voorzitter sluit zich aan bij mevrouw Faber. Hij is bereid te kijken naar andere instrumenten mits deze ten dienste staan van hetzelfde, zojuist genoemde doel. Hij neemt de suggestie van mevrouw Jorritsma over om nader te bekijken hoe het aantal van 4400 ligplaatsen in het IBW is vastgelegd en of dit door de provincies vastgestelde beleid de noodzaak om het aantal in de Derde Nota als concrete beleidsbeslissing vast te leggen overbodig maakt. De voorzitter geeft vervolgens het woord aan de heer Sybrandi die de staatssecretaris van Defensie vertegenwoordigt.

94


De heer Sybrandi haalt drie punten uit deel 1 aan, waarnaar het ministerie van Defensie nog nader onderzoek zou doen. Het eerste betreft de laagvliegroutes van de F-16’s over de Waddenzee, het tweede de aanvliegroutes op de Vliehors. Het derde betreft de schietrichting van de cavalerie op de Vliehors. De onderzoeksresultaten m.b.t. het eerste punt lijken veelbelovend. De minimum hoogte van de laagvliegroute bij Schiermonnikoog kan in elk geval worden verhoogd, en in het gunstigste geval kan de laagvliegroute helemaal worden opgeheven. Met betrekking tot het tweede punt: de aan- en wegvliegroutes van en naar de thuisbasis worden verlegd zodat korter over de Waddenzee wordt gevlogen dan thans. Zij zullen de range dan vanaf de Noordzee naderen. Een complicatie vormen nog de F-16’s die vanuit Volkel starten. De brandstofcapaciteit stelt hen niet instaat om de grote bocht voor aanvliegen vanaf de Noordzee te maken. Zij zullen de range van het zuiden moeten blijven naderen. Het gebruik van de range zelf zal meer dan voorheen vanaf de Noordzee gebeuren. Het beeld is iets genuanceerder dan hier geschetst, maar dit is wel de hoofdlijn. De onderzoeksresultaten m.b.t. het eventueel draaien van de schietrichting van het cavalerieschietkamp, het derde punt, vanaf de Vliehors naar de Noordzee zijn minder hoopvol. In verband met de activiteiten op de Noordzee en de nabijheid van Texel ligt dit gecompliceerder. Bovendien zouden er doelen op het Noordzeestrand moeten worden opgericht en daarvoor zouden er óf duintjes moeten worden afgegraven of er zou een kunstmatig eiland moeten worden gecreëerd. Zoals het er nu voor staat lijken dit te grote ingrepen. De heer Sybrandi zegt dat de onderzoeksresultaten zullen worden verwerkt in deel 3 van de Derde Nota. De heer Jansen geeft te kennen dat hij verheugd is dat de laagvliegroute waarschijnlijk kan worden opgeheven. Vervolgens geeft de heer Jansen aan dat provincies voorstander zijn van het beëindigen van de mechanische kokkelvisserij, en het duurzaam inpassen van de handmatige kokkelvisserij. De voorzitter geeft hierover het woord aan mevrouw Faber. Mevrouw Faber maakt duidelijk dat het Beleidsvoornemen Handkokkelvisserij binnenkort naar buiten wordt gebracht en dat dit kan worden meegenomen in deel 3 van de Derde Nota. Voorts zullen in 2003 de resultaten van de evaluatie van de mechanische kokkelvisserij bekend zijn. De Tweede Kamer hecht erg aan deze evaluatie. Het definitieve besluit over de mechanische kokkelvisserij zal daarom pas na de evaluatie plaatsvinden. De voorliggende tekst van deel 1 van de Derde Nota heeft dat gegeven als uitgangspunt. Ook in deel 3 zal op het punt van de kokkelvisserij nog geen duidelijkheid kunnen worden verschaft. De heer Jansen geeft aan dat het wachten op de resultaten van de evaluatie in 2003 wat hem betreft niet het punt is. Hij had echter, opnieuw gedacht vanuit het afwegingskader van de Derde Nota, graag gezien dat er een denkrichting naar duurzaamheid was uitgesproken. Mevrouw Faber benadrukt nogmaals dat zij wil vasthouden aan de afspraken


95

die m.b.t. de evaluatie in 2003 zijn gemaakt. Bovendien komt de sector kokkelvisserij zelf nog met een rapport over een meer duurzame wijze van mechanisch vissen. Zij wil deze initiatieven afwachten alvorens een beleidsrichting aan te geven. De denkrichting naar duurzaamheid zit al in de pkb. De voorzitter pleit voor het expliciet maken van het streven naar duurzaamheid in relatie tot het besluit in 2003. De heer Arlman ondersteunt de benadering van de staatssecretaris. Hij is het ermee eens dat de sector zelf de kans krijgt naar alternatieve methoden te zoeken. Tenslotte brengt de voorzitter de discussie op het punt ‘externe werking’. In de Derde Nota is bij de aanmerking als concrete beleidsbeslissing en als beslissing van wezenlijk belang gekozen voor de benadering dat niet de locatie van een activiteit bepalend is, maar het effect op de Waddenzee. In 1993, bij de totstandkoming van de vorige PKB Waddenzee, speelde dezelfde discussie. Die is toen anders uitgevallen. Hij vindt dat het resultaat nu helderder en eenvoudiger is. Mevrouw Jansen wijst op de centraliserende werking van de gekozen benadering. Zij vindt dat de essentie moet zijn dat de centrale overheid de kaders bepaalt, en dat de provincies en gemeenten dit vertalen in concreet beleid. Door het formuleren van concrete beleidsbeslissingen en beslissingen van wezenlijk belang buiten het pkb-gebied ontneemt het rijk de lagere overheden een deel van hun beleidsvrijheid en ontneemt de lagere overheden de mogelijkheid om in de regionale of lokale situatie tot een beslissing te komen die maximaal inspeelt op de specifieke eisen en omstandigheden en rekening houdt met de mening van de burgers in de regio. De voorzitter zegt dat het kabinet uitgaat van de nationale betekenis van de Waddenzee. Mevrouw Jorritsma constateert dat het middel van een concrete beleidsbeslissing betekent dat elke wijziging hierin via de zware procedure, namelijk via het Kabinet en de Kamer, moet verlopen. De secretaris wijst erop dat ook wijzigingen in beslissingen van wezenlijk belang, deze zware procedure moeten doorlopen. De voorzitter vraagt aan de heer Frankfort hoe het in de PKB Waddenzee van 1993 was geregeld. De heer Frankfort verduidelijkt dat er in de PKB Waddenzee van 1993 geen concrete beleidsbeslissingen zijn geformuleerd omdat dat soort beslissingen toen nog niet bestond, en dat beslissingen van wezenlijk belang niet voor buiten het pkb-gebied golden. Uitgangspunt in deel 1 van de Derde Nota is zo min mogelijk concrete beleidsbeslissingen op te nemen, gezien de zwaarte van het instrument. Voor vier onderwerpen zijn concrete beleidsbeslissingen opgenomen, aangezien er met betrekking tot deze punten op nationaal niveau geen wettelijk kader bestaat om deze onderwerpen te regelen. Voor twee van de vier concrete beleidsbeslissingen geldt dat deze ook betrekking hebben op het gebied grenzend aan het pkb-gebied. De afweging vindt wat deze punten

96


betreft dus plaats in de Derde Nota. De heer Jansen wijst er op dat m.b.t. de ligplaatsencapaciteit het de provincies zijn geweest die het aantal van 4400 hebben geïntroduceerd en in het IBW hebben vastgelegd. Nu wordt dit getal, dat destijds binnen het kader van de provinciale beleidsvrijheid werd geformuleerd, door het rijk overgenomen zodat de provincies hun vrijheid wordt ontnomen. De voorzitter schetst de mogelijkheid dat na de komende provinciale verkiezingen andere bestuurders op het idee kunnen komen om de ligplaatsencapaciteit uit te breiden. Hij wil daarvan niet afhankelijk zijn. De heer Jansen merkt op dat dit gevaar niet bestaat. Het IBW geldt tot 2005. En bovendien beschikt de minister altijd nog over het middel van aanwijzing. Mevrouw Jansen herinnert eraan dat ook een nieuw IBW instemming van de minister van VROM behoeft. De voorzitter benadrukt nogmaals het gegeven dat concrete beleidsbeslissingen alleen daar zijn geformuleerd waar geen andere nationale beleidskaders beschikbaar zijn. De heer Jansen heeft nog een verzoek aan mevrouw Jorritsma. Hij wijst erop dat er in het verleden sociaal-economisch onderzoek is gedaan naar het perspectief voor de regio. Hij constateert op basis van de tekst van deel 1 dat er een behoefte is om op dit terrein verder na te denken. Hij vraagt of het ministerie van Economische Zaken bereid is hier aan mee te werken. Mevrouw Jorritsma stelt voor om dit als overheden in gezamenlijkheid te doen. Het ministerie van Economische Zaken is bereid hierin het voortouw te nemen. De voorzitter vraagt ter afsluiting van het bestuurlijk overleg naar het verdere tijdpad van de Derde Nota. De heer Frankfort geeft aan dat de procedure als volgt zal verlopen: - Het bestuurlijk overleg met provincies en gemeenten is nu geweest; - Er volgt nog een bestuurlijk overleg met het Productschap Vis; - Het advies van de Waddenadviesraad wordt eind juni verwacht; - Eind augustus/begin september vindt het bewindsliedenoverleg over deel 3 plaats; - Behandeling in het kabinet volgt in oktober; - Deel 3 wordt uiterlijk 13 november a.s. aan de Tweede Kamer gezonden. Tenslotte stelt de heer Jansen voor om een informeel voorzittersoverleg over de bestuurlijke organisatie te houden. De voorzitter is bereid een uitnodiging van de waddenprovincies voor een bijeenkomst eind 2001 te accepteren.


97

98


DEEL C

Verslag van het bestuurlijk overleg tussen rijk en het Productschap Vis

99

100


Verslag van het bestuurlijk overleg tussen rijk en het Productschap Vis over pkb deel 1 van de Derde Nota Waddenzee, gehouden op 26 juni 2001 te Den Haag

Aan wezig: van het ministerie van VROM/Rijksplanologische Dienst mevrouw I.M. Bakker (plv. directeur-generaal van de Ruimtelijke Ordening, voorzitter) de heer H.G.A. Frankfort (projectleider PKB Derde Nota Waddenzee) mevrouw E.M.A. Snijders (verslag) van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij de heer R.J.T. van Lint (directeur Visserij) de heer J.J. van Dijk (beleidsmedewerker Visserij) de heer A.T. de Groot (beleidscoördinator LNV-Directie Noord) van het Productschap Vis: de heer D. J. Langstraat (voorzitter Productschap Vis) de heer H. van Geesbergen (bestuurslid Productschap Vis) mevrouw N.A. Steins (plv. hoofd Afdeling Visserij- en Juridische Zaken) De volgende personen hebben zich afgemeld: de heer J.K. Nooitgedagt (bestuurslid Productschap Vis) de heer Th. de Jong (bestuurslid Productschap Vis) de heer H. van den Heuvel (hoofd Afdeling Visserij- en Juridische Zaken, Productschap Vis) mevrouw Y. Horsten-Van Santen (hoofd Afdeling Landelijke Gebieden, ministerie van VROM/RPD)

Agendapunt 1: Opening en Mededelingen Mevrouw Bakker opent de vergadering en heet iedereen welkom. Voorgesteld wordt om het bestuurlijk overleg als een open gedachtewisseling tussen de partijen te zien, aangezien er ten behoeve van de opstelling van pkb deel 3 nog geen bewindsliedenoverleg heeft plaatsgevonden. Van het bestuurlijk overleg zal een verslag gemaakt worden, dat wordt gepubliceerd in pkb deel 2. Een conceptverslag zal aan de betrokkenen worden toegezonden voor commentaar. Agendapunt 2: Bestuurlijk overleg over pkb deel 1 Mevrouw Bakker vraagt het Productschap Vis welke onderwerpen zij besproken willen hebben.

verslag bestuurlijk overleg rijk en Productschap Vis

101

De heer Langstraat dankt mevrouw Bakker voor de ontvangst en stelt voor het overleg op de volgende onderwerpen te concentreren: 1) Duurzaamheid 2) Eenheid van beleid 3) Afwegingskader 4) Externe werking 5) Onderbouwingen voor maatregelen in deel 1 6) Bestuurlijke organisatie 7) Invloeden van grootschalige maatregelen buiten de Waddenzee De heer Langstraat merkt hierbij op dat de schriftelijke reactie van het Productschap Vis op pkb deel 1 d.d. 4 mei 2000 een integraal onderdeel van de inbreng in dit overleg is.

1) Duurzaamheid De heer Langstraat geeft aan dat de hoofddoelstelling van de PKB Derde Nota Waddenzee door het productschap wordt ondersteund.

2) Eenheid van beleid De heer Langstraat heeft bezwaar tegen het feit dat vrijwillig gemaakte private afspraken van de schelpdiersector zonder overleg de status van beslissingen van wezenlijk belang krijgen en dat zonder dat er (op moment van publicatie van pkb deel 1) een evaluatie heeft plaatsgevonden, nieuw beleid m.b.t. sleepnetvisserij in deze pkb is opgenomen. Beslissingen van wezenlijk belang verhinderen flexibiliteit om op basis van voortschrijdende inzichten het beleid aan te passen en daarmee de ontwikkeling van een op duurzaamheid gerichte visserij. De heer Van Lint reageert hierop door te melden dat in de pkb-tekst – op enkele kleine uitzonderingen na - het vigerende beleid ten aanzien van schelpdiervisserij is opgenomen. Wanneer in 2003 de evaluatie aanleiding geeft tot wijzigingen dan kan een partiële herziening van de PKB Derde Nota Waddenzee worden overwogen op bepaalde punten. M.b.t. de sleepnetvisserij is recent een evaluatie rondgezonden, ook aan het Productschap Vis. De heer Langstraat geeft aan dat het wijzigen van beslissingen van wezenlijk belang een partiële pkb-herziening vereist en dat dat een tijdrovende kwestie is. De Derde Nota heeft een looptijd van 1 0 jaar, terwijl de nieuwe Structuurnota Zee- en Kustvisserij in 2003 verschijnt. Bovendien kan dit tegenstrijdigheden, bijvoorbeeld tussen beleidsnota’s en de pkb, in de hand werken. Het Productschap Vis is van mening dat de Structuurnota Zee- en Kustvisserij primair leidend zou moeten zijn. In de uitwerking van de beleidskeuzen voor visserijactiviteiten zou in de Derde Nota Waddenzee verwezen moeten worden naar de Structuurnota Zee- en Kustvisserij en de daaruit voortvloeiende beleidsbesluiten. De heer Van Geesbergen vult aan dat de evaluatie die gebruikt is in de vigerende pkb ten aanzien van de voedselreservering in het sublitoraal gebaseerd is geweest op ‘paniekonderzoek’ en als zodanig ook behandeld dient te worden. Dit is niet het geval geweest.

102


Mevrouw Bakker stelt dat twee zaken hier spelen te weten: is er wel of geen eenheid in beleid (tussen vigerende Nota en de Derde Nota), en doorkruist een vastlegging van 10 jaar zoals de Derde Nota doet dynamische beleidsprocessen en leidt dat tot problemen? De heer Van Lint stelt dat juist eenheid van beleid aan de orde is, aangezien de Derde Nota het vigerende beleid vastlegt. De heer Langstraat reageert door te zeggen dat het draagvlak wordt aangetast door inflexibiliteit. Wanneer besloten wordt tot een partiële herzieninghaal je de dynamiek eruit. Een verandering van beleid zou via de nieuwe Structuurnota kunnen plaatsvinden. De heer Frankfort houdt vast aan het standpunt dat wanneer het kabinet, op basis van voortschrijdend inzicht, in 2003 tot een verandering van het beleid besluit die niet past in het pkb-beleid, het rijk de Derde Nota partieel zal herzien. Het komt nou eenmaal voor dat de verschillende nota’s in de tijd niet gelijktijdig worden opgesteld. Er is daarom sprake van een iteratief proces. De heer Van Geesbergen sluit aan bij hetgeen door dhr. Langstraat is bepleit, namelijk een verankering van verandering in beleid via de Structuurnota Zeeen Kustvisserij. De pkb is het algemene afwegingskader en de Structuurnota Zee- en Kustvisserij is een instrument om invulling te geven aan het visserijbeleid in relatie tot het afwegingskader. Het instrumentarium zit een niveau lager en moet niet inhoudelijk op details zo sterk worden geconcretiseerd in de vorm van beslissingen van wezenlijk belang, zodat de mogelijkheid om snel tot gewenste aanpassingen te komen aanwezig blijft. Mevrouw Steins merkt op dat de pkb-tekst over visserij wel erg gedetailleerd is en veel beslissingen van wezenlijk belang bevat. Volgens De heer Frankfort geldt dit ook voor andere sectoren, zoals onder andere de recreatie sector. Mevrouw Bakker concludeert dat op dit punt een verschil van mening bestaat. Door het Productschap Vis wordt een flexibel dynamisch beheer bepleit. Het rijk wil vasthouden aan de concrete vastlegging van het vigerende beleid. Wanneer het kabinet mocht besluiten tot het innemen van andere standpunten naar aanleiding van de evaluatie, dan kan tot een partiële herziening van de pkb worden besloten. Dit geldt overigens ook voor de andere sectoren. De heer Van Lint formuleert het als volgt: bij een beslissing van het kabinet afwijkend van de inhoud van het vigerende beleid, zal moeten worden bezien of de noodzaak bestaat tot een partiële herziening over te gaan. Bij volle bereidheid van het kabinet kan tot een partiële herziening worden overgegaan.

3) Afwegingskader De heer Langstraat licht toe dat de afweging bepaalde activiteiten wel of niet in bepaalde mate toe te staan af moet hangen van toetsing aan het begrip ‘inpasbaarheid’. Ten aanzien van het gelijkheidsbeginsel worden de volgende twee opmerkingen geplaatst door de heer Langstraat: het toepassen van het gelijkheidsbeginsel om garnalen en sleepnetvisserij uit bepaalde gebieden te weren strookt niet met het vigerende beleid van verweving van functies in de


103

Structuurnota Zee- en Kust visserij waar het in essentie om een beoordeling van inpasbaarheid gaat, en het is volgens hem een nieuw gegeven dat het gelijkheidsbeginsel in deze pkb in negatieve zin wordt toegepast. mevrouw Bakker vraagt aansluitend hierop in welk kader dit geplaatst dient te worden. De heer Langstraat geeft aan dat duurzaamheid niet betekent dat alle maatregelen over een kam geschoren kunnen worden. Het aanvoeren van het gelijkheidsbeginsel om de garnalenvisserij en de sleepnetvisserij uit bepaalde gebieden te weren, is principieel onjuist. Bovendien kan het niet zo zijn dat activiteiten die al van oudsher worden uitgeoefend, ineens omwille van het gelijkheidsbeginsel negatief worden gewaardeerd. De heer Frankfort laat hierop weten dat de doelstellingen van de PKB Derde Nota Waddenzee niet veranderd zijn ten opzichte van de vigerende Nota Waddenzee. De inpasbaarheid is daarin verwoord door aan te geven dat economische en recreatieve activiteiten blijven toegestaan in de Waddenzee, mits passend binnen de hoofddoelstelling. Mevrouw Steins licht toe dat de garnalenvisserij sinds kort een vergunning op basis van de Natuurbeschermingswet nodig heeft. Hierin zijn extra voorwaarden opgenomen om eventuele verstoring van zeehonden en vogels – voor zover die al plaats vond – te garanderen. Waarom garnalenvisserij en sleepnetvisserij uit deze en andere gebieden geweerd worden op basis van het gelijkheidsbeginsel blijft vooralsnog onduidelijk. Het gaat immers om een toetsing aan het begrip inpasbaarheid, en daaraan is gevolg gegeven middels de voorwaarden in de Nb-wetvergunning. Volgens de heer Langstraat worden hier, om het maar even zo te noemen, appels en peren vergeleken. De heer De Groot geeft aan dat in artikel 17-gebieden, welke zijn ingesteld voor de bescherming van zeehonden en vogels, de garnalenvissers tot voorheen werden gedoogd. Artikel 17-gebieden zijn voor iedereen ingesteld en vanwege het gelijkheidsbeginsel is dat ook van toepassing op garnalenvisserij. Overigens bestaat er de mogelijkheid van een ontheffing of vergunning waarbij de afweging wordt gemaakt. De heer Van Lint stelt dat wellicht, gezien de recente ontwikkelingen ten aanzien van de Nb-wet vergunningverlening voor garnalenvissers, de pkb tekst nog eens voor het licht gehouden kan worden op dit punt. Toezeggingen om de tekst aan te passen kunnen echter niet gedaan worden. Mevrouw Bakker concludeert dit punt als volgt: de pkb tekst zal nader bekeken worden op consistentie en het gelijkheidsbeginsel blijft gehanteerd, met uitzonderingen mogelijk. De heer Langstraat wil nog meegeven dat de argumentatie zoals door de heer De Groot gegeven, dan helder neergeschreven dient te worden. Eén van de afwegingscriteria in deel 1 van de pkb is het voorzorgbeginsel stelt mevrouw Steins. De definitie van het voorzorgbeginsel zoals hier wordt gehanteerd wijkt af van de formulering in onder andere de Wetland Conventie, het Structuurschema Groene Ruimte en de Habitatrichtlijn. Het voorzorgbeginsel

104


wordt volgens mevrouw Steins in de pkb-tekst strenger geformuleerd dan in bestaande wettelijke toetsingskaders, waarmee dit bestaande afwegingskader onrechtmatig wordt uitgebreid. Wanneer de PKB Derde Nota Waddenzee gebruik gaat maken van strengere afwegingscriteria, dan zouden bestaande wetten aangepast moeten worden, aldus mevrouw Steins. De heer Frankfort licht toe dat het afwegingskader in pkb deel 1 beoogt verschillende bestaande afwegingskaders te integreren en dat het niet de bedoeling is geweest een strenger afwegingskader te maken. In het kabinet is afgesproken om alle bestaande natuurbeschermingsregimes die voor Nederland relevant zijn (internationaal, EU-richtlijnen en nationaal) aan een brede juridische check te onderwerpen. Dit gebeurt momenteel in de Commissie Bakker. De pkb-tekst kan op basis van de resultaten van de Commissie nog aangepast worden. De heer Langstraat geeft aan tevreden te zijn dat er nog verder over dit onderwerp nagedacht wordt, en wil de Commissie Bakker meegeven dat er dus verschillende definities van het voorzorgbeginsel gehanteerd worden. Mevrouw Bakker concludeert als volgt: een heldere definitie van het begrip voorzorgbeginsel wordt op prijs gesteld door de aanwezigen, en er dient afstemming plaats te vinden tussen de verschillende beschermingsregimes, niet alleen in de PKB Derde Nota Waddenzee.

4) Externe Werking De heer Langstraat geeft aan het vreemd te vinden dat het begrip externe werking aan de PKB Derde Nota Waddenzee wordt gekoppeld. Volgens hem schept dit verwarring daar externe werking al geregeld wordt in onder andere de Natuurbeschermingswet en de Habitatrichtlijn. De heer Frankfort reageert door te melden dat ook hier niet beoogd is een strenger regime te hanteren, maar de relatie met de Habitat- en Vogelrichtlijn en de Natuurbeschermingswet te verhelderen. In de evaluatie van de vigerende PKB Waddenzee is hierom gevraagd. M.b.t. de procedure is daarom voor activiteiten die onder het begrip externe werking vallen aangegeven dat daarvoor het afwegingskader dient te worden doorlopen. Om meer helderheid te verschaffen over de activiteiten die onder de externe werking vallen is in deel 1 van de pkb een indicatieve lijst opgenomen. Door met een indicatieve lijst te werken wordt niet het risico gelopen dat de lijst niet compleet is. Overigens mag volgens de Europese Commissie in het kader van de Vogel- en Habitatrichtlijn niet gewerkt worden met een limitatieve lijst, aldus de heer Frankfort. De heer Langstraat geeft aan tevreden te zijn met de onderbouwing zoals hierboven gegeven door de heer Frankfort en stelt het op prijs deze onderbouwing terug zien in de toelichtende tekst van de Derde Nota.

5) Onderbouwingen voor maatregelen in deel

1

De heer Langstraat stelt dat er spanning zit tussen de in de pkb opgenomen tekst uit de Natuurbalans 1997 en de actuele inzichten m.b.t. schelpdiervisserij. Op basis van een recentere evaluatie van de beleidsmaatregelen voor schelpdiervisserij voor de periode 1993-1997 heeft het parlement immers besloten het beleid met enige aanpassingen voort te zetten.


105

De heer Frankfort is het met de heer Langstraat eens dat de tekst uit Natuurbalans 1997 is gedateerd en geeft aan dat in deel 3 van de Derde Nota de actuele informatie zal worden opgenomen.

6) Bestuurlijke organisatie De heer Langstraat geeft aan dat het Productschap Vis van mening is dat bewoners en gebruikers deel uit moeten maken van overlegstructuren waarin samen met overheden wordt gewerkt aan een duurzaam beheer en gebruik van het waddengebied. Dit past ook binnen de trilaterale afspraken over participatie van belanghebbenden. De heer Frankfort reageert door te melden dat op verzoek van de waddenprovincies de toezegging is gedaan op het punt van de bestuurlijke organisatie verdere gesprekken te voeren tussen rijk, waddenprovincies en gemeenten. Het betrekken van burgers en gebruikers is een interessante optie. Dit voorstel zal meegenomen worden in de gesprekken die gevoerd gaan worden.

7) Invloeden van grootschalige ingrepen buiten de Waddenzee De heer Langstraat wil graag dit nieuwe punt naar voren brengen in dit overleg. Het is niet expliciet aan de orde gekomen in de schriftelijke inspraak van 4 mei 2000. Een ernstige zorg van het Productschap Vis is de invloed van grootschalige activiteiten buiten de Waddenzee, zoals een 2e Maasvlakte, op het ecosysteem van de Waddenzee. De diverse planologische kernbeslissingen (2e Maasvlakte, Waddenzee e.a.) zouden geïntegreerd bekeken moeten worden gezien de wederzijdse beïnvloeding. In de toekomst zou hiervoor meer aandacht moeten komen. Een instrument dat in dit kader mogelijkheden biedt is het zogenaamde ‘Integrated Coastal Zone Management’, dat momenteel ook een aandachtspunt bij de Europese Commissie is. De heer Frankfort geeft aan dat een 2e Maasvlakte wel in beeld is. In de nota van toelichting wordt een Tweede Maasvlakte als voorbeeld genoemd bij de indicatieve lijst voor de externe werking. Ook ver van de Waddenzee plaatsvindende grootschalige activiteiten die van invloed zijn of kunnen zijn op de wezenlijke kenmerken of waarden, zijn onder meer aanleiding geweest om t.a.v. de externe werking geen afstandscriterium op te nemen in de Derde Nota. Verder meldt de heer Frankfort dat in deel 3 aandacht besteed zal worden aan de relatie met andere nota’s, zoals bijvoorbeeld het Structuurschema Groene Ruimte, de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening, het Structuurschema Militaire Terreinen, Kompas voor het Noorden en andere nota’s. De heer De Groot gaat in op het zogenaamde ‘Integrated Coastal Zone Management’, dat momenteel, zoals gezegd, ook een aandachtspunt bij de Europese Commissie is. Door Nederland wordt in trilateraal verband gestreefd naar het instellen van een Particularly Sensitive Sea Area (PSSA) voor de Waddenzee en mogelijk aangrenzende delen van de Noordzee. Daarnaast wordt gestart met de actualisering van de risicoanalyse Waddenzee. Dit zal naar verwachting leiden tot aanpassingen van het rampenplan en de in te zetten instrumenten bij calamiteiten. Op een aantal fronten wordt er dus al een

106


invulling gegeven. De heer De Groot vraagt het Productschap Vis waar het nog te kort schiet. De indruk van de heer Langstraat is dat er sprake is van een ongecoördineerde aanpak. De groeiende wens wordt geuit naar een geïntegreerde aanpak. De heer De Groot antwoordt dat in de nota ‘Natuur voor mensen, mensen voor natuur’ een geïntegreerde aanpak wordt voorgesteld op nationaal niveau. Er loopt een project duurzaam gebruik Noordzee. Internationaal gezien zou het IMO (International Maritime Organization) hiertoe de aangewezen organisatie zijn, of de Noordzee conferentie in 2003. In Esbjerg-verband wordt aan de Noordzee Conferentie gevraagd de problematiek op de agenda te houden. Mevrouw Bakker concludeert dat een geïntegreerde aanpak gewenst is. Mevrouw Bakker vat de belangrijkste conclusies samen en gaat over tot het volgende agendapunt. Agendapunt 3: Planning en vervolgtraject PKB Derde Nota Waddenzee De voorzitter vraagt aan de heer Frankfort het verdere tijdpad van de Derde Nota toe te lichten. De heer Frankfort geeft aan dat de procedure als volgt zal verlopen: – Het bestuurlijk overleg met het Productschap Vis is nu geweest; – Behandeling in de Rijksplanologische Commissie vindt plaats in september; – Behandeling in RROM en de ministerraad vindt plaats in oktober; – Uiterlijk 13 november toezending van pkb deel 2 en deel 3 aan de Tweede Kamer. De inspraakreacties worden verwerkt tot een rapport ‘hoofdlijnen uit de inspraak’, dat wordt opgenomen in pkb deel 2. Hierin worden ook de verslagen van het bestuurlijk overleg met het Productschap Vis en met de waddenprovincies en -gemeenten en het advies van de Waddenadviesraad verwerkt. Agendapunt 4: Rondvraag en sluiting De voorzitter dankt het Productschap Vis voor het heldere en inzichtelijke verhaal. De heer Langstraat voegt hieraan toe dat het overleg nuttig was en bedankt de voorzitter voor het overleg.


107

108


DEEL D

Advies van de Waddenadviesraad

109

110


ADVIES VAN DE WADDENADVIESRAAD Inhoudsopgave

0.

Samenvatting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

1.

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .116

2.

Algemeen advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117

2.1 2.2

Vooraf. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Het uitgangspunt van de Waddenadviesraad: zijn de eerdere beleidsdoelstellingen gerealiseerd? . . . . . . . . . . . . . . 117 Het uitgangspunt van de ontwerp-planologische kernbeslissing: het gelijkheidsbeginsel? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Een duurzaam ontwikkelingsperspectief en geïntegreerd beheer van kustgebieden? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Een omgevingsplan voor het waddengebied? . . . . . . . . . . . . . 126 Voorlichting en educatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Relaties met Noordzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128

2.3 2.4 2.5 2.6 2.7

3.

Advies over de inhoud van de ontwerp pkb Derde Nota Waddenzee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129

3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.2 3.2.2 3.3 3.3.1 3.3.2

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Planhorizon en planperiode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Gebiedsbegrenzing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Internationaal kader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Beleidsuitgangspunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Ontwikkelingsperspectief voor de Waddenzee . . . . . . . . . . . . 133 Beleidskeuzen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Ruimte voor natuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Ruimte voor menselijke activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 a. Gesloten gebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 c. Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 d. Scheepvaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 g. Kabels- en buisleidingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 h. Haven- en industriegebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136 i. Bebouwing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 j. Baggerspecie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 k/l. Energie (diepe delfstoffen en windenergie) . . . . . . . . . . . 138 m. Ontgrondingen/schelpenwinning . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 o. Recreatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

advies van de Waddenadviesraad

111

p. Visserij. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 q. Militaire activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143

112

4.

Afwegingskader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145

5.

Doorwerking en evaluatie van het Waddenzeebeleid .146

5.2 5.3

Externe werking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

6.

Bestuurlijke organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148


Advies over pkb deel 1 van de Derde Nota Waddenzee, gericht aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer en vastgesteld tijdens de 100 e plenaire vergadering van de Waddenadviesraad op 20 juni 2001

Hoofdstuk 0 Samenvatting De Raad brengt een gevraagd advies uit aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer over deel 1 van de nieuwe planologische kernbeslissing Waddenzee (Derde Nota Waddenzee). In de ontwerp-pkb wordt, onder verwijzing naar het gelijkheidsbeginsel, een aantal beleidsuitspraken gedaan die nieuw zijn ten opzichte van het huidige beleid. De Raad plaatst daar kanttekeningen bij en meent dat uitgangspunt moet zijn de vraag in hoeverre eerder gestelde beleidsdoelstellingen uit de Tweede Nota Waddenzee zijn gerealiseerd. De belangrijkste conclusie die daarbij kan worden getrokken is dat het aangekondigde streefbeeld en referentiekader niet zijn gerealiseerd. Het gaat hier om belangrijke hulpmiddelen bij het toetsen en realiseren van het beleid die alsnog ontwikkeld moeten worden, aldus het advies. Verder blijkt dat doelstellingen uit de Tweede Nota Waddenzee niet zijn gehaald. Dat is het geval ten aanzien van de waterkwaliteit (alle stoffen moeten voldoen aan het Maximaal Toelaatbaar Risiconiveau) en met betrekking tot recreatie (het beleid blijft gericht op stabilisering). In de ontwerp-pkb is het opgenomen duurzaam ontwikkelingsperspectief volgens de Raad te beperkt; het moet ook uitdrukking geven aan het streven naar duurzame ontwikkeling van het waddengebied op sociaal-economisch en toeristisch-recreatief terrein. Op die manier kan tegelijkertijd een meer proactief Waddenzeebeleid gestalte krijgen, waardoor het draagvlak voor het beleid kan worden vergroot. In het advies wordt door de Raad een concrete aanzet voor een duurzaam ontwikkelingsperspectief gegeven. Bij de verdere ontwikkeling hiervan dient ook het Europees initiatief om te komen tot een geïntegreerd beheer van kustgebieden te worden betrokken. De Raad adviseert om de mogelijkheid om voor het waddengebied één gebiedsgericht, geïntegreerd plan vast te stellen, alsnog te overwegen. Zo’n plan moet dan in de plaats komen van de vele sectorale nota’s met hun verschillende begrenzingen, afwegingskaders enz., die thans voor het gebied gelden. Tenslotte vraagt de Raad aandacht voor een betere afstemming tussen het Noordzeebeleid en het Waddenzeebeleid. Vervolgens gaat het advies in op de concrete beleidsvoornemens zoals die in de ontwerp-pkb worden voorgesteld. Kort samengevat adviseert de Raad om:


113

•

•

•

•

• • • • •

•

• •

• •

•

114

de zelfbinding van het rijk aan het pkb-beleid duidelijker te laten doorklinken in de tekst en bijzondere aandacht te besteden aan de doorwerking van het beleid in provinciale en gemeentelijke plannen; tot een vereenvoudiging van de begrenzingen in het gebied te komen door de pkb-grens aan de noordkant gelijk te trekken met die van het Vogelrichtlijngebied en het trilateraal samenwerkingsgebied; de trilaterale samenwerking te richten op het probleem van de ‘regie’ van het trilateraal beleid in het algemeen en meer in het bijzonder op calamiteitenbestrijding, afstemming van de implementatie van de EU-richtlijnen in het gebied en inhoudelijke afstemming van milieueffect-rapportage. Verder moeten er op korte termijn betere afspraken met Duitsland gemaakt worden over het gezamenlijk beheer in het betwiste gebied; sluiting van gebieden te laten plaatsvinden op grond van duidelijke criteria waarover met de bewoners en gebruikers van het gebied wordt gecommuniceerd; waar mogelijk (veiligheid) ruimte te bieden aan grotere schommelingen in de kustlijn; het in 1993 vastgelegde uitgangspunt qua diepgang van de havens niet te hanteren voor de havens van Den Helder en Delfzijl/Eemshaven; de maximale snelheid voor alle schepen in de Waddenzee van 20 km per uur alleen voor gemotoriseerd scheepvaartverkeer te laten gelden; het belang van de invoering van een integraal melden volgsysteem en een adequaat systeem van beloodsing in het waddengebied in te zien; in principe vast te houden aan de bestaande leidingenzones. Als uit ecologisch oogpunt een ander tracé de voorkeur verdient, dan zal de bestaande leidingenstraat, op het moment dat er sprake is van een positief milieurendement, verplaatst moeten worden; het vigerend en toekomstig zeehavenbeleid in de Derde Nota Waddenzee te verwerken. Verder zou in de Nota een aanzet moeten worden gegeven om havengebonden bedrijven zich te laten ontwikkelen tot duurzame bedrijventerreinen, zo mogelijk in een nader uitgewerkt duurzaam ontwikkelingsperspectief; voor wat betreft bebouwing uit te gaan van het inpassen van nieuwe elementen binnen de landschappelijke kernkwaliteit Waddenzee; bij het toekomstig baggerspeciebeleid aandacht te besteden aan de financiële gevolgen en de gevolgen voor de zandhonger, vraag om extra baggerdepots op het land enz.; een brede maatschappelijk discussie over energiebeleid en mijnbouwactiviteiten (in het waddengebied) te starten; de doelstelling duurzame recreatie en toerisme nader uit te werken in het duurzaam ontwikkelingsperspectief voor het waddengebied. Het initiatief van de provincies en gemeenten om te komen tot een integrale aanpak van het beheersvraagstuk wordt ondersteund; concrete beleidsdoelen voor de schelpdiervisserij te formuleren in de pkb op te nemen;


•

•

• • • •

•

• •

onderzoek naar eventuele effecten van garnalenvisserij op het waddenecosysteem alsnog uit te voeren. De invoering van de black-box voor de garnalenvisserij heeft geen toegevoegde waarde: deze beleidsuitspraak moet worden geschrapt; het beleid te blijven richten op vermindering van militaire activiteiten. Daarnaast dient de totale milieubelasting van deze activiteiten te worden verminderd; de in het afwegingskader gehanteerde terminologie gelijk te laten zijn aan die van de Habitatrichtlijn; over de betekenis van de externe werking via een uitgewerkt ontwikkelingsperspectief meer duidelijkheid te geven; voor alle beleidsmaatregelen een evaluatieplicht te laten gelden; meer sociaal-wetenschappelijk onderzoek te doen dat is toegespitst op het waddengebied. Als onderdeel hiervan dient het onderzoek naar de sociaaleconomische betekenis van het Waddenzeegebied te worden geactualiseerd; als gelijkwaardigheid als uitgangspunt te nemen voor het functioneren van het Regionaal Coördinatiecollege Waddengebied, waarin de verschillende betrokken overheden zitting hebben; algemene beleidsontwikkelingen ook te agenderen voor het Coördinatiecollege Waddengebied (CCW-overleg); het voorstel van de Stuurgroep Waddenprovincies om verder te praten over duurzaam bestuur in het waddengebied over te nemen.

Over het feit dat het kabinet heeft besloten dat de WAR als adviesorgaan blijft voortbestaan, wordt door de WAR positief gereageerd. De ervaringen van de afgelopen jaren hebben geleerd dat er bij de verschillende overheden een grote behoefte is aan onafhankelijke adviezen van de Raad.


115

Hoofdstuk 1

Inleiding

Op 14 februari 2001 heeft de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer deel 1 van de PKB Derde Nota Waddenzee aan de Eerste en Tweede Kamer gestuurd, waarmee tevens de officiële inspraaktermijn van 12 weken is gestart. Bij brief van 27 maart 2001 heeft de minister de Waddenadviesraad gevraagd om te adviseren over deel 1, uiterlijk 12 weken na het einde van de inspraakperiode. Met het voorliggende advies voldoet de WAR aan de adviesaanvrage van de minister. Bij het opstellen van het advies heeft de Raad zich vooral gebaseerd op zijn advies over de Hoofdlijnenbrief herziening PKB Waddenzee, zoals vastgesteld op 28 april 1999. Het voorliggende advies van de Raad valt uiteen in twee delen. In het eerste deel (hoofdstuk 2) wordt ingegaan op een aantal algemene punten – in hoofdlijnen – van deel 1 van de planologische kernbeslissing. In het tweede deel (hoofdstuk 3) wordt meer specifiek ingegaan op de inhoud van de ontwerppkb. De Raad volgt daarbij de opbouw van de ontwerp-planologische kernbeslissing.

116


Hoofdstuk 2 Algemeen advies

2.1 Vooraf De Raad is verheugd over het feit dat het kabinet besloten heeft een nieuwe pkb voor de Waddenzee vast te stellen. Immers: de planologische kernbeslissing is het gebiedsgerichte integratiekader op het gebied van water, ruimte, milieu en natuur in het waddengebied, waarvoor - zeker bij de gebruikers draagvlak in het gebied is ontstaan. In de ontwerp-pkb heeft het kabinet een poging gedaan een aantal nieuwe elementen in te voegen. Zo is er voor het eerst sprake van een aanzet voor een duurzaam ontwikkelingsperspectief voor het waddengebied, iets waarvoor de Raad al een aantal jaren pleit. Hoewel dat op zich als positief wordt gewaardeerd, kunnen er bij de inhoud en de omvang van dit ontwikkelingsperspectief nog wel de nodige kanttekeningen worden geplaatst. De Raad komt daar in paragraaf 2.4. nader op terug. Ook de aandacht voor de beleving van het gebied o.a. tot uitdrukking komend door de toevoeging ‘het behoud van het unieke open landschap’ in de hoofddoelstelling, is nieuw in de Derde Nota Waddenzee. Verder zijn de planperiode en de planhorizon aangepast: de planperiode tot 10 jaar en de planhorizon tot 30 jaar. Daarnaast is een poging gedaan om meer eenheid te brengen in de verschillende afwegingskaders die voor het gebied gelden, waarbij het afwegingskader van de Habitatrichtlijn als uitgangspunt wordt genomen. De Raad waardeert al deze zaken als positief. In het voorliggend advies komen vooral zaken aan de orde die volgens de Raad voor verbetering vatbaar zijn.

2.2 Het uitgangspunt van de Waddenadviesraad: zijn de eerdere beleidsdoelstellingen gerealiseerd? Uitgangspunt voor de Raad in zijn advisering is de vraag in hoeverre de beleidsdoelstellingen zijn gerealiseerd die de afgelopen jaren in de verschillende pkb’s ten aanzien van de Waddenzee zijn geformuleerd. Daar waar dat niet het geval is, zal bekeken moeten worden of het beleid alsnog gerealiseerd kan worden met de geformuleerde beleidsvoornemens, zoals die in de ontwerp-pkb worden voorgesteld. Zo mogelijk zouden aanvullende beleidsvoornemens of alternatieve beleidsvoornemens kunnen worden voorgesteld. Als uitgangspunt voor de beleidsdoelstellingen heeft de Raad de Tweede Nota Waddenzee genomen, zoals in 1994 door het kabinet is vastgesteld. Bij de vraag in hoeverre de daarin opgenomen beleidsdoelstellingen zijn gerealiseerd heeft de Raad gebruik gemaakt van de laatst beschikbare gegevens zoals het Jaarboek Waddenzee 1999 en het Quality Status Report (QSR) 1999. De resultaten van deze exercitie zijn in bijlage 1 opgenomen.


117

De belangrijkste conclusie van de Raad is dat het in hoofdstuk 2 van de Tweede Nota Waddenzee aangekondigde streefbeeld en referentiekader ter concretisering van de hoofddoelstelling niet tot stand zijn gekomen. In het streefbeeld moet, aldus paragraaf 2.2 van de Tweede Nota Waddenzee, ‘een voor 2010 na te streven situatie met menselijk medegebruik worden verwoord; menselijk medegebruik voorzover inpasbaar binnen en afgestemd op de gewenste ecologische ontwikkelingen’. Het streefbeeld had moeten worden opgesteld met behulp van de voor de Waddenzee geformuleerde referentiesituatie. ‘De referentiesituatie geeft een zo natuurlijk mogelijke Waddenzee weer, zoals deze zich in grote lijnen ontwikkelt zonder beïnvloeding door menselijke activiteiten, onder invloed van natuurlijke dynamische processen zoals slib- en zandhuishouding en waterbeweging. De referentiesituatie is het ijkpunt voor het streefbeeld’, aldus de Tweede Nota Waddenzee. De ‘eerste schets’ van het streefbeeld dat als bijlage bij de Tweede Nota Waddenzee is opgenomen, is nooit verder uitgewerkt. Een poging van een aantal jaren terug om tot een ‘waddenamoebe’ te komen, is mislukt. Een aanzet tot een referentiekader is ook gegeven door het Expertisecentrum van het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en in internationaal verband is een aanzet gegeven tot het bepalen van rode lijst soorten en -habitats. Deze rapportages hebben nooit een formele status gekregen in het Waddenzeebeleid, maar zouden wel goed bruikbaar kunnen zijn bij het ontwikkelen van referentiekaders en streefbeeld. Een streefbeeld en een referentiekader voor de Waddenzee zijn belangrijke hulpmiddelen bij het realiseren van beleid. Ook in het kabinetsbesluit van december 1999 inzake gaswinning is geconstateerd dat een uitgebreide ‘nulmeting’ noodzakelijk is om de voor het waddengebied karakteristieke dynamiek en variatie in de tijd te beschrijven. Er zijn door de overheid nog geen initiatieven genomen om tot dit soort onderzoek te komen. Door het ontbreken ervan is het moeilijk na te gaan in hoeverre de ecologische doelstellingen zijn gerealiseerd. Dit komt vooral doordat de doelstellingen en beleidslijnen meestal vaag en niet toetsbaar zijn geformuleerd (duurzame bescherming en ontwikkeling als natuurgebied, een zo natuurlijk mogelijke ontwikkeling van de kwaliteit van water, bodem en lucht, enz.). De Raad mist in deel 1 van de Derde Nota een stand van zaken van het beleid en gerealiseerde doelstellingen, met andere woorden: hoe ver zijn we nu en waar staan we voor. Een streefbeeld en een referentiekader, zoals bedoeld in de Tweede Nota Waddenzee, hadden daarbij belangrijke hulpmiddelen kunnen zijn. Bij de vergelijking van de doelstellingen van de Tweede Nota Waddenzee met het QSR 1999 en het Jaarboek Waddenzee 1999 valt op dat het merendeel van de beleidsdoelen lijkt te zijn gehaald. Deze conclusie zegt echter niet zoveel als het lijkt. De getoetste beleidsuitspraken (die van wezenlijk belang zijn) bestaan immers vooral uit verboden en beleidslijnen, met een enkele kwaliteitsdoelstelling aangaande de waterkwaliteit. De conclusie zegt dus niet meer, maar ook niet minder, dan dat bepaalde als zeer ongewenst bestempelde ontwikke-

118


lingen niet in de Waddenzee hebben plaatsgevonden in de planperiode van de pkb. Uitzondering daarop is de beleidslijn voor recreatie om tot stabilisering van het recreatiebeleid te komen; die is niet gerealiseerd. Ook de doelstelling voor de waterkwaliteit (alle stoffen moeten voldoen aan het Maximaal Toelaatbaar Risiconiveau) is niet gehaald. Opvallend is verder de grote populatietoename van het aantal zeehonden in het Nederlandse deel van de Waddenzee. De Raad meent dat daarom bezien zal moeten worden of dit tot een andere benadering in het beleid ten aanzien van zeehonden zou moeten leiden. Uitgangspunt voor de Raad is de vraag in hoeverre eerder geformuleerde beleidsdoelstellingen zijn gerealiseerd dan wel op grond van nieuwe ontwikkelingen aanpassing van die doelstellingen gewenst is. De Raad staat een inhoudelijke benadering voor: het Waddenzeebeleid moet inhoudelijk kunnen worden beargumenteerd. De Raad adviseert de minister om in de nieuwe PKB Waddenzee opnieuw op te nemen dat er een streefbeeld en een referentiekader zullen worden ontwikkeld. De Raad meent dat deze belangrijke hulpmiddelen zijn bij het toetsen en realiseren van het beleid. Op die manier kan ook beter richting bewoners en gebruikers van het gebied worden duidelijk gemaakt waarom bepaald beleid nodig is dan wel aanpassing behoeft. Met andere woorden: dit komt tevens het draagvlak voor het beleid ten goede. Uit een vergelijking van de doelstellingen van de Tweede Nota Waddenzee met de gegevens uit het Quality Status Report 1999 en het Jaarboek Waddenzee 1999 blijkt dat vooral de doelstellingen ten aanzien van de waterkwaliteit en recreatie niet zijn gehaald. Dit betekent dat extra aandacht hiervoor in het kader van de nieuwe PKB Waddenzee nodig is.

2.3 Het uitgangspunt van de ontwerp-planologische kernbeslissing: het gelijkheidsbeginsel? Zoals hierboven is aangegeven staat de Raad een inhoudelijke benadering voor: het Waddenzeebeleid moet inhoudelijk kunnen worden beargumenteerd. De Raad constateert dat het kabinet in deel 1 van de planologische kernbeslissing Waddenzee het gelijkheidsbeginsel als uitgangspunt heeft gekozen. Het kabinet doelt met dit beginsel op de doorwerking van het ‘gasbesluit’1 in de richting van andere activiteiten. Met andere woorden: omdat aan één activiteit beperkingen zijn opgelegd, zal dit volgens het kabinet ook bij andere activiteiten moeten gebeuren. Zo wordt in deel 1 van de Derde Nota Waddenzee onder verwijzing naar het gelijkheidsbeginsel een aantal beleidsuitspraken gedaan, die nieuw zijn ten opzichte van het huidige beleid (bijvoorbeeld ten aanzien van garnalenvisserij en opheffing snelvaargebieden). De Raad vraagt zich af of deze opvatting van het gelijkheidsbeginsel in rechte houdbaar zal zijn, mede gezien de invulling die aan dit beginsel in de juridische literatuur en in de rechtspraak wordt gegeven.

1

het besluit van het kabinet en de Tweede Kamer om proefboringen naar en nieuwe winning van diepe activiteiten in of onder de Waddenzee niet toe te staan (december 1999)


119

Onder het gelijkheidsbeginsel verstaat men in het algemeen het beginsel dat gelijke gevallen gelijk worden behandeld in de mate waarin zij gelijk zijn en evenzo dat ongelijke gevallen ongelijk behandeld worden in de mate waarin zij ongelijk zijn. Bij de toepassing van dit beginsel zal men telkens moeten rechtvaardigen waarom rechtssubjecten gelijk of juist ongelijk behandeld worden. Bij dit laatste staat dan de redelijkheid van de (beleidsmatige) (on)-gelijke behandeling ter beoordeling ofwel: de overheid mag bij het ontwikkelen van beleidsregels en beoordelingsnormen niet ongerechtvaardigd onderscheid maken tussen (categorieën) van burgers. Wil een beroep op het gelijkheidsbeginsel, zoals dat hiervoor is omschreven, kunnen slagen, dan zal aannemelijk moeten zijn gemaakt dat de bedoelde activiteit vergelijkbare effecten teweeg brengt als andere activiteiten, waarvoor tot op heden een stringenter beleid heeft gegolden. Als dat niet aannemelijk is dan is er ook geen aanleiding om het daarop van toepassing zijnde beleid aan te scherpen. Bovendien wijst de Raad er op dat een ondeugdelijk gemotiveerde aanscherping van het beleid schadelijk is voor de brede steun waarop het natuurbeschermingsbeleid kan rekenen. De Raad meent dat een beroep op het gelijkheidsbeginsel, zoals in deel 1 van de Derde Nota Waddenzee wordt gedaan, niet op zijn plaats is en in rechte niet houdbaar zal zijn. De Raad adviseert de minister een inhoudelijke, gemotiveerde benadering van het beleid voor te staan in de Derde Nota Waddenzee. Zoals gezegd worden in deel 1 aan een aantal concrete menselijke activiteiten in het waddengebied vanwege het gelijkheidsbeginsel consequenties verbonden. Bij de specifieke activiteiten komt de Raad hierop terug, waarbij de Raad veel meer een inhoudelijke afweging maakt; activiteiten moeten volgens de Raad in hun eigen context worden bekeken. Tenslotte wil de Raad er nog op wijzen dat aan tal van activiteiten (visserij, wadlopen, burgerluchtvaart) in het gebied al eerder beperkingen zijn opgelegd, dit in tegenstelling tot de mijnbouwactiviteiten in het gebied. Zo bezien zou er dus eerder reden zijn om de recente aanscherping van het beleid ten aanzien van mijnbouwactiviteiten meer te zien als een inhaalslag, die door het gelijkheidsbeginsel werd gerechtvaardigd, dan als een aanzet voor een verdere toepassing van dit beginsel.

2.4 Een duurzaam ontwikkelingsperspectief en geïntegreerd beheer van kustgebieden? De Raad adviseert in de nieuwe pkb-Waddenzee alsnog de ontwikkelingen van de afgelopen jaren op het gebied van duurzaamheid te verwerken. Zonder dat de formele begrenzing van het pkb-gebied de Waddenzee landinwaarts behoeft te worden vergroot, zijn er binnen de randvoorwaarden die de hoofddoelstelling van het Waddenzeebeleid met zich brengt, mogelijkheden bewoners van het kustgebied en de eilander bevolking alsmede gebruikers van het waddengebied perspectief te bieden op bijvoorbeeld een duurzame sociaaleconomische en toeristisch-recreatieve ontwikkeling. Dat kan worden gezien

120


als een verdere operationalisering van de externe werking van het waddenzeebeleid. Er liggen relaties naar plattelandsvernieuwing waarbij wordt beoogd tot nieuwe kwaliteiten te komen (bijvoorbeeld ontwikkeling van kleinschalige werkgelegenheid, van kleinschalige recreatie, van cultuur- en natuurtoerisme, ecologisering van de landbouw enz.). Het karakter van het Waddenzeebeleid kan hiermee veranderen van vooral defensief (wat niet mag) naar veel meer pro-actief (wat wel kan). Een ontwikkelingsperspectief is altijd belangrijk voor een gebied, maar dat geldt zeker als het natuurbeschermingsbeleid scherper wordt, zoals in de ontwerp-pkb Derde Nota Waddenzee wordt voorgesteld. Op dat moment is naar de mening van de Raad een duurzaam ontwikkelingsperspectief noodzakelijk om draagvlak voor het natuurbeschermingsbehoud te behouden en te vergroten. De Raad constateert dat in de ontwerp-pkb een dergelijk duurzaam ontwikkelingsperspectief grotendeels ontbreekt. Het in paragraaf 2.2 geschetste ontwikkelingsperspectief is meer beschermend van karakter richting de Waddenzee. Op slechts twee beleidsuitspraken na (ecologische doelen ten aanzien van duurzame bedrijvigheid en duurzame recreatie en toerisme) wordt aan het duurzaam ontwikkelingsperspectief geen inhoud gegeven. Het duurzaam ontwikkelingsperspectief dient volgens de Raad uitdrukking te geven aan het streven naar duurzame ontwikkeling van het waddengebied, zowel ecologisch gezien als op sociaal-economisch en toeristisch-recreatief terrein. Op die manier kan tegelijkertijd een meer pro-actief Waddenzeebeleid gestalte krijgen, waardoor tevens het draagvlak voor het beleid kan worden vergroot. In dit verband wijst de Raad o.a. op de evaluatie van de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening waaruit bleek dat de kracht van het beleid lag in het bieden van een aansprekend ontwikkelingsperspectief (een oriëntatie op kansen in plaats van op problemen). De Raad heeft in zijn advies over duurzame ontwikkeling van het waddengebied van december 1997 al een eerste aanzet gegeven voor een dergelijk ontwikkelingsperspectief. In latere adviezen2 is dit ontwikkelingsperspectief nader uitgewerkt en – waar nodig – geactualiseerd. Dat gebeurt in het voorliggende advies opnieuw. Voor de goede orde: dit ontwikkelingsperspectief betekent níet dat de hier geschetste ontwikkelingen al bereikt zijn; het gaat om na te streven doelen.

2

advies over de Hoofdlijnenbrief herziening PKB Waddenzee (april 1999), advies over de Trilaterale ministersconferentie (juli 2000) en het advies over de Interregionale Waddenzeeconferentie (maart 2001)


121

Het ontwikkelingsperspectief zou er volgens de Raad – op hoofdlijnen – als volgt uit kunnen zien (streefbeeld voor het jaar 2030): 1. er zijn mogelijkheden gekomen voor een duurzame sociaal-economische ontwikkeling: • de landbouw in het waddengebied, van belang als dragende factor voor de cultuurhistorische en landschappelijke waarden en daarmee ook voor de recreatie, heeft zich verder ontwikkeld op een meer geïntegreerde / biologisch verantwoorde wijze (verdere vermindering verontreiniging), en heeft zich verbreed naar o.a. de teelt van streekgebonden producten (waddenkeurmerk). De teelt van energie-gewassen is vergroot, als alternatief voor verbouw van tarwe en braaklegging van grond, met inachtneming van het uitgangspunt van een open landschap. De landbouw is waar mogelijk ingeschakeld bij beheer en inrichting van buitendijkse gronden en natuurontwikkelingsprojecten; • er is een ontwikkeling op gang gekomen waarbij kleinschalige bedrijvigheid is gestimuleerd, passend binnen de randvoorwaarden die de landschappelijke schoonheid van het gebied en het open kustlandschap aan dergelijke bedrijfsvestiging stellen; • groene havens hebben geleid tot vermindering van de milieubelasting door scheepvaart en havengebonden industrie. Er is verder geïnvesteerd in nieuwe technologieën, gericht op de vermindering van directe lozingen van milieubedreigende stoffen. De havengebonden bedrijfsterreinen hebben zich, met behoud van de concurrentiepositie, ontwikkeld tot duurzame bedrijventerreinen. De aan natuurlijk diep vaarwater gelegen havens hebben zich ontwikkeld tot nationale zeehavens; • scheepvaart: er zijn alternatieve, meer noordelijk gelegen routes gekomen voor het transport van gevaarlijke stoffen langs de Waddenzee. Ook zijn er verdergaande afspraken gemaakt op het gebied van (internationale) calamiteitenbestrijding. Er is een adequaat systeem van beloodsing gekomen. Hetzelfde geldt voor een integraal melden volgsysteem voor met name het vervoer van gevaarlijke lading; • zandwinning is gekoppeld aan de instandhouding van de hoofdvaarroutes voor de scheepvaart, en de onttrekking van schelpen aan het ecosysteem is gerelateerd aan de natuurlijke aanwas; 2. integraal waterbeheer is de gewoonste zaak van de wereld geworden (zoals op de eilanden Terschelling en Vlieland). Het functioneren van stroomgebieden en binnen stroomgebieden onderscheiden deelstroomgebieden bevindt zich in de beheerfase, dit alles binnen het kader van de tijdig geïmplementeerde Europese Kaderrichtlijn voor Water. Daarbij is met name zorgvuldig omgegaan met de landbouw- en afwateringsfunctie van gebieden en met aspecten van volksgezondheid. Waar mogelijk is de waterhuishoudkundige inrichting van de landbouwgronden in de kustzone afgestemd op het tegengaan van verzilting, veroorzaakt door zeespiegelstijging en bodemdaling. De belangen van natuur en natuurlijke processen zijn in de afwegingen rond de waterhuishouding nadrukkelijk meegenomen: de

122


ontwikkeling van een ‘veerkrachtige kust’ is deels gerealiseerd, waarbij ruimte is gereserveerd om te kunnen anticiperen op verdergaande zeespiegelrijzing. Op een aantal plaatsen in het (inter)-nationale waddengebied zijn zoet-zoutgradiënten hersteld. Voor deze ontwikkelingen is draagvlak in de streek gevonden. De veiligheid van mensen is onder alle omstandigheden gegarandeerd. 3. visserij heeft zich verder ontwikkeld tot een meer ecologisch verantwoorde, duurzame visserij: vis als vernieuwbare grondstof. Er is rekening gehouden met de voedselvoorziening voor vogels zowel in voedselrijke als in voedselarme jaren. Gebiedsgebonden visserij heeft daarbij, gezien zijn sociaaleconomische betekenis ervan voor het gebied, prioriteit. Initiatieven zoals die van de Werkgroep Geïntegreerde Visserij3 om mogelijkheden te scheppen voor het oprichten van kleine gemengde bedrijven in de kustvisserij en die van de Stichting Waddengroep om te komen tot een duurzame wijze van exploitatie van de Japanse oester, zijn gestimuleerd. 4. het waddengebied levert een bijdrage aan de ontwikkeling van duurzame energie, als vernieuwbare hulpbron. In de landbouw is de agrificatie gestimuleerd. Grootschalige opwekking van windenergie is onder voorwaarden (van vogelwaarden en landschappelijke inpassing) mogelijk gebleken. Zonne-energie heeft zich verder ontwikkeld. De mogelijkheden voor getijdenenergie zijn verkend. Enkele eilanden zijn nagenoeg selfsupporting geworden in hun energievoorziening. Een en ander vindt plaats in het kader van een inmiddels door het rijk opgesteld Energieplan waarin het beleid ten aanzien van alle vormen van energie is vastgelegd. 5. militaire vliegactiviteiten vormen niet langer een belasting voor het ecosysteem en voor de belevingswaarde van het waddengebied. Laagvliegen, door de burgerluchtvaart, is in tijd en ruimte verder beperkt. De bereikbaarheid van de eilanden is gegarandeerd. 6. fossiele brandstoffen: inventarisatie van gasvoorraden in de Waddenzee en in de Noordzeekustzone alsmede onderzoek naar de omvang van deze voorraden door middel van proefboringen, heeft plaatsgevonden. Het waddengas bevindt zich4 in 2020 nog onder de Waddenzee.

3

4

5

de Werkgroep Geïntegreerde Visserij bestaat uit ondernemers in de kleinschalige kustvisserij in de Waddenzee en de aangrenzende Noordzeekustzone. De aangesloten vissers werken vanuit de thuishavens Harlingen, Zoutkamp/Lauwersoog en Termunterzijl. een minderheid in de Raad (drie leden) heeft bij de vaststelling van het advies over de Hoofdlijnenbrief herziening pkb d.d. april 1999 gepleit voor toevoeging van de woorden ‘zo mogelijk’ gebaseerd op het advies van de WAR over het rapport ‘Sustainable Tourism Development and Recreational use in de Wadden Sea Region’, gericht aan de Stuurgroep Waddenprovincies (oktober 1999)


123

In de visie op de toekomst van het (inter)nationale waddengebied, een streefbeeld op langere termijn, passen eveneens nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzame recreatie en toerisme5: 7. recreatie en toerisme op en rond de Waddenzee zijn veel meer gericht op kwaliteit dan op kwantiteit. Recreatie en toerisme hebben niet tot een alles overheersende monocultuur op de eilanden geleid en hebben het gebied in die zin niet kwetsbaar gemaakt. Draagkracht en beleving van het gebied zijn uitgangspunten geworden voor de ontwikkeling van duurzame recreatie en toerisme. Op de eilanden en in de kuststrook is duurzame recreatie gestimuleerd met concrete projecten op het gebied van bijvoorbeeld plattelandsvernieuwing: cultuurtoerisme, streekproducten, kampeer- en verblijfsvoorzieningen bij agrariërs enz. Mogelijkheden voor de beleving van het gebied zijn centraal komen te staan: gebiedsgebonden recreatievormen die specifiek horen bij het waddengebied hebben zich verder ontwikkeld. Historisch medegebruik van het gebied door de bevolking is mogelijk gebleven (wadlopen, wadvaren, niet-machinaal pierensteken, handmatig mossel- en kokkelrapen, recreëren in buitendijkse gebieden, wandelen en fietsen in de kuststrook enz.). Ook binnen de watersport is het gebruik van biodiesel gestimuleerd. Er zijn milieuvriendelijke antifoulings gekomen, die effectief zijn in zout water. Als het gaat om verblijfsaccommodatie: aan de vaste wal is de kwalitatieve verbetering van accommodatie gestimuleerd. Op de eilanden is stabilisatie van het aantal slaapplaatsen uitgangspunt gebleven en geworden en is een gediversifieerd aanbod van accommodatie punt van aandacht. Er is rekening gehouden met het karakter van de oorspronkelijke bebouwing. Een haalbaarheidsonderzoek naar stimulering van het gebruik van openbaar vervoer van en naar de eilanden is uitgevoerd, met als resultaat dat gekozen is voor duurzame(re) oplossingen. Voor de beoordeling van recreatieve activiteiten in het internationale waddengebied zijn gezamenlijke criteria opgesteld. Ook zijn er vergelijkbare databestanden aangelegd met actuele gegevensbestanden ten behoeve van gebruik en beheer. Tenslotte: er zijn onderwijsmogelijkheden gekomen in het waddengebied, gericht op recreatie en toerisme (horeca), op duurzaamheid enz. De Raad adviseert de minister in de Derde Nota Waddenzee een duurzaam ontwikkelingsperspectief op te nemen op met name sociaal-economisch en toeristisch-recreatief terrein. De Raad stelt zich daarbij concreet voor dat in paragraaf 2.2 van de PKB Waddenzee alsnog een zinsnede wordt opgenomen dat in de planperiode van tien jaar gewerkt zal gaan worden aan de ontwikkeling van een duurzaam ontwikkelingsperspectief op sociaal-economisch en toeristisch-recreatief terrein. Een aantal voorbeelden kan daarbij met name worden genoemd: duurzame visserij, duurzame energie, duurzame havens en bedrijventerreinen, duurzame geïntegreerde landbouw, kleinschalige bedrij-

124


vigheid, cultuurtoerisme enz. De nadere uitwerking van het duurzaam ontwikkelingsperspectief zou plaats kunnen vinden via het Beheersplan Waddenzee en de jaarlijks op te stellen Maatregelenprogramma’s. In de nota van toelichting bij de Derde Nota Waddenzee zou bovendien opgenomen moeten worden wat er op dit moment aan ontwikkelingsprogramma’s in het Noorden al wordt uitgevoerd (in het kader van Kompas van het Noorden, het duurzaamheidsprogramma ‘Tijd om te kiezen’, Noordelijke Leader- en Interregprogramma’s enz.). De Raad meent dat het rijk actief, en in nauwe samenwerking met regionale en lokale waddenoverheden en belangenorganisaties in het gebied, bijdragen moet leveren aan het ontwikkelen en realiseren van initiatieven om dit ontwikkelingsperspectief dichterbij te brengen. Dit is overigens ook het uitgangspunt van het rijk (zie blz. 66 nota van toelichting) bij het in de ontwerp-pkb geschetste ontwikkelingsperspectief. De Raad adviseert het rijk om actief en in nauwe samenwerking met de betrokken waddenoverheden en belangenorganisaties in het gebied bij te dragen aan het ontwikkelen en realiseren van een duurzaam ontwikkelingsperspectief. Daarnaast adviseert de Raad het rijk onderzoek te doen naar de nog ontbrekende basisgegevens voor sociaal-economische ontwikkeling van het waddengebied. Verder wijst de Raad op de mogelijkheden die het initiatief van de Europese Commissie biedt om te komen tot een meer geïntegreerd beheer van kustgebieden. De Europese Commissie wenst door middel van dit initiatief te komen tot een voor het milieu duurzaam, in economisch opzicht billijk, maatschappelijk verantwoord en cultureel gevoelig beheer van het kustgebied, dat de integriteit van dit belangrijk erfgoed op peil houdt6. De Europese Commissie heeft inmiddels een aanbeveling hierover aan het Europees Parlement en de Raad van ministers gedaan. Naar verwachting zal het voorstel rond het zomerreces door het Europees Parlement worden aanvaard. Op grond van het voorstel zullen lidstaten een gemeenschappelijke visie voor de toekomst van hun kustgebieden op moeten stellen7, waarbij aan bepaalde principes (participatie van bewoners en gebruikers, integraal duurzaam beheer, een perspectief op lange termijn, gebruik van een combinatie van instrumenten enz.8 moet worden voldaan.

6

7

8

zie: Voorstel voor een aanbeveling van het Europees Parlement en de Raad betreffende de uitvoering van een geïntegreerd beheer van kustgebieden in Europa (september 2000, COM(2000)545 definitief ) de visie zal gebaseerd moeten zijn op permanente economische mogelijkheden en werkgelegenheid, een functionerend maatschappelijk en cultureel bestel in de lokale gemeenschappen, voldoende open landschap voor ontspanning en esthetische doeleinden in de toekomst, de integriteit van het ecosysteem en het duurzame beheer van de levende en niet-levende hulpbronnen van zowel het zee- als het landgedeelte van het kustgebied en in het geval van afgelegen kustgebieden: hun volledige opneming in Europa als geheel zie ook Mededeling van de Commissie aan de Raad en het Europees Parlement inzake Geïntegreerd Beheer van Kustgebieden: een strategie voor Europa (27.09.2000 COM(2000) 547 definitief )


125

In het advies van de WAR over integraal kustbeheer, gericht aan de staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, dat in oktober van 2001 door de Raad wordt vastgesteld, zal hierop nader worden ingegaan. De Raad adviseert de minister om het Europees initiatief om te komen tot geïntegreerd beheer van kustgebieden te betrekken bij de ontwikkeling van een duurzaam ontwikkelingsperspectief.

2.5. Een omgevingsplan voor het waddengebied? Min of meer in het verlengde van de vorige paragraaf wijst de Raad op het belang van de ontwikkeling om te komen tot een meer gebiedsgerichte omgevingsplanning. Nederland is komen te liggen onder een ‘lappendeken’ van beleidsnota’s, met de bijbehorende verschillende etiketten, begrenzingen en afwegingskaders voor menselijke activiteiten. In het waddengebied alleen al gelden zeer veel verschillende regelingen, met elk hun eigen afwegingskaders maar ook begrenzingen. Voorbeelden hiervan zijn het Structuurschema Groene Ruimte, de Natuurbeschermingswet, maar ook Europese Richtlijnen, zoals de Vogel- en Habitatrichtlijn. In zijn advies over de implementatie van het afwegingskader van de Habitatrichtlijn op de waddeneilanden (juli 2000) komt de Raad tot de conclusie dat in het waddengebied inmiddels een onoverzichtelijk geheel van regelgeving en beleid is ontstaan. Als gevolg hiervan wordt de bestuurlijke besluitvorming steeds ingewikkelder, met als gevolg een toenemend risico dat die besluitvorming door de rechter wordt teniet gedaan. Bovendien doet de veelheid aan regelgeving en beleid en de nodeloze verschillen daartussen, afbreuk aan het draagvlak voor de bescherming van het Waddenzeebeleid. Ook uit het Evaluatierapport 9 van de Tweede Nota Waddenzee is dit als een probleem naar voren gekomen. Dit probleem zou kunnen worden opgelost door voor het gebied één omgevingsplan op te stellen, met daarin een integratie van al het sectoraal beleid voor het gebied, met daarin één afwegingskader voor menselijke activiteiten en – zo mogelijk – één begrenzing. Dit zou naar de mening van de Raad de transparantie van regelgeving en beleid in het gebied zeer ten goede komen. In de ontwerp-pkb vindt deze ‘daadwerkelijke’ integratie niet plaats. Naast de PKB Waddenzee zullen er vele sectorale beleidsnota’s blijven bestaan. Dit terwijl de nieuwe pkb wel ten doel heeft het ruimtelijk en ruimtelijk relevante rijksbeleid voor de Waddenzee te integreren. De Raad beschouwt dit als een gemiste kans. De Raad adviseert de minister de mogelijkheid om voor het waddengebied één gebiedsgericht, geïntegreerd plan (pkb) vast te stellen, alsnog te overwegen. Hetzelfde geldt ook richting provinciale en gemeentelijke plannen. De waddenprovincies hebben een aantal jaren geleden een eerste stap richting vereenvoudiging van plannen gezet, door het Interprovinciaal Beleidsplan Waddenzee (IBW) vast te stellen. Naast het IBW gelden voor het gebied ook nog andere sectorale provinciale plannen: op dat punt zouden de provincies ook toe kunnen werken naar een werkelijk geïntegreerd gebiedsgericht plan.

9

126

eindrapportage Evaluatie Nota Waddenzee, uitgevoerd door het bureau NovioConsult Nijmegen in opdracht van het ministerie van VROM, december 1998


2.6. Voorlichting en educatie In zijn advies over de Hoofdlijnenbrief (april 1999) heeft de Raad geadviseerd om in de nieuwe PKB Waddenzee wederom een paragraaf inzake voorlichting en educatie op te nemen. De Raad betreurt het dat het kabinet het advies op dit punt niet heeft overgenomen. Volgens de nota van toelichting (blz. 40) is de pkb niet het geëigende kader voor het doen van uitspraken ter zake. Vervolgens wordt gesteld ‘In het Kaderplan Communicatie Overheden Waddenzee (1997) hebben de waddenoverheden aangegeven op welke wijze zij de communicatie met de beleidsomgeving gestalte zullen geven. Actualisering van dit plan is voorzien in 2001. Het rijksbeleid met betrekking tot natuuren milieu-educatie (NME) is vastgelegd in de Nota NME 21’. De Raad is van oordeel dat in zijn algemeenheid het rijk (en ook de andere overheden) een verantwoordelijkheid hebben als het gaat om het creëren van draagvlak voor het Waddenzeebeleid. De Raad wijst in dit verband naar eerder uitgebrachte adviezen10. De Raad meent dat het Kaderplan Communicatie Overheden Waddenzee daarbij vooral als uitvoeringsinstrument moet worden gezien van de in de pkb gestelde beleidsdoelen op hoofdlijnen ten aanzien van voorlichting en educatie. De Raad adviseert om deze reden opnieuw om in de Derde Nota Waddenzee een paragraaf op te nemen over de verantwoordelijkheid die het rijk heeft voor een gecoördineerde voorlichting en educatie met betrekking tot het Waddenzeebeleid, alsmede voor het scheppen van (financiële) randvoorwaarden waarmee particuliere organisaties voorlichting en educatie in het gebied kunnen verzorgen. Hoofddoelen van beleid moeten volgens de Raad (conform de Tweede Nota Waddenzee) blijven: • verbreding van het maatschappelijk draagvlak voor het vastgestelde beleid; • afstemming richting specifieke doelgroepen (bewoners, gebruikers van het gebied etc.). In de toelichtende teksten bij de herziene PKB Waddenzee zou, naast de nota Natuur en Milieueducatie-21, volgens de Raad óók genoemd moeten worden de recente nota ‘Natuur voor mensen, mensen voor natuur’ die wat betreft voorlichting en educatie en dan meer specifiek als het gaat om ‘duurzaam gebruik van grote wateren’ nieuwe (financiële) mogelijkheden biedt. Het moet de Raad in dit verband nog van het hart dat hij sterke twijfels heeft bij het voldoende functioneren van het Kaderplan Communicatie Overheden 10

- Advies over voorlichting en educatie in het waddengebied (mei 1984) - Advies over voorlichting en educatie in het waddengebied (januari 1990) - Advies over de overheidsvisie ten aanzien van voorlichting en educatie in het waddengebied (januari 1991) - Advies over de ondersteuningsstructuur voor Voorlichting en Educatie in en over het waddengebied (februari 1994) - Advies over het Kaderplan Communicatie Overheden Waddenzee (oktober 1997) - Advies over het (Inter)nationaal park Waddenzee (december 1999)


127

Waddenzee (KCOW). Als bijvoorbeeld gekeken wordt naar de totstandkoming van de ontwerp-pkb Waddenzee: hierover heeft geen beleids-communicatietraject conform de uitgangspunten van het KCOW plaatsgevonden. Er hebben weliswaar informatieavonden plaatsgevonden tijdens de inspraakprocedure, in het kader van de verplicht voorgeschreven procedures op grond van de Wet op de Ruimtelijke Ordening. Tot een werkelijke communicatie over het te voeren beleid met de omgeving is het niet gekomen, laat staan dat de kennis en ervaring van bewoners en gebruikers van het waddengebied in beleid en beheer worden betrokken. Geen tweerichtingsverkeer dus! En dat terwijl juist na de vorige Trilaterale Regeringsconferentie in Stade (1997) het principe van ‘public participation’ uitgangspunt voor internationaal Waddenzeebeleid is geworden. Wanneer bepaalde maatregelen worden genomen (bijv. een recreatie-convenant; zie blz. 27) moeten daarbij met name ook belangenorganisaties worden betrokken. Voorlichting en educatie met betrekking tot het waddengebied verdienen naar de mening van de Raad nieuwe impulsen; te constateren valt dat een aantal initiatieven van overheden om te komen tot meer samenwerking tussen V&Eorganisaties in het waddengebied weinig hebben opgeleverd, terwijl er juist aan de basis veel animo bestaat voor samenwerking (zoals bijvoorbeeld het scholenproject dat op dit moment op de eilanden wordt uitgevoerd in het kader van de trilaterale samenwerking.

2.7. Relaties met Noordzee In de ontwerp-pkb Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening wordt voor het eerst ruimtelijk beleid ontwikkeld voor de Noordzee. Voor nieuwe activiteiten of uitbreiding van bestaande activiteiten wordt een stappenplan (afwegingskader) geïntroduceerd, waarbij alleen gekeken wordt naar de functies van de Noordzee. De mogelijke gevolgen voor de Waddenzee (bijvoorbeeld ten aanzien van verontreiniging van het water) komen daarbij niet in beeld. De Raad meent dat het gehele watersysteem in ogenschouw genomen moet worden. De Waddenzee en de Noordzee vormen immers één watersysteem. In de Nota ‘Bestrijding milieubedreigende stoffen in de Noordzee 2000-2010’ zijn de beleidsvoornemens op het gebied van bestrijding van calamiteiten op de Noordzee aangegeven. Voor het eerst wordt in deze nota aandacht geschonken aan andere verontreinigende stoffen dan alleen olie. Een tweede beleidsvernieuwing betreft de aankondiging om naast de mechanische bestrijdingsmiddelen de toepassingsmogelijkheden van andere vormen van calamiteitenbestrijding te onderzoeken. In de ontwerp-pkb wordt een evaluatie en herziening van calamiteitenplannen voor de Waddenzee aangekondigd in het kader van het Beheersplan Waddenzee. Voortkomend uit de nauwe relaties tussen de Noordzee en de Waddenzee, is de Raad van mening dat er alsnog een nauwe afstemming noodzakelijk is met de Nota Bestrijding milieugevaarlijke stoffen in de Noordzee 2000-2010.

128


Hoofdstuk 3

Advies over de inhoud van de ontwerp PKB Derde Nota Waddenzee Een ander voorbeeld waaruit de relatie Noordzee-Waddenzee duidelijk naar voren komt is op het gebied van de visserij. Op dit moment (onder de huidige regelgeving en beleid) krijgt iedereen een vergunning die in de Noordzee-kustzone wil gaan vissen op spisula. Ingeval bijvoorbeeld de mechanische kokkelvisserij op de Waddenzee zou worden uitgekocht, zullen de vissers massaal over kunnen stappen op de spisulavisserij in de Noordzeekustzone. Gevolg hiervan zal zijn dat over een aantal jaren in de Noordzeekustzone dezelfde problemen zijn ontstaan als de problemen die thans in de Waddenzee bestaan. De Raad pleit in dit soort gevallen voor een meer structurele (lange termijn) oplossing. In dit hoofdstuk wordt de opbouw en de nummering van de ontwerp-pkb gevolgd. De Raad gaat daarbij alleen in op die zaken waar hij opmerkingen bij heeft.

3.1 Inleiding 3.1.1

Algemeen

De Raad meent dat uit de tekst van de ontwerp-pkb11 de zelfbinding van het rijk aan het pkb-beleid te weinig blijkt. De redactie (zie blz. 9 en blz. 40) laat te veel ruimte over aan het rijk om van echte ‘zelfbinding’ te spreken. De Raad betreurt dat, vooral ook als naar het grote aantal verboden wordt gekeken die het voorgestane rijksbeleid voor andere overheden en bewoners en gebruikers van het gebied inhoudt. De Raad adviseert de minister daarom in deel 3 deze zelfbinding van het rijk aan het pkb-beleid duidelijker te laten doorklinken. Ook de gebondenheid van de andere overheden aan het pkb-beleid is in dit verband een aandachtspunt. In de nota van toelichting geeft het kabinet aan dat het ‘zijn verantwoordelijkheid moet nemen wanneer er nationaal ruimtelijke belangen in het geding zijn’. Ook dit is naar de mening van de Raad nog erg vrijblijvend geformuleerd. Het is van essentieel belang dat het rijksbeleid zoals dat in de pkb ten aanzien van de Waddenzee wordt geformuleerd, zijn doorwerking vindt in provinciale en gemeentelijke plannen, maar ook in andere sectorale beleidsplannen. De minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer zal daarin een actieve rol moeten hebben. De Raad brengt het punt van de doorwerking van het pkb-beleid in provinciale en gemeentelijke, maar ook in andere sectorale rijksplannen nog eens extra onder de aandacht van de minister. 11

blz. 9: ‘Het rijk zal de pkb gebruiken bij initiatieven tot internationale samenwerking op het terrein van de ruimtelijke ordening, bij besluitvorming over ruimtelijke projecten en bij de voorbereiding van structuurschema’s en sectornota’s.’ Maar ook op blz. 40 van de nota van toelichting: ‘De rijksoverheid neemt voor haar beleid ten aanzien van de Waddenzee de pkb als uitgangspunt’


129

3.1.2

Planhorizon en planperiode

Conform het advies van de WAR12 is in de ontwerp-pkb het jaar 2030 als planhorizon genomen en wordt als planperiode een geldigheidsduur van tien jaar gehanteerd. Onder verwijzing naar paragraaf 2.5 van dit advies adviseert de Raad opnieuw dat in de nieuwe pkb een duurzaam ontwikkelingsperspectief wordt neergelegd, als streefbeeld voor het jaar 2030. Verder moet voor de komende tien jaar (planperiode) aangegeven worden hoe er gewerkt zal moeten worden aan het realiseren van het ontwikkelingsperspectief.

3.1.3

Gebiedsbegrenzing

In de ontwerp-pkb is de gebiedsbegrenzing niet gewijzigd ten opzichte van de huidige PKB Waddenzee. De Raad heeft in paragraaf 2.5, maar ook in eerdere adviezen13 steeds gewezen op het probleem van de verschillende begrenzingen en de daarbij behorende regelgeving in het gebied. In paragraaf 2.5 is als mogelijke oplossing voor dit probleem het idee van één omgevingsplan voor het waddengebied aangedragen. In het advies van de WAR over de ‘implementatie van het afwegingskader van de Habitatrichtlijn op de waddeneilanden’ van juli 2000 heeft de WAR een kaart met de verschillende begrenzingen opgenomen. Deze kaart is (opnieuw) ter informatie bijgevoegd (zie pagina 150). Ook als dit idee niet direct wordt opgevolgd, is het volgens de Raad mogelijk tot een vermindering van het aantal begrenzingen te komen. Concreet wordt daarbij gedacht aan een vergroting van het pkb-gebied aan de noordkant. In de nota van toelichting (blz. 42) bij de ontwerp-pkb wordt gesteld dat een vergroting van het pkb-gebied niet de gewenste vereenvoudiging oplevert, omdat de verschillende begrenzingen (Vogelrichtlijn, Habitatrichtlijn, Natuurbeschermingswet) dan ook blijven bestaan en er gewerkt zou moeten worden met gedifferentieerde doelstellingen en beleid binnen het vergrote pkb-gebied. De Raad is het op dit punt niet met het kabinet eens. In de eerste plaats kan voor wat betreft de pkb-begrenzing aansluiting worden gezocht bij één van de andere begrenzingen. De Raad denkt daarbij met name aan de begrenzing van de Vogelrichtlijn14. Het gehele pkb-gebied is in 1991 al als Vogelrichtlijngebied aangewezen. Aanvullend hierop zijn in 2000 nog de Noordzeekustzone en delen van de waddeneilanden aangewezen. De totale begrenzing van deze gebieden komt dan bovendien overeen met die van het trilateraal overeengekomen samenwerkingsgebied en is tevens gelijk aan de begrenzing van het wetland De Waddenzee zoals dat op grond van het Verdrag van Ramsar is aangewezen. Dit betekent dat bij uitbreiding (richting het noorden) van het pkb-gebied tot de Vogelrichtlijn-begrenzing in ieder geval drie van de vier begrenzingen zijn 12 13

14

130

advies Hoofdlijnenbrief (april 1999) advies Hoofdlijnenbrief herziening pkb-Waddenzee en advies over de implemen-tatie van het afwegingskader van de Habitatrichtlijn op de waddeneilanden aan de Staatssecretaris van LNV (juli 2000) en recentelijk nog in de adviesbrief aan de minister van VROM over de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening zie WAR-advies Hoofdlijnenbrief


verdwenen. Hier is dus een belangrijk deel van de oplossing voor handen. De Raad adviseert aan de zuidkant de huidige begrenzing te handhaven. Het valt de Raad op dat noch uit de ontwerp-pkb, noch uit de nota van toelichting blijkt op welke andere manier het kabinet denkt dit probleem op te lossen. De Raad vraagt wederom aandacht voor het probleem van de begrenzingen in het gebied. De Raad meent dat - de vraag of één begrenzing voor het gebied mogelijk is (zie 2.5) daargelaten - in ieder geval de begrenzing van het pkbgebied aan de noordkant uitgebreid kan worden met een deel van de Noordzeekustzone en die delen van de eilanden die onder de Vogelrichtlijn vallen. Aan de zuidkant wordt aan de huidige pkb-grens vastgehouden. De begrenzing komt dan overeen met die van de speciale beschermingszones die op grond van de Vogelrichtlijn zijn aangewezen alsmede met het trilateraal overeengekomen samenwerkingsgebied. Verder wijst de Raad erop dat ook bij de huidige begrenzing van het pkb-gebied wordt gewerkt met gedifferentieerde doelstellingen en gedifferentieerd beleid. Te denken valt daarbij aan het beleid ten aanzien van de gesloten gebieden. Tenslotte wijst de Raad er nog op dat op de kaart van de Habitatrichtlijngebieden (blz. 44 van de nota van toelichting) het gebied De Paap ten onrechte niet is aangemerkt als aangemeld Habitatrichtlijngebied.

3.1.4

Internationaal kader

Volgens de ontwerp-pkb zullen de wenselijkheid van en de mogelijkheden voor het instellen van een Internationaal Park worden verkend. De Raad heeft inmiddels van de staatssecretaris van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij begrepen15 dat de trilaterale ministersconferentie te Esbjerg (oktober 2001) te vroeg is om afspraken te maken over het instellen van een Internationaal Park. In de daarop volgende periode zal in overleg met de provincies, Duitsland en Denemarken het onderzoek naar de mogelijkheden van het instellen van een Internationaal Park Waddenzee worden voortgezet. Verder wijst de Raad op de analyse die hij heeft gemaakt over de trilaterale bescherming en samenwerking in het gebied16 waarin hij tot de conclusie komt dat er sprake is van te weinig regie in de trilaterale samenwerking, terwijl dit essentieel is voor het slagen van de trilaterale samenwerking in de toekomst. De Raad signaleert in zijn analyse de volgende problemen: • problemen met draagvlak bij bewoners en gebruikers voor het beschermende waddenzeebeleid; • er is weerstand tegen de geformuleerde ecologische doelen en de ecologische doelen zijn nog steeds niet gehaald; • naast een decentralisatietendens zijn er centralistische ontwikkelingen, met name door de invloed van Europees beleid en regelgeving; • er is sprake van verambtelijking van en te weinig politiek-bestuurlijk commitment voor de trilaterale samenwerking.

15

16

Beleidsreactie d.d. 6 april 2001 van de Staatssecretaris van LNV op het WAR-advies De Waddenzee als een Internationaal Park (advies van 23 december 1999) WAR-advies met betrekking tot de 9e Trilaterale Regeringsconferentie over de Waddenzee (Esbjerg, oktober 2001) d.d. 13 juli 2000


131

Om de problemen op te lossen is het volgens de Raad nodig dat er een visie ontwikkeld wordt op de toekomst van het internationale waddengebied. In de visie moet naast aandacht voor de ecologie van het gebied een duurzaam ontwikkelingsperspectief op sociaal-economisch en toeristisch-recreatief terrein worden ontwikkeld. Op die manier zou er nieuw elan in de trilaterale samenwerking kunnen worden gebracht, waarbij tevens meer draagvlak voor het beleid in het gebied kan worden gecreëerd. De Raad is verheugd over het feit dat in de ontwerp-pkb aangekondigd wordt dat de samenwerking met de regeringen van Duitsland en Denemarken zal worden versterkt. Zoals uit de analyse van de Raad van het tot nu toe gevoerde trilateraal beleid blijkt, is er sprake van te weinig regie. De verbetering van de samenwerking zal zich volgens de Raad met name hierop moeten richten. Verder mist de Raad in de nota van toelichting (zie blz. 47 e.v.) een aantal zaken die bij de trilaterale samenwerking ook een rol moeten spelen, zoals bijvoorbeeld de afstemming van de implementatie van de EU-richtlijnen (Vogel- en Habitatrichtlijn, en de Kaderrichtlijn Water), de calamiteitenbestrijding en een inhoudelijke afgestemde regeling op het gebied van milieueffectrapportage. De Raad adviseert de minister om de versterking van de trilaterale samenwerking óók te richten op het probleem van de ‘regie’. Daarnaast moet de trilaterale samenwerking gericht zijn op calamiteitenbestrijding, afstemming van de implementatie van de EU-richtlijnen in het gebied en inhoudelijke afstemming van de regeling op het gebied van milieueffectrapportage. In de nota van toelichting bij de ontwerp-pkb wordt melding gemaakt van het Eems-Dollardmilieuprotocol dat in 1996 tot stand is gekomen voor regeling van de samenwerking tussen beide buurlanden op het terrein van het waterbeheer en het natuurbeheer. De Raad vraagt zich af hoe het staat met de uitwerking van het milieuprotocol. Bij de totstandkoming van het milieuprotocol in 1996 heeft de Raad17 al aangegeven dat het uiteindelijk om het concrete beheer (wateren natuurbeheer) gaat. Het milieuprotocol, hoe belangrijk ook, biedt uitsluitend het internationaal-publiekrechtelijk kader, waarbinnen de samenwerking en nadere uitwerking plaats moeten vinden. Ondanks het Eems-Dollardverdrag blijkt er in het betwist gebied nog niet echt sprake van gezamenlijk beheer te zijn. Zo zijn in Duitsland onlangs vergunningen verleend voor mosselzaadvisserij in het gebied De Hond - De Paap; een gebied dat op grond van de Nederlandse regelgeving gesloten is voor visserij. Op grond van het Eems-Dollardverdrag kon de vergunningverlening niet door Nederland worden gekeerd. De Raad heeft begrepen dat de Staatssecretaris van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij hierover inmiddels contact heeft gezocht met haar Duitse collega. De Raad adviseert het kabinet om zo spoedig mogelijk met Duitsland tot betere afspraken te komen over het gezamenlijk beheer in het betwiste gebied, dat verder gaat dan elkaar op de hoogte stellen. Er zal overeenstemming (bijvoor17

132

WAR-advies over het Eems-Dollardmilieuprotocol van 11 december 1996


beeld door middel van een gezamenlijk op te stellen beheersplan) over het te voeren beleid en beheer in het gebied moeten komen.

3.2 Beleidsuitgangspunten 3.2.2

Ontwikkelingsperspectief voor de Waddenzee

In de ontwerp-pkb Waddenzee is een ontwikkelingsperspectief voor de Waddenzee opgenomen. In het eerste deel van dit advies is de Raad al op het ontwikkelingsperspectief ingegaan. De Raad verwijst hier kortheidshalve naar.

3.3 Beleidskeuzen 3.3.1

Ruimte voor natuur

De beleidsuitspraak is gericht op een zo natuurlijk mogelijke ontwikkeling van het ecosysteem. Het zo veel mogelijk natuurlijk laten verlopen van karakteristieke processen (waterbeweging, sedimenttransport, biologische processen) is in de beheersstrategie die bij dit beleid hoort belangrijker dan het handhaven van een zo groot mogelijke soortenrijkdom. Het uitgangspunt dat selectief kan worden ingegrepen in natuurlijke processen, indien dit nodig is voor het behouden of ontwikkelen van de soortenrijkdom, gaat uit van een andere beheersstrategie als genoemd in de beleidsuitspraak. Bij het nastreven van een zo natuurlijk mogelijke ontwikkeling passen initiële inrichtingsmaatregelen (bijvoorbeeld de inrichting van zoet-zoutovergangen) en beheersmaatregelen die gericht zijn op het tegengaan van effecten die worden veroorzaakt door externe factoren. Voor alle andere ontwikkelingen wordt de natuurwaarde niet uitgedrukt in de soortenrijkdom, maar in de mate waarin er sprake is van een kenmerkende soortensamenstelling en biodiversiteit. Het zou naar de mening van de Raad logisch zijn om aanvullende ingrepen te beperken tot die situaties, waarin de kenmerkende biodiversiteit (door externe factoren) wordt bedreigd. De Raad adviseert dit alsnog te doen. De lange termijn doelstelling voor de waterkwaliteit, het verwaarloosbaar risiconiveau, is zeker als ambitieus te bestempelen. Als tussenstappen worden het Maximaal Toelaatbaar Riscioniveau (MTR) en de streefwaarden genoemd. In de pkb worden geen termijnen genoemd waarbinnen de tussenstappen moeten worden gerealiseerd, zodat in feite uitsluitend kan worden teruggevallen op de inspanningsverplichting die de waterbeheerder heeft ten aanzien van het realiseren van het MTR. De Raad adviseert in de pkb alsnog termijnen op te nemen waarbinnen de tussenstappen moeten worden gerealiseerd. Een en ander zal in ieder geval binnen de nieuwe planperiode moeten geschieden. In de nota Waterbeleid voor de 21e eeuw en in de verschillende onderzoeken over de waterhuishoudkundige inrichting van het IJsselmeer zijn de verwachte toekomstige veranderingen in de afvoer van zoet water naar de Waddenzee beschreven en uitgewerkt in beleidskeuzen. De ingrepen die nodig zijn heb-


133

ben gevolgen voor de Waddenzee, en bieden vooral ook kansen voor het herstellen of ontwikkelen van zoet-zoutgradiënten. De Raad is van mening dat de pkb sterker zou moeten aansluiten bij deze ontwikkelingen. De Europese Kaderrichtlijn Water biedt hiervoor een goed uitgangspunt, omdat deze richtlijn (als enige) de kustwateren als onderdeel beschouwt van de stroomgebieden van rivieren.

3.3.2

Ruimte voor menselijke activiteiten

a. Gesloten gebieden ‘Ter bescherming van flora en fauna zijn delen van de Waddenzee het gehele of een deel van het jaar gesloten voor menselijke activiteiten’, aldus de ontwerp-pkb. Door de redactie van deze uitspraak lijkt de sluiting van gebieden een doel te zijn geworden, terwijl het een middel is dat gebruikt wordt ter bescherming van zeehonden en vogels. Gezien de grote toename van het populatiebestand van de zeehonden in het Nederlandse deel van de Waddenzee zou nu al de vraag kunnen worden gesteld of sluiting van deze gebieden voor alle activiteiten nodig is. Het is daarom van belang dat duidelijk wordt gemaakt op grond van welke criteria gebieden gesloten moeten worden en dat hierover communicatie met de bewoners/gebruikers plaatsvindt. De Raad adviseert daarom de redactie als volgt aan te passen: ‘Ter bescherming van flora en fauna kunnen delen van de Waddenzee, het gehele of een deel van het jaar gesloten worden voor menselijke activiteiten. Sluiting van gebieden vindt plaats op grond van duidelijke criteria waarover gecommuniceerd wordt met de bewoners en gebruikers van het gebied’. c. Veiligheid In de ontwerp-pkb is aangegeven dat de veiligheid tegen overstromingen voorop staat in het kustbeleid. In de nota van toelichting wordt daar waar mogelijk ruimte geboden aan natuurlijke processen van erosie en sedimentatie. Als randvoorwaarde wordt gesteld dat wordt ingegrepen als land blijvend verloren dreigt te gaan. Niet duidelijk wordt welke kansen worden geboden aan cyclische processen van erosie en sedimentatie met een langjarige omlooptijd. Zonder aanvullend beleid blijft voor dergelijke gebieden, ook als de veiligheid niet in het geding is, het handhaven van de Basis KustLijn (BKL) uitgangspunt van beleid. De Raad adviseert om - waar mogelijk - ruimte te bieden aan grotere schommelingen in de kustlijn. d. Scheepvaart Het beleid ten aanzien van de diepte van de geulen zal niet veranderen ten opzichte van de huidige PKB Waddenzee: de bereikbaarheid van de havens en de eilanden was gewaarborgd voor de huidige vaartuigen. De Raad meent dat dit uitgangspunt voor Harlingen, als regionale zeehaven, en voor Lauwersoog inderdaad gehandhaafd moet blijven. Voor Den Helder en Delfzijl/ Eemshaven, welke havens zich in de visie van de Raad vanwege hun ligging

134


aan natuurlijk diep vaarwater zouden moeten kunnen ontwikkelen tot nationale zeehavens, zou deze beperking niet hoeven te gelden. Zo is er ooit voor de Eemshaven uitgegaan van een vereiste diepte van 14 meter; deze diepte wijkt af van die in 1993 is vastgelegd (13 meter). In het algemeen kan de Raad zich vinden in het in 1993 vastgelegde uitgangspunt voor de havens dat vaartuigen die op dat moment gezien hun diepgang en afmetingen de havens konden aandoen dit ook in de toekomst moeten kunnen doen. Hierop moet echter naar de mening van de Raad voor de havens van Den Helder en Delfzijl/Eemshaven een uitzondering worden gemaakt. Op grond van de ontwerp-pkb zal voor alle schepen in de Waddenzee een maximum snelheid van 20 km per uur, uitgezonderd in een aantal betonde vaargeulen, gelden. In de nota van toelichting (blz. 74) wordt hierbij een relatie gelegd met de ‘geluidsproductie’, waaruit de Raad begrijpt dat gedoeld wordt op gemotoriseerd scheepvaartverkeer. De Raad adviseert de minister om in de uitspraak alsnog toe te voegen dat het daarbij om gemotoriseerd scheepvaartverkeer moet gaan. Verder wijst de Raad nogmaals18 op het belang van de invoering van een integraal melden volgsysteem (voor wat betreft het vervoer van gevaarlijke lading) en een adequaat systeem van beloodsing in het waddengebied. De Raad blijft zijn zorgen houden over de mogelijke gevolgen van het beleid om tot marktwerking van de loodsplicht te komen, voor de veiligheid op termijn in het waddengebied en voor de concurrentiepositie van de noordelijke regionale en zeehavens. g. Kabels en buisleidingen De aanleg van kabels en buisleidingen door de Waddenzee dient van geval tot geval te worden beoordeeld. Als uitgangspunt geldt hierbij dat in beginsel aangesloten moet worden bij bestaande leidingenzones. Deze beleidsuitspraak in de ontwerp-pkb geeft meer ruimte om af te wijken van de bestaande leidingenzones dan de huidige PKB Waddenzee. Als argument daartoe in de nota van toelichting wordt het ecologisch oogpunt genoemd. Bestaande leidingen of leidingenzones worden bovendien pas verplaatst als deze aan vervanging toe zijn. Hierdoor wordt de mogelijkheid geopend om naast de bestaande leidingenzone meerdere leidingentracés aan te leggen, met alle gevolgen van dien. Zo betekent dit dat op meerdere plaatsen in het gebied onderhoudswerkzaamheden moeten worden verricht enz.19 De Raad meent daarom dat in principe vastgehouden moet worden aan de bestaande leidingenzones en dat afwijking hiervan alleen op grond van een zorgvuldige afweging kan plaatsvinden. Als uit ecologisch oogpunt een ander 18

19

zie o.a. de WAR-adviezen over de Algemene Maatregel van Bestuur flexibilisering loodsplicht (november 2000), over de (internationale) calamiteitenbestrijding (december 1999), over het beleidsvoornemen inzake de navigatie-ondersteunende dienstverlening in de zeehavengebieden (oktober 1999). zie ook de reactie van de WAR op het MilieuAspectRapport van de glasvezel-kabel Lauwersoog-Schiermonnikoog (maart 2001)


135

tracé de voorkeur verdient, dan zal de bestaande leidingenstraat, op het moment dat er sprake is van een positief milieurendement, ook verplaatst moeten worden. h. Haven- en industriegebieden In deel 1 van de pkb wordt geen relatie gelegd met het vigerende zeehavenbeleid zoals omschreven in de Tweede Voortgangsnota Zeehavenbeleid en zoals voorgesteld in deel 1 van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening. “Voor het nationale zeehavenbeleid is een netwerkbenadering gekozen waarvan de Nederlandse zeehavens, de terminals in het achterland en de verbindende infrastructuur deel van uitmaken. Het gaat om een duurzame economische versterking, gericht op toegevoegde waarde en werkgelegenheid, van de Nederlandse zeehavens.”, aldus deel 1 van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening20, die op dit punt gebaseerd is op de Tweede Voortgangsnota Zeehavenbeleid. De Raad meent dat in de Derde Nota Waddenzee afstemming van dit vigerend nationaal beleid met het Waddenzeebeleid moet plaatsvinden. Daarom zou gestimuleerd moeten worden dat havens als Den Helder en Delfzijl/Eemshaven, als havens die aan natuurlijk diep vaarwater gelegen zijn, zich ontwikkelen tot nationale zeehavens. Een van die zaken die daarbij van belang is dat voor de toekomst de bereikbaarheid van de zeehavens wordt gegarandeerd. Zie hiervoor onderdeel ‘d. scheepvaart’ van dit advies. In de ontwerp-pkb is als concrete beleidsbeslissing opgenomen dat bestaande haven- en industriegebieden grenzend aan de Waddenzee niet zeewaarts worden uitgebreid; uitbreiding is alleen landinwaarts toegestaan. Met inachtneming van dit uitgangspunt wijst de Raad op de specifieke afweging die soms nodig zal zijn in verband met plannen voor uitbreiding van havens bijvoorbeeld door de aanwezigheid van cultuurhistorische waarden binnendijks. Een ander punt dat in die afweging betrokken moet worden is bijvoorbeeld de sociaal-economische positie van een gebied. Zo zijn er havens waaraan impulsen worden gegeven om tot een versterking van de sociaal-economische situatie in het betreffende gebied te komen (bijv. Lauwersoog). De Raad meent dat voor dat soort gevallen ‘afwegingsruimte’ in de Derde Nota Waddenzee aanwezig zal moeten zijn. Daarnaast gaat de Raad er vanuit dat gestimuleerd wordt c.q. blijft worden dat havengebonden bedrijventerreinen zich ontwikkelen tot duurzame bedrijventerreinen. Daarin past de ontwikkeling van groene met verdere investeringen in nieuwe technologieën, gericht op vermindering van directe lozingen van milieugevaarlijke stoffen. De Raad adviseert om in de Derde Nota Waddenzee het vigerend beleid (Tweede Nota Zeehavenbeleid) en toekomstig beleid (Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening) te verwerken. Havens die aan diep vaarwater zijn gelegen, zoals 20

136

zie Hoofdstuk 5 (het nationaal ruimtelijk beleid), paragraaf 3.3. (Transeuropese netwerken) op blz. 152 van de Tweede Nota Zeehavenbeleid


Den Helder en Delfzijl/Eemshaven moeten zich tot nationale zeehavens kunnen ontwikkelen. Verder adviseert de Raad dat in de Derde Nota Waddenzee een aanzet gegeven zou moeten worden om havengebonden bedrijven zich te laten ontwikkelen tot duurzame bedrijventerreinen; zo mogelijk in een nader uitgewerkt duurzaam ontwikkelingsperspectief. i. Bebouwing Als beslissing van wezenlijk belang is in deel 1 opgenomen dat “Nieuwe bebouwing aan de rand van de Waddenzee alleen plaats mag vinden in de op basis van de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening vast te leggen rode contouren en dient qua hoogte aan te sluiten bij de bestaande bebouwing. Bebouwing die gekoppeld is aan het gebruik van landelijke gebiedsfuncties voorzover buiten de rode contouren is toegestaan, dient te passen in de aard van het landschap”. De Raad wijst erop dat aansluiting bij de hoogte van de bestaande bebouwing soms op gespannen voet kan staan met gerichte ontwikkeling van bestaande en nieuwe bedrijvigheid op een bedrijventerrein. Voor sommige bedrijfsactiviteiten kan een bepaalde bebouwingshoogte noodzakelijk zijn en aansluiting bij de bestaande bebouwingshoogte zou kunnen betekenen dat de activiteit niet kan plaatsvinden. De Raad hecht meer waarde aan een goede inpassing van bebouwing (bijvoorbeeld wat betreft architectuur, materiaalgebruik en kleurstelling) dan aan een strikte begrenzing van de bebouwingshoogte. De Raad meent dat voor wat betreft bebouwing het inpassen van nieuwe elementen (gebouwen) binnen de landschappelijke kernkwaliteit Waddenzee belangrijker is dan de eisen die gesteld worden aan bebouwingshoogte binnen de rode contouren. j. Baggerspecie Het toekomstige baggerspeciebeleid (nieuw beoordelingssysteem van baggerspecie) op grond van de Vierde Nota Waterhuishouding kan ertoe leiden dat de bagger niet teruggestort mag worden in zee. Hoewel de Raad op dit moment nog geen oordeel over het nieuwe beoordelingssysteem van baggerspecie wil geven, wil hij toch enige kritische kanttekeningen bij dit nieuwe systeem plaatsen. Als baggerslib niet teruggestort wordt in zee betekent dit dat er jaarlijks grotere hoeveelheden uit het wad en de Dollard verdwijnen, met onder andere een toename van de zandhonger in het gebied als resultaat. Verder betekent dit dat er extra baggerspecie-depots op land moeten komen, waarmee in de ruimtelijke plannen geen rekening is gehouden. De procedure die moet worden doorlopen om te komen tot extra depotruimte vergt een periode van meerdere jaren. Daarnaast speelt het kostenaspect. Opslag van baggerslib op land brengt voor de havens extra hoge kosten met zich mee. Kosten die gemaakt moeten worden voor verontreinigen die volgens de havenbeheerder (deels) elders worden veroorzaakt. De haven-beheerders kunnen daar nauwelijks invloed op uitoefenen en kunnen de kosten slechts aan de havengebruikers doorberekenen. Dit zal vervolgens weer negatieve gevolgen kunnen hebben voor de concurrentiepositie van de Nederlandse Waddenzeehavens, in verhouding tot de Duitse en Deense Waddenzeehavens.


137

De Raad vraagt daarom bijzondere aandacht van het kabinet voor de baggerproblematiek. De Raad is van oordeel dat de extra hoge kosten die het toekomstig baggerspeciebeleid met zich meebrengen niet alleen op de havens mogen worden afgewenteld. Ook voor de andere gevolgen, zoals extra baggerspecie-depots op het land en de extra zandhonger die in de havens zal ontstaan, zullen oplossingen moeten worden gezocht. k. / l. Energie (diepe delfstoffen en windenergie) De Raad heeft de afgelopen jaren steeds bepleit dat er een brede maatschappelijke discussie over energiebeleid in het algemeen en mijnbouwactiviteiten in het waddengebied in het bijzonder zou moeten plaatsvinden. Die noodzaak bestaat volgens de Raad nog steeds. Het kabinet zou in de visie van de Raad om onder meer de navolgende redenen moeten besluiten op korte termijn te komen tot zo’n brede maatschappelijke discussie: • op basis van de nieuwe Gaswet moeten er een algemeen Energieplan en een Mijnbouwactiviteitenplan worden gemaakt. In het Energieplan zullen naast diepe delfstoffen ook de andere energievormen, zoals bijvoorbeeld windenergie, aan de orde moeten komen. Volgens planning zullen deze stukken eind van dit jaar, dan wel begin volgend jaar verschijnen. Deze zullen een rol spelen in het te voeren breed, maatschappelijk debat over het nationale energie- en het gaswinningsbeleid. In dat debat moet ook de afweging plaatsvinden in relatie tot de hoofddoelstelling van het regeringsbeleid ten aanzien van het waddengebied (en ten aanzien van andere natuurbeschermingsgebieden in Nederland); • voorts moeten in bedoeld maatschappelijke debat meegenomen worden vragen over bijvoorbeeld de betekenis van de liberalisering van de gasmarkt voor Nederland (en het waddengas). Een andere vraag is hoeveel (winbaar) aardgas er de komende jaren nog meer gevonden dan wel geïmporteerd zal kunnen worden; • ook is volgens de Raad de vraag aan de orde welke gevolgen het nieuwe kabinetsbeleid zal hebben om de voorwaarden te verbeteren en wat dit zal betekenen voor verdere opsporing en winning op het Nederlandse deel van het Continentaal Plat en voor de positie van het waddengas. Dit beleid is aangekondigd in de Nota naar aanleiding van het Nader Verslag van de Tweede Kamer met betrekking tot de Mijnbouwwet; • en tenslotte: wat betekenen enerzijds Europees (en mondiaal) natuuren milieubeschermingsbeleid en anderzijds recent Europees beleid om gaswinning te stimuleren, vanwege een stijgende vraag naar aardgas, als een relatief schone vorm van energie. Meer specifiek richting ‘diepe delfstoffenwinning (k)’ merkt de Raad op dat er volgens hem nog geen begin is gemaakt met een ‘uitgebreide nulmeting’ om de voor het waddengebied karakteristieke dynamiek en variatie in de tijd te beschrijven; daarvoor is volgens de herziene PKB Waddenzee een uitgebreide inventarisatie gedurende meerdere jaren noodzakelijk. Externe deskundigen

138


hebben het kabinet geadviseerd deze nulmeting te (laten) doen. In dit verband is in deel 1 van de Derde Nota Waddenzee aangekondigd: “De komende jaren zullen worden benut om inzicht te verkrijgen in de vraag of de resterende onzekerheden over de mogelijkheden tot het voldoen aan sluitende voorwaarden kunnen worden weggenomen. Het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Verkeer en Waterstaat zullen hier het initiatief nemen.” In de ontwerp-pkb (l. windenergie) wordt het plaatsen van windturbines in de Waddenzee verboden, maar lijkt tegelijkertijd direct een uitzondering te worden gemaakt voor het Interprovinciaal Project Windmolenpark Afsluitdijk (IPWA). De Raad wil nu nog geen uitspraak doen over de wenselijkheid van dit energiepark, maar zal dit doen als hij om advies wordt gevraagd over het MER dat hiervoor thans in voorbereiding is. Zoals eerder is aangegeven zal windenergie in het Energieplan aan de orde moeten komen. De Raad meent dat het Energieplan nodig is om te zijner tijd een beoordeling kunnen te maken van de vraag of er bij een energiepark op de Afsluitdijk sprake is van ‘dwingende redenen van groot openbaar belang’ (afwegingskader van de Habitatrichtlijn). m. Ontgrondingen/schelpenwinning De zandwinning in de Waddenzee is met ingang van het jaar 2000 beperkt tot het bij het regulier nautisch onderhoud van de vaargeulen en havens vrijkomend zand. De Raad is het met deze beleidsuitspraak, mede gezien de effecten die verdere zandwinning tot gevolg kan hebben voor de kusterosie, eens. Wel wijst de Raad erop dat dit beleid soms tot bijzondere situaties kan leiden. Zo heeft de Raad vernomen dat het zand dat op Ameland voor ophoging nodig is, bij Garyp in Fryslân wordt gewonnen en vervolgens vervoerd wordt naar Ameland (met als gevolg: extra milieuvervuiling, extra kosten enz.). De Raad meent dat een afweging van de verschillende belangen (kusterosie, milieurendement enz.) in dit soort gevallen nodig is. In de nota van toelichting bij de ontwerp-pkb (blz. 84) wordt verwezen naar aanvullend onderzoek dat plaatsvindt om de het beleid uit de Landelijke Beleidsnota Schelpenwinning ( 1 998) te evalueren. In de Landelijke Beleidsnota Schelpenwinning (LBS) wordt een aantal kennisleemten geconstateerd ten aanzien van de inhoudelijke onderbouwing van het vigerende landelijke schelpenwinbeleid. Deze kennisleemten waren nog niet ingevuld op het moment van afgifte van de ontgrondingsvergunningen met als gevolg dat de Raad van State op 26 april 2001 de vergunningen voor het winnen van schelpen heeft vernietigd op grond van het voorzorgsbeginsel uit de huidige PKB Waddenzee. Intussen is het Vervolgonderzoek Schelpenwinning dat zich richtte op de invulling van de in de LBS geconstateerde kennisleemten, afgerond. Aan de hand van de resultaten van het Vervolgonderzoek en de uitspraak van de Raad van State wordt momenteel een partiële herziening van de LBS voorbereid. De Raad heeft hier in juni 2001 een advies over uitgebracht. Geadviseerd wordt o.a. om bij het verlenen van de nieuwe vergunningen de


139

winning te spreiden bijvoorbeeld door het gedeeltelijk openstellen van binnendelta’s in het oostelijk waddengebied. Daarvoor zal een MER worden opgesteld. Daarnaast zou de quotering moeten aansluiten bij de natuurlijke aanwas van schelpen. Daarbij zou de totaal toegestane hoeveelheid op te vissen schelpen, conform het terughoudende beleid in de PKB Waddenzee, maximaal 180.000 m3 per jaar moeten zijn. o. Recreatie “Het rijksbeleid ten aanzien van de recreatie op de Waddenzee is gericht op het beheersbaar maken en houden van het recreatief medegebruik en het ontwikkelen van duurzame vormen van recreatie, waarbij de natuurlijke draagkracht van het gebied uitgangspunt is”. Deze beleidsuitspraak in de ontwerp-pkb wordt van harte ondersteund. Recreatie en toerisme op en rond de Waddenzee zullen, volgens de Raad, veel meer gericht moeten zijn op kwaliteit dan op kwantiteit. Op de eilanden en in de kuststrook zal duurzame recreatie gestimuleerd moeten worden met concrete projecten op het gebied van bijvoorbeeld plattelandsvernieuwing (cultuurtoerisme, streekproducten, kampeer- en verblijfsvoorzieningen bij agrariërs enz.) Verder zullen met name gebiedsgebonden recreatievormen zoals wadvaren, wadlopen, zeekanoën, fietsen, wandelen), waarbij ook beleving van het gebied een belangrijke rol dient te spelen, zich verder ontwikkelen. Allemaal zaken die hun uitwerking in het duurzaam ontwikkelingsperspectief zouden moeten krijgen. Verder wordt in de nota van toelichting terecht ook verwezen naar het rapport van NetForum (het samenwerkingsproject van regionale overheden en belangenorganisaties in het internationaal waddengebied) waarin de mogelijkheden voor een ontwikkelingsrichting van duurzaam recreatief medegebruik in het waddengebied zijn onderzocht. De Raad adviseert de minister om de doelstelling duurzame recreatie en toerisme nader uit te werken in het duurzaam ontwikkelingsperspectief voor het waddengebied. Al eerder (paragraaf 2.3) is geconcludeerd dat de doelstelling in de Tweede Nota Waddenzee om de omvang van de recreatie op de Waddenzee te stabiliseren, niet is geslaagd. Het streven is erop gericht om die stabilisering in de komende planperiode wél te realiseren. In 1998 heeft de Stuurgroep Waddenprovincies met de nota ‘Naar een nieuw watersportbeleid voor de Waddenzee’ een aanzet willen geven voor een nieuw watersportbeleid in de Waddenzee. In de nota stond vooral de (uitbreiding van) ligplaatsencapaciteit centraal. Jammer genoeg is het bij deze nota gebleven en is het niet gelukt tot een uitwerking c.q. invulling te komen voor de nieuwe PKB Waddenzee, wat de bedoeling was. Wel zijn de waddenprovincies en waddengemeenten het er inmiddels over eens dat de groei van het aantal recreatievaartuigen op de Waddenzee zich niet laat sturen door het beperkt houden van de ligplaatsencapaciteit. Een belangrijke factor in dit verband is bijvoorbeeld de explosieve uitbreiding van de ligplaatsencapaciteit rond het IJsselmeer de laatste jaren (zie ook de explosieve

140


groei van de sluispassages bij de Afsluitdijk21. Het probleem zal naar het oordeel van de Raad breder moeten worden benaderd , waarbij ook aspecten van veiligheid, milieu, kwaliteit enz. meewegen. In zijn advies over de nota ‘Naar een nieuw watersportbeleid voor de Waddenzee’ (februari 1999) heeft de Raad dit ook aangegeven. De Raad ondersteunt dan ook de voorgestelde aanpak van de waddenprovincies en -gemeenten in hun reacties op deel 1 van de Derde Nota Waddenzee. Voor een verdere onderbouwing en uitwerking verwijst de Raad naar de reactie van de Stuurgroep Waddenprovincies op deel 1 van de PKB Waddenzee, die hij in grote lijnen onderschrijft. De Raad adviseert om de belangenorganisaties ook bij dit proces te betrekken. In de ontwerp-pkb wordt echter het stellen van een maximaal aantal ligplaatsen voor de recreatievaart in de bestaande havens als een middel gezien om die stabilisering voor de komende jaren wel te realiseren. De Raad adviseert de minister om de voorgestelde aanpak van de waddenprovincies en -gemeenten over te nemen om een convenant van rijk, provincies en gemeenten te ontwikkelen waarin een integrale aanpak van het beheersvraagstuk centraal moet staan. Bij de ontwikkeling van het convenant zullen ook de maatschappelijke organisaties moeten worden betrokken. Bijzondere aandacht dient volgens de Raad in elk geval gegeven te worden aan de watersportrelatie tussen het IJsselmeer en de Waddenzee. Op grond van het huidige Structuurschema Groene Ruimte wordt voor het IJsselmeer voor het jaar 2010 een raming gegeven van nog eens 18.000 nieuwe ligplaatsen. In de ontwerp-pkb Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening is al aangekondigd dat de capaciteit van jachthavens aan het IJsselmeer ook zodanig gereguleerd zal worden dat de toename van de vaardruk op de Waddenzee wordt tegengegaan. Verder meent de Raad dat er rekening moet worden gehouden met de vraag vanuit de lokale bevolking inzake het aantal ligplaatsen. Zolang het beoogde convenant er niet is, zal naar de mening van de Raad het desondanks mogelijk moeten zijn ongewenste ontwikkelingen, zoals te grote uitbreiding van ligplaatsencapaciteit in een Waddenzeehaven, enz., tegen te gaan. In dat geval en tot die tijd zal de ligplaatsennorm nog steeds een functie kunnen hebben. De Raad meent dat alleen in de westelijke Waddenzee uitbreiding van de ligplaatsencapaciteit mogelijk zou moeten zijn. Tenslotte wordt nog ingegaan op het opheffen van de snelvaargebieden bij Oudeschild en Den Helder. De gebieden zijn, conform de aankondiging in de 21

zo blijkt uit het rapport ‘Monitoring Watersport op de Waddenzee, resultaten 1996/1997, provincie Fryslân,’dat er in de periode 1982 - 1997 een grote toename van het aantal sluispassages van recreatievaartuigen van het IJsselmeer naar de Waddenzee heeft plaatsgevonden. Volgens het onderzoeksrapport is het IJsselmeer veruit het belangrijkste ‘achterland’ van de Waddenzee,. Sinds 1 982 is het aantal passages in Den Oever met 1 00% en in Kornwerderzand met 66% procent toegenomen. Deze sterke groei hangt samen met de groei van het aantal lig-plaatsen in het IJsselmeer. Dit aantal is toegenomen van 5.000 in 1960 tot 32.000 in 1997 (inclusief de randmeren)


141

huidige PKB Waddenzee geëvalueerd in het licht van de hoofddoelstelling. Uit die evaluatie is gebleken dat de activiteiten in de snelvaargebieden slechts zeer geringe negatieve ecologische effecten hebben en dat het onwaarschijnlijk is dat de snelvaarzones de duurzame bescherming en ontwikkeling van de Waddenzee als natuurgebied schaden. Het kabinet meent dat het onwenselijk is de uitzonderingspositie die met de instelling van de twee snelvaargebieden is gecreëerd te continueren. Niet duidelijk word gemaakt op grond van welke inhoudelijke argumenten het kabinet de uitzonderingspositie niet wenst te continueren. De Raad staat een inhoudelijke benadering voor en komt daarbij, mede gezien de resultaten van het evaluatieonderzoek, tot het oordeel dat de twee snelvaargebieden in stand kunnen worden gehouden. De Raad adviseert de minister dan ook om de twee snelvaargebieden in stand te houden. p. Visserij

Schelpdiervisserij Het beleid voor de visserij in de Waddenzee is in 1993 vastgesteld in de Structuurnota Zee- en Kustvisserij. Naar aanleiding van de evaluatie van dit beleid is in 1998 het Beleidsbesluit Schelpdiervisserij Kustwateren vastgesteld. Onderdeel van het Beleidsbesluit is de voortzetting van het evaluatieonderzoek (EVA II) tot 2003. De resultaten van EVA II zullen de basis vormen voor de dan te nemen besluiten over de toekomst voor de schelpdiervisserij. Het staande beleid is gebaseerd op het model van co-management waaronder volgens de nota van toelichting moet worden verstaan dat “van het visserijbedrijfsleven een grote inbreng en inspanning wordt verwacht met betrekking tot het bereiken van een duurzame visserij. Zij dient hieraan invulling te geven middels beheersen visplannen”. Dit heeft geleid tot een aantal afspraken, zoals de invoering van een black box, afspraken over de vangstcapaciteit en aanvullende gesloten gebieden. Zoals de Raad in zijn advies over het beheersplan constateerde heeft de visserijsector zich in het beheersplan echter beperkt tot uitwerking van het plan binnen de gestelde randvoorwaarden, en is door de visserijsector niet aangegeven op welke wijze de vastgestelde nationale en internationale ecologische doelen voor de Waddenzee zullen worden gerealiseerd. Deze constatering is echter geen reden om aan te nemen dat deze afspraken de komende jaren niet zullen blijven bestaan. Desondanks hebben ze in de pkb een andere status gekregen, door ze te formuleren als beleidsuitspraken van wezenlijk belang. De Raad is van mening dat deze opwaardering geen recht doet aan de eigen verantwoordelijkheid van de sector en daarmee niet bijdraagt aan het draagvlak voor het waddenzeebeleid. De Raad is verder van mening dat het beter zou zijn geweest de werkwijze van co-management in de pkb te bevestigen en de gemaakte afspraken tezamen met de resultaten van EVA II in één beleidsbesluit (2003) te verwerken. Overigens definieert de Raad co-management als een werkwijze waarbij alle belanghebbenden worden betrokken bij de uitvoering van het beleid, terwijl het ministerie lijkt uit te

142


gaan van een meer beperkte invulling, waarbij alleen de visserijsector de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het beleid neemt. De Raad adviseert om, in plaats van de nu opgenomen beleidsuitspraken, concrete beleidsdoelen in het kader van de schelpdiervisserij te formuleren en in de pkb op te nemen. De bestaande vrijwillige afspraken en de resultaten van het EVA II kunnen dan in 2003 worden getoetst aan deze beleidsdoelen en in beleidsuitspraken worden vastgelegd.

Garnalenvisserij De garnalenvisserij wordt in de nieuwe PKB Waddenzee geconfronteerd met een aanscherping van het beleid, zonder dat wordt aangegeven welke bijdrage hiermee wordt geleverd aan de realisering van de doelstellingen voor de Waddenzee. Het sluiten van artikel 17-gebieden voor de garnalenvisserij wordt uitsluitend gemotiveerd met het toepassen van het gelijkheidsbeginsel. In hoofdstuk 2 van dit advies is de Raad al op het gebruik van het gelijkheidsbeginsel ingegaan. Onderzoek naar de mogelijke effecten van garnalenvisserij op het waddenecosysteem is al meerdere keren uitgesteld. De Raad is van mening dat, voorzover er aanvullend beleid nodig is voor de garnalenvisserij, dit gebaseerd moet zijn op onderzoeksresultaten. De Raad adviseert onderzoek naar eventuele effecten van garnalenvisserij op het waddenecosysteem alsnog uit te voeren. In de garnalenvisserij zijn door de sector zelf maatregelen getroffen, waarmee het risico voor overbevissing wordt ingedamd (quotering, visverbod in het weekeinde). Op dit moment is niet uit te sluiten dat deze situatie in de toekomst verandert. Als de huidige werkwijze van de garnalenvissers niet strookt met regelgeving, vervallen de bestaande onderlinge afspraken. Dit kan gemakkelijk leiden tot een (plotselinge) toename van de visserijdruk op garnalen, die aanvullend beleid noodzakelijk maakt. De Raad ziet hierin een extra reden om het hiervoor genoemde onderzoek niet langer uit te stellen. De invoering van een black box voor de garnalenvisserij is in de pkb niet gekoppeld aan het dichterbij brengen van de doelstellingen voor de Waddenzee. De Raad is van mening dat invoering van de black box, gezien de aard en werkwijze van garnalenvissers in termen van natuurwinst niets toevoegt aan de huidige praktijk, en adviseert de desbetreffende beleidsuitspraak te laten vervallen. q. Militaire activiteiten Het toekomstig beleid ten aanzien van militaire activiteiten zal volgens de Raad gericht moeten blijven op vermindering, net als in de huidige PKB Waddenzee. In de ontwerp-pkb is deze lijn van de huidige pkb echter verlaten. ‘Het kabinet acht een substantiële vermindering of een verplaatsing van militaire activiteiten uit het waddengebied, niet reëel’, aldus de beleidsuitspraak.


143

In de nota van toelichting (blz. 99) wordt daaraan zelfs de mogelijkheid om tot uitbreiding van activiteiten te komen toegevoegd: de eventuele verplaatsing van het marinevliegkamp Valkenburg naar M.V.K. De Kooy in Den Helder. Verder meent de Raad dat de bestaande militaire activiteiten in het gebied getoetst moeten worden aan artikel 6, lid 2 van de Habitatrichtlijn22. Dit artikellid verplicht de lidstaten ertoe om passende maatregelen te treffen, opdat de kwaliteit van een gebied niet verslechtert (niet te verwarren met het afwegingskader uit de Habitatrichtlijn23). Immers: in een uitspraak van de Raad van State van maart 2000 heeft de Raad van State de goedkeuring van het bestemmingsplan Buitengebied Texel vernietigd, omdat de daarin toegestane militaire activiteiten niet getoetst waren aan artikel 6, lid 2 van de Habitatrichtlijn. De Raad adviseert het rijk om het beleid ten aanzien van militaire activiteiten in de Waddenzee te blijven richten op vermindering. Uitbreiding in de zin van intensivering van militair gebruik of van nieuwe activiteiten mag niet worden toegestaan. Concentratie van bestaande activiteiten, waardoor delen van het waddengebied gevrijwaard worden van militaire activiteiten, kan alleen aanvaardbaar zijn, als getoetst is aan artikel 6, lid 2 van de Habitatrichtlijn. Daarbij is de Raad van oordeel dat de totale milieubelasting zou moeten afnemen. In het Defensie Meerjarenprogramma Milieu uit 1993 is aangekondigd dat de milieubelasting met 25% zou moeten worden verminderd. De Raad heeft begrepen dat de vermindering nationaal gezien gehaald is, maar vraagt zich af welk percentage specifiek in het waddengebied gehaald is. Het antwoord op deze vraag is van groot belang om het beleid voor de komende jaren te kunnen vaststellen. De Raad meent dat alsnog inzicht moet worden gegeven in de vraag of er de afgelopen jaren sprake is geweest van een vermindering van de milieubelasting door militaire activiteiten.

22

23

144

artikel 6, lid 2 luidt als volgt: ‘De lidstaten treffen passende maatregelen om ervoor te zorgen dat de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in de speciale beschermingszones niet verslechtert en er geen storende factoren optreden voor de soorten waarvoor de zones zijn aangewezen voorzover die factoren, gelet op de doelstellingen van deze richting een significant effect zouden kunnen hebben’. in artikel 6, lid 4 van de Habitatrichtlijn is het afwegingskader opgenomen. Dit artikel luidt:‘Indien een plan of project, ondanks negatieve conclusies van de beoordeling van de gevolgen voor het gebied, bij ontstentenis van alternatieve oplossingen, om dwingende redenen van groot openbaar belang, met inbegrip van redenen van sociale of economische aard toch moet worden gerealiseerd, neemt de lidstaat alle nodige compenserende maatregelen om te waarborgen dat de algehele samenhang van Natura 2000 bewaard blijft.’


Hoofdstuk 4 Afwegingskader

Zoals in het eerste deel van dit advies al is aangegeven, pleit de Raad voor één gebiedsgericht, geïntegreerd omgevingsplan voor het gebied, met daarin één afwegingskader en - zo mogelijk - één begrenzing. In de ontwerp-pkb is een nieuw afwegingskader geformuleerd, waarbij een relatie is gelegd met andere, juridisch bindende afwegingskaders van bijvoorbeeld de Natuurbeschermingswet en de Vogel- en Habitatrichtlijn. Het nieuwe afwegingskader zal gaan gelden naast dat van de Habitatrichtlijn, dat van het SGR en dat van de Natuurbeschermingswet. Overigens heeft de staatssecretaris van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij toegezegd het afwegingskader van de Natuurbeschermingswet - voorzover er sprake is van Vogelen Habitatrichtlijn-gebieden - geheel te zullen aanpassen aan dat van de Habitatrichtlijn. Hoewel zoveel mogelijk aansluiting is gezocht bij het afwegingskader van de Habitatrichtlijn, blijkt het nieuw voorgestelde afwegingskader in de ontwerppkb Waddenzee toch op een aantal punten ietwat anders te luiden. Immers: ook landschappelijke kwaliteiten en archeologische waarden zijn als afwegingscriteria meegenomen. Op een aantal andere punten zijn er eveneens verschillen te constateren met het afwegingskader van de Habitatrichtlijn. Daarbij kijkt de Raad met name naar die plannen/projecten waarop de Habitatrichtlijn doelt; immers het afwegingskader van de Habitatrichtlijn geldt niet voor alle activiteiten. De verschillen die dan naar voren komen zijn o.a: – het afwegingskader spreekt van ‘best beschikbare informatie’, terwijl artikel 6 van de Habitatrichtlijn een ‘passende beoordeling’ eist van de eventueel significante effecten van een plan of project; – artikel 6 van de Habitatrichtlijn spreekt niet van ‘reële alternatieven’, maar over alternatieven zonder meer; – in de nota van toelichting (blz. 108) wordt aangegeven dat het kabinet ‘dwingende redenen van groot openbaar belang’ uitlegt als ‘zwaarwegend maatschappelijk belang’. Zonder verder inhoudelijk op de verschillen in te gaan, meent de Raad dat hierdoor misverstanden kunnen ontstaan die tot juridische procedures aanleiding kunnen geven. Maar het belangrijkste van alles is wel dat er geen duidelijkheid bestaat over de relevante regels en afwegingskader, en dat daarmee de handhaafbaarheid en draagvlak in het geding komen24. En dat is in strijd met de rechtszekerheid.

24

zie ook het advies van de WAR over de implementatie van het afwegingskader van de Habitatrichtlijn op de waddeneilanden, van juli 2000


145

Hoofdstuk 5

Doorwerking en evaluatie van het Waddenzeebeleid 5.2 Externe werking Voor nieuwe activiteiten en uitbreiding of wijziging van bestaande activiteiten buiten het pkb-gebied, die aantasting kunnen opleveren voor de wezenlijke kenmerken of waarden van het pkb-gebied, geldt toetsing aan de hoofddoelstelling van de pkb. In de nota van toelichting (blz. 113) is geprobeerd deze externe werking te verduidelijken aan de hand van een aantal voorbeelden. Uit diverse reacties uit de omgeving heeft de Raad vernomen dat de genoemde voorbeelden juist tot nog meer onduidelijkheid leiden. De Raad meent dat een uitgewerkt ontwikkelingsperspectief, waartoe de Raad in paragraaf 2.4 van dit advies een aanzet heeft gegeven, meer duidelijkheid richting bewoners en gebruikers van het (aangrenzende) gebied kan geven over de inhoud van externe werking. Er worden hierin immers concrete activiteiten genoemd die passen bij het Waddenzeebeleid. De Raad adviseert om via een uitgewerkt ontwikkelingsperspectief (zie ook paragraaf 2.4 van het onderhavige advies) meer duidelijkheid richting bewoners en gebruikers van het (aangrenzende) gebied te verschaffen over de inhoud van de externe werking.

5.3 Evaluatie van beleid Vanaf 1996 streven de waddenoverheden naar een gezamenlijke vorm van kennisbeheer en een betere informatie-uitwisseling. Concrete producten hierbij zijn InterWad, het Jaarboek Waddenzee en het in ontwikkeling zijnde Beleidsondersteunend Systeem voor de Waddenzee (WadBOS). Naast de informatie-uitwisseling dient ook de communicatie tussen de overheden onderling en met de maatschappij te worden verbeterd, aldus de nota van toelichting (blz. 114) bij de ontwerp-pkb. Het is volgens de Raad belangrijk dat deze gebundelde kennis beschikbaar is voor het publiek en dat richting het publiek inzichtelijk wordt gemaakt hoe onderzoeksgegevens worden gebruikt bij het nemen van concrete beleidsbeslissingen. Verder pleit de Raad voor een periodieke evaluatie van het gevoerde beleid. In het Quality Status Report en het Jaarboek Waddenzee wordt vooral gekeken naar de ‘toestand van de Waddenzee’ en wordt er niet zozeer een evaluatie van het gevoerde beleid gevoerd. Op een aantal sectorale beleidsterreinen vindt periodiek evaluatie van het beleid plaats (visserij, schelpenwinning enz.). De Raad adviseert het opnemen van een evaluatieplicht voor alle beleidsmaatregelen.

Monitoring en onderzoek Op blz. 115 van de nota van toelichting wordt een overzicht gegeven van het in de ontwerp-pkb en nota van toelichting aangekondigd onderzoek.

146


Aanvullend hierop pleit de Raad voor meer sociaal-wetenschappelijk onderzoek, toegespitst op het waddengebied. Als onderdeel hiervan dient het onderzoek naar de sociaal-economische betekenis van het Waddenzeegebied dat in 1992 is uitgevoerd, geactualiseerd te worden. In dit verband wordt gewezen op aanbeveling nummer 9 van het Tiende Internationale Wetenschappelijke Waddenzeesymposium dat in december van 2000 in Groningen heeft plaatsgevonden. In genoemde aanbeveling wordt gesteld dat basisgegevens voor sociaal-economische ontwikkeling van het waddengebied voor de meeste gebieden ontbreken. Ten behoeve van een op te stellen duurzaam ontwikkelingsperspectief (zie paragraaf 2.4) is het van groot belang dat deze basisgegevens boven tafel komen. Verder wijst de Raad op zijn advies, dat hij tegelijk met onderhavig advies heeft vastgesteld, over de (internationale) relatie ecologie-economie, gericht aan de staatssecretaris van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. In dit advies komt de Raad tot de conclusie dat de volledige afweging van alle waarden van het waddengebied die nodig is om de mogelijkheden voor medegebruik in beeld te brengen, op dit moment niet mogelijk is, omdat met name de nietgebruikswaarden van het waddengebied niet bekend zijn. De Raad adviseert onderzoek te doen naar de niet-gebruikswaarden van het waddengebied alsmede naar de meest geschikte waarderingsmethodiek. Een ander aandachtspunt is dat onderzoek door verschillende onderzoeksinstituten, zowel nationaal als internationaal, beter op elkaar wordt afgestemd. Als onderdeel daarvan vraagt de Raad om meer aandacht voor onderzoek dat is gericht op de integratie van de verschillende onderzoeken; integraal beheer vereist voldoende inzicht in de samenhang tussen organismen onderling en tussen organismen en milieufactoren. De Raad vindt het verder van belang dat er in voldoende mate zowel fundamenteel als toegepast wetenschappelijk onderzoek wordt uitgevoerd, zodat onderzoekers niet (teveel) afhankelijk zijn van (mede)financiering door belanghebbenden. De Raad adviseert de minister om sociaal-wetenschappelijk onderzoek te laten verrichten, toegespitst op het waddengebied. Concreet wordt daarbij o.a. gedacht aan een actualisering van het onderzoek naar de sociaal-economische betekenis van het waddengebied van begin jaren negentig. Verder pleit de Raad voor een betere afstemming van de verschillende onderzoeken door de onderzoekscentra’s (zowel nationaal als internationaal).


147

Hoofdstuk 6 Bestuurlijke organisatie

Een goede horizontale en verticale afstemming van beleid is van groot belang voor het slagen van het Waddenzeebeleid. Belangrijke voorwaarde daarvoor is o.a. een zo eenvoudig en duidelijk mogelijk overlegstructuur voor het waddengebied. In 1993 heeft het Samenwerkingsverband Bestuur Noorden des Lands de overlegstructuur in het waddengebied geëvalueerd. Op grond van de resultaten van de evaluatie is in 1997 besloten tot aanpassing van het RCW- en CCW-overlegstructuur. Daarbij is met name van belang dat de rol van het RCW - als overlegplatform voor zaken die betrekking hebben op uitvoering en beheer van het waddenzeebeleid - in het gebied wordt versterkt en dat het voorzitterschap ervan aan de provincies zal worden overgedragen. De provincies hebben besloten eerst de uitwerking van de Algemene Maatregel van Bestuur over de decentralisatie in het kader van de Natuurbeschermingswet af te wachten, alvorens zij een beslissing wensen te nemen over de overname van het voorzitterschap van het RCW25. De voorgestelde aanpassingen hebben zijn weerslag in de nota van toelichting gevonden. Een van de taken die het RCW heeft is het jaarlijks vaststellen van een Maatregelenprogramma. Om een Maatregelenprogramma uit te kunnen voeren, zullen er voldoende financiële middelen beschikbaar moeten zijn en zal direct bekend moeten zijn wie de ‘trekker’ (met andere woorden: verantwoordelijk overheidsorgaan) is voor het betreffende project. De Raad adviseert de gezamenlijke waddenoverheden hier aandacht aan te besteden. In zijn advies26 over de toekomstige organisatiestructuur heeft de Raad aangegeven dat het belangrijk is dat het toekomstig RCW meer zal functioneren op basis van gelijkwaardigheid. Het is voor de bescherming van het waddengebied van groot belang dat de gezamenlijke overheden bij (de uitvoering van) het beleid betrokken zijn c.q. blijven. De Raad adviseert de minister en andere betrokken overheden om dit gelijkwaardigheidbeginsel als uitgangspunt te nemen bij het op te stellen protocol, waarin de organisatorische uitwerking van het RCW wordt vastgesteld. De Raad is van mening dat het CCW zich dient te blijven beperken tot hoofdlijnen van beleid. De Raad meent dat in de nota van toelichting hier wel een erg beperkte uitleg aan wordt gegeven door alleen de volgende zaken te noemen: • herziening van de planologische kernbeslissing Waddenzee; • de slotfase van de voorbereiding van internationale/trilaterale onderwerpen; • zaken die vanwege fundamenteel verschil van mening binnen het RCW niet in dat College zijn afgehandeld.

25

26

148

de betreffende Algemene Maatregel van Bestuur op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 zal waarschijnlijk in 200 1 voor advies aan de Raad van State worden voorgelegd advies over het rijksstandpunt bestuurlijke organisatie Waddenzee, gericht aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer van 5 juni 1997


Algemene beleidsontwikkelingen die noch met het eerste punt, noch met de tweede punt te maken hebben zouden volgens de Raad óók in CCW-verband aan de orde moeten komen. En: niet alleen als er fundamenteel verschil van mening is binnen het RCW. Het RCW richt zich immers vooral op uitvoering en beheer van het waddenzeebeleid. De Raad adviseert om algemene beleidsontwikkelingen ook in het CCWoverleg aan de orde te stellen. Verder wordt er op gewezen dat, gezien de noodzaak van voldoende betrokkenheid, slagvaardigheid en actualiteit een regelmatig CCW-overleg (minimaal twee keer per jaar) wenselijk is. Tenslotte ondersteunt de Raad van harte het voorstel van de Stuurgroep Waddenprovincies, zoals dat bij monde van zijn voorzitter is gedaan tijdens het symposium van de Waddenadviesraad op 18 oktober 200027, om verder te praten over ‘duurzaam bestuur’ voor het waddengebied. De Raad heeft zelf ook al eens gepleit voor mogelijke andere bestuursvormen in het waddengebied28 en meent dat door nieuwe ontwikkelingen, zoals die inzake Geïntegreerd Beheer van Kustgebieden, duurzame ontwikkeling enz. die discussie opnieuw gevoerd zal moeten worden. Als voor Geïntegreerd Beheer van Kustgebieden gekozen wordt, dan zal de bestuurlijke organisatie daar op moeten worden ingericht: de ontwikkeling van projecten, het regelen van cofinanciering, Europees geld enz.

de Waddenadviesraad En tenslotte: de Raad is verheugd over het feit dat het kabinet heeft besloten dat de WAR als adviesorgaan blijft voortbestaan. Het is van belang dat er een adviesraad is die is ingebed in de (herziene) PKB Waddenzee. Hierbij is de hoofddoelstelling van het Waddenzeebeleid het kader van de advisering door de adviesraad, vanuit een onafhankelijke positie. De ervaringen van de afgelopen jaren hebben geleerd dat er bij de verschillende overheden een grote behoefte is aan dergelijke adviezen van de Waddenadviesraad.

27

28

symposium over duurzaam gebruik van het waddengebied op 18 oktober 2000 (verslag is bij het secretariaat van de WAR verkrijgbaar) zie het pre-advies van de WAR over de toekomstige structuur van bestuur en beheer in het waddengebied (vastgesteld in december 1995)


149

Begrenzingen waddengebied

Pkb-gebied - tevens Vogelrichtlijngebied sinds 1991 Trilateraal samenwerkingsgebied Beschermende natuurmonumenten, aangewezen o.g.v. de Natuurbeschermingswet Aangewezen Vogelrichtlijngebieden 2000 Bron: DLO-Staring Centrum Wageningen 1999 Aangemelde Habitatrichtlijngebieden Kern- en/of natuurontwikkelingsgebied en waterrecreatiegebied (nevenschikkend) (SGR) Kern-en/of natuurontwikkelingsgebied met waterrecreatie inpasbaar (SGR) Kwelder valt niet onder de NB-wet

Kaart bij het advies van de WAR over de implementatie van de Habitatrichtlijn op de Waddeneilanden, dd 13 juli 2000

Nationaal park Gemeentegrens Schiermonnikoog Gemeentelijke recreatieverordening Bestemmingsplan Buitengebied

Kartering RWS / DNN 11 juli 2000

152


DERDE NOTA WADDENZEE. deel 2: reacties op ontwerp planologische kernbeslissing

Recommend Documents