Derde leeftijd digitaal

16 februari 2012 www.khk.be

Derde leeftijd digitaal Computer en internet voor ouderen, het werkt!

Ouderen en ICT www.khk.be

Lifestyle Redesign via ICT

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Lifestyle Redesign Opzet project ouderen en ICT Ontwikkelen applicatie Pilootprojecten Resultaten Conclusies Toekomst

1. Lifestyle Redesign www.khk.be

Lifestyle Redesign

Methodiek (vanuit ergotherapie) die ouderen helpt bij het nemen van gezonde beslissingen om hun leven opnieuw uitdagend te maken, hun welbevinden te bevorderen en hun zelfstandigheid te verhogen.

Begeleide groepsgesprekken waarbij zelfgekozen thema’s (noden) worden aangehaald en bekeken hoe men hiermee aan de slag kan in het dagdagelijkse leven.

1. Lifestyle Redesign www.khk.be

• Project: Ouderen en ICT

•

Nagaan in welke mate en hoe ICT ouderen kan helpen langer zelfstandig te functioneren, hun levenssatisfactie kan verhogen en hun relaties met anderen kan helpen onderhouden en versterken.

•

Een bijdrage leveren aan het onderzoek naar de ontwikkeling van bruikbare methodieken voor het inschakelen van ICT bij ouderen.

•

Het werkveld en opleidingen voorbereiden op een generatie ouderen die ICT als een belangrijk hulpmiddel zien en hier optimaal van gebruik willen maken.

2. Opzet project ouderen en ICT www.khk.be

– ICT voor ouderen, vaak erg zorggericht • • • •

Domotica Telecare E-health …

– Project invalshoek vanuit ‘actieve’ oudere •

Met een centrale plaats voor het dagdagelijks handelen en de sociale inclusie of participatie van ouderen aan de maatschappij.

– Doelgroep • •

zelfstandig wonende ouderen met functiebeperking Alleenstaanden

– Specifieke noden en behoeften •

Adhv literatuur, focusgroepgesprekken, interviews met ouderen en hulpverleners

- ICT drempels achterhalen •

Adhv literatuur, focusgroepgesprekken en interviews met vrijwilligers van Digidak


• Motivatie •

De psychische toegang tot ICT. De wil om er gebruik van te maken en de afwezigheid van angst voor nieuwe technologieën.

Het is toch een stuk ja, het grootste stuk is belangstelling hoor, belangstelling voor dat magische apparaat dat allerlei dingen kan. De interesse van de mensen is de drijfveer, en die wordt dikwijls opgewekt door hun kinderen en kleinkinderen. (medewerker Digidak) Ik ben daar wel allemaal mee akkoord é, dat dat kan helpen en zo. Begrijp me niet verkeerd maar ik kan dat niet. En stel dan nog dat er hier computers staan dan moet je daar naartoe en dan ja. Ik ben eigenlijk gewoon hoegenaamd niet geïnteresseerd in computers. Ik voel me daar te oud voor. Ik kan er naast zijn maar het interesseert me gewoon niet. (deelnemer focusgroep)


• Bezit •

De beschikbaarheid van een pc met internetaansluiting thuis of op een andere plaats waar men vaak komt.

Het budget speelt toch ook mee hoor. Sommige mensen hebben het geld niet om bepaalde zaken of programma’s aan te kopen. We geven die lessen wel maar als ze thuis komen dan moeten ze het wel allemaal zelf gaan kopen en tja. Ik denk dat de financiële kant voor sommigen toch ook een drempel kan zijn. (medewerker Digidak) Ik vind hier maar één ding spijtig en dat is dat ja dat hier zo ook niet de voorzieningen zijn é. Ik stelde voor ja om mijn telefoon mee te brengen maar als je dat wil dan moet je die kabels en zo laten leggen zelf. Maar dat doe je ook niet é. Dus een internetverbinding is er al helemaal niet.(deelnemer focusgroep)


• Vaardigheden • •

Beschikken over de vaardigheden om op een succesvolle manier met de technologie om te gaan. Erg ruim en niet voor iedereen even evident.

En dan met de muis leren werken, er zijn mensen die het niet leren, echt. En dan krijgen ze de bibber en dan is het moeilijk om iemand met de muis te leren werken é. Het toetsenbord dat valt redelijk mee. Ja het toetsenbord en de muis dat vinden ze al moeilijk soms. Dat vereist een motoriek en niet al de ouderen hebben die. (medewerker Digidak) Ik kan dat niet onthouden, ik kan dat gewoonweg niet onthouden hoe dat allemaal zit. Dat gaat hier in en straks ben ik dat weer vergeten. (deelnemer focusgroep)


• Gebruik •

Je moet er regelmatig gebruik van maken wil je de mogelijkheden leren kennen en niet verleren.

Er was vandaag een mevrouw bij met een nieuwe mooie laptop. Maar die zit dan met allerlei problemen, een Vista er op waar ze niet mee overweg kan, en het is ja Vista is ook voor mij niet, het is niet het systeem dat ik hebben wil. (medewerker Digidak) Daarom is het nuttig als er voor ouderen minder gecompliceerde websites zouden zijn. Daarom merken we ook dat als er teveel informatie staat dan is het te ingewikkeld, en soms ook te klein. Zij kunnen dat niet zo snel, hebben er veel tijd voor nodig om het overzicht te vinden. Daardoor verliezen ze vaak de interesse van seg dat is veel te ingewikkeld. (medewerker Digidak) Want er zijn ook mensen die daar niet meer mee kunnen werken é. Dan zou er eigenlijk feitelijk altijd al iemand aanwezig moeten zijn om te helpen é, als er iets is dat je het kan vragen. Eigenlijk dag en nacht é, dat kan niet. Maar ja dat is dan voor iedere mens weer anders é. Je hebt dan misschien wel een knop voor de bus, maar met ene knop kan je alles niet doen é. (deelnemer focusgroep)

3. Ontwikkelen applicatie www.khk.be

• ICT toepassingen Adhv literatuur en gesprekken met werkveld en ouderen gekozen om een applicatie op maat te ontwikkelen, rekening houdend met aangetoonde drempels. Hierin werden volgens de aangehaalde noden bij de ouderen volgende applicaties verder uitgewerkt:

– – – –

Sociale contacten: e-mail Informatie en dienstverlening: websites, google Vrije tijd: spel, mijn programma’s, foto’s Autonomie: agenda, adresboek


• Programma op maat


• ‘compacte’ Touchscreen PC

4. Pilootprojecten www.khk.be

– Rekening houden met drempels •

Motivatie: aanmoedigen door demonstraties op seniorenraden,

•

Bezit: deelnemers kunnen gedurende een periode van 3

opendeurdag dienstencentra, nieuwsgierig maken en motiveren

maanden gratis computer en draadloos internet uitproberen bij hen thuis •

•

Voorwaarde uittesten applicatie, invullen vragenlijsten, aanbevelingen tot verbetering mee geven

Mogelijkheden: applicatie gericht op gebruiksvriendelijkheid (touchscreen, vergroten lettertype, grote iconen, overzichtelijke pagina’s,…),

begeleiding op maat van oudere

•

Gebruik: effectief gebruik door ondersteuning student

ergotherapie, onderzoekers KHK, mantelzorg, handleiding om zelf aan de slag te gaan


• Settings zelfstandig wonende ouderen • Turnhout (jan ‘10-mrt ’10) • Mol (mei ‘10-juli’10) • Geel (okt ‘10-dec’10)

• Proefopzet OPZ Geel ouderendivisie •

(mrt ‘11-juni’11) dagkliniek, gesloten, open afdeling


– Recruteren deelnemers • Demonstraties • Brief via hulpverlening • Advertentie in plaatselijke krant

– Selectiecriteria deelnemers • 65+ • Hulpbehoevend of alleenstaand • Evenwicht zoeken tussen mannen en vrouwen

– Selectie adhv interesseformulier • ook gewerkt met wachtlijst


• Turnhout – 6 alleenstaande vrouwen, 1 alleenstaande man – Leeftijd tussen 64-90 jaar – Hulpbehoevendheid Bel-score: 11-33 – Beroep op thuiszorgdienst: 5/7 – Kinderen: 4/7


• Mol – 3 mannen, 4 vrouwen allen alleenstaand – Leeftijd tussen 68-83 jaar – Hulpbehoevendheid: 10/28 – Thuiszorgdienst: 4/7 – Kinderen: 7/7


• Geel – 1 alleenstaande vrouw, 2 alleenstaande mannen, 2 koppels – Leeftijd tussen 72-89 jaar – Hulpbehoevendheid:/ – Beroep op thuiszorgdienst: 3/5 – Kinderen: 5/5


• Ouderendivisie OPZ Geel – Drie computers geplaatst binnen de verschillende afdelingen – Ergotherapeuten motiveerden en begeleidden cliënten tijdens het project – Enkel technische ondersteuning vanuit KHK

5. Resultaten www.khk.be

Resultaten werden bekomen door • Gebruikersstatistieken • Vragenlijst afgenomen bij aanvang en einde van het project • Eindevaluatie door deelnemers • Vragenlijst afgenomen bij mantelzorger (indien aanwezig)


Vragenlijst gericht op: – Gebruiksvriendelijkheid – Ondersteuningsnoden – Programma (mogelijkheden en tekorten) – Meerwaarde ICT voor deelnemers

5. Resultaten: deelnemers www.khk.be

• Gebruiksvriendelijkheid – Toetsenbord – Muis – Touchscreen – Computer – Handleiding


• Ondersteuningsnoden – – –

– – – – –

Vaste dag en uur (Minstens wekelijks contact is nodig 1,5uur) Beroep kunnen doen op mantelzorger voor extra input is meerwaarde om niet te vergeten Aanleren van vaardigheden » Bijbrengen basiskennis ivm computer » Starten met basisvaardigheden toetsenbord en muis » Programma ontdekken adhv oefeningen (afh. van interesse) Vertrekken vanuit interesse van ouderen Hands-on approach: al doende leert men Starten van nul-kennis (evidenties achterwege laten) Systematische en consequente opbouw Veel geduld voor de dag brengen


• Programma – – – – – – – – –

Opstarten en afsluiten Kalender Adresboek Spelletjes Programma’s Foto’s Websites Google Mail


• Gebruikersstatistieken – Top drie • Websites • Spelletjes • E-mail

– Evolutie • Bij aanvang project = kennismaking (bv.leren typen en muisgebruik), vrij snel grote interesse voor mail, na verloop internettoepassingen


• Meerwaarde ICT voor deelnemers – Sociaal contact – Nuttige vrije tijd – Emotioneel welbevinden – Autonomie •

Link naar filmpje:

•

https://videolab.avnet.kuleuven.be/video/?id=586df452f1a1fdd13d052dd86c6c256b&height=388&width=64 0&autostart=false

5. Resultaten: Mantelzorg www.khk.be

• Sociale contacten met kinderen/kleinkinderen • Informatie opzoeken • Fijn om ouders enthousiast te zien over nieuwe wereld • Aangename dagbesteding • Zelf begeleiden en motiveren

5. Resultaten: Algemeen www.khk.be

•

19 deelnemers project, kleine populatie geen statistische verbanden

•

Tijdens project – Drie vroegtijdig afgehaakt (allen mannen) • twee gezondheidsredenen • Eén toch niks voor hem

•

Na project – Drie deelnemers die computer en programma hebben gekocht – Vier deelnemers die programma op eigen computer hebben geplaatst – Eén eigen computer zonder programma – Eén geen eigen computer, wel toegang via Digidak


• Ervaringen OPZ • Vijf deelnemers die vragenlijsten volledig hebben ingevuld

– Deelnemers • Deelnemers doen succeservaringen op waardoor hun emotionele welbevinden verhoogt • Een stijging van de sociale contacten is in mindere mate te merken • Werd voornamelijk gebruikt om zaken op te zoeken (informatie functie)


– Hulpverleners • Meerwaarde zien ze in: – Drempelverlagend: kennis maken – Eenvoudige werkwijze is van belang (herkenning) – Kan bijdragen tot zelfredzaamheid van cliënten – Zinvolle tijdsbesteding – Structuur aanbieden – Positieve ervaringen laten opdoen – Contact met omgeving en samenleving


• Hulpverleners: bedenkingen – Meer ondersteuning nodig dan aanvankelijk verwacht – Het helpt wanneer andere personeelsleden pc ook kunnen gebruiken en cliënten kunnen motiveren – Veel problemen ervaren met de internetverbinding – Gezamenlijke computer: Gmail (privacy) moet men steeds uitloggen – Aanbeveling naar toekomst toe samenwerken met externe organisaties bv. websites die niet erg toegankelijk zijn – Kiezen voor ofwel toetsenbord ofwel touchscreen (verwarring)

6. Conclusies www.khk.be

• Resultaten zijn op vlak van welbevinden, sociale contacten en vrijetijdsbesteding positief. • Ouderen kunnen door een toegankelijke, gebruiksvriendelijke computer aangenamer zelfstandig wonen (verlenging zelfstandig wonen, niet bewezen) • Een toegankelijke computer op maat kan ook een meerwaarde betekenen voor het werkveld (gezien beperkingen huidige piloot resultaten zeker niet veralgemeenbaar)

• Randvoorwaarden opdat ICT geïntegreerd kan worden bij het zelfstandig wonen van ouderen: -Motivatie -Bezit -Vaardigheden -Gebruik

7. Toekomst www.khk.be

• Aandeel ouderen in de samenleving stijgt. Ouderen zien de meerwaarde van ICT bij het zelfstandig wonen in. • Nood aan ICT op maat naargelang men te maken heeft met ouderen die niet vertrouwd zijn met computer of ouderen die te maken krijgen met beperkingen (computer die mee groeit met noden en mogelijkheden van ouderen)

• Werkveld en opleidingen houden best naar de toekomst toe rekening met de behoeften van ouderen om ICT in te schakelen in hun dagdagelijkse leven. • De sociale inclusie van ouderen is een belangrijke uitdaging voor het behoud van de levenssatisfactie en de zelfstandigheid van de thuiswonende oudere, toegankelijke ICT kan hieraan bijdragen.


Bijkomstige onderzoeksvragen •

Wat is impact van toegankelijke computer voor ouderen op de draaglast van hulpverleners/mantelzorg? (bv. zinvolle dagbesteding van cliënten/bewoners, autonomie van cliënten/bewoners)

•

Wat zijn de (niet noodzakelijk zorggerichte) ondersteuningsmogelijkheden voor bewoners/cliënten binnen WZC, OCMW, service-flats, dienstverleningscentra,…?

•

Hoe draagt toegankelijke online dienstverlening (e-services) bij tot de autonomie/inclusie/participatie van ouderen.


• Toekomstig onderzoek? – Mogelijkheden • KMO-portefeuille • Flanders Care • AAL (Europees)

Contactgegevens www.khk.be

• Eindrapport augustus 2012 • www.vonk3.be Liesbet Lommelen Onderzoeker Vonk3

[email protected]

Derde leeftijd digitaal

Recommend Documents