JAARVERSLAG 2011
Den Haag, april 2012
Inhoudsopgave 1.
2.
3.
Focus op 2011
4
Nieuwe ronde marktanalyses
4
Betaalde sms-diensten en telemarketing
5
Nieuwe toezichtstaken
5
Concurrentie
7
Marktanalyses
7
Vaste telefonie
8
Gespreksafgifte
10
Breedband
11
Televisie
13
Implementatie van verplichtingen
14
Nummerbeheer en -uitgifte
15
Toezicht en handhaving
16
Post
17
Geschilbeslechting
20
Consumenten
21
ConsuWijzer
21
Telemarketing
22
Vaste telefonie
25
Mobiele telefonie
27
Netneutraliteit
28
Transparantie en contractvoorwaarden
29
Internetveiligheid
31
Malware en botnets
31
Toezicht aanbieders gekwalificeerde certificaten
36
4.
Verkorte jaarrekening
37
5.
Kengetallen
46
6.
Over OPTA
58
OPTA in bedrijf
58
Samenwerking en advisering
61 2
7.
Voorzitter BEREC in 2011
62
Het college van OPTA
66
Samenvoeging toezichthouders
68
Meer dan de som van de delen
69
Probleemoplossend en flexibel
69
In dialoog
70
Effectiever toezicht, minder kosten
70
Organisatieontwerp
71
Woordenlijst
73
Colofon
81
3
1. Focus op 2011 Aan het begin van het jaar brengt OPTA haar Focus uit. Met deze Focus geeft OPTA aan waar zij gedurende het jaar de accenten in haar toezicht legt. Deze accenten komen bijvoorbeeld voort uit signalen van consumenten of vanuit de markt. Ook brengen nieuwe regels en wetten speerpunten met zich mee. In alle gevallen maakt OPTA haar eigen afweging, waarbij OPTA ook wegens bezuinigingen keuzes moet maken. In haar jaarverslag laat OPTA zien welke activiteiten naar aanleiding van de Focus op 2011 zijn ondernomen en met welk resultaat. In 2011 heeft OPTA’s Focus vooral gelegen op een nieuwe ronde marktanalyses die OPTA conform Europese richtlijnen elke drie jaar uitvoert. Ook richt OPTA zich in 2011 op voorlichting en handhaving van de regels die vanaf april 2011 zorgen voor een betere consumentenbescherming bij ongewilde betaalde sms-diensten. Daarnaast richt OPTA haar prioriteiten op het toezicht van de naleving van telemarketingregels. Tot slot heeft OPTA zich waar mogelijk voorbereid op haar nieuwe toezichtstaken die voortvloeien uit het Nieuw Europees Reguleringskader. Zie ook: OPTA’s Focus op 2012
Nieuwe ronde marktanalyses OPTA reguleert waar en wanneer nodig de elektronische communicatiemarkten. Doel van de regulering is de concurrentie en innovatie te stimuleren in het voordeel van de consument en de zakelijke klant. Hiertoe analyseert OPTA iedere drie jaar de markten en besluit ze welke reguleringsmaatregelen passend zijn. Resultaten In 2011 heeft OPTA haar reguleringsvisie voor de periode 2012 tot en met 2014 bekendgemaakt en heeft zij de bijbehorende marktanalysebesluiten en haar oordeel over de televisiemarkt gepubliceerd. Het betreft een omvangrijk en zorgvuldig proces waarbij OPTA op meerdere momenten oog heeft voor de verschillende inzichten vanuit de markt. In de zomer van 2011 heeft OPTA de ontwerpbesluiten Vaste telefonie, Ontbundelde toegang (ULL), Wholesale breedbandtoegang en wholesale huurlijnen en Ontbundelde toegang tot zakelijke glasvezelnetwerken (Fiber to the Office, FttO) en een conceptoordeel Analyse Televisie bekend gemaakt. OPTA legt deze ter consultatie voor. Na bestudering van reacties van marktpartijen en notificatie bij de Europese Commissie en BEREC komt OPTA eind 2011 met zowel het definitieve ULL-besluit als het definitieve oordeel Analyse Televisie. De overige definitieve besluiten worden in 2012 gepubliceerd.
4
Betaalde sms-diensten en telemarketing Vanaf 1 april 2011 zijn nieuwe regels in werking getreden voor betaalde sms-diensten. OPTA kan vanaf deze datum optreden tegen mobiele telefonieaanbieders die consumenten dreigen af te sluiten omdat deze weigeren de kosten voor een ongewilde sms-dienst te betalen. De mobiele aanbieder moet de klacht voortaan eerst onderzoeken en kunnen aantonen dat de consument de sms-dienst bewust heeft aangevraagd. Mobiele telefonieaanbieders die zich hier niet aan houden, kan OPTA beboeten met maximaal € 450.000 per overtreding.
Wegens overtredingen van bestaande telemarketingregels publiceert OPTA een flink aantal boetes. Tegelijkertijd maakt OPTA werk van het transparant maken van de telemarketingregels voor marktpartijen. Resultaten Voordat de nieuwe sms-regels in werking traden, heeft OPTA mobiele telefonieaanbieders hierover geïnformeerd. Zo weten zij vooraf wat deze regels voor hen betekenen en hoe OPTA de regels zal handhaven. Ook heeft OPTA via ConsuWijzer consumenten geïnformeerd over hun rechten in verband met deze nieuwe regels, hen doorverwezen naar het sms-dienstenfilter en diverse klachten ingenomen. Na inwerkingtreding van de nieuwe regels heeft OPTA bij de mobiele telefonieaanbieders informatie opgevraagd om na te gaan of zij de regels voor betaalde sms-diensten naleven. Deze handhavingsonderzoeken worden in samenwerking met de Consumentenautoriteit uitgevoerd en worden voortgezet in 2012. OPTA maakt in 2011 voor ruim € 1 miljoen aan telemarketingboetes bekend. De boetes zijn opgelegd aan energiebedrijf E.ON en call center L&H, Nuon, de Goede Doelen Loterijen, Sell-it en de Zwitserse Consumentenvereniging. Naast deze boetes heeft OPTA waarschuwingen uitgedeeld, zowel mondeling als schriftelijk, aan bedrijven en organisaties. Begin 2011 stuurt OPTA een voorlichtingsbrief aan adverteerders en listbrokers over het gebruik van contactgegevens die verkregen zijn via online prijsvragen en enquêtes. Ook actualiseert OPTA in september 2011 haar Standpunt Telemarketing. Dit standpunt geeft partijen helderheid over de interpretatie en de toepassing van de telemarketingregels in de (handhavings)praktijk. In samenwerking met de DDMA (Dutch Dialogue Marketing Association) organiseert OPTA een voorlichtingsbijeenkomst met marktpartijen rondom het Standpunt Telemarketing.
Nieuwe toezichtstaken De Europese Commissie heeft richtlijnen opgesteld waarmee consumenten nog beter beschermd zijn op het gebied van internet en bellen. Hierdoor krijgt OPTA er een aantal taken bij. De lidstaten moeten deze Europese richtlijnen omzetten in nationale wetgeving. Dit zal in Nederland in 2012 gebeuren. Op dat 5
moment zal OPTA ook gaan handhaven. Wel heeft OPTA zich in 2011 zo veel mogelijk verder voorbereid op de nieuwe taken. Resultaten In 2011 heeft OPTA zich verder voorbereid op de gevolgen van de op handen zijnde nieuwe cookiewetgeving. Zo publiceert OPTA in het eerste kwartaal van 2011 een onderzoeksrapport over de huidige praktijk omtrent het gebruik van cookies. De resultaten van dit onderzoek koppelt OPTA terug aan de markt in een rondetafelbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst maakt OPTA ook bekend welke visie zij heeft ten aanzien van de handhaving. OPTA houdt zich in 2011 vanuit BEREC actief bezig met de uitwerking van de Europese regels op het vlak van netneutraliteit. Aanbieders van internetdiensten moeten hun klanten informeren over de wijze waarop zij hun netwerk managen. Insteek is een uniforme toepassing van deze Europese regels in alle lidstaten met als doel de innovatie in de markt te stimuleren en de keuzevrijheid voor de consument te garanderen. Daarnaast start OPTA een onderzoek naar het gebruik van Deep Packet Inspection (DPI) om te kijken of de wijze waarop mobiele providers dataverkeer analyseren de privacy van de consument schaadt.
OPTA bereidt zich in 2011 voor op de invoering van de meldplicht datalekken. Wanneer er sprake is van verlies of vrijkomen van persoonsgegevens bij veiligheidsincidenten, moeten aanbieders van elektronische communicatie dit voortaan bij OPTA melden. Veiligheidsinbreuken en beschadigingen van het netwerk moeten bij het Agentschap Telecom (AT) gemeld worden. OPTA organiseert in het begin van het jaar een bijeenkomst met marktpartijen om over de nieuwe regelgeving van gedachten te wisselen. Verder heeft OPTA zich, onder meer samen met het College bescherming persoonsgegevens (CBP), ingespannen voor harmonisatie van de manier waarop aanbieders in de verschillende EU-landen de incidenten bij de nationale toezichthouders moeten melden. OPTA en het AT werken in 2011 aan een gezamenlijk online meldpunt, dat in de eerste helft van 2012 operationeel zal zijn.
6
2. Concurrentie
OPTA zorgt voor concurrentie en vertrouwen in de communicatiesector in het belang van de consument. Daartoe reguleert OPTA waar en wanneer nodig de elektronische communicatiemarkten. Doel van de regulering is de concurrentie en innovatie te stimuleren in het voordeel van de consument en de zakelijke klant. Hiertoe analyseert OPTA iedere drie jaar de markten en besluit zij welke reguleringsmaatregelen passend zijn. Het jaar 2011 staat in het teken van de derde ronde marktanalyses. Tevens besteedt OPTA dit jaar veel aandacht aan de controle van de postsector, geschilbeslechting en toezicht en handhaving.
Marktanalyses OPTA maakt in 2011 haar reguleringsvisie voor de periode 2012 tot en met 2014 bekend. Ook publiceert zij de bijbehorende marktanalysebesluiten en haar televisieoordeel. Op meerdere momenten in het proces heeft OPTA oog voor de inzichten vanuit de markt.
Reguleringsvisie 2012-2014 De markten voor vaste telefonie, televisie, internettoegang en zakelijke netwerkdiensten kennen onderling een nauwe samenhang. Daarom zijn de marktanalyses tegelijkertijd uitgevoerd. In juni 2011 publiceert OPTA het visiedocument waarbij zij op hoofdlijnen en vanuit een breder perspectief stilstaat bij haar bevindingen. Kort samengevat concludeert OPTA dat door de voortschrijdende digitalisering de elektronische communicatiemarkten in toenemende mate bloot staan aan marktwerking. Daarom legt OPTA in het consumentensegment minder stringente regels op aan KPN en grijpt OPTA niet in in de zich ontwikkelende televisiemarkt. Tegelijkertijd oordeelt OPTA dat concurrenten op de zakelijke communicatiemarkten nog dusdanig afhankelijk zijn van toegang tot de landelijk dekkende infrastructuur van KPN, dat daar ingrijpende regulering nog steeds noodzakelijk is.
Proces OPTA’s structurele marktmonitor vormt een eerste basis voor de analyses. Bij de totstandkoming van de marktanalyses heeft OPTA op meerdere momenten oog voor de inzichten vanuit de markt. OPTA is de tweede helft van 2010 begonnen met de eerste fase van deze ronde marktanalyses. In deze eerste fase heeft OPTA diverse onderzoeken onder consumenten, bedrijven en telecommunicatieaanbieders gehouden. Een belangrijk voorbereidend onderzoek is het in maart 2011 gepubliceerde onderzoek van ATKEARNEY/Telecompaper over de toekomst van de Nederlandse telecommunicatiemarkt. Hierbij is gekeken naar de markten voor televisie, breedbandinternet en vaste telefonie en de samenhang tussen 7
deze markten. Het rapport schetst scenario’s voor de ontwikkelingen van marktaandelen voor de periode 2011-2014 en geeft een doorkijk tot 2017.
Mede op basis van de onderzoeksresultaten laat OPTA marktpartijen allereerst in een Industry Group reageren op een aantal reguleringshypotheses. Vervolgens houdt OPTA zich intensief bezig met het opstellen van zogeheten ontwerpbesluiten. Vanaf de zomer legt OPTA de ontwerpbesluiten ter consultatie voor aan marktpartijen. Het betreft de ontwerpbesluiten Vaste telefonie, Ontbundelde toegang (ULL), Wholesale breedbandtoegang en wholesale huurlijnen en Ontbundelde toegang tot zakelijke glasvezelnetwerken (Fiber to the Office, FttO) en een conceptoordeel Analyse Televisie. Ook deze legt OPTA ter consultatie voor.
De reacties van marktpartijen worden op de OPTA-website gepubliceerd. Soms vraagt OPTA de markt ook op elkaars reacties te reageren. Nadat alle reacties van marktpartijen zijn meegewogen en verwerkt, legt OPTA de ontwerpen bij de Europese Commissie en BEREC voor ter toetsing. Na goedkeuring kan zij haar besluiten en het oordeel in definitieve vorm publiceren. Eind 2011 komt OPTA met zowel het definitieve ULL-besluit als het definitieve oordeel Analyse Televisie. De overige definitieve besluiten zijn of worden in 2012 gepubliceerd.
Naar aanleiding van uitspraken van het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) publiceert OPTA in 2011 ook een tweetal ontwerpbesluiten in aanvulling op twee eerdere definitieve marktanalysebesluiten. Het gaat om de aanvullende ontwerpbesluiten Vaste telefonie (2008) en Vaste en mobiele gespreksafgifte (2010).
Vaste telefonie In 2011 publiceert OPTA een aanvullend ontwerp marktanalysebesluit Vaste telefonie 2008 en werkt zij aan een marktanalysebesluit Vaste telefonie 2011 dat ziet op de reguleringsperiode 2012 tot en met 2014.
In juli 2011 publiceert OPTA het ontwerp marktanalysebesluit Vaste telefonie 2011, dat ziet op de reguleringsperiode 2012 tot en met 2014. In dit ontwerpbesluit wordt KPN aangewezen als partij met aanmerkelijke marktmacht op de wholesalemarkten voor vaste telefonie. OPTA legt KPN verplichtingen op voor het leveren van gespreksopbouw/C(P)S en wederverkoop van de telefonieaansluiting (WLR). Andere partijen kunnen deze diensten inkopen en op basis daarvan PSTN- en ISDN-telefonie leveren aan consumenten en zakelijke klanten.
8
Het CBb doet in september 2011 uitspraak inzake de beroepen tegen het marktanalysebesluit Vaste telefonie 2008. Volgens het CBb heeft OPTA in 2008 terecht geoordeeld dat er sprake is van aanmerkelijke marktmacht van KPN op zowel de residentiële als de zakelijke wholesalemarkt voor vaste telefonie. De wholesaleregulering die door OPTA is opgelegd, is dan ook passend. OPTA dient wel een nieuw besluit te nemen over het voortzetten van de verplichtingen op de zakelijke retailmarkt voor vaste telefonie na 1 januari 2010. Op de residentiële retailmarkt bevestigt het CBb de keuze van OPTA om geen retailregulering op te leggen.
Na de uitspraak van het CBb volgen twee parallelle trajecten: het marktanalysebesluit Vaste telefonie 2011 en het aanvullend marktanalysebesluit Vaste telefonie 2008.
In december 2011 publiceert OPTA naar aanleiding van deze uitspraak het aanvullend ontwerp marktanalysebesluit Vaste telefonie 2008. OPTA heeft hierin opnieuw onderzocht of regulering op de zakelijke retailmarkt passend is. Dit heeft ertoe geleid dat aan KPN alsnog de verplichting wordt opgelegd om zakelijke klanten een minimale prijs te vragen voor vaste telefoniediensten. Zo wordt ervoor gezorgd dat andere telecomaanbieders niet uit de markt worden gedrukt door te lage prijzen van KPN. De nationale consultatie is begin 2012 afgerond en na de Europese notificatie wordt naar verwachting het definitieve besluit in april 2012 gepubliceerd. Met inachtneming van de CBb-uitspraak en het daarop volgende aanvullend ontwerpbesluit Vaste telefonie 2008 heeft OPTA vervolgens opnieuw gekeken naar haar analyse. Dit heeft ertoe geleid dat OPTA de tariefregulering de komende reguleringsperiode in grote lijnen continueert. De tariefverplichting wordt opgelegd op de retailmarkt voor tweevoudige gesprekken (met name ISDN2-diensten) en voor meervoudige gesprekken (met name ISDN30-diensten); markten waarop vaste telefoniediensten aan zakelijke klanten worden geleverd. Deze verplichting is opgelegd in het aanvullend ontwerp marktanalysebesluit Vaste telefonie 2011.
Na de consultatie heeft OPTA het aanvullend ontwerpbesluit Vaste telefonie 2011 geïntegreerd in het ontwerpbesluit Vaste telefonie 2011. Dit besluit is vervolgens in maart 2012 ter notificatie aan de Europese Commissie en BEREC voorgelegd. Het definitieve (geïntegreerde) marktanalysebesluit Vaste telefonie 2011 publiceert OPTA in april 2012.
De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van het marktanalysebesluit Vaste telefonie 2008 zijn de verlichting van de regulering inzake consumententelefonie en de verzwaring van regulering inzake zakelijke telefonie. Ook is de marktafbakening gewijzigd ten opzichte van het besluit Vaste telefonie 2008.
9
Gespreksafgifte
In 2011 doet het CBb uitspraak over het marktanalysebesluit Vaste en mobiele gespreksafgifte 2010. Aanvullend marktanalysebesluit Vaste en mobiele gespreksafgifte 2010 In augustus 2011 doet het CBb uitspraak over het marktanalysebesluit Vaste en mobiele gespreksafgifte 2010. Een groot deel van het besluit wordt door het CBb in stand gehouden en blijft van kracht. Met de methode van kostentoerekening – ‘pure BULRIC’ – is het CBb het niet eens; het CBb bepaalt dat uitgegaan dient te worden van ‘BULRIC plus’. OPTA krijgt de opdracht om over dit onderdeel een nieuw besluit te nemen.
In november 2011 publiceert OPTA vervolgens het aanvullend ontwerpbesluit Vaste en mobiele gespreksafgifte (FTA/MTA) 2010. Dit nieuwe besluit ziet voornamelijk op de methode van kostentoerekening en heeft gevolgen voor de tariefplafonds van met name vaste gespreksafgifte; het CBb heeft in zijn uitspraak zelf al voorzien in afgiftetarieven die voor mobiele gespreksafgifte gelden. De uitspraak resulteert in de in onderstaande figuur weergegeven stapsgewijze, neerwaartse aanpassing van de vaste en mobiele gespreksafgiftetarieven. 9,00
7-7-2010
FTA-MTA-3
8,00
1-9-2010
6,00 5,00
1-1-2011
4,00
1-9-2011
3,00 2,00
1-9-2012
1,00
2,4 cent
0,37 cent
MTA-2 KPN/Voda
MTA-2 T-Mobile
MTA-3 definitief T-Mobile
MTA-3b
FTA - WPC-II
FTA-3b
1-7-2013
1-5-2013
1-3-2013
1-1-2013
1-11-2012
1-9-2012
1-7-2012
1-5-2012
1-3-2012
1-1-2012
1-11-2011
1-9-2011
1-7-2011
1-3-2011
1-1-2011
1-11-2010
1-9-2010
1-7-2010
1-5-2010
1-3-2010
1-5-2011
WPC-II
0,00 1-1-2010
eurocent per minuut
7,00
10
In februari 2012 heeft de Europese Commissie ten aanzien van het genotificeerde ontwerpbesluit Vaste en mobiele gespreksafgifte 2010 aangegeven dat zij de door de rechterlijke uitspraak gedwongen keuze van OPTA voor ‘BULRIC plus’ niet verenigbaar vindt met de in een Europese aanbeveling uitgesproken voorkeur voor ‘pure BULRIC’. Hierop is de notificatie van het ontwerpbesluit een zogenaamde tweede fase ingegaan, waarin ook BEREC zich over de zaak buigt. Gevolg is dat de notificatie nog niet is afgerond.
Breedband In 2011 krijgt OPTA te maken met een aantal uitspraken van het CBb over marktanalysebesluiten breedband. Daarnaast publiceert OPTA drie ontwerpbesluiten die zien op breedbanddiensten.
Procedures tegen besluiten breedband In mei 2011 doet het CBb uitspraak in het beroep van diverse partijen tegen twee marktanalysebesluiten breedband. Het gaat om het marktanalysebesluit Wholesale breedbandtoegang van 19 december 2008 en het marktanalysebesluit Ontbundelde toegang van 27 april 2010.
Ontbundelde toegang betreft toegang tot het deel van het netwerk vanaf de straat- of wijkcentrale tot aan de voordeur van de consument of zakelijke klant. Het gaat dus om toegang tot het laatste stuk bekabeling – hooguit enkele kilometers – naar de consument. Zo biedt bijvoorbeeld Tele2 internettoegang aan over het netwerk van KPN. Bij wholesale breedbandtoegang gaat het om dienstentoegang tot delen van KPNs netwerk. Deze toegang wordt afgenomen door partijen zoals BT en Vodafone, die over een beperkt eigen vast netwerk beschikken. Ook Tele2 neemt dienstentoegang af bij KPN in gebieden in Nederland waar zij haar netwerk niet heeft uitgerold tot aan de wijkcentrale.
Het CBb oordeelt dat OPTA in haar marktanalysebesluit Ontbundelde toegang 2010 niet voldoende heeft onderbouwd dat ontbundelde toegang tot zakelijke glasvezelnetwerken (Fiber to the Office, FttO) een vervanging is voor ontbundelde toegang tot glasvezelnetwerken voor consumenten (Fiber to the Home, FttH) en kopernetwerken. Omdat OPTA daarmee volgens het CBb de markt voor ontbundelde toegang niet goed heeft afgebakend, heeft het CBb ook de verplichtingen die OPTA aan KPN had opgelegd voor zakelijke glasvezelnetwerken vernietigd. De verplichtingen die OPTA aan KPN en Reggefiber had opgelegd voor glasvezelnetwerken voor consumenten en het kopernetwerk heeft het CBb in stand gehouden.
11
De gronden die leiden tot gedeeltelijke vernietiging van het marktanalysebesluit Ontbundelde toegang 2010 raken ook het marktanalysebesluit Wholesale breedbandtoegang 2008. Daarom heeft het CBb ook de zakelijke dienstentoegang (hoge kwaliteit wholesale breedbandtoegang) die OPTA in dit laatstgenoemde besluit aan KPN had opgelegd, vernietigd. Het CBb heeft de toegangsverplichtingen die zien op consumentendiensten (lage kwaliteit wholesale breedbandtoegang) in stand gelaten.
Ontwerpbesluiten breedband In 2011 publiceert OPTA drie ontwerpbesluiten die zien op breedbanddiensten. Twee daarvan gaan over ontbundelde toegang tot het aansluitnetwerk (ULL; zowel koper als FttH) en ontbundelde toegang tot zakelijke glasvezelnetwerken. Het derde besluit gaat over consumenten en zakelijke dienstentoegang tot zowel het koperen aansluitnetwerk als het glasvezelaansluitnetwerk. Dit is het ontwerpbesluit marktanalyse Wholesale breedbandtoegang en wholesale huurlijnen.
ULL Dit besluit gaat over de toegang die concurrenten van KPN krijgen tot KPNs koperen aansluitnetwerk en het glasvezelnetwerk dat KPN en Reggefiber op dit moment gezamenlijk realiseren voor consumenten. Het glasvezelnetwerk wordt geleidelijk uitgebouwd en bereikt in 2014 naar verwachting 16 tot 24 procent van de consumenten. OPTA heeft besloten dat KPN vanwege haar dominante positie zowel haar koperen als haar glasvezelaansluitnetwerk voor consumenten moet openstellen. Het definitieve marktanalysebesluit ULL publiceert OPTA in december 2011.
FttO Anders dan in voorgaande besluiten wordt het verlenen van toegang tot het zakelijke glasvezelaansluitnetwerk van KPN nu als een aparte markt beschouwd. In die markt wordt geen toegangsverplichting aan KPN opgelegd. Dit is opgenomen in het ontwerpbesluit Ontbundelde toegang tot zakelijke glasvezelnetwerken van 6 oktober 2011. OPTA concludeert dat ontbundelde toegang tot zakelijke glasvezelnetwerken niet tot dezelfde relevante markt behoort als ontbundelde toegang tot glasvezelnetwerken voor consumenten en kopernetwerken. OPTA komt tot de conclusie dat KPN op deze markt geen aanmerkelijke marktmacht heeft. KPN wordt in voldoende mate gedisciplineerd door concurrenten met een eigen zakelijk glasvezelnetwerk, zoals Eurofiber, Ziggo, UPC, BT en Tele2. KPN is daarom niet verplicht om concurrenten toegang tot haar zakelijke glasvezelnetwerken te leveren.
Wholesale breedbandtoegang en wholesale huurlijnen In oktober 2011 publiceert OPTA het ontwerpbesluit Wholesale breedbandtoegang en wholesale huurlijnen. Dit besluit gaat over dienstentoegang tot het netwerk van KPN. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen consumentendienstentoegang en zakelijke dienstentoegang. Anders dan in voorgaande marktanalysebesluiten concludeert OPTA dat KPN geen consumentendienstentoegang meer hoeft te 12
leveren (lage kwaliteit wholesale breedbandtoegang). OPTA acht toegang tot de ‘last mile’ voldoende, onder meer omdat ook de kabelaars met hun eigen netwerk consumentendiensten leveren en er sprake is van voldoende concurrentie op de markt voor internettoegang. Ook hoeft KPN niet langer zakelijke dienstentoegang tot glasvezel te leveren. KPN moet nog wel zakelijke dienstentoegang tot haar kopernetwerk leveren.
Televisie In 2011 publiceert OPTA haar bevindingen in het conceptoordeel Analyse Televisie en concludeert daarin dat regulering van de kabel op dit moment niet passend is.
Conceptoordeel Analyse Televisie Als gevolg van de vernietiging van de besluiten marktanalyse Omroep 2009 door het CBb in augustus 2010, was de televisiemarkt vanaf dat moment niet langer gereguleerd. OPTA is vervolgens eind augustus van dat jaar begonnen met een volledig nieuwe analyse om te bekijken of het noodzakelijk is dat er regulering zou worden opgelegd om eventuele concurrentieproblemen in de televisiemarkt op te lossen.
Eind juni 2011 publiceert OPTA haar bevindingen in het conceptoordeel Analyse Televisie. Hierin concludeert OPTA dat regulering van de kabel op dit moment niet passend is. Uit haar analyse blijkt dat in de afgelopen paar jaar de televisiemarkt door digitalisering, sneller dan verwacht, meer concurrerend is geworden. Digitale televisie is in opmars en het belang van analoge televisie neemt af. Investeringen van met name KPN zorgen ervoor dat het kopernetwerk beter kan concurreren met het kabelnetwerk. Partijen als Tele2 kunnen daar de vruchten van plukken. In het bijzonder is het multiroommonopolie van de kabel doorbroken dankzij de digitalisering. Als gevolg hiervan ontstaan er meer kansen en keuzes voor consumenten: bestaande en nieuwe aanbieders komen met diverse en nieuwe pakketten, met video-ondemand en met tv op een tablet. Door over te stappen laten consumenten zien deze mogelijkheden ook te gebruiken. Het definitieve oordeel Analyse Televisie is op 20 december 2011 gepubliceerd. Enkele marktpartijen hebben tijdens het consultatieproces bij OPTA het verzoek neergelegd om de televisiemarkt toch te reguleren. Deze partijen zijn van mening dat OPTA verplicht is om een marktanalysebesluit te nemen en dat OPTA om die reden niet kan volstaan met een oordeel. Deze verzoeken wijst OPTA op 22 december 2011 af. Partijen hebben de mogelijkheid tegen deze afwijzingsbesluiten in beroep te gaan bij het CBb.
13
Amendementen in het kader van de nieuwe Telecommunicatiewet Terwijl OPTA bezig was met de analyse van de televisiemarkt, zijn er in de Tweede Kamer twee amendementen aangenomen in het kader van de nieuwe Telecommunicatiewet die relevant zijn voor de televisiemarkt. Deze twee amendementen hebben als doel om de kabelmarkt open te breken. De Eerste Kamer heeft inmiddels zijn twijfels geuit bij de Europese, juridische houdbaarheid van deze amendementen. De behandeling van de wet in de Eerste Kamer in 2012 zal moeten uitwijzen of deze amendementen ook daadwerkelijk kracht van wet krijgen.
Implementatie van verplichtingen
In 2011 wordt niet alleen gewerkt aan de nieuwe marktanalysebesluiten, ook wordt nog nadere uitwerking gegeven aan de toegangsverplichtingen die opgelegd zijn aan KPN in de bestaande marktanalysebesluiten. OPTA begeleidt implementatie HIO Herstel Infra Order (HIO) is een dienst waarbij de monteur van een concurrent van KPN zelf controle- en herstelwerkzaamheden kan uitvoeren op het netwerk van KPN. Voor de consument kan dit betekenen dat hij sneller geholpen is omdat de dienst de monteur in staat stelt de installatiewerkzaamheden in één arbeidsgang af te ronden. Nadat partijen OPTA in 2011 verzoeken om een aanwijzing over onder andere het tarief, de scope en voorwaarden van de dienst, is OPTA een Industry Group traject gestart. Onder regie van OPTA bespreken marktpartijen het issue; de afronding van dit traject is voorzien voor begin 2012.
OPTA begeleidt introductie nieuwe dienst ‘Pair Bonding’ In 2011 communiceert de wholesaledivisie van KPN dat het de nieuwe toegangsdienst ‘Pair Bonding’ wil introduceren in 2012. Naar een groot aantal huizen lopen twee koperen lijnen. Er wordt vaak maar gebruik gemaakt van één van deze lijnen. In veel gevallen kan door enkele eenvoudige handelingen ook de tweede lijn in gebruik worden gesteld, waardoor de bandbreedte in het koperen aansluitnet kan worden verdubbeld. Telecomaanbieders die deze wholesaledienst afnemen, kunnen hun klanten onder andere snellere breedbandverbindingen en/of uitgebreidere televisiediensten aanbieden (meer kanalen; betere kwaliteit). KPN is van plan de dienst gefaseerd in te voeren. In 2011 is een pilot gestart. KPN dient deze wholesaledienst ook aan concurrenten aan te bieden. Door een eind 2011 ingestelde Industry Group zorgt OPTA voor de totstandkoming van redelijke voorwaarden.
14
Nummerbeheer en -uitgifte
In 2011 geeft OPTA een paar nieuwe nummerreeksen uit en stelt OPTA voor om masscalling nummers af te schaffen.
Nieuwe nummerreeks voor M2M-diensten Door een wijziging van het Nummerplan kan OPTA met ingang van 1 december 2011 0970-nummers toekennen aan aanbieders van zogeheten M2M-diensten. M2M-diensten zijn geautomatiseerde communicatiediensten waarmee iemand op afstand (bijvoorbeeld via een GSM-netwerk) een apparaat kan uitlezen, activeren of aansturen. Ook kunnen met dergelijke diensten machines onderling communiceren. Mobiele nummers worden ook gebruikt voor M2M-toepassingen. OPTA acht het onwenselijk dat M2M-toepassingen een beslag leggen op de voorraad mobiele nummers. Er is een uitfaseringsperiode vastgesteld voor het gebruik van 06-nummers voor nieuwe M2M-toepassingen. De reeds bestaande M2M-toepassingen mogen 06-nummers blijven gebruiken totdat deze toepassingen zijn beëindigd. Hierna kunnen 06-nummers niet meer gebruikt worden voor dergelijke diensten.
Afschaffen masscalling nummers OPTA geeft de zogenaamde masscalling en medianummers uit. Deze telefoonnummers worden gebruikt voor diensten die in korte tijdspanne veel oproepen per seconde kunnen genereren. Voor deze nummers worden vaste reeksen informatienummers gebruikt. Doordat voor masscalling en mediadiensten gebruik wordt gemaakt van vaste nummerreeksen kunnen telecomaanbieders maatregelen nemen tegen overbelasting van hun netwerken bij explosief belverkeer. Masscalling nummers kunnen nu niet meer worden gebruikt omdat Callfactory, die als enige de dienst leverde om dergelijk verkeer af te handelen, daarmee is gestopt. De markt heeft OPTA daarom verzocht om de masscalling nummers te laten vervallen. OPTA ziet geen bezwaren om aan deze wens tegemoet te komen. OPTA verwacht in de loop van 2012 de bestemming masscalling af te schaffen en de beleidsregels nummers aan te passen.
144 voor dieren in nood Per augustus 2011 is via een wijziging van het Nummerplan het telefoonnummer 144 beschikbaar ten behoeve van de invoering van een nationaal meldnummer voor dieren in nood en dierenmishandeling. OPTA heeft het meldnummer in september 2011 toegekend aan het ministerie van Veiligheid en Justitie.
15
Toezicht en handhaving In 2011 voert OPTA een aantal toezicht- en handhavingsacties uit. Zo besteedt OPTA veel aandacht aan het toezicht op de overheidsaanbesteding Overheidstelecommunicatie (OT) 2010 en stelt zij KPN aan het einde van het jaar per direct onder verscherpt toezicht.
Vanwege het belang van openbaarheid en het belang om kennis te kunnen nemen hoe OPTA in concrete gevallen oordeelt, publiceert OPTA conform haar beleidsregels haar besluiten standaard op haar website. Door gerechtelijke procedures kan OPTA niet alle (boete)besluiten publiceren die in 2011 genomen zijn.
Beslissing op bezwaar boete roamingtarieven Tele2 OPTA heeft Tele2 eind 2010 een boete van € 64.500 opgelegd voor het overtreden van de Europese Roaming Verordening. Tele2 heeft consumenten te veel laten betalen voor bellen binnen de Europese Unie. Van 1 juli tot en met 30 november 2009 rekende Tele2 € 0,55 per minuut, terwijl dat volgens de Verordening maximaal € 0,51 per minuut mocht zijn. Tele2 heeft bezwaar gemaakt tegen de boete.
OPTA verklaart in april 2011 het bezwaarschrift van Tele2 ongegrond, met één uitzondering: OPTA had de boete verhoogd omdat Tele2 niet meewerkte aan het onderzoek. Tele2 verstrekte weliswaar onjuiste informatie en belemmerde daarmee het toezicht, maar deze informatie is niet tijdens het boeteonderzoek verstrekt. OPTA matigt daarom de opgelegde boete tot € 43.040.
Reactie OPTA op compliancerapportage 2009/2010 van KPN In april 2008 is het Compliance Handvest tussen KPN en OPTA afgesloten. In dit handvest zijn afspraken gemaakt over hoe de regelnaleving door KPN binnen haar organisatie kan worden gestimuleerd en gewaarborgd. Onder andere heeft KPN een complianceorganisatie opgezet. In november 2010 ontvangt OPTA van KPN voor de tweede maal een jaarrapportage over haar complianceorganisatie. Na analyse en discussie met KPN publiceert OPTA in juli 2011 haar reactie op deze rapportage. OPTA is van mening dat KPN zich heeft ingespannen om de compliance te verbeteren, maar dat dit niet altijd tot een tijdig resultaat heeft geleid. Zo zijn de opgelegde regels ter bevordering van de concurrentie in een aantal gevallen niet tijdig geïmplementeerd door KPN. Mede daarom lijken de positieve effecten van het complianceprogramma in de periode 2009/2010 te stagneren. OPTA komt dan ook tot de conclusie dat er nog geen sprake is van een effectief werkende complianceorganisatie binnen KPN.
KPN onder verscherpt toezicht Eind 2011 besluit OPTA om KPN per direct onder verscherpt toezicht te stellen. Dit betekent dat OPTA het risico dat KPN wet- en regelgeving overtreedt hoog inschat, met alle schadelijke gevolgen voor 16
consumenten en/of de concurrentie van dien. OPTA heeft deze beslissing genomen wegens geconstateerde gedragingen en overtredingen van KPN. Tegen deze overtredingen heeft OPTA inmiddels handhavend opgetreden. In januari 2012 heeft OPTA bekend gemaakt dat aan KPN een last onder dwangsom is opgelegd, waarbij is opgedragen dat KPN haar bieding in het kader van de overheidsaanbesteding OT 2010 intrekt. KPN heeft inmiddels aan deze last voldaan. Omdat KPN zich tegen publicatie verzet, kan OPTA nog geen uitspraken doen over de aard en omvang van de overige geconstateerde overtredingen.
OPTA heeft KPN in het verleden eerder onder verscherpt toezicht gesteld. Dat was in 2005 toen OPTA KPN voor € 17 miljoen beboette voor het verstrekken van ongeoorloofde kortingen aan zakelijke klanten.
Post OPTA doet in 2011 onder andere onderzoek naar de concurrentie op de postmarkt. Hieruit komt naar voren dat de concurrentie op de Nederlandse postmarkt zich onvoldoende ontwikkelt.
Financiële verantwoording universele postdienst PostNL is door de wetgever aangewezen als verlener van de universele postdienst (UPD). Dat wil zeggen dat zij een aantal basisdiensten moet verzorgen op postgebied, zoals het gedurende ten minste zes dagen per week bezorgen van brieven en het in stand houden van een netwerk van dienstverleningspunten. Jaarlijks moet PostNL aan OPTA rapporteren over de uitvoering van de UPD. Hierbij moet PostNL ook een financiële verantwoording over die uitvoering overleggen.
OPTA heeft PostNL opgedragen om over 2009 te rapporteren over de uitvoering van de UPD. PostNL heeft over dat jaar echter een financiële verantwoording overgelegd die slechts betrekking heeft op de periode van 1 april tot en met december 2009. Op 1 april 2009 is namelijk een nieuwe postregeling in werking getreden. Mede omdat overgangswetgeving op dit punt ontbreekt, heeft OPTA hier geen verdere consequenties aan verbonden.
Over 2010 heeft PostNL wel een rapportage over het gehele jaar verstrekt. Het gerapporteerde rendement op de UPD staat sterk onder druk en was volgens PostNL in 2010 zelfs licht negatief. OPTA acht deze door PostNL gerapporteerde cijfers van beperkte betekenis. Dit vanwege de grote vrijheid die PostNL heeft bij de kostentoerekening aan de UPD en vanwege een in 2009 doorgevoerde reorganisatie. Als gevolg hiervan heeft PostNL een groot deel van de productie van de UPD uitbesteed aan zusterbedrijven en valt dat deel van de productie daardoor buiten de tariefregulering.
17
Oordeel overkomstduur post 2009 PostNL dient jaarlijks ten minste gemiddeld 95 procent van de brieven de eerstvolgende werkdag te bezorgen. In januari 2011 concludeert OPTA dat niet met zekerheid kan worden gesteld of PostNL over 2009 voldoet aan deze wettelijke norm. OPTA komt tot deze conclusie op basis van de wettelijke systematiek, in het bijzonder de te hanteren statistische definities. Omdat PostNL dit oordeel en de publicatie ervan op de website van OPTA onrechtmatig acht, is zij een civiele procedure tegen OPTA gestart.
Uitvoeringstoetsen en adviezen Het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) heeft in 2009 artikel 8 van de Postwet 2009 en de daarop gebaseerde algemene maatregel van bestuur gewijzigd. Met deze wijzigingen zijn de regels voor het toezicht op de arbeidsvoorwaarden van postbezorgers nader uitgewerkt. Omdat OPTA deze regels moet handhaven, heeft zij het ministerie van EL&I geadviseerd in de vorm van een uitvoeringstoets. OPTA concludeert dat deze nieuwe voorstellen beter uit te voeren en te handhaven zijn, vooral omdat de regeling niet geldt voor postvervoerders die minder dan € 2 miljoen omzet behalen. Wel vraagt OPTA zich af hoe logisch het is om het toezicht op arbeidsvoorwaarden bij OPTA onder te brengen. OPTA adviseert daarom om opnieuw te bezien of dit toezicht niet beter en efficiënter kan worden ondergebracht bij een op dit vlak meer deskundige instantie, zoals de Arbeidsinspectie.
Doordat Sandd in 2011 de activiteiten van Selekt Mail heeft overgenomen, zijn er vanaf dat moment nog slechts twee spelers landelijk actief op de Nederlandse postmarkt. De Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) vond voor deze concentratie geen vergunning nodig, omdat deze de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan niet op significante wijze zou kunnen belemmeren. OPTA heeft die conclusie van de NMa onderschreven.
Onderzoek concurrentie op de postmarkt In 2011 voert OPTA, uitgaande van de huidige regelgeving, een analyse uit van de concurrentie op de postmarkt. De analyse wijst uit dat PostNL een dominante positie heeft in de segmenten consumentenpost, zakelijke tijdskritische post (bezorging binnen 24 uur) en zakelijke niet-tijdskritische post (bezorging na 24 uur). OPTA concludeert dan ook dat de concurrentie op de Nederlandse postmarkt zich onvoldoende ontwikkelt en dat de dominante positie van PostNL kan leiden tot mededingingsproblemen op de postmarkt.
OPTA adviseert aan het ministerie van EL&I om dit risico via wijzigingen in de Postwet 2009 te beperken en zo de concurrentie te bevorderen. Daarbij doelt OPTA met name op effectievere regels op het gebied van kostenoriëntatie, kostentoerekening en transparantie om buitensporig hoge prijzen, kruissubsidie en 18
roofprijzen te voorkomen. Ook doelt OPTA op uitbreiding van de non-discriminatieverplichting om prijsdiscriminatie, koppelverkoop en overstapdrempels tegen te kunnen gaan. Verder adviseert OPTA een breder instrumentarium in het leven te roepen om toezicht te kunnen houden op de kwaliteit van de postbezorging. Effectiever toezicht is mogelijk door OPTA’s bevoegdheid om informatie te vorderen uit te breiden en door beter vast te leggen voor welke uitvoerder(s) van de universele postdienst de wettelijke eisen gelden.
Door beter te kunnen ingrijpen in de kwaliteit van en de tarieven voor de postbezorging in Nederland, kan OPTA het belang van de consument beter beschermen. Daarnaast kan OPTA met de voorgestelde concurrentiebevorderende maatregelen de voordelen van een geliberaliseerde postmarkt voor zakelijke verzenders vergroten.
Starttarieven UPD en markttarieven 2012 In 2011 stelt OPTA op basis van de gewijzigde Postregeling 2009 voor de eerste maal in een vierjaarlijkse cyclus de tarieven voor de universele postdienst vast. OPTA oordeelt in dat verband dat het door PostNL gedane voorstel voor de starttarieven voor de jaren 2012 tot en met 2015 voldoet aan de wettelijke vereisten. OPTA plaatst daarbij de kanttekening dat zij niet goed kan beoordelen of deze starttarieven daadwerkelijk kostengeoriënteerd zijn.
Marktmonitor Post 2010 In 2011 brengt OPTA voor de tweede maal op grond van de Postwet 2009 een Marktmonitor Post uit aan het ministerie van EL&I. OPTA signaleert in de rapportage over 2010 een daling van het marktvolume en van de marktomzet van circa 6 procent ten opzichte van 2009. Dit is waarschijnlijk het gevolg van toenemend gebruik van elektronische communicatie, vermoedelijk versterkt door de economische crisis.
Ten opzichte van 2009 is het marktaandeel, gebaseerd op volume, van PostNL in 2010 licht gedaald, maar had PostNL (inclusief Netwerk VSP) nog steeds een marktaandeel in de totale retailmarkt van 80 à 90 procent. Ondanks de liberalisering is op de segmenten postvervoer voor particulieren, 24-uurspost en ongesorteerde post het marktaandeel van PostNL (bijna) 100 procent. Het meest concurrerende segment is het periodieke uitgavensegment. Daarin heeft Sandd een vrijwel aan PostNL gelijkwaardige positie weten te veroveren.
19
Geschilbeslechting OPTA beslecht in 2011 één geschil en wijst drie verzoeken tot geschilbeslechting af. Er zijn elf Wet openbaarheid van bestuur (Wob)-beslissingen genomen. Verder publiceert OPTA zo’n vijftig besluiten of documenten waarbij een vertrouwelijkheidtoets is uitgevoerd. Radio Op grond van de Telecommunicatiewet is OPTA bevoegd om geschillen te behandelen ten aanzien van de tarieven voor het medegebruik van antenneopstelpunten en -systemen. In september 2010 vraagt NOVEC OPTA een geschil te beslechten over het tarief dat Alticom aan haar in rekening brengt voor het medegebruik van de antenneopstelpunten. OPTA neemt hierop in maart 2011 een besluit. Zowel NOVEC als Alticom heeft tegen dit besluit beroep bij het CBb ingesteld.
Wob-verzoeken (Wet openbaarheid van bestuur) In 2011 neemt OPTA acht Wob-beslissingen in eerste aanleg en neemt zij drie beslissingen op bezwaar. Er is één Wob-zaak ter zitting bij de rechtbank behandeld. Daarover is nog geen uitspraak gedaan.
20
3. Consumenten Een belangrijke wettelijke taak van OPTA is het beschermen van consumenten. OPTA ziet er op toe dat consumenten hun rechten kunnen halen en grijpt in als dat niet het geval is. Ook informeert OPTA consumenten via ConsuWijzer, zodat consumenten zelf hun recht kunnen halen.
ConsuWijzer Via ConsuWijzer licht OPTA consumenten voor over post- en telecomzaken. Tegelijkertijd vormen de klachten die bij ConsuWijzer binnenkomen een belangrijke bron van informatie voor het toezicht van OPTA. ConsuWijzer is het gezamenlijke consumentenloket van de drie toezichthouders die per 1 januari 2013 samengaan: de Consumentenautoriteit (CA), de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) en OPTA. De backoffice van OPTA verzorgt juridisch advies aan consumenten over post- en telecomzaken. Ook worden aan de hand van consumentenklachten signaalrapportages opgesteld die OPTA gebruikt bij onderzoek naar mogelijke overtredingen. Met ConsuWijzer geeft OPTA consumenten op een zo toegankelijk mogelijke manier informatie en handvatten om zelf in actie te komen. De website www.ConsuWijzer.nl speelt daarin een grote rol. In oktober 2011 is de campagne ‘5 jaar ConsuWijzer’ gehouden. De aftrap van de campagne was op 1 oktober in het consumentenprogramma Vara Kassa. Ook zijn er interviews verschenen in onder andere De Telegraaf. Als kroon op vijf jaar ConsuWijzer is de website www.ConsuWijzer.nl voor de tweede keer achtereen door consumenten verkozen tot beste overheidswebsite van het jaar. Aantal klachten ConsuWijzer Over heel 2011 heeft ConsuWijzer 85.000 vragen en klachten van consumenten ontvangen. Dit zijn er 6.000 minder dan in 2010. Rond 25.000 klachten betreffen OPTA-gerelateerde zaken. De website van ConsuWijzer is net als in 2010 ruim 2,3 miljoen keer bezocht. De meest bekeken pagina’s gaan over de OPTA-onderwerpen internet, telefonie, kabel en post. De meeste klachten op het werkterrein van OPTA gaan in 2011 over telemarketing (13.384). Dat zijn er zo’n duizend meer dan in 2010.
Handhavingsacties en ConsuWijzer OPTA heeft in 2011 voor ruim € 1 miljoen aan boetes voor overtreding van de telemarketingregels bekend gemaakt. Ook heeft OPTA in 2011 naar aanleiding van binnengekomen klachten een aantal telefoonnummers uit de lucht gehaald, waaronder die van NuDoneren.nl. Naast het behandelen van klachten heeft OPTA in 2011 via ConsuWijzer onder meer:
21
gewaarschuwd voor misleidende valentijnsberichten via sms en e-mail. Aan het versturen of ontvangen van anonieme (liefdes)berichten kunnen gevaren kleven omdat de consument op die manier ongewild vast kan zitten aan een betaalde sms-dienst;
gewaarschuwd voor het terugbellen naar onbekende buitenlandse telefoonnummers. De politie heeft OPTA getipt over mogelijk misbruik. Consumenten worden gebeld maar horen niets als ze opnemen. Dit met als doel de consument tegen hoge kosten terug te laten bellen. Zowel op mobiele als op vaste toestellen kunnen consumenten gebeld worden door een onbekend buitenlands nummer; en
praktische informatie gegeven over onder meer de rechten bij wijziging van abonnementsvoorwaarden. Wat kan de consument doen als hij wil overstappen naar een andere telefonieaanbieder?
Daarnaast heeft OPTA ondernemers gewaarschuwd voor ongewilde telefonieoverstap. OPTA heeft in 2011 regelmatig klachten van ondernemers ontvangen die aangeven dat ze ongewild en onbedoeld een nieuw zakelijk telefoniecontract zijn aangegaan. Ondernemers blijken zich er dan niet bewust van te zijn dat ze toestemming geven voor de overstap naar een andere telefonieaanbieder.
Telemarketing
In 2011 ontvangt OPTA via ConsuWijzer 13.384 klachten over ongewenste verkooptelefoontjes en maakt zij ruim € 1 miljoen aan telemarketingboetes bekend. Ook richt OPTA zich op het transparant maken van de telemarketingregels voor marktpartijen. Eind 2011 staan ruim 6,8 miljoen consumenten ingeschreven in het Bel-me-niet-register. Bedrijven mogen alleen met deze consumenten contact opnemen als er sprake is, of is geweest, van een klantrelatie of wanneer de consument uitdrukkelijk en ondubbelzinnig heeft verzocht om contact. Maar er is een aantal bedrijven dat deze regel probeert te omzeilen. Bijvoorbeeld door gegevens die zijn verkregen via online prijsvragen of enquêtes voor telemarketing te gebruiken.
Bedrijven zijn ook verplicht om tijdens ieder telefoongesprek te vragen of zij de consument mogen blijven bellen en zij moeten altijd vragen of de consument ingeschreven wil worden in het Bel-me-niet-register. Als deze aangeeft niet meer gebeld te willen worden door dit specifieke bedrijf en/of ingeschreven te willen worden in het register, dan moet de telemarketeer hiervoor zorgen.
22
Telemarketingklachten naar branche De meeste telemarketingklachten in 2011 gaan over loterijen en energiebedrijven. Dit zijn de percentages naar branche: Loterijen
26%
Energiebedrijven
16%
Telefonie / Televisie
14%
Geldzaken
9%
Kranten / Tijdschriften
9%
Goede doelen
7%
Handhavingacties telemarketing In 2011 legt OPTA boetes op aan energiebedrijf E.ON en call center L&H, Nuon, de Goede Doelen Loterijen, Sell-it en de Zwitserse Consumentenvereniging. In 2011 heeft OPTA voor ruim € 1 miljoen aan telemarketingboetes opgelegd. Wegens juridische procedures kan OPTA nog niet alle boetes publiceren. Naast boetes heeft OPTA dit jaar waarschuwingen uitgedeeld, zowel mondeling als schriftelijk, aan bedrijven en organisaties. Begin 2011 stuurt OPTA een voorlichtingsbrief aan adverteerders en listbrokers over het gebruik van contactgegevens die verkregen zijn via online prijsvragen en enquêtes.
Boete E.ON en L&H In maart 2011 legt OPTA boetes op van in totaal € 350.000 aan energiemaatschappij E.ON Benelux (E.ON) en callcenter L&H Customer Contact (L&H) voor overtreding van de telemarketingregels. De bedrijven hebben ruim 25.500 consumenten gebeld die stonden ingeschreven in het Bel-me-niet-register. Beide bedrijven zijn beboet aangezien E.ON opdracht heeft gegeven voor de verkooptelefoontjes en L&H deze uitvoerde. Tegen deze boetes heeft E.ON bezwaar gemaakt. Ook L&H had bezwaar gemaakt tegen de boetes, maar heeft dit bezwaar later ingetrokken. OPTA heeft het bezwaar van E.ON ongegrond verklaard. E.ON heeft inmiddels beroep ingesteld bij de rechter. Boete Nuon OPTA geeft in april 2011 Nuon Sales Nederland (Nuon) een boete van € 70.000 voor het overtreden van de telemarketingregels. Nuon heeft ruim 15.000 consumenten die ingeschreven stonden in het Bel-meniet-register ongevraagd gebeld met een commercieel doel. Een deel van de nummers had Nuon verkregen via een online enquête. Bij het invullen van deze enquête was het voor de consument 23
onvoldoende duidelijk dat deze, ondanks zijn inschrijving in het Bel-me-niet-register, door Nuon gebeld kon worden voor telemarketing. Nuon heeft geen bezwaar gemaakt tegen de opgelegde boete. Boete Goede Doelen Loterijen In juni 2011 legt OPTA boetes op van in totaal € 262.500 aan de BankGiro Loterij, de Nationale Postcode Loterij en de Holding Nationale Goede Doelen Loterijen (samen: de Goede Doelen Loterijen) voor het niet naleven van de telemarketingregels. Tijdens wervingstelefoontjes werd nagelaten de consument actief te vragen of deze nogmaals gebeld mocht worden. In de telefoongesprekken werd de consument ook niet duidelijk genoeg gewezen op de mogelijkheid zich in te schrijven in het Bel-me-niet-register. De BankGiro Loterij kwam de regels in ruim 276.000 telefoongesprekken niet na. De Nationale Postcode Loterij belde in ruim 73.000 gevallen niet volgens de regels. De Goede Doelen Loterijen hebben bezwaar gemaakt tegen deze boetes. OPTA heeft het bezwaar ongegrond verklaard. Hierop hebben zij beroep ingesteld bij de rechter. Boete Sell-it OPTA legt in juli 2011 een boete op van € 15.000 aan Sell-it voor schending van de telemarketingregels. Het bedrijf overtrad de regels bij de telefonische verkoop van de hotelgoldcard. Met deze kaart kunnen consumenten voordelig overnachten in hotels. Sell-it heeft callcenters ruim 1.500 personen laten bellen die ingeschreven stonden in het Bel-me-niet-register. Ook heeft OPTA vastgesteld dat 281 consumenten, die tijdens de verkooptelefoontjes aangaven ingeschreven te willen worden in het register, daarin niet of niet tijdig ingeschreven werden. OPTA heeft het bezwaar ongegrond verklaard. Boete All4Call OPTA legt eind 2011 All4Call en haar bestuurder een boete op van € 80.000 voor overtreding van een aantal telemarketingregels. Het callcenter, dat zich aan de telefoon voordeed als de ‘Zwitserse Consumentenvereniging’, beloofde consumenten grote prijzen in ruil voor deelname aan diverse loterijen. In de telefoongesprekken werd de consument niet gevraagd of deze nogmaals gebeld mocht worden. Ook werd de consument niet gewezen op het Bel-me-niet-register.
Voorlichting telemarketingregels Uit het oogpunt van transparantie actualiseert OPTA in september 2011 haar Standpunt Telemarketing. Dit standpunt geeft partijen helderheid over de interpretatie en de toepassing van de telemarketingregels in de (handhavings)praktijk. In samenwerking met de DDMA (Dutch Dialogue Marketing Association) heeft OPTA een voorlichtingsbijeenkomst met marktpartijen gehouden rondom het Standpunt Telemarketing om de branche verder te helpen bij de regelnaleving.
24
Vaste telefonie
OPTA richt zich in 2011 onder meer op het voorkomen van consumentenschade bij (mogelijk) misbruik van betaalde informatienummers. Snel en doeltreffend ingrijpen is hierbij essentieel.
Bestrijding misbruik betaalde informatienummers OPTA houdt het gebruik van betaalde informatienummers nauwlettend in de gaten. Bij het uitgeven van deze nummers wordt goed gekeken naar de dienst waarvoor deze nummers worden gebruikt en de persoon die ze aanvraagt. OPTA is bevoegd om bij een vermoeden van misbruik het nummer tijdelijk te laten afsluiten of de betaling die is gerelateerd aan het nummer op te laten schorten. Ook kan OPTA de toekenning van een nummer intrekken of een nieuwe aanvraag van de vermoedelijke nummermisbruiker weigeren. Voorbeelden van misbruik zijn onverwacht lange wachttijden of het verbreken van de verbinding zonder dat de dienst is geleverd.
Wet Bibob Indien OPTA aanwijzingen heeft dat nummers misbruikt worden, kan zij ook op grond van de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Bibob) het Landelijk Bureau Bibob vragen een diepgaand onderzoek uit te voeren naar de integriteit van de nummerhouder en/of -gebruiker. Onderdeel hiervan is dat iemands eventuele strafrechtelijk verleden onder de loep wordt genomen.
Preventieve maatregelen
In april 2011 wijst OPTA een aanvraag voor een 0900-nummer af. OPTA stelt vast dat er een redelijk vermoeden bestond dat de nummerhouder zich niet kon of zou houden aan de regelgeving voor 0900-nummers. De aanvrager had niet voldoende aangetoond dat de voorgestelde diensten en/of producten daadwerkelijk via het 0900-nummer geleverd zouden worden.
In september 2011 wijst OPTA een aanvraag voor nieuwe 0906-nummers af en trekt zij de overige nummers van de aanvrager in. Op grond van de Wet Bibob bleek dat er een groot risico bestond dat de nummers zouden worden gebruikt, dan wel zijn gebruikt, om bellers op te lichten. In het kader van dit onderzoek worden de desbetreffende nummergebruiker en nummerhouder grondig doorgelicht. Achter de ingetrokken 0906-nummers zat een erotische dienst waarbij OPTA aanwijzingen had dat bellers werden gechanteerd. Ook werd verteld dat het telefoontje vanaf een bepaald moment kosteloos was, terwijl de beller aan het lijntje werd gehouden en belkosten maakte.
25
Handhavingsacties
In maart 2011 laat OPTA na een spoedonderzoek twee 0900-nummers uit de lucht halen. Ook wordt de uitbetaling van de inkomsten aan de nummergebruiker gestopt. Dit gebeurt binnen twaalf uur na het ontvangen van de eerste signalen door OPTA. De nummergebruiker had via sms-berichten een groot aantal consumenten opgeroepen te bellen naar deze nummers. Daarbij werd een hoeveelheid beltegoed in het vooruitzicht gesteld. De dienst bleek niet te leveren wat zij beloofde. Daarom is door OPTA vastgesteld dat er sprake was van misbruik. Door snel in te grijpen is het aantal gedupeerde consumenten beperkt gebleven. In overleg met de nummergebruiker is de schade van gedupeerden vergoed. Ook zijn de twee informatienummers vrijwillig ingeleverd door de nummergebruiker.
In juli 2011 haalt OPTA na een spoedonderzoek zeven nummers uit de lucht. De nummers zijn toegekend aan NuDoneren.nl. Ook stopt OPTA de uitbetaling van de inkomsten aan de nummergebruiker. Dit gebeurt binnen twaalf uur na het ontvangen van de eerste signalen door OPTA. Na vervolgonderzoek stelt OPTA in september 2011 vast dat de nummerhouder inderdaad misbruik heeft gemaakt van de 0900-nummers die aan hem toegekend waren. De informatienummers werden niet, zoals aangegeven, voor fondsenwerving voor goede doelen gebruikt. Door deze handelswijze werden consumenten misleid. OPTA heeft de 0900-nummers daarom definitief ingetrokken. Dankzij snel ingrijpen hebben consumenten vrijwel geen schade geleden.
Vermelding maximumtarief 0900-nummers Nummergebruikers en telefonieaanbieders zijn verplicht om bij 0900-nummers die meer dan € 0,15 per minuut kosten een maximumtarief per gesprek te hanteren. Consumenten moeten daarnaast vooraf te horen krijgen wat de kosten zijn van een telefoontje naar een 0900-nummer. OPTA controleert in 2011 bij ruim tweehonderd 0900-nummers of de aanbieders daarvan het minuuttarief melden en, indien van toepassing, duidelijk een maximumtarief per gesprek melden. OPTA geeft in vier gevallen een waarschuwing. Na de waarschuwing hebben deze nummergebruikers hun meldingen aangepast.
Aansluitplicht Geschillencommissie Informatiedienstaanbieders Per 1 juli 2009 moeten nummergebruikers van 0900-, 0906-, 0909- en 18xy-nummers zich aansluiten bij de Geschillencommissie Informatiedienstaanbieders. Consumenten kunnen via de Geschillencommissie Informatiedienstaanbieders op laagdrempelige wijze hun recht halen als ze een klacht hebben over de dienstverlening van de nummergebruiker en zij er met de nummergebruiker niet uitkomen. OPTA ziet toe op de aansluitverplichting van nummergebruikers. Op basis van signalen en klachten bij ConsuWijzer treedt OPTA waar nodig handhavend op. OPTA geeft in 2011 in 29 gevallen een waarschuwing. Deze partijen hebben zich hierna aangesloten bij de geschillencommissie.
26
Mobiele telefonie
In 2011 informeert OPTA mobiele telefonieaanbieders over de nieuwe regels op het gebied van betaalde sms-diensten. Later in het jaar start OPTA een onderzoek naar de naleving van de nieuwe regels. OPTA werkt hierbij samen met de Consumentenautoriteit. Betaalde sms-diensten Vanaf 1 april 2011 zijn nieuwe regels in werking getreden voor betaalde sms-diensten. OPTA kan vanaf deze datum optreden tegen aanbieders van mobiele telefonie die consumenten dreigen af te sluiten omdat zij weigeren de kosten voor een ongewilde sms-dienst te betalen. Aanbieders van mobiele telefonie mogen een consument niet meer tot betaling dwingen als deze betwist daadwerkelijk een smsdienst te hebben aangevraagd. De aanbieder van mobiele telefonie moet de klacht eerst onderzoeken en kunnen aantonen dat de consument de sms-dienst bewust heeft aangevraagd. Mobiele telefonieaanbieders die zich hier niet aan houden, kan OPTA beboeten met maximaal € 450.000 per overtreding. Voordat de nieuwe regels in werking traden, heeft OPTA aanbieders van mobiele telefonie daarover geïnformeerd. Zo weten zij vooraf wat deze regels voor hen betekenen en hoe OPTA de regels zal handhaven. Ook heeft OPTA via ConsuWijzer consumenten geïnformeerd over hun rechten in verband met deze nieuwe regels. Na inwerkingtreding van de nieuwe regels heeft OPTA bij de mobiele telefonieaanbieders informatie opgevraagd om na te gaan of zij de regels voor betaalde sms-diensten naleven. Dit onderzoek wordt voortgezet in 2012. Klachten Hoewel het aantal klachten dat door OPTA is ontvangen over betaalde sms-diensten in 2011 is afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren, ontvangt OPTA nog regelmatig klachten over betaalde sms-diensten. OPTA blijft in 2012 dan ook strikt toezien op de naleving van de regels die gelden voor betaalde sms-diensten. Sms-spamboete In april 2011 legt OPTA Abor Creative boetes op van in totaal € 550.000 voor het versturen van ongevraagde betaalde sms-berichten. Daarnaast start OPTA in 2011 verschillende onderzoeken naar een aantal andere bedrijven dat bij het versturen van sms-berichten mogelijk het spamverbod overtreedt. Deze onderzoeken gaan door in 2012. Samenwerking Bij de aanpak van betaalde sms-diensten die niet aan de regels voldoen, werkt OPTA zo veel mogelijk samen met de Consumentenautoriteit. Naast OPTA zetten ook de mobiele aanbieders en de Stichting sms-gedragscode zich in om bedrijven die zich niet aan de regels houden, aan te pakken.
27
Netneutraliteit
OPTA houdt zich in 2011 vanuit BEREC actief bezig met de uitwerking van de Europese regels op het vlak van netneutraliteit. Insteek is een uniforme toepassing met als doel de innovatie in de markt te stimuleren en de keuzevrijheid voor de consument te garanderen. Ook start OPTA een onderzoek naar het gebruik van DPI. In 2009 zijn op Europees niveau richtlijnen aangenomen over de Europese telecommarkt. In 2010 is in Nederland gestart met het omzetten van deze richtlijnen in Nederlandse wetgeving. Een belangrijk nieuw onderdeel van deze richtlijnen is netneutraliteit. De discussie over netneutraliteit is afkomstig uit de Verenigde Staten, waar netwerkaanbieders van mening zijn dat zij door het toegenomen dataverkeer de mogelijkheid moeten hebben om data verschillend te behandelen naar gelang de herkomst of bestemming; alleen op die manier zijn volgens deze aanbieders de noodzakelijke netwerkinvesteringen bedrijfseconomisch te rechtvaardigen. Hierop is een discussie ontstaan of de aanbieders de traditionele inrichting van het internet – open en vrij toegankelijk voor iedereen – mogen veranderen. Europees perspectief In Europa heeft deze discussie geleid tot een set regels met betrekking tot transparantie en minimum kwaliteit van dienstverlening. Het achterliggende idee is dat wanneer consumenten over duidelijke en volledige informatie beschikken over hun internettoegangsdiensten, zij zelf de keuze kunnen maken tussen een aanbieder die een vrij en open toegankelijk internet aanbiedt of een aanbieder die (prijs)onderscheid maakt op basis van de aangeboden diensten. De regels met betrekking tot minimale kwaliteit van dienstverlening garanderen dat de dienstverlening niet onder een bepaald niveau uitkomt. Pas als blijkt dat deze regels niet volstaan, ligt verder ingrijpen voor de hand.
In Nederland zijn de Europese richtlijnen omgezet in de Telecommunicatiewet. Het afgelopen jaar is tijdens de kamerbehandeling van de herziene Telecommunicatiewet een amendement aangenomen ter bescherming van absolute netneutraliteit. Kort gezegd komt het amendement erop neer dat netwerkaanbieders op geen enkele wijze onderscheid mogen maken tussen dataverkeer op het internet. Hiermee heeft Nederland een apart standpunt ingenomen ten opzichte van de rest van Europa. De wijziging van de Telecommunicatiewet ligt op dit moment voor in de Eerste Kamer. Nadat deze wet is aangenomen, zal OPTA toezien op handhaving van deze wetgeving.
Deep Packet Inspection (DPI) In mei 2011 start OPTA een ‘quick-scanonderzoek’ naar het gebruik van Deep Packet Inspection (DPI) bij de vier grootste mobiele netwerkaanbieders: KPN, Vodafone, T-Mobile en Tele2. Aanleiding is de mediaberichtgeving dat enkele mobiele netwerkaanbieders aan de hand van DPI-techniek bijhouden 28
welke applicaties een consument op zijn smartphone gebruikt (bijvoorbeeld WhatsApp). Met de techniek worden op diepgaand niveau datapakketten geanalyseerd die over het mobiele netwerk getransporteerd worden. De mobiele telefonieaanbieders zouden aangeven dat de verkregen informatie door hen gebruikt wordt voor nieuwe vormen van tarifering en voor bewaking van netwerkkwaliteit. Omdat de techniek mogelijk inbreuk maakt op de persoonlijke levenssfeer van consumenten gaat OPTA in de ‘quick-scan’ na of en hoe mobiele netwerkaanbieders hun dataverkeer analyseren.
Eind juni concludeert OPTA dat er in dit stadium van onderzoek op basis van de Telecommunicatiewet geen aanleiding is voor handhavend optreden. OPTA verstrekt de onderzoeksgegevens aan het College bescherming persoonsgegevens (CBP) voor diens onderzoek en laat weten in het vervolg van haar onderzoek de onderzoeksresultaten van het CBP te betrekken en indien nodig handhavend op te treden.
Transparantie en contractvoorwaarden
In 2011 controleert OPTA wederom de websites van telefonieaanbieders op al dan niet heldere tariefvermelding. Voor het niet kosteloos kunnen beëindigen van gewijzigde contracten legt OPTA sancties op.
Helderheid voor consumenten over telefoontarieven OPTA geeft in 2011 vervolg aan haar toezichtsactie van 2010 op de naleving van de regels die telefoonaanbieders verplichten helderheid over hun tarieven te geven. Eind 2010 heeft OPTA steekproefsgewijs gecontroleerd of aanbieders telefoontarieven duidelijk op hun websites publiceren. Vervolgens heeft OPTA aanbieders over de uitkomsten geïnformeerd. In 2011 bekijkt OPTA nogmaals de websites om te zien of de aanbieders de verbeterpunten hebben doorgevoerd. OPTA heeft kunnen concluderen dat de meeste aanbieders de verbeterpunten goed opgepakt hebben, waardoor de consument die tariefinformatie zoekt, deze nu ook beter kan vinden. Boete Telfort/KPN Als contractvoorwaarden in het nadeel van de consument of de zakelijke klant veranderen, dan hebben zij het recht om het contract kosteloos te beëindigen. In 2010 heeft de Consumentenbond OPTA verzocht om handhavend op te treden tegen internetaanbieder Telfort. Telfort zou bij de overname van CompuServe-abonnees hen niet juist hebben geïnformeerd over een tariefswijziging. Bovendien zou Telfort deze abonnees niet de mogelijkheid hebben geboden het contract kosteloos op te zeggen. Na afronding van OPTA’s onderzoek in 2011 blijkt dat Telfort inderdaad de wet overtreden heeft. OPTA legt daarom aan Telfort en aan moedermaatschappij KPN een boete op van € 40.000. 29
Last onder dwangsom KPN Eind 2010 wijzigt KPN de dienst Zakelijk BelBasis. Bij wijziging van een contract zijn aanbieders volgens de Telecommunicatiewet verplicht om hun abonnees hierover te informeren en hen de mogelijkheid te bieden hun abonnement kosteloos op te zeggen. Enkele marktpartijen hebben een handhavingsverzoek ingediend bij OPTA over de manier waarop KPN dit gedaan heeft. KPN heeft in maart 2011 haar abonnees nogmaals geïnformeerd over de wijziging en hen weer de mogelijkheid geboden om het contract kosteloos te beëindigen. Dat is voor OPTA reden het handhavingsverzoek af te wijzen. Tegen deze afwijzing is bezwaar ingediend. Tijdens de behandeling van het bezwaar is gebleken dat KPN bij meerdere abonnees die hun contract beëindigden toch opzegkosten in rekening bracht. OPTA legt KPN in augustus 2011 daarom een last onder dwangsom op om deze contractsbeëindigingen alsnog kosteloos te maken. Deze dwangsom is verbeurd en KPN heeft hier bezwaar tegen gemaakt. Rechtbank laat boete en last onder dwangsom T-Mobile in stand In december 2011 doet de Rechtbank Rotterdam uitspraak in het geschil tussen OPTA en T-Mobile over onduidelijke tariefmelding aan mobiele prepaidabonnees. Bij het bellen naar informatienummers, bijvoorbeeld een 0900-nummer, hoort de beller eerst een tariefmelding te krijgen. Toen in de zomer van 2008 de regels hierover werden aangescherpt, heeft T-Mobile niet tijdig haar tariefmelding aangepast voor haar mobiele prepaidabonnees. OPTA heeft T-Mobile hiervoor destijds een boete van € 30.000 opgelegd en een last onder dwangsom. T-Mobile heeft hier bezwaar tegen gemaakt en heeft na afwijzing van het bezwaar beroep ingesteld. Eerder heeft de rechtbank geoordeeld dat OPTA het bezwaar van T-Mobile ten onrechte heeft afgewezen; zodoende heeft OPTA een nieuwe beslissing op bezwaar genomen. Ook hiertegen heeft TMobile beroep ingesteld mede omdat zij het niet eens was met het feit dat een boete en een last onder dwangsom voor dezelfde overtreding werden opgelegd. In de uitspraak van december 2011 heeft de rechtbank in haar uitspraak bevestigd dat OPTA bevoegd is om voor een en dezelfde overtreding zowel een herstellende als een punitieve sanctie op te leggen.
30
Internetveiligheid
OPTA is in toenemende mate actief op het gebied van internetveiligheid. Denk aan de bestrijding van malware en spam, maar ook aan het toezicht op aanbieders van gekwalificeerde certificaten en het toezicht op het gebruik van cookies. Malware en botnets Malware is software die zonder toestemming van de consument op zijn computer terechtkomt en daar gegevens van afhaalt of bepaalde functionaliteiten van de computer overneemt. OPTA treedt waar mogelijk preventief op tegen malwareverspreiders en probeert via publiek-private samenwerking het aantal met malware besmette computers, die onderdeel vormen van wereldwijde botnetwerken (groepen gehackte computers die onder controle staan van een derde), in Nederland terug te dringen. Geen boetes maar samenwerking Hoewel OPTA de bevoegdheid heeft om handhavend op te treden door middel van het opleggen van boetes of lasten onder dwangsom of het toepassen van bestuursdwang, is zij van mening dat de bestrijding van dit type criminaliteit meer gebaat is bij projectmatige handhavingstrategieën en barrièremodellen dan bij het opleggen van boetes. Een ‘barrièremodel’ richt zich op het verstoren van de ‘bedrijfsprocessen’ die nodig zijn voor het plegen van bepaalde criminaliteit, zoals het eenvoudig kunnen afnemen van diensten zonder dat de klant zijn identiteit bekend maakt.
In 2010 heeft OPTA deze aanpak ontwikkeld en in 2011 is deze verder uitgewerkt. De aanpak richt zich op voorlichting, preventie en publiek-private samenwerking met Internet Service Providers (ISP’s) en hostingproviders. Net als in 2010 heeft OPTA in 2011 tientallen malen contact gehad met verschillende partijen met als doel hen te wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van de activiteiten van hun klanten. Dit heeft tot resultaat dat malwareverspreiding nu in veel gevallen in een vroeger stadium wordt opgemerkt en door de partijen zelf wordt gestopt.
Platform Internetveiligheid OPTA neemt sinds 2010 deel aan de Werkgroep Botnets binnen het Platform Internetveiligheid van het Electronic Commerce Platform. Het doel van deze werkgroep is een structurele bijdrage te leveren aan de bestrijding van botnetwerken en de negatieve gevolgen van die netwerken tegen te gaan. Het platform doet dit door de informatiepositie van alle betrokkenen te verbeteren. Ook wordt de samenwerking gezocht met de overheid, softwaremakers, banken, regelgevende instanties en wetenschappers. OPTA heeft in voorgaande jaren een sturende rol gehad in de begeleiding en opzet van de werkgroep. Vanwege de positieve ontwikkelingen op het gebied van zelfregulering die in de werkgroep plaatsvinden, heeft OPTA eind 2011 besloten meer naar de achtergrond te treden. 31
Spam OPTA legt in 2011 sancties op voor overtredingen van het spamverbod. Ook geeft zij bedrijven voorlichting over het spamverbod, onder andere via www.spamklacht.nl. In 2011 ontvangt OPTA via www.spamklacht.nl 27.371 klachten over spam. In de onderstaande tabel staat het aantal klachten per categorie. Soort spam
Aantal klachten
E-mail
24.337
Fax
1.205
SMS
1.144
Telefonisch
335
Overig
350
Totaal aantal klachten
27.371
Voorlichting Sinds 1 oktober 2009 geldt het spamverbod niet alleen voor elektronische berichten naar personen maar ook naar bedrijven. Om alle betrokken partijen goed te informeren over de regelgeving, heeft OPTA ook in 2011 veel voorlichting gegeven over het spamverbod. Op de website www.spamklacht.nl heeft OPTA een overzicht geplaatst met veelgestelde vragen en antwoorden. Degenen die hier geen antwoord kunnen vinden op hun vraag, krijgen via een e-mail aan OPTA antwoord op hun vragen. Het afgelopen jaar zijn ruim tweehonderd vragen binnengekomen. Handhavingsacties spam Boete Digital Magazines en Mail Garage In mei 2011 legt OPTA boetes van in totaal € 600.000 op aan de bedrijven Mail Garage en Digital Magazines voor het verzenden van minstens ruim 400 miljoen ongevraagde e-mailberichten. De berichten met commerciële doeleinden zijn verstuurd zonder dat de ontvangers daarvoor toestemming hadden gegeven. Deze bedrijven hebben grootschalig adressen via e-mailmarketingnetwerken verzameld. De adressen worden vervolgens ingezet voor mailings met advertenties voor derden. Beide partijen hebben beroep aangetekend. Boete All4Call In november 2011 legt OPTA boetes op van in totaal € 280.000 aan het bedrijf All4Call en zijn bestuurder. Het callcenter, dat zich aan de telefoon voordeed als de ‘Zwitserse Consumentenvereniging’, beloofde consumenten grote prijzen in ruil voor deelname aan diverse loterijen. Consumenten werden hiertoe benaderd via een automatisch oproepsysteem. Afhankelijk van wat de gebelde zei, gaf een computerstem van een fictieve ‘Rudi Hurkmans’ verschillende reacties . Het gebruik van een automatisch oproepsysteem zonder menselijke tussenkomst valt net als e-mail en faxen onder spam. Omdat 32
consumenten geen voorafgaande toestemming hebben gegeven om gebeld te worden door een automatisch oproepsysteem, handelde All4Call in strijd met het spamverbod. All4Call heeft geen bezwaar gemaakt tegen de boete. Last onder dwangsom Swiss Money Report OPTA legt in december 2011 een persoon een last onder dwangsom op om hem te dwingen informatie te overleggen in de zaak Swiss Money Report. OPTA doet sinds halverwege 2010 onderzoek naar de herkomst van de ongevraagde faxen van Swiss Money Report. De persoon is bestuurder van een Duits faxverzendbedrijf. Dit bedrijf zorgt voor de technische verzending van de faxen. Over deze ongevraagde faxen heeft OPTA vanaf februari 2010 tot en met juli 2011 1.816 klachten ontvangen via www.spamklacht.nl. Volgens de bestuurder is een klant van het bedrijf verantwoordelijk voor de verzending, maar hij weigert informatie te overleggen over deze klant. OPTA heeft geëist dat hij de gevraagde informatie overhandigt, anders verbeurt hij een dwangsom van € 15.000 per dag met een maximum van € 150.000. Nieuwe privacyregels In 2011 heeft OPTA zich verder verdiept in de op handen zijnde nieuwe cookieregelgeving en de meldplicht datalekken. Plaatsen en lezen van informatie Op basis van de herziene Telecommunicatiewet moeten websites vooraf toestemming hebben om informatie te plaatsen op of te lezen van de computer of smartphone van een gebruiker. Bovendien moet vooraf aan de gebruiker duidelijk worden gemaakt welke informatie wordt geplaatst en gelezen en wat het doel hiervan is. Voor het plaatsen en lezen van informatie bestaan verschillende technieken. Het bekendste voorbeeld hiervan is het gebruik van zogenaamde cookies. Daarnaast valt ook het plaatsen ongewenste software (malware) onder deze regels. Cookies Cookies zijn kleine bestanden op een computer die informatie opslaan over het surfgedrag van de gebruiker. Ze ‘onthouden’ bepaalde instellingen of inloggegevens, zodat deze niet steeds opnieuw hoeven te worden ingevoerd. Maar deze informatie kan ook worden gebruikt door online adverteerders om gericht te adverteren door middel van een techniek genaamd ‘behavioral targeting’. In 2011 heeft OPTA zich verder verdiept in de gevolgen van de op handen zijnde nieuwe cookiewetgeving. Op basis van Europese richtlijnen uit 2009 is het in de toekomst, op enkele uitzonderingen na, niet meer mogelijk cookies te plaatsen zonder voorafgaande toestemming van de gebruiker van de computer (opt in). Volgens de huidige regelgeving dient de gebruiker voldoende geïnformeerd en een weigeringsmogelijkheid geboden te worden (opt out). Het zoek- en surfgedrag van consumenten mag in de toekomst dus niet zonder meer worden gebruikt voor gerichte advertenties. Naar verwachting zal de 33
betreffende bepaling uit de Europese richtlijn in 2012 worden opgenomen in de herziene Telecommunicatiewet. Het wetsvoorstel ligt op dit moment bij de Eerste Kamer. Onderzoek en rondetafelbijeenkomst In het eerste kwartaal van 2011 publiceert OPTA een onderzoeksrapport over de huidige praktijk omtrent het gebruik van cookies. Onderzoekers van TNO en IViR concluderen dat veel partijen de consument op dit moment onvoldoende informeren over het gebruik van cookies. Ook blijkt dat de consument over het algemeen beperkte kennis heeft over cookies en behavioral targeting. De resultaten van het onderzoek heeft OPTA teruggekoppeld aan de markt in een rondetafelbijeenkomst. Tijdens deze bijeenkomst maakt OPTA ook bekend welke visie zij op dat moment heeft ten aanzien van de handhaving. Als voorbereiding op de toekomstige handhaving is OPTA verder met de markt in dialoog gegaan over de uitleg van de op handen zijnde cookie-wetgeving in de praktijk en hoe die zich verhoudt tot deze visie. Meldplicht datalekken Op basis van de herziene Telecommunicatiewet zijn aanbieders van openbare elektronische communicatiediensten na de invoering van de wet verplicht om incidenten bij OPTA te melden waarbij onbevoegden kennis hebben kunnen nemen van persoonsgegevens van klanten. Ook moet de aanbieder in bepaalde gevallen de klanten hiervan op de hoogte brengen. Dialoog met marktpartijen OPTA heeft in 2011 voorbereidingen getroffen voor de invoering van deze meldplicht. Zo is in het begin van het jaar een bijeenkomst met de grootste marktpartijen gehouden om over de nieuwe regelgeving van gedachten te wisselen. Verder heeft OPTA zich ingespannen voor harmonisatie van de manier waarop aanbieders in de verschillende EU-landen de incidenten bij de nationale toezichthouders moeten melden, door samen met het CBP deel te nemen aan vergaderingen van het overlegorgaan van de Europese privacytoezichthouders (de Artikel-29-werkgroep). Ook heeft OPTA bijgedragen aan de totstandkoming van een adviesdocument van het Europees Agentschap voor netwerk- en informatiebeveiliging (ENISA) dat eind 2011 is gepubliceerd. Europese harmonisatie beperkt de administratieve last voor aanbieders die in meerdere landen hun diensten aanbieden. Rechtspraak In 2011 hebben de Rechtbank Rotterdam en het CBb uitspraken gedaan over besluiten die door OPTA waren genomen in het kader van internetveiligheid. Boetes voor het plaatsen van een MSN-worm deels vernietigd In november 2008 heeft OPTA twee afzonderlijke boetes aan twee particulieren opgelegd. Met dit besluit had OPTA vastgesteld dat op randapparatuur van nietsvermoedende personen software is geplaatst waarmee MSN-messenger werd aangepast. Vervolgens werd er allerhande reclamesoftware op de 34
computer van die personen gedownload. De betreffende boetes betroffen respectievelijk € 16.000 en een boete van € 88.000 die OPTA in bezwaar heeft verlaagd tot € 66.000. Beide beboete particulieren zijn afzonderlijk in beroep gegaan. In maart 2011 laat de Rechtbank Rotterdam de boete van € 16.000 grotendeels in stand. De rechtbank is van oordeel dat OPTA voldoende zorgvuldig is geweest in haar onderzoek en dat OPTA terecht heeft aangetoond dat sprake was van een overtreding. Gelet op de psychische stoornis van de overtreder, heeft de rechtbank deze boete naar beneden bijgesteld tot € 14.000. Tegen deze uitspraak is de overtreder in hoger beroep gegaan. Daarnaast vernietigt de Rechtbank Rotterdam in april 2011 de boete van € 66.000 aan de andere particulier. Uit het door OPTA vergaarde bewijs kan niet worden afgeleid dat deze overtreder tot in detail op de hoogte was van de verrichtingen van zijn partner (aan wie de boete van € 16.000 was opgelegd). Op grond hiervan kan volgens de rechtbank niet worden vastgesteld dat deze persoon de wens had om software op randapparatuur van consumenten te plaatsen en kan hij derhalve niet als overtreder worden aangemerkt. Tegen deze uitspraak heeft OPTA hoger beroep ingesteld. Spamboete Backsound in stand De Rechtbank Rotterdam oordeelt in augustus 2011 dat OPTA terecht aan een onderneming een boete heeft opgelegd van in totaal € 22.500. De onderneming voert aan dat zij deze boete onmogelijk kan betalen vanwege haar slechte financiële situatie. De rechtbank bepaalt dat dit in deze zaak geen reden is om de hoogte van de spamboete te verlagen. OPTA heeft naar het oordeel van de rechtbank de boete terecht vastgesteld aan de hand van haar boetebeleidsregels. De rechtbank heeft hierbij overwogen dat bij het opleggen van een boete rekening kan worden gehouden met de vermogenspositie van een partij. Dit betekent echter nog niet dat bij een slechte vermogenspositie geen of een lage boete moet worden opgelegd. Daarmee zou immers het bestraffende effect van een boete geheel of gedeeltelijk verdwijnen. De onderneming heeft geen hoger beroep ingesteld tegen deze uitspraak; de boete is hiermee definitief. Hoogste rechter bevestigt spamboete voor ID2001 In december 2011 oordeelt het CBb dat OPTA terecht een boete van € 55.000 heeft opgelegd aan de eenmanszaak ID2001 wegens overtreding van het spamverbod. ID2001 heeft ongevraagde e-mailberichten verzonden door middel van het zogenaamde ‘wardriving’, waarbij de verzender voor het verzenden gebruik maakt van de (onbeveiligde) draadloze netwerken van nietsvermoedende derden. Het CBb is tot de conclusie gekomen dat de termijn, die destijds was opgenomen in artikel 15.10, vierde lid, van de Telecommunicatiewet, moet worden aangemerkt als een termijn van orde, wat betekent dat overschrijding van deze termijn er niet toe leidt dat OPTA haar bevoegdheid verliest om een boete op te leggen op het moment dat zij deze termijn met enkele dagen overschrijdt. Daarnaast bevestigt deze uitspraak dat OPTA pas gehouden is om een partij te wijzen op haar zwijgrecht, oftewel de cautie te stellen, indien er sprake is van een vermoeden dat er door een gesprekspartner een overtreding is begaan. Daarnaast is benadrukt dat gegevens die staan opgeslagen op een laptop, niet onder het 35
zwijgrecht vallen. Zodoende had ID2001 deze gegevens ook moeten overhandigen indien haar wel de cautie gesteld was.
Toezicht aanbieders gekwalificeerde certificaten
OPTA houdt toezicht op de uitgevers van persoonsgebonden gekwalificeerde certificaten (Trusted Third Parties) waarmee een rechtsgeldige elektronische handtekening kan worden gezet. Gekwalificeerde certificaten hebben in techniek veel overeenkomsten met bijvoorbeeld certificaten die worden uitgegeven voor de beveiliging van internetverkeer (SSL). Alleen voor de uitgifte van gekwalificeerde certificaten gelden wettelijke voorschriften waar OPTA op toeziet.
DigiNotar Eind augustus 2011 start OPTA een onderzoek naar DigiNotar nadat blijkt dat een hacker ingebroken had op haar systemen. Het onderzoek wijst uit dat de uitgifte van gekwalificeerde certificaten ook is geraakt door de inbraak, en dat DigiNotar niet volledig voldeed aan de gestelde eisen en voorschriften. Daarom besluit OPTA om de registratie van DigiNotar als uitgever van gekwalificeerde certificaten te beëindigen. Verscherpt toezicht Het ministerie van EL&I heeft naar aanleiding van de gebeurtenissen rondom DigiNotar ingestemd met uitbreiding van de activiteiten van OPTA, zodat het toezicht op de uitgevers van de gekwalificeerde certificaten – op basis van rapportages van externe auditors – kan worden geïntensiveerd. OPTA is onder andere begonnen met het ter plaatse controleren van certificaatdienstverleners, met name om na te gaan in hoeverre aanbevelingen en voorgestelde acties in de rapportages van de auditors ook in de praktijk worden opgevolgd.
36
4. Verkorte jaarrekening
Balans ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa: Huurdersbelang Inventaris Computerhardware en software
Vlottende activa Vorderingen op debiteuren Te innen boetes en lasten onder dwangsom Vordering ministerie van EL&I Overige vorderingen Liquide middelen
TOTAAL ACTIVA PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve Voorzieningen Voorziening bezwaar en beroep Voorziening beloningen betaalbaar op termijn Voorziening jubileumuitkeringen
Kortlopende schulden Te verrekenen met de markt Schulden aan leveranciers Schuld aan ministerie van EL&I Belastingen en premies sociale verzekeringen Af te dragen boetes en lasten onder dwangsom Overige schulden
TOTAAL PASSIVA
31 december 2011 x € 1.000
31 december 2010 x € 1.000
674 136 1.552 2.362
735 205 1.370 2.310
132 52.037 646 2.098 54.913
492 15.302 6 464 795 17.059
57.275
19.369
826 826
817 817
35 200 44 279
35 220 44 299
1.624 596 180 370 52.212 1.188 56.170
594 1.332 369 15.357 601 18.253
57.275
19.369
37
Resultatenrekening Realisatie
Begroting
Realisatie
2011 x € 1.000
2011 X € 1.000
2010 x € 1.000
BATEN Opbrengst marktcategorieën Overige baten
15.492 1.611
15.369 2.534
15.170 2.156
TOTAAL BATEN
17.103
17.903
17.326
9.272 1.193 10.465
10.235 998 11.233
9.092 917 10.009
1.313 3.167 1.161
1.912 3.559 1.250
1.889 3.574 1.160
16.106
17.954
16.632
997
-51
694
42
-
18
1.039
-51
712
LASTEN Personeelskosten Salarissen en sociale lasten Overige personeelslasten
Opdrachten aan derden Materiële kosten Afschrijvingen TOTAAL BEDRIJFSLASTEN
BEDRIJFSRESULTAAT Rentebaten RESULTAAT
Voorstel bestemming van het resultaat Het college heeft besloten het positieve resultaat over 2011 ad € 1.039.000 als volgt te verdelen: 1.
€ 9.000 wordt gedoteerd aan de algemene reserve; en
2.
€ 1.030.000 wordt toegevoegd aan de post ‘Te verrekenen met de markt’.
Dit besluit is reeds in de jaarrekening verwerkt.
38
Toelichting op de verkorte jaarrekening 2011
Waarderingsgrondslagen Algemeen De jaarrekening is opgesteld conform Titel 9 Boek 2 BW, voor zover deze op basis van het Informatiestatuut OPTA van toepassing is. Bij de balans per 31 december 2011 zijn als vergelijkende cijfers de bedragen uit de balans per 31 december 2010 opgenomen. Tevens zijn bij de resultatenrekening de begrotingsbedragen over 2011 en de realisatiecijfers van 2010 vermeld. De activa en de passiva zijn, tenzij anders vermeld, gewaardeerd tegen nominale waarde.
Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn op de balans opgenomen tegen de aanschaffingswaarde, onder aftrek van de verrichte afschrijvingen tot en met december 2011. Afschrijving geschiedt lineair op basis van de geschatte economische levensduur die varieert van 3 tot 10 jaar. De afschrijvingstermijnen zijn als volgt vastgelegd: Huurdersbelang (= onroerende zaken)
10 jaar
Inventaris (= inventaris en kantoormachines)
5 jaar
Computerhardware en -software
3-5 jaar
Vorderingen De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale bedragen, verminderd met de noodzakelijk geachte voorziening voor mogelijke oninbaarheid.
Voorzieningen De voorziening beloningen betaalbaar op termijn wordt gewaardeerd tegen de nominale waarde van de toekomstige verplichtingen, waarbij rekening wordt gehouden met verwachte toekomstige loonstijgingen.
39
De voorziening jubileumuitkeringen wordt gewaardeerd tegen de contante waarde van de toekomstige vergoedingen in het kader van jubileum, waarbij rekening wordt gehouden met het verwachte toekomstige verloop van werknemers en verwachte toekomstige loonstijgingen. Hierbij wordt de contante waarde berekend met een disconteringsvoet die is bepaald op basis van de marktrente van hoogwaardige ondernemingsobligaties. De voorziening bezwaar en beroep wordt gewaardeerd tegen de nominale waarde van bestreden facturen voor jaarlijks toezicht, registratie en toekennen dan wel reserveren. OPTA heeft voor haar werknemers een pensioenregeling getroffen die kwalificeert als een toegezegdpensioenregeling, waarbij de toegezegde pensioenuitkeringen gebaseerd zijn op middelloon. Deze pensioenregeling is ondergebracht bij het ABP en wordt in de jaarrekening verwerkt als toegezegdebijdrageregeling. Dit betekent dat de over het boekjaar verschuldigde premies als kosten worden verantwoord.
Grondslagen voor de bepaling van het resultaat De opbrengsten en kosten worden verantwoord conform het baten- en lastenstelsel. Aan de marktpartijen worden de integrale kosten in de tariefstelling doorberekend, met uitzondering van de kosten van bezwaar en beroep, de kosten van uitvoeringstoetsen en de bijzondere lasten.
Grondslagen van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode. Het eerste deel beschrijft de netto kasstroom uit operationele activiteiten. Dit begint met het resultaat zoals vermeld in de resultatenrekening en corrigeert dit bedrag op een aantal punten. Het tweede deel beschrijft de netto kasstroom uit investeringsactiviteiten.
Opbrengsten en kosten marktcategorieën De basis voor het in rekening brengen van tarieven aan marktpartijen is te vinden in de Telecommunicatiewet, het Besluit vergoedingen Telecommunicatiewet, de Postwet en het Besluit vergoedingen Postwet alsmede de Wet Onafhankelijke post- en telecommunicatieautoriteit. De aan marktpartijen door te berekenen kostendekkende tarieven worden jaarlijks door de minister van EL&I goedgekeurd en gepubliceerd in de Staatscourant als “Regeling vergoedingen OPTA”. Uitgangspunt bij het vaststellen van de tarieven is het profijtbeginsel. De kosten van bezwaar en beroep
40
en de kosten van uitvoeringstoetsen worden door het Ministerie van EL&I gedragen op basis van nacalculatie.
Te verrekenen met de markt Deze post dient ter verwerking van het resultaat van de verschillende marktcategorieën ten behoeve van de verrekening in toekomstige tarieven. Van het resultaat over 2011 ad € 1.039.000 is € 9.000 gedoteerd aan de algemene reserve, waarna het restant ad € 1.030.000 is toegevoegd aan de post ‘Te verrekenen met de markt’. In onderstaande tabel is weergegeven hoe de post ‘Te verrekenen met de markt’ is verdeeld over de verschillende marktcategorieën (x € 1.000):
Elektronische Communicatie TTP - certificatiedienstverleners Nummers Post UD Post Niet-UD
31 december 2011 858 - 46 - 720 326 1.206 1.624
31 december 2010 -2 - 46 - 791 311 1.122 594
Salaris, pensioenbijdrage en sociale lasten De specificatie van salaris, pensioenbijdrage en sociale lasten luidt als volgt (x € 1.000):
Salaris Pensioenbijdrage Sociale lasten
2011 7.422 1.007 843 9.272
2010 7.380 982 730 9.092
Gemiddeld aantal werknemers Het gemiddeld aantal werknemers over 2011 is 134 (2010: 139).
41
Bezoldiging van bestuurders De specificatie van de kosten voor OPTA inzake de bezoldiging van het college over 2011 luidt als volgt (x € 1.000): Salaris
Vaste Toelage toelage representatiekosten
Pensioen- Sociale bijdrage lasten
Beloningen betaalbaar op termijn
Totaal
C.A. Fonteijn
92
29
4
17
4
-
146
M.W. de Jong
113
-
4
12
6
-
135
11
-
1
-
-
-
12
11
-
1
-
-
-
12
-
-
-
-
-
33
33
227
29
10
29
10
33
338
A.T. Ottow 1 sep - 31 dec A.P. Aris 1 jan - 31 aug L.Y. GonçalvesHo Kang You Totaal
De heer Chris A. Fonteijn is voorzitter van het college van OPTA en per 1 juli 2011 tevens benoemd tot bestuursvoorzitter van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa). Een groot deel van zijn taken is daarom gedelegeerd aan de heer Mark W. de Jong, plaatsvervangend collegevoorzitter, die per 1 juli fulltime de dagelijkse leiding van OPTA op zich heeft genomen.
Mevrouw Annet P. Aris heeft per 1 september 2011 definitief haar werkzaamheden voor OPTA als nonexecutive (parttime) lid beëindigd. Sinds de aankondiging van de voorgenomen overname van SBS door Sanoma en Talpa eind april was mevrouw Aris vanwege haar commissariaat bij Sanoma op eigen verzoek al niet meer actief voor OPTA. Sinds die tijd heeft mevrouw Aris op eigen verzoek geen salaris meer ontvangen van OPTA.
Per 1 september 2011 is mevrouw Annetje T. Ottow benoemd tot non-executive (parttime) lid van het college van OPTA. Mevrouw Ottow was sinds 2006 reeds geassocieerd lid. 1
De bezoldiging van vaste leden is geregeld in de Regeling rechtpositie vaste leden van OPTA. Voor een uitgebreidere toelichting op de samenstelling van het college zie pagina 65 en 66.
1
Stcrt. 2009, nr. 11535.
42
Over 2010 waren de kosten voor OPTA inzake de bezoldiging van het college als volgt gespecificeerd (x € 1.000): Salaris
Vaste Toelage toelage representatiekosten
Pensioenbijdrage
Sociale lasten
Beloningen betaalbaar op termijn
Totaal
C.A. Fonteijn
132
44
6
27
6
-
215
M.W. de Jong
34
-
2
-
-
-
36
A.P. Aris
34
-
2
-
-
-
36
-
-
-
-
-
- 88
- 88
200
44
10
27
6
- 88
199
L.Y. GonçalvesHo Kang You Totaal
WOPT Op grond van artikel 6 van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens
2
(WOPT) is een overzicht opgenomen van de werknemers die meer verdiend hebben dan het gemiddelde belastbare loon van de ministers. Er is een overschrijding van het normbedrag aanwezig bij de heer Chris A. Fonteijn, wiens rechtspositie door de Minister van EL&I is vastgesteld in de reeds eerder genoemde Regeling rechtpositie vaste leden van OPTA. De specificatie van de WOPT-bedragen over 2011 luidt als volgt (x € 1.000):
C.A. Fonteijn
Belastbaar loon
Pensioenafdrachten
Overige voorzieningen betaalbaar op termijn
192
43
-
Ontslag- Totaal vergoedingen
-
235
Het WOPT-bedrag 2011 is hoger dan het WOPT-bedrag 2010. Dit vindt zijn oorzaak voornamelijk in het feit dat in 2011 de uitbetaling van de gratificatie bij uitstekend functioneren (artikel 2, achtste lid, van de Regeling rechtspositie vaste leden van OPTA 2009) over de periode medio 2009 tot medio 2011 heeft plaatsgevonden.
Over 2010 waren de WOPT-bedragen als volgt gespecificeerd (x € 1.000):
C.A. Fonteijn
2
Belastbaar loon
Pensioenafdrachten
Overige voorzieningen betaalbaar op termijn
171
41
-
Ontslag- Totaal vergoedingen
-
212
Stb. 2006, 95.
43
Opbrengsten en kosten marktcategorieën en overige categorieën De opbrengsten van OPTA vloeien voort uit de wettelijke verplichting om marktpartijen vergoedingen in rekening te brengen voor jaarlijks toezicht, registratie/vergunning, toekennen van nummers, wijziging en spoedbehandeling. De vergoedingen zijn aan de marktpartijen in rekening gebracht op basis van de 3
‘Regeling vergoedingen OPTA 2011’. In 2011 heeft eenmaal een wijziging plaatsgevonden van de vergoedingsregeling.
4
Teneinde na te gaan of en in hoeverre de desbetreffende marktpartijen zich conform de wettelijke verplichtingen hebben gedragen, voert OPTA een handhavingsbeleid uit. Het jaarverslag biedt inzicht in de wijze waarop OPTA de toezichtactiviteiten vervult en dus omtrent de wijze waarop zekerheid wordt verkregen met betrekking tot de rechtmatigheid van de ontvangsten van de marktpartijen. De realisatie is opgenomen op basis van nacalculatie.
3 4
Stcrt. 2010, nr. 20895. Stcrt. 2011, nr. 20892.
44
De specificatie van baten en lasten naar marktcategorieën luidt als volgt (x € 1.000): Realisatie
Begroting
Realisatie
2011
2011
2010
12.235 139 2.273 350 495 15.492
11.993 69 2.500 346 461 15.369
10.864 35 2.021 799 1.451 15.170
1.523 84 4 1.611
2.501 33 2.534
1.938 218 2.156
TOTAAL BATEN
17.103
17.903
17.326
LASTEN Lasten marktcategorieën: Elektronische Communicatie TTP - certificatiedienstverleners Nummers Post UD Post niet-UD Subtotaal marktcategorieën
11.406 139 2.204 336 414 14.499
11.993 69 2.244 346 768 15.420
11.264 35 2.320 500 357 14.476
1.523 84 1.607
2.501 33 2.534
1.938 218 2.156
16.106
17.954
16.632
997
-51
694
BATEN Opbrengst marktcategorieën: Elektronische Communicatie TTP - certificatiedienstverleners inclusief bijdrage EL&I Nummers Post UD Post niet-UD Subtotaal marktcategorieën Overige baten: Bezwaar en beroep Uitvoeringstoetsen Overige baten Subtotaal overige baten
Overige lasten: Bezwaar en beroep Uitvoeringstoetsen Subtotaal overige lasten TOTAAL LASTEN BEDRIJFSRESULTAAT
45
5. Kengetallen
Handhaving Preventieve acties ingezet bij handhaving geschillen (gedoogplicht) Beantwoorde vragen per telefoon/mail
28
Preventieve actie ter voorkoming geschil per telefoon/e-mail
3
Mediation
1
Handhaving ten behoeve van consumentenbescherming en concurrentiebevordering Aantal boetebesluiten Percentage (deels) gegronde bezwaren en beroepen tegen boetebesluiten
27 26%
Aantal lasten onder dwangsom Percentage gegronde bezwaren en beroepen tegen lasten onder dwangsom
4 0%
Preventieve acties ingezet bij handhaving elektronische communicatie / consumentenbescherming Contact (brief / e-mail / (telefoon)gesprek) tarieftransparantie
7
Waarschuwingen en overige preventieve acties telemarketing (telefoon / e-mail)
85
Informatievordering telemarketing
5
Voorlichtingsacties over gebruik Bel-me-niet-register
47
Waarschuwingen op het gebied van internetveiligheid en telemarketingregels
67
Preventieve acties richting ISP’s en hostingproviders op het gebied van malware en botnets
26
Totaal preventieve acties
237
46
Bezwaar en beroep
Binnengekomen in 2011 Bezwaren
99
Beroepen
15
Hoger beroepen
34
Voorlopige voorzieningen
13
Stand per 31 december 2011 (werkvoorraad) Lopende bezwaren
34
Lopende beroepen
13
Lopende hoger beroepen
90
Lopende voorlopige voorzieningen
3
Afgehandeld in 2011 Bezwaren
57
Beroepen
18
Hoger beroepen
40
Voorlopige voorzieningen
14
Resultaat afgehandelde bezwaren Aantal Ingetrokken
Percentage 26
46
3
5
19
33
Niet ontvankelijk
3
5
Deels gegrond, deels ongegrond
4
7
Gegrond Ongegrond
47
Deels ongegrond, deels niet ontvankelijk
1
2
Niet in behandeling genomen
0
0
Gegrond op basis nieuwe info
1
2
Anders
0
0
Totaal
57
100
Kennelijk niet ontvankelijk
Resultaten afgehandelde beroepen Aantal
Percentage
Ingetrokken
2
11
Gegrond
5
28
Ongegrond
6
33
Niet ontvankelijk
3
16
Deels gegrond, deels ongegrond
1
6
Anders
1
6
Totaal
18
100
Resultaten afgehandelde hoger beroepen Aantal
Percentage
Ingetrokken
10
25
Gegrond
26
65
Ongegrond
1
2
Niet ontvankelijk
0
0
Anders
3
8
Totaal
40
100
Resultaten afgehandelde voorlopige voorzieningen Aantal
Percentage
Verzoek toegewezen
3
22
Verzoek afgewezen
2
14
Ingetrokken
7
50 48
Anders
2
14
Totaal
14
100
Geschillen Aantal geschillen Binnengekomen Onderhanden Afgehandeld in 2011
5 14 3
Afgehandelde geschillen per markt Kabel
1
Toegang van diensten
0
Post
0
Mobiel
0
Kabelverleggingen (gedogen)
2
Interoperabiliteit
0
Totaal
3
49
Marktanalyses (product marktanalyse en marktanalysebesluit)
Aantal marktanalyses (inclusief ontwerpbesluiten)
9
Percentage gegronde beroepen tegen marktanalyses
76%
In 2011 afgeronde marktanalyses Marktanalysebesluiten (ontwerp):
Ontwerpbesluit marktanalyse Vaste telefonie Ontwerpbesluit marktanalyse Wholesale breedbandtoegang en wholesale huurlijnen (WHBT) Ontwerpbesluit marktanalyse Ontbundelde toegang tot zakelijke glasvezelnetwerken (FttO) Aanvullend ontwerpbesluit op marktanalyse Vaste telefonie 2008 Aanvullend ontwerpbesluit op marktanalyse Vaste telefonie 2011 FTA/MTA ontwerpbesluit 3b
6
Marktanalysebesluiten (definitief)
Definitief oordeel Analyse Televisie Definitief besluit marktanalyse Ontbundelde toegang Afwijzing verzoeken om marktanalysebesluit Televisie (3 besluiten)
Totaal
5 11
Beroepen tegen marktanalyses Binnengekomen
5
Onderhanden
32
Afgehandeld
34
50
Nummers en registraties Registraties van marktpartijen Categorie Elektronische communicatie
Stand per
Stand per
01-01-2011
Nieuwe registraties
Beëindiging van registratie
31-12-2011
427
51
19
459
443
96
36
503
10
3
0
13
6
1
1
6
Aanbieder van een openbaar elektronisch communicatienetwerk Aanbieder van een openbare elektronische communicatiedienst Aanbieder van bijbehorende faciliteiten Aanbieder van gekwalificeerde certificaten
Aantal registraties (inclusief beëindiging)
207
Percentage registraties binnen vastgestelde termijn
100%
Niet in behandeling genomen mededelingen
11
Registratie van postaanbieders Categorie
Aanbieder van postvervoerdiensten
Stand per Stand per 01-01-2011
Nieuwe registraties
Beëindiging van registratie
31-12-2011
134
8
4
138
Aantal aanbieders per omzetcategorie 2008 Categorie 1: netto-omzet > € 20 miljoen
2009
2010
2011
30
23
25
29
Categorie 2: € 2 miljoen ≤ netto-omzet ≤ € 20 miljoen
121
144
100
106
Categorie 1: netto-omzet < € 2 miljoen
314
299
388
449
Totaal
465
466
513
584 51
Aantallen toegekende en ingetrokken nummers Toegekend
Ingetrokken
0800
1.560
3.722
0900
1.158
1.424
0906
534
1.033
0909
340
257
347.510
49.310
Overige nummers
3.637.134
694.048
Totaal
3.988.236
749.794
Bedrijfsnummers
Aantal nummerbeschikkingen Informatienummers
3.239
Bedrijfsnummers
1.747
Overige nummers
192
Naamswijzingen
343
Totaal
5.521
Aantal nummerbeschikkingen verdeling over soort beschikking Toekenning
2.888
Intrekkingsbeschikking
1.604
Intrekken aanvraag
140
Afwijzing
163
Naamswijziging
343
Buiten behandeling stelling
383
Totaal
5.521
Nummerlotingen en spoedaanvragen 52
Aantal lotingen
0
Aantal spoedaanvragen
74
Nummerschaarste van relevante reeksen Nummerreeks
% vrije nummers
0900 kort
54%
0800/0906/0909 kort
84%
0800/0900/0906/0909 lang
99,8%
Mobiele nummers
15%
Carrierselectie (viercijferig)
50%
Bedrijfsnummers
77%
18xy-abonneeinformatiediensten
59%
Preventieve acties ingezet bij handhaving nummers Preventieve acties op het gebied van nummeruitgifte en nummermisbruik
449
Preventieve acties op het gebied van registratie en omzetgerelateerde bijdrage van marktpartijen
255
53
Budget
Kosten per taakgebied Begroot 2011
Gerealiseerd 2011
(x € 1.000)
(x € 1.000)
Concurrentiebevordering op communicatiemarkten
3.721
2.307
Marktanalyses
3.239
4.601
Eindgebruikerbelangen op communicatiemarkten
3.057
2.969
Bezwaar en beroep
2.501
1.523
Nummeruitgifte
1.252
1.411
Beleidsinteractie
1.135
1.060
Voorlichting
926
743
Eindgebruikerbelangen nummers
731
535
Post niet-UD
695
322
Post UD
308
263
Monitoring
295
161
TTP
61
127
Uitvoeringstoetsen
33
84
17.954
16.106
Totaal
Verhouding directe/indirecte kosten De verhouding tussen directe en indirecte kosten bedraagt in 2011 71/29 (2010: 74/26). Oorzaak van de verslechterde verhouding is dat er veel werkzaamheden zijn verricht in het kader van de samenvoeging.
54
HRM
Ontslag Ontslagen
1 € 2.030,00
Netto totaalbedrag ontslaguitkeringen
Personeelsuitgaven 2010
2011
(x € 1.000)
(x € 1.000)
Totale salarissom (inclusief afdrachten, exclusief toelagen, exclusief college Gemiddelde loonsom Overige personeelsuitgaven
8.702
8.678
50
51
279
394
Omvang Datum
Formatie (fte)
Medewerkers Mannen
Vrouwen
Totaal
1 januari 2011
143
63
75
138
31 december 2011
143
64
65
129
Gemiddeld 2011
143
64
70
134
Leeftijdsopbouw per 31 december 2011 Leeftijdscategorie Tot 25 jaar
Aantal medewerkers 2
25 tot en met 34 jaar
32
35 tot en met 44 jaar
54
45 tot en met 54 jaar
25
55
55 jaar en ouder
16
Ziekteverzuim 2010 Ziekteverzuimpercentage Verzuimmeldingsfrequentie
2011 3,0%
3,4%
1,3
1
Voor een toelichting op het ziekteverzuim zie het onderdeel Over OPTA. Schaalopbouw medewerkers per 31 december 2011 Schaal
Aantal medewerkers
3 4
2
5
1
6
5
7
15
8
11
9
7
10
10
11
25
12
19
13
18
14
9
15
2
16
2
56
ConsuWijzer en OPTA ConsuWijzer-meldingen in 2011 uitgesplitst naar onderwerp Soort
Aantal
Telemarketing
13.384
Mobiele telefonie
4.086
Triple-/dual play
1.796
Vaste telefonie
1.626
Sms-diensten
1.360
Televisie
982
Post
867
Internet vast
653
Glasvezel
129
Totaal
24.883
Spamklacht In de periode van 1 januari 2011 tot en met 31 december 2011 heeft OPTA 27.371 klachten over ongevraagde elektronische berichten ontvangen via www.spamklacht.nl. In onderstaande tabel staat het aantal klachten per categorie.
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Totalen
Overig
195
152
E-mail
3.969
4.654
SMS
319
436
600
1.079
2.260
1.986
1.400
1.144
9.224
Fax
154
260
319
287
405
812
1.742
1.205
5.184
39
299
51
57
72
148
1.047
335
2.048
Telefonisch Totaal
4.676
189
131
9.911 16.477
5.801 11.070 18.031
208
307
432
9.369 21.580 22.630
12.314 24.833 27.251
350
1.964
24.337 112.927
27.371 131.347
57
6. Over OPTA
OPTA in bedrijf
OPTA is in 2011 voor 90 procent gefinancierd uit vergoedingen die marktpartijen betalen voor het toezicht. Het overige deel is afkomstig uit rijksmiddelen.
In 2011 is volop gestart met de voorbereidingen voor de totstandkoming van de Autoriteit Consument en Markt (ACM): de nieuwe autoriteit die per 1 januari 2013 voortkomt uit de samenvoeging van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), de Consumentenautoriteit (CA) en OPTA. Zo zijn diverse initiatieven gestart op het gebied van HRM, automatisering, inkoop, huisvesting en facilitaire dienstverlening. Hierdoor zijn de onderlinge contacten tussen medewerkers geïntensiveerd.
Bezuinigingstaak OPTA heeft, evenals in voorgaande jaren, in 2011 voldaan aan de rijksbrede taakstelling die in 2006 door het toenmalige kabinet is opgelegd. OPTA heeft in de afgelopen jaren € 2,4 miljoen en 25 fte bezuinigd ten opzichte van 2007. Door een combinatie van minder middelen en meer taken heeft OPTA ook in 2011 keuzes moeten maken ten aanzien van de intensiteit waarmee bepaalde taken worden uitgevoerd. Deze keuzes zijn tot stand gekomen in nauw overleg met het ministerie van EL&I. De totale kosten over 2011 bedragen € 16,1 miljoen ten opzichte van € 16,6 miljoen in 2010.
In 2011 maakt het kabinet de nieuwe taakstelling bekend voor de periode 2012-2015. OPTA dient een besparing te realiseren op de overheidsgefinancierde taken (bezwaar & beroep en uitvoeringstoetsen) van € 0,8 miljoen.
Personeel en organisatie OPTA kent in 2011 een beperkte instroom van nieuwe medewerkers. Gedurende het jaar zijn negen nieuwe medewerkers in dienst gekomen en negentien medewerkers uit dienst getreden. Met het oog op de samenvoeging is OPTA met de NMa en de CA een detacheringprogramma gestart. Hierdoor zijn de onderlinge contacten geïntensiveerd en kunnen medewerkers zich verder ontwikkelen. Medewerkers hebben de mogelijkheid om op detacheringbasis te werken bij een van de drie organisaties. Ook zijn er afspraken gemaakt om elkaar in piek- of vakantieperiodes bij te staan. Daarnaast is gestart met een inventarisatie van ‘best practices’ van de drie toezichthouders. Zo is op het gebied van automatisering besloten dat de opzet en architectuur van het OPTA-netwerk model zal staan voor die van de ACM. 58
OPTA heeft in 2011 van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties goedkeuring gekregen voor een begrotingsformatie-uitbreiding van 8,7 fte vanwege de uitvoering van toezichtstaken die voortvloeien uit de implementatie van het gewijzigd Europees regelgevend kader voor elektronische communicatie (Nieuw Europees Reguleringskader).
OPTA besteedt blijvend aandacht aan de ontwikkeling van medewerkers. Zo krijgen medewerkers de ruimte om zichzelf te ontplooien en waar mogelijk kansen om door te groeien. In eerste instantie biedt OPTA bij vacatures zo veel mogelijk ruimte aan interne kandidaten. In 2011 zijn er zes medewerkers intern doorgestroomd naar een andere functie. Ook kunnen zij trainingen en opleidingen volgen die gericht zijn op een specifiek vakgebied of persoonlijke vaardigheden. De ACM-academie speelt hierbij in toenemende mate een belangrijke rol. Deze is in 2011 ontstaan in voorbereiding op de samenvoeging van de NMa, de CA en OPTA.
Integriteit Voor OPTA is het van groot belang de integriteit van haar handelen te blijven verzekeren. Medewerkers hebben tenslotte de beschikking over vertrouwelijke (bedrijfs)documenten en -data. Van hen wordt van meet af aan verwacht dat zij hier integer mee omgaan, bijvoorbeeld in contacten met marktpartijen.
Nieuwe medewerkers leggen ten overstaan van de collegevoorzitter de eed of belofte af. Ook wordt er altijd een Verklaring Omtrent Gedrag gevraagd. Sollicitanten ontvangen reeds bij de uitnodiging voor het eerste gesprek de verkorte gedragscode, zodat eventuele problemen ten aanzien van belangenverstrengeling vroegtijdig kunnen worden onderkend. Vervolgens staat iedere leidinggevende minimaal eenmaal per jaar met elk van zijn medewerkers in een bespreking stil bij het onderwerp integriteit. Ook nevenwerkzaamheden worden beoordeeld en geregistreerd. De integriteitsadviseurs binnen OPTA geven medewerkers en leidinggevenden advies, onder meer over de toepassing van de OPTA gedragscode in concrete situaties. In 2011 hebben zich geen integriteitsincidenten voorgedaan.
Duurzaamheid OPTA continueert in 2011 het ingezette beleid op het gebied van vermindering van het stroomgebruik, het gebruik van groene energie en het terugdringen van papiergebruik en opslagruimte. Met terugwerkende kracht tot 1 januari 2010 doet OPTA mee aan de CO2-compensatie van gemaakte vliegreizen. De gevlogen kilometers worden gecompenseerd in een fonds dat investeert in duurzame projecten. Om het energieverbruik nog meer terug te dringen en om ook medewerkers hiervan bewust te maken heeft OPTA deelgenomen aan ‘De nacht voor de nacht’ door het kantoorgebouw in volledige duisternis te hullen. De inkoop van goederen en diensten voldoet aan de gestelde ambitie van 90 procent duurzaam.
59
Ziekteverzuim OPTA’s ziekteverzuim bedraagt in 2011 3,4 procent. De doelstelling om het verzuimpercentage op een gelijk niveau van 2010 te handhaven, te weten 3 procent, is hiermee niet gehaald. De oorzaak is een stijging van het niet-beïnvloedbaar langdurig ziekteverzuim. In 2011 is de verzuimfrequentie uitgekomen op 1,0. Dit is een daling ten opzichte van de verzuimfrequentie van 1,3 in 2010. Hiermee is het streefcijfer gerealiseerd. OPTA heeft blijvend aandacht voor het terugdringen van het ziekteverzuim en de verzuimfrequentie. De leidinggevenden hebben een training gevolgd voor het voeren van verzuimgesprekken. Daarnaast zijn medewerkers opnieuw en op verschillende manieren bewust gemaakt van het belang van gezondheid en verzuimpreventie en -beperking. De Ondernemingsraad In 2011 bestaat de Ondernemingsraad (OR) van OPTA uit zeven medewerkers. Het jaar 2011 staat voor de OR in het teken van de voorbereiding van de samenvoeging van OPTA met de NMa en de CA. Voor optimale informatiedeling en besluitvorming hebben de drie medezeggenschapsorganen van deze organisaties zich verenigd in een Platform. Dit Platform streeft ernaar om unaniem te adviseren over de gezamenlijke onderwerpen. Het Platform laat zich gedurende de verschillende stadia van de voorbereiding van de samenvoeging formeel en informeel informeren. Het Platform brengt in 2011 zeven keer een advies uit.
Daarnaast adviseert de OR het college in dossiers die alleen betrekking hebben op OPTA. Het gaat daarbij om dossiers op het gebied van arbeidsomstandigheden, huisvesting en de evaluatie van de reorganisatie van de afdeling Consument, Nummers en Bestuur en de afdeling Bedrijfsvoering in 2010. Ten behoeve van zijn advisering raadpleegt de OR zijn achterban in 2011 drie keer: twee keer in het kader van de samenvoeging en eenmaal in het kader van de evaluatie van de reorganisatie in 2009.
De OR is tevens nauw betrokken geweest bij de taakstellingdossiers en de voorbereiding van de voorgenomen invoering van het Functiegebouw Rijk voor OPTA in 2012.
Werving en selectie OPTA rondt in 2011 de verbeteringen aan de website www.werkenbijopta.nl af. Hierdoor zijn delen van het werving- en selectieproces geautomatiseerd en geoptimaliseerd.
In 2011 onderneemt OPTA meerdere wervingsactiviteiten. Een aantal medewerkers heeft gastcolleges op universiteiten in binnen- en buitenland gegeven. Ook heeft OPTA intern presentaties voor studenten verzorgd. Samen met de NMa en de CA heeft OPTA een Masterclass georganiseerd voor studenten die een juridische, economische of (technisch) bestuurskundige opleiding volgen.
60
Informatiebeveiliging In de risicomatrix 2011 van OPTA is een overzicht opgenomen van maatregelen die op het gebied van informatiebeveiliging zijn getroffen om mogelijke risico’s tot een aanvaardbaar niveau terug te dringen. In de loop van 2011 zijn ook de processen van het Team Internetveiligheid van OPTA toegevoegd aan de controlecyclus. Met het oog op de veel frequentere contacten tussen medewerkers van de drie samen te voegen organisaties krijgen NMa- en CA-medewerkers in 2011 toegang tot de OPTA-etages (en vice versa). Uit het oogpunt van informatiebeveiliging hebben de betreffende medewerkers allereerst een specifieke verklaring moeten ondertekenen. OPTA’s naleving van het Voorschrift Informatiebeveiliging Rijksdienst (VIR) wordt gedurende het hele jaar getoetst door een externe auditor. Uit de beoordeling van de opzet, het bestaan en de werking van de maatregelen om de risico’s terug te dringen, is gebleken dat de risico’s in 2011 in voldoende mate zijn afgedekt. Op 5 maart 2012 heeft BDO Audit & Assurance B.V. aan OPTA de verklaring afgegeven dat OPTA voldoet aan het VIR.
Samenwerking en advisering
OPTA heeft een aantal nationale en internationale samenwerkingspartners, zoals Stichting Infofilter, het Commissariaat voor de Media, het Agentschap Telecom (AT), het Korps landelijke politiediensten (KLPD), de CA, de NMa, het College bescherming persoonsgegevens, het ministerie van EL&I, het Nationaal Cyber Security Centrum (NCSC) en het London Action Plan. OPTA zoekt regelmatig en intensief afstemming met deze organisaties en adviseert of wordt geadviseerd waar nodig. Met een aantal toezichthouders heeft OPTA een samenwerkingsprotocol afgesloten. Daarin is geregeld welke toezichthouder actie onderneemt in het geval bevoegdheden samenlopen. Op die manier wordt dubbeling in optreden voorkomen en worden administratieve lasten voor het bedrijfsleven beperkt. OPTA lid van samenwerkingsverband Europese postmarkt In 2010 is OPTA lid geworden van de Europese organisatie van onafhankelijke posttoezichthouders European Regulators Group for Postal services (ERGP). De ERGP is in augustus 2010 opgericht door de Europese Commissie en adviseert en ondersteunt de Commissie bij zaken op het gebied van de Europese postmarkt en de toepassing van de Europese postregelgeving.
61
In november 2011 vindt de tweede plenaire bijeenkomst van de ERGP plaats. Tijdens die bijeenkomst zijn onder meer nieuwe (plaatsvervangende) voorzitters gekozen voor de komende periode en zijn verschillende rapportages van de expertgroepen van de ERGP voor publicatie dan wel ter kennisneming aangenomen. Twee van die rapporten, over de toerekening van gemeenschappelijke kosten aan de universele postdienstverlening en over de wijze waarop eventuele netto kosten van de UPD bepaald kunnen worden, zijn voor publieke consultatie op de website van de ERGP gepubliceerd. Ook het tijdens de bijeenkomst aangenomen werkprogramma voor 2012 is voor consultatie op de website van de ERGP geplaatst.
Voorzitter BEREC in 2011
OPTA vertegenwoordigt Nederland in de Body of European Regulators for Electronic Communications (BEREC), het platform van Europese toezichthouders voor elektronische communicatie. In 2011 vervult OPTA-voorzitter Chris Fonteijn het voorzitterschap van BEREC. Het is een cruciaal jaar voor BEREC, zowel vanuit organisatorisch als vanuit inhoudelijk perspectief. BEREC kan gevraagd en ongevraagd advies geven aan de EU-instellingen (Europees Parlement, Europese Commissie en Europese Raad). In een aantal gevallen moet BEREC zelfs adviseren. Bijvoorbeeld als het gaat om aanbevelingen van de Europese Commissie of als het gaat om marktanalysebesluiten van nationale regelgevende instanties (NRI’s) waarover de Europese Commissie ernstige twijfels heeft uitgesproken. Bij haar adviezen leunt BEREC op de expertise die alle nationale toezichthouders meebrengen. In mei 2011 wordt het nieuwe Europees regelgevende kader van kracht en vervult BEREC een formele rol. BEREC wordt ondersteund door een bureau (BEREC Office) in Riga, Letland. In september 2011 is BEREC Office dusdanig functioneel, dat het door de Europese Commissie autonoom wordt verklaard. In 2011 pakt BEREC verschillende onderwerpen op. Zo zijn belangrijke stappen gezet voor de herziening van de Roaming Verordening. Ook zijn de bevoegdheden op het gebied van netneutraliteit nader onder de loep genomen en heeft BEREC onderzocht wat er nodig is om het gebruik van breedband te bevorderen. Daarnaast consulteert en stelt BEREC een strategiedocument op waarin zij haar strategie presenteert voor de komende drie tot vijf jaar. Doelen BEREC heeft als doel om bij te dragen aan gelijke toepassing van regulering in de lidstaten en daarmee aan de interne markt in de Europese Unie als het gaat om elektronische communicatie. BEREC stelt
62
daartoe gemeenschappelijke standpunten vast en adviseert de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese Raad over harmonisering van regelgeving en ‘best practices’. Organisatie Het besluitvormend orgaan in BEREC bestaat uit de 27 hoofden van de toezichthouders voor elektronische communicatie van de EU-lidstaten. De Europese Commissie, de toezichthouders uit toetredende lidstaten (IJsland, Kroatië, Voormalige Joegoslavische Republiek Macedonië, Turkije en sinds kort Montenegro) en de toezichthouders uit de zogeheten EFTA-landen (Zwitserland, Noorwegen en Liechtenstein) zijn waarnemer. Eens per kwartaal is er een plenaire vergadering. De vergaderingen vinden verspreid over Europa plaats. In 2011 worden deze gehouden in Riga, Porto, Barcelona en Boekarest. Na iedere vergadering is er een informatiebijeenkomst voor marktpartijen, pers en andere belangstellenden in Brussel. De voorzitter van de Board of Regulators is een jaarlijks wisselende nevenfunctie die in 2011 door OPTAvoorzitter Chris Fonteijn is vervuld. In 2012 wordt deze functie vervuld door de voorzitter van de Oostenrijkse toezichthouder (RTR), Georg Serentschy. BEREC Office autonoom in 2011 BEREC Office staat onder leiding van een administratief directeur, Ando Rehemaa, en wordt aangestuurd door het comité van beheer (Management Committee (MC)), bestaande uit de hoofden van de toezichthouders uit de 27 lidstaten en de Europese Commissie. Chris Fonteijn is in 2011 tevens voorzitter van dit comité van beheer. In september 2011 wordt BEREC Office autonoom. Op 14 oktober 2011 opent Neelie Kroes het kantoor in Riga. Deze plechtigheid wordt bijgewoond door diverse hoogwaardigheidsbekleders en is breed uitgemeten in de Letse pers; BEREC Office is namelijk het eerste EU-agentschap dat gevestigd is in Letland. Representaties BEREC bestaat sinds 2010 en is een relatief nieuw orgaan. Om die reden is er veel gedaan om de naamsbekendheid van BEREC te vergroten. Tijdens zijn voorzitterschap geeft Chris Fonteijn veel speeches op Europese congressen en spreekt hij diverse marktpartijen. In totaal is hij in 2011 ingegaan op ruim veertig representatieverzoeken. Daarnaast heeft zijn voorzitterschap aandacht gekregen in de nationale en internationale pers (onder andere New York Times, Herald Tribune, Telecom Finance en MLex Magazine). Internationale samenwerking buiten Europa Buiten de Europese Unie werkt BEREC samen met verschillende organisaties, waaronder Regulatel, het samenwerkingsverband van twintig Latijns-Amerikaanse telecomtoezichthouders en het Eastern Partnership, een nog officieel op te richten samenwerkingsverband tussen diverse Oost-Europese landen die niet vertegenwoordigd zijn in de EU, zoals de Oekraïne, Georgië en Wit-Rusland. In november 2011
63
zit Chris Fonteijn samen met zijn Spaanse collega een topontmoeting tussen deze drie organisaties in Barcelona voor. Ook onderhoudt BEREC nauwe contacten met de Federal Communications Commision (FCC) in de VS. Begin november brengt een delegatie van BEREC en de Europese Commissie een bezoek aan Washington en wordt er een Memorandum of Understanding getekend. Hierin spreken de FCC en BEREC af om samen thema’s te bespreken die voor beide organisaties van belang zijn, zoals netneutraliteit. Onderwerpen 2011 De belangrijkste onderwerpen op de agenda van BEREC in 2011 zijn: Netneutraliteit In 2010 heeft BEREC een eerste inventarisatie gedaan naar mogelijke problemen op het gebied van netneutraliteit. BEREC concludeert dat op dat moment zich weinig problemen voordeden op dit gebied. In 2011 werkt BEREC verder aan dit onderwerp. Zo bekijkt zij de vernieuwde bevoegdheden op het gebied van transparantie en minimum kwaliteitseisen nader. Voor de nadere invulling van de transparantieverplichting stelt BEREC richtsnoeren op voor de lidstaten. Bij het consulteren van deze richtsnoeren reageert een zeer groot aantal belangstellenden.
Tevens vraagt de Europese Commissie BEREC om nadere informatie te verzamelen over netneutraliteit in de praktijk. Op basis van de door BEREC aan te leveren informatie zal de Europese Commissie in 2012 beslissen of het nodig is nadere maatregelen te nemen. Daarnaast maakt BEREC een start met een onderzoek naar de vraag of er bij netneutraliteit sprake is van (potentieel) machtsmisbruik door partijen met een aanmerkelijke marktmacht. Ten slotte organiseert BEREC samen met de OESO een workshop voor de internetgemeenschap. Deze workshop krijgt in 2012 een vervolg.
Internationale roaming Roaming binnen de Europese Unie is gereguleerd. De tarieven die consumenten betalen voor bellen en gebeld worden binnen de Europese Unie zijn aan maxima gebonden. In 2012 loopt de huidige Roaming Verordening af. Voor de herziening van de huidige verordening heeft BEREC in 2010 een rapport aan de Europese Commissie gepresenteerd, waarin een groot aantal alternatieven voor de huidige regulering op basis van prijsplafonds nader is onderzocht. In 2011 presenteert de Europese Commissie op basis van dit rapport een vernieuwde ontwerpverordening. De Europese Commissie tracht vervolgens een meer structurele vorm van regulering te vinden die prikkels geeft aan aanbieders om zelf hun tarieven te verlagen door de concurrentie die ze ervaren. BEREC geeft hierop commentaar. Tevens adviseert BEREC op basis van haar expertise het Europees Parlement en de Europese Raad: BEREC is sceptisch over de verwachting dat de structurele maatregelen leiden tot het gewenste effect en is van oordeel dat
64
de prijsplafonds voldoende laag moeten zijn om te voorkomen dat consumenten in Europa weer te veel gaan betalen voor roaming.
Uitrol van breedbandnetwerken BEREC houdt zich ook bezig met het stimuleren van de uitrol van breedbandnetwerken, zodat meer Europese burgers toegang tot breedband krijgen. Hierbij ontbreken er twee belangrijke elementen in de kennisopbouw. Allereerst blijkt dat er nog nauwelijks inzicht is in de vraagzijde: wat zorgt ervoor dat een consument besluit over te stappen naar breedband? Ten tweede is er een groot scala aan beleidsmatige prikkels om breedband te bevorderen, maar is er nauwelijks iets bekend over de doelmatigheid hiervan en de samenhang tussen de verschillende maatregelen. Om in het laatste meer inzicht te krijgen, is de Florence School of Regulation gevraagd dit nader te onderzoeken. Op basis van dit onderzoek legt BEREC eind 2011 een rapport voor ter consultatie.
Artikel 7-procedures Nationale toezichthouders dienen marktanalysebesluiten eerst voor te leggen aan de Europese Commissie voordat ze een definitief besluit kunnen nemen. In mei 2011 worden de vernieuwde richtlijnen van kracht. Volgens dit kader heeft de Europese Commissie de bevoegdheid ernstige twijfels uit te spreken over nationaal voorgenomen reguleringsverplichtingen en vervolgens een tweedefaseonderzoek te starten. BEREC geeft in dat geval haar advies over de ernstige twijfels van de Commissie. Indien een tweedefaseonderzoek wordt gestart, stelt BEREC zo snel mogelijk een werkgroep van experts uit verschillende lidstaten samen die binnen zeer korte tijd een besluit nemen en daarover adviseren. In november 2011 uit de Commissie haar ernstige twijfels over twee marktanalysebesluiten van de Poolse toezichthouder. Het betreft de markten voor mobiele afgiftetarieven. In december 2011 geeft BEREC voor het eerst advies over deze zaken. Hierbij geeft zij aan de ernstige twijfels van de Commissie te delen.
Zakelijke communicatiediensten Marktpartijen die diensten aanbieden op de zakelijke markt willen één aanbieding kunnen doen aan bedrijven die gevestigd zijn in meerdere landen. Deze partijen hebben echter aangegeven onnodige administratieve lasten te ervaren, omdat nationale regelgevende instanties verschillend reguleren. BEREC brengt in 2011 in kaart om welke barrières het gaat en doet aanbevelingen over hoe hiermee om te gaan.
Grensoverschrijdende kwesties Artikel 28 van de Universeledienstenrichtlijn bepaalt dat consumenten in een lidstaat toegang moeten hebben tot alle telefoonnummers binnen de EU, enkele uitzonderingen daargelaten. Ook stellen de regels dat de nationale toezichthouders bij fraude of misbruik van telefoonnummers de toegang tot die nummers 65
kunnen blokkeren. Na een onderzoek naar fraude en misbruik in 2010, werkt BEREC in 2011 verder aan de samenwerking en procedures tussen nationale toezichthouders bij grensoverschrijdende kwesties. In 2012 wordt het rapport over de toegang tot nummers afgerond.
Het college van OPTA
Het college van OPTA bestaat uit drie onafhankelijke deskundigen die worden benoemd door de Minister van EL&I. Het college is eindverantwoordelijk voor alle besluiten die OPTA neemt. Het voltallige college is in augustus 2009 herbenoemd voor een periode van vier jaar. Collegevoorzitter Chris Fonteijn vertegenwoordigt de rechtspersoon OPTA. De dagelijkse leiding van OPTA ligt sinds 1 juli 2011 in handen van plaatsvervangend collegevoorzitter Mark de Jong.
Mr. Chris A. Fonteijn, voorzitter van het college van OPTA Chris Fonteijn studeerde rechten in Leiden en werd vervolgens opgeleid bij de Militaire Inlichtingendienst. Van 1980 tot aan zijn aantreden als voorzitter bij het college van OPTA op 1 september 2005, was hij werkzaam als advocaat bij NautaDutilh. Hij werd in 1988 partner. Fonteijn specialiseerde zich in ondernemings- en energierecht, vervulde door de jaren heen diverse functies en werkte een aantal jaren voor NautaDutilh in het Midden Oosten. De laatste jaren gaf hij leiding aan de Energy & Utilities Group.
Met ingang van 1 juli 2011 is Chris Fonteijn tevens benoemd tot voorzitter van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) en beoogd voorzitter van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). In 2011 is hij bovendien voorzitter van BEREC, het platform van Europese toezichthouders voor elektronische communicatie.
Prof. dr. Mark W. de Jong, plaatsvervangend voorzitter van het college van OPTA Mark de Jong is sinds 1 februari 2006 non-executief lid en plaatsvervangend voorzitter van het college van OPTA. Hij is sinds 1990 tevens bijzonder hoogleraar ‘Management van diensteninnovatie’ aan de Universiteit van Amsterdam. Tussen 1993 en 2005 was hij werkzaam bij KPN, laatstelijk als lid van de Raad van Bestuur bij KPN Mobile. Daarvoor gaf hij onder meer leiding aan de afdeling corporate strategy & regulatory affairs. Ook was hij algemeen directeur van Technologisch TopInstituut Novay in Enschede. Hij werkte voor de OESO in Parijs en bij TNO in Delft en is gepromoveerd in de economie. Vanaf 1 juli 2011 heeft hij de dagelijkse leiding binnen OPTA. 66
Prof. mr. Annetje T. Ottow, non-executief collegelid OPTA Met ingang van 1 september 2011 is Annetje Ottow benoemd tot lid van het college van OPTA. Sinds 1 april 2006 was zij reeds geassocieerd lid van het college van OPTA. Annetje Ottow studeerde rechten in Leiden en deed vervolgens een postacademische studie aan het Queen Mary College, University of London. Zij promoveerde in 2006 aan de Universiteit van Amsterdam. Sinds augustus 2007 is zij hoogleraar economisch publiekrecht aan de Universiteit Utrecht. Ottow was ruim vier jaar onderzoeker bij het Instituut voor Informatierecht, Universiteit van Amsterdam. Tussen 1990 en 2006 was zij werkzaam in de advocatuur, vanaf 1998 als partner van de sectie Marktordening & Mededinging van het kantoor Houthoff Buruma en later als advocaat-adviseur. Voormalig collegelid mevrouw ir. Annet P. Aris heeft haar werkzaamheden voor OPTA per 1 september 2011 definitief beëindigd. Sinds de aankondiging van de overname van SBS door Sanoma en Talpa eind april 2011 is Annet Aris niet meer actief voor OPTA vanwege haar commissariaat bij Sanoma Group.
67
7. Samenvoeging toezichthouders
De jaren 2011 en 2012 staan in het teken van de bouw van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Deze nieuwe toezichthouder ontstaat per 1 januari 2013 door samenvoeging van de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), de Consumentenautoriteit (CA) en de Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit (OPTA). ACM wil een slagvaardige toezichthouder zijn, die staat voor het laten werken van markten in het belang van de consument. Haar uitgangspunten zijn onder meer: -
Meer zijn dan de som der delen
-
Probleemoplossend en flexibel werken
-
De dialoog aangaan
-
Effectiever toezicht houden, met minder kosten
De besluitvorming over interne onderwerpen ten aanzien van de vormgeving van de ACM-organisatie ligt in handen van een stuurgroep. Deze bestaat uit Chris Fonteijn (bestuursvoorzitter NMa, collegevoorzitter OPTA en beoogd bestuursvoorzitter ACM), Henk Don (bestuurslid NMa), Bernadette van Buchem (directeur CA) en Mark de Jong (plaatsvervangend collegevoorzitter OPTA). In december 2011 heeft de stuurgroep het eerste concept van een deel van het voorgenomen organisatiebesluit voor de ACM aangeboden aan het ministerie van EL&I. In dit besluit is onder meer het organisatieontwerp opgenomen.
Zie ook: Kamerbrief: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2011/03/28/kamerbriefsamenvoeging-nma-opta-en-consumentenautoriteit.html Speech Chris Fonteijn: http://www.nma.nl/documenten_en_publicaties/opinie/Lezingen_en_speeches/speech_chris_fonteijn_kan sen_keuzes_en_de_consument_13_december_2011.aspx
68
Meer dan de som van de delen ACM is een onafhankelijke autoriteit die kansen en keuzes voor bedrijven en consumenten bevordert. Als de ACM slagvaardig en consistent optreedt, nemen de keuzemogelijkheden en het vertrouwen van de consument toe, zijn er meer kansen voor ondernemerschap en innovatie en worden producten en diensten in een goede prijs/kwaliteitverhouding aangeboden.
De werkzaamheden van de ACM zijn gestoeld op drie pijlers: 1)
het algemene mededingingstoezicht;
2)
de regulering van markten voor energie, telecommunicatie, vervoer en post; en
3)
het toezicht op consumentenrechten in de niet-financiële markten en het verschaffen van
informatie aan consumenten over rechten en plichten.
De ACM moet meer worden dan de som van de drie huidige organisaties. De combinatie van de werkzaamheden biedt meerwaarde, zowel inhoudelijk, procesmatig als financieel. De organisatie maakt beter gebruik van beschikbare kennis en kunde. Ze kan flexibel en integraal inspelen op markt- en consumentenproblemen.
Probleemoplossend en flexibel Probleemoplossend denken is de kern van het werk van de ACM. De analyse van het probleem en het ontwikkelen van gerichte maatregelen zijn het startpunt. De wettelijke mogelijkheden zijn een middel, steeds vaker aangevuld door inzichten uit de sociologie en de psychologie. Door de ACM gesignaleerde problemen worden aangepakt op een manier die het meest bijdraagt aan een effectieve oplossing en preventie van problemen. Het toezicht van de ACM zal gebaseerd zijn op vertrouwen in de marktpartijen. Dit betekent dat de ACM zich vooral richt op die markten waar de risico’s op schadelijke gedragingen door marktpartijen het grootst zijn.
Probleemoplossend werken vraagt een creatieve en flexibele inzet van de instrumenten en de mensen en middelen die de ACM ter beschikking staan. Medewerkers worden daar ingezet waar zij de meeste toegevoegde waarde hebben voor het realiseren van de ACM-brede prioriteiten. Daarom zal binnen de ACM veel worden gewerkt met multidisciplinaire teams van medewerkers uit verschillende directies die elkaar aanvullen qua kennis en competenties. Deze werkwijze vereist dat medewerkers elkaar en elkaars werkzaamheden kennen. Daarom streeft de ACM naar een cultuur die professioneel en open is. Op die manier overstijgt ACM de som der delen.
69
In dialoog De ACM wil middenin de maatschappij staan om goed in te kunnen spelen op relevante maatschappelijke discussies en ontwikkelingen. Denk daarbij aan consumentenpanels, rondetafelbijeenkomsten met het bedrijfsleven en intensief gebruik van sociale media. Met hoogwaardige publicaties en actieve deelname aan het publieke debat over markt en toezicht ontwikkelt de ACM kennis, pikt zij signalen op en deelt zij inzichten en informatie met de politiek en de maatschappij.
Deze blik van buiten naar binnen helpt de ACM om keuzes te maken en prioriteiten te stellen bij het aanpakken en oplossen van markt- en consumentenproblemen. De stijl die de ACM daarbij hanteert, is te omschrijven als ‘tweehandigheid’. De dialoog is belangrijk om te leren welke methoden goed werken om bepaalde problemen op te lossen. Daarbij is de inzet van middelen als boetes en lasten onder dwangsom nooit uitgesloten, maar het is geen doel op zich voor de ACM.
Effectiever toezicht, minder kosten Het besluit van het kabinet om de NMa, CA en OPTA samen te voegen tot één autoriteit is onderdeel van het programma ‘compacte rijksdienst’. Daarin is een voorstel opgenomen voor het clusteren van de toezichthouders op de niet-financiële markten. Hoewel besparingen een belangrijk motief zijn, staat de effectiviteit van de nieuwe toezichthouder voorop. De samenvoeging biedt meer keuze in de wijze waarop markt- en consumentenproblemen tegemoet worden getreden. ACM heeft de mogelijkheid om oplossingen vanuit een overkoepelende blik op een efficiënte manier tot stand te brengen.
De besparingen worden ingezet om te voldoen aan de zogeheten taakstelling die aan alle onderdelen van de overheid is opgelegd. In de praktijk worden bij de samenvoeging dubbele functies voorkomen en werkprocessen gestroomlijnd. Denk ook aan minder huisvestingskosten of het combineren van de salarisverwerking. De mogelijke besparingen van de samenvoeging bedragen in totaal circa € 3,3 miljoen. De taakstelling voor de ACM in de periode 2012-2015 bedraagt € 7,4 miljoen. In 2012 wordt al een bedrag van € 1,4 miljoen. door de afzonderlijke organisaties ingevuld (NMa € 1,1 miljoen, OPTA € 144.000 en CA € 134.000). De taakstelling voor de ACM voor 2013-2015 bedraagt daarmee nog € 6 miljoen. Met inachtneming van de mogelijke besparingen door de samenvoeging van € 3,3 miljoen resteert circa € 2,7 miljoen. De invulling van deze € 2,7 miljoen, die deels door de stroomlijning en vereenvoudiging van wetgeving zal worden ingevuld, wordt nog verder uitgewerkt.
70
Zie ook: Compacte rijksdienst: http://www.rijksoverheid.nl/documenten-enpublicaties/jaarplannen/2011/02/14/uitvoeringsprogramma-compacte-rijksdienst.html
Organisatieontwerp De ACM wordt een zogeheten ‘klein zelfstandig bestuursorgaan (ZBO)’. . Een klein ZBO heeft geen rechtspersoonlijkheid. Het personeel is formeel in rijksdienst bij het ministerie, maar de leiding is in handen van de Raad van Bestuur van de ACM. Het ministerie van EL&I stelt alleen budget en formatieplaatsen ter beschikking aan de ACM. De ACM heeft straks vijf inhoudelijke directies die gezamenlijk het toezicht vormgeven. Daarnaast is er een directie Bedrijfsvoering, een Economisch Bureau en een kleine, ondersteunende staf voor bestuursaangelegenheden en communicatie.
Directie Consumenten De Directie Consumenten bevordert eerlijke handel tussen bedrijven en consumenten. Alle consumentenonderwerpen, zoals spam, spyware, colportage of internetverkoop, zijn gebundeld in één directie. Zo ontstaat een onderdeel dat sterk en geloofwaardig kan optreden door via toezicht en handhaving te zorgen dat bedrijven zich houden aan de regels van consumentenbescherming. Daarnaast zet de directie in op voorlichting aan consumenten en zet zij zich ervoor in dat consumenten hun recht ook daadwerkelijk kunnen halen (empowerment). Tot slot draagt de directie bij aan goed werkende consumentenmarkten voor telecom en energie, onder meer via monitoring, advisering en vergunningverlening.
Directie Mededinging De Directie Mededinging voert de algemene mededingingstaken uit, gericht op alle sectoren van de Nederlandse economie. De directie spoort kartels op en beoordeelt fusies en overnames. Uitgezonderd zijn onderzoeken naar misbruik van economische machtsposities in de door de ACM gereguleerde sectoren energie, telecom, vervoer en post. Door die onderzoeken bij de sectorspecifieke onderdelen neer te leggen, benut de ACM optimaal de reeds aanwezige marktkennis. Dat draagt bij aan een integrale aanpak van gereguleerde sectoren. Uiteraard werkt de directie Mededinging ook in onderzoeken nauw samen met andere onderdelen van de ACM en partners buiten de ACM.
Directie Energie De Directie Energie is verantwoordelijk voor de marktregulerende taken en mededingingsrechtelijke onderzoeken op het gebied van misbruik van economische machtsposities in de energiesector (gas, elektriciteit en warmte). Daarnaast is het bevorderen van de werking van de groothandelsmarkten gas en
71
elektriciteit een belangrijk aandachtsgebied. De regulering van drinkwaterbedrijven valt ook onder deze directie.
Directie Telecom, Vervoer en Post De Directie Telecom, Vervoer en Post is verantwoordelijk voor de marktregulerende taken en mededingingsrechtelijke onderzoeken op het gebied van misbruik van economische machtsposities in deze sectoren. Ook onderwerpen die zowel regulerings- als consumentenaspecten kennen, vallen onder deze directie.
Directie Sancties en Juridische Zaken De Directie Sancties en Juridische Zaken is een belangrijk onderdeel van het werk van de ACM. Deze directie draagt zorg voor sanctiebesluiten, bepaalde bezwaarzaken en (hoger) beroepszaken. Daarnaast heeft deze directie coördinerende en adviserende taken op juridisch vlak. De combinatie van deze taken binnen één directie zorgt voor een kwalitatieve en consistente behandeling van zaken.
Wetsaanpassingen
De samenvoeging verloopt via twee gescheiden wetstrajecten: de Instellingswet Autoriteit Consument en Markt (Instellingswet ACM) en een materiële wet, die allerlei verschillende wetswijzigingen in zich verenigt. De Instellingswet ACM regelt de instelling van de nieuwe toezichthouder en de verhouding tussen de betrokken ministers (van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en Infrastructuur en Milieu) en de ACM. Op de ACM zal daarnaast de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen van toepassing zijn. Deze wetten gezamenlijk waarborgen de vereiste onafhankelijkheid van de toezichthouder in individuele besluiten. In 2011 heeft de Ministerraad het wetsvoorstel voor de Instellingswet ACM aanvaard en is deze bij de Raad van State ingediend. In de materiële wet wordt de benodigde stroomlijning en vereenvoudiging van procedures, taken en bevoegdheden geregeld. De planning is om dit wetsvoorstel in de loop van 2012 bij de Tweede Kamer in te dienen, zodat deze op 1 januari 2014 in werking kan treden.
Zie ook: Aankondiging Instellingswet ACM: http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2011/10/03/autoriteit-markt-enconsument-nieuwe-toezichthouder.html
72
Woordenlijst Aanmerkelijke marktmacht (AMM)
De economische machtspositie van een marktpartij die haar alleen of samen met andere ondernemingen de kracht geeft om zich in belangrijke mate onafhankelijk van haar concurrenten, klanten en consumenten te gedragen. Een hoog marktaandeel kan een indicatie zijn voor het bestaan van AMM. Een AMM-aanwijzing leidt tot verplichtingen.
Affiliate e-mailmarketing
Een manier van online marketing waarbij de webwinkel of adverteerder de affiliate betaalt voor elke bezoeker, lead of sale bij die webwinkel of adverteerder die het gevolg is van een nieuwsbrief of e-mailcampagne van die affiliate.
Botnet
Een netwerk van gehackte computers, veelal van gebruikers die niets vermoeden, dat wordt ingezet voor verschillende vormen van internetcriminaliteit, zoals het sturen van spam.
Breedband (internettoegang)
Toegang tot het internet via breedbandige infrastructuren, zoals kabel, xDSL en glasvezel. Met een minimale downloadsnelheid van 128 kilobit per seconde sneller dan traditioneel internet via de gewone analoge telefoonlijn.
BULRIC
Bottom-Up Long-Run Incremental Costs. Bottom-up: kostenmethodiek die gebruik maakt van een model waarin het netwerk van een aanbieder en de kosten daarvan worden gemodelleerd. Long-run: het gaat om de kosten op lange termijn, dat wil zeggen zodanig lang dat geen van de kosten verzonken (sunk, of onvermijdbaar) zijn. Incremental: het gaat alleen om de extra kosten van een bepaalde dienst of onderdeel van een dienst (de increment).
Plus BULRIC
Kostenmethodiek met gebruik van een BULRIC model waarbij ook niet-incrementele kosten van afgifte proportioneel worden toegerekend.
Pure BULRIC
Kostenmethodiek die de Europese Commissie aanbeveelt in de Aanbeveling gespreksafgiftetarieven en waarbij alleen de
73
incrementele kosten van afgifte worden toegerekend. Bundeling
Het aanbieden van meerdere producten of diensten als één product: de bundel. Voorbeelden hiervan zijn dual play (internet en telefonie, internet en tv of tv en telefonie), triple play (internet, tv en telefonie) of quadruple play (internet, tv, telefonie en mobiele telefonie).
Complianceprogramma
Interne gedragsregels en activiteiten rond naleving van de integriteit en verantwoordelijkheid, die ervoor moeten zorgen dat ondernemingen en medewerkers handelen in overeenstemming met de wet.
Convergentie
Verschillende diensten, zoals tv, telefonie en internet, maken steeds meer gebruik van dezelfde techniek. Denk aan Voice over IP (VoIP), oftewel telefonie via internet.
Dark fiber
Nog niet in gebruik genomen glasvezellijn.
Dongel
Stuk hardware om een computer verbinding te laten maken met een mobiel netwerk.
DPI
Deep Packet Inspection; een techniek waarmee aanbieders van elektronische communicatienetwerken op diepgaand niveau datapakketten analyseren die over hun netwerk getransporteerd worden.
DSL
Digital Subscriber Line
E-mailserviceprovider
Een bedrijf dat (grote) e-mailverzendingen voor andere bedrijven verzorgt.
ENISA
European Network and Information Security Agency
European Competitive
Een organisatie waarin (nieuwe) toetreders op de markten
Telecommunications Association
voor elektronische communicatie zich hebben verenigd.
(ECTA) Fiber to the Home (FttH)
Glasvezelnetwerk dat tot aan de consument reikt. Zie ook Glasvezelnetwerk.
74
Fiber to the Office (FttO)
Glasvezelnetwerk dat tot aan de zakelijke klant reikt.
Gespreksafgifte
Een wholesaledienst die de telefoonaanbieder van de persoon die wordt gebeld (gebelde) levert aan de aanbieder van de persoon die belt (beller). De gespreksafgifte wordt dus alleen aan andere aanbieders geleverd indien de beller (die het gesprek start) belt met een gebruiker die abonnee is bij een andere aanbieder.
Gespreksafgiftetarief
De vergoeding die de aanbieder van de beller betaalt aan de aanbieder van de gebelde persoon.
Gespreksopbouw/C(P)S
Een wholesaledienst die KPN als partij met aanmerkelijke marktmacht dient te leveren aan CPS aanbieders. CPSaanbieders hebben abonnees die fysiek zijn aangesloten op het telefoonnetwerk van KPN. Met de dienst gesprekopbouw levert KPN de opbouw van een telefoongesprek van de abonnee van de CPS-aanbieder naar het netwerk van de CPS-aanbieder.
Glasvezelnetwerk
Over dit netwerk wordt informatie verzonden, niet in de vorm van elektrische pulsen, maar in de vorm van lichtflitsen. Glasvezelverbindingen bieden een enorme datacapaciteit en kennen een hogere bandbreedte dan coax- of kopernetwerken, zodat ze meer informatie in korte tijd kunnen verzenden.
Groothandelstarieven
Zie: Wholesale.
High Trust
Vertrouwen in een bedrijf dat onder toezicht staat. De onderneming neemt zelf maatregelen om ervoor te zorgen dat regels worden nageleefd, hetgeen tegemoet komt aan de wens om toezichtlasten omlaag te brengen.
Hoogcapacitaire aansluiting
Hoogwaardige aansluiting (minimaal drie aansluitingen), voornamelijk voor zakelijk gebruik.
Hostingprovider
Een aanbieder van webruimte en webdiensten voor personen of bedrijven die zelf niet over een webserver beschikken.
75
Huurlijnen of Wholesale Line
Een transparante communicatieverbinding tussen twee
Rental (WLR)
punten, bijvoorbeeld gebruikt door bedrijven om vestigingen aan elkaar te verbinden. Voor telefoonlijnen die zeer intensief worden gebruikt (bijvoorbeeld betaalautomaten) loont het de moeite een huurlijn toe te passen in plaats van een gewone geschakelde telefonieverbinding.
Industry Group
Een overleg tussen partijen actief op de telecommunicatiemarkt, dat wordt gecoördineerd door OPTA.
Internet Service Provider (ISP)
Aanbieder die een internetdienst aan consumenten en andere klanten levert.
Kostengeoriënteerde prijzen
Prijzen die zijn gebaseerd op daadwerkelijke kosten plus een redelijke winstopslag.
Listbroker
Handelaren in lijsten met namen en contactgegevens van potentiële klanten.
M2M-diensten (machine-to-
Communicatiediensten waarmee iemand op afstand
machinediensten)
(bijvoorbeeld via een GSM-netwerk) een apparaat kan uitlezen, activeren of aansturen. Ook kunnen met dergelijke diensten machines onderling communiceren.
Malware
Verzamelnaam voor kwaadaardige en/of schadelijke software die veelal buiten medeweten van de gebruikers op computers wordt geïnstalleerd (malicious software).
Marktanalyse
Het afbakenen van relevante markten volgens de principes van het algemeen mededingingsrecht. Als een partij op deze markt zo sterk is dat zij zich onafhankelijk van concurrenten kan gedragen, legt OPTA deze partij passende verplichtingen op om de concurrentie op deze markt te bevorderen. Zie ook AMM en Ontwerpbesluiten.
Masscalling nummers
Informatienummers (0800- en 090X-nummers) die worden gebruikt voor diensten die in korte tijdspanne veel oproepen per seconde kunnen genereren.
MNO
Mobiele netwerkoperator, partij met eigen netwerk om 76
mobiele diensten aan te bieden. Mobile Terminating Acces (MTA)
Het afleveren van inkomend verkeer op een mobiel netwerk.
Next Generation Network
Een ‘packet-based’ netwerk dat alle telecommunicatiediensten omvat.
MVNO
Mobiele virtuele netwerkoperator, partij die gebruik maakt van het netwerk van een andere partij om mobiele diensten aan te bieden.
Non-discriminatieverplichting
De verplichting om bij gelijke omstandigheden afnemers onder gelijke voorwaarden toegang te verlenen.
Nummerplan
Besluit van algemene strekking van het ministerie van Economische Zaken waarin staat hoe (telefoon)nummers zijn ingedeeld, voor welk gebruik zij zijn bestemd (bijvoorbeeld geografische nummers) en welke nummerseries beschikbaar zijn. OPTA voert de nummerplannen uit.
Nummerportabiliteit
Het recht van de consument om een telefoonnummer mee te nemen bij het overstappen naar een andere aanbieder.
Ontbundelde toegang
Manier waarmee KPN andere aanbieders in staat stelt om via het KPN-aansluitnetwerk telefonie- en breedbanddiensten aan te bieden. De aansluitlijnen (de koperdraden van een huisaansluiting naar de wijkcentrale) worden bij ontbundelde toegang geëxploiteerd door een concurrent van KPN. Bij volledige ontbundeling heeft de concurrent de volledige aansluiting overgenomen. Bij gedeelde toegang deelt de concurrent de aansluitlijn met KPN die haar telefoondienst blijft aanbieden. Zie ook Unbundled Local Loop.
Ontwerpbesluiten
Voorlopige marktanalysebesluiten die worden genotificeerd. Zie ook Marktanalyse en AMM.
Price cap of prijsplafond
Reguleringsmaatregel die een jaarlijkse prijsstijging of -daling voor een bepaalde dienst vastlegt voor een langere
77
periode. PSTN
Public Switched Telephone Network
Radiotransmissiediensten
Het leveren van radiosignalen via de ether (bijvoorbeeld via FM).
Residentiële wholesalemarkt
De wholesalemarkt voor levering van gespreksopbouw en toegang tot de telefonieaansluiting voor woningen.
Retail
Detailhandel, bijvoorbeeld de verkoop van diensten door marktpartijen aan consumenten.
Roaming
Mobiel bellen in het buitenland van een buitenlands netwerk naar een Nederlands netwerk. Voor het gebruik van de verschillende netwerken brengen de verschillende providers (hoge) kosten in rekening.
Short Message Service (sms)
Tekstberichten versturen van de ene (mobiele) telefoon naar de andere.
Spam
Ongevraagde berichten via e-mail, mobiele telefoon of fax, vaak reclameboodschappen en berichten met een charitatief of ideëel karakter.
Spyware
Spionagesoftware die, zonder dat de gebruiker het weet, informatie toegankelijk maakt voor derden of gegevens verzendt via het internet. Registreert ongevraagd tal van gebruiksgegevens.
Transparantieverplichting
De verplichting om alle informatie, die afnemers nodig hebben om toegang af te nemen, te verschaffen.
Trusted Third Party
Een instantie die certificaten uitgeeft waarmee zij instaat voor de identiteit van de gebruiker van het certificaat. Afhankelijk van het type certificaat kan dit bijvoorbeeld gaan om (de eigenaar van) een website of een persoon (als rechtsgeldig vertegenwoordiger van een specifieke organisatie).
Tw
Telecommunicatiewet
78
Uitvoeringstoets
Concept wet- en regelgeving en beleidsvoornemens die van invloed kunnen zijn op de taken en bevoegdheden van OPTA worden aan OPTA voorgelegd voor een uitvoeringstoets. In een dergelijke toets adviseert OPTA de Minister van EL&I onder meer over de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de voorgenomen regelgeving en adviseert zij over mogelijkheden om de doeltreffendheid en doelmatigheid van de beleidsvoornemens te vergroten.
Unbundled Local Loop (ULL)
Ontbundelde toegang. Hierbij wordt door de ene aanbieder de andere aanbieder (fysieke) toegang geleverd tot het netwerk op een vaste locatie. Dit betekent dat de onderneming toestemming krijgt voor het gebruik van de aansluiting van de klant van een andere aanbieder. Dit kan naast volledig ontbundelde toegang ook gedeelde toegang zijn, wanneer een consument breedbanddiensten en traditionele telefonie wenst af te nemen bij verschillende aanbieders. Wanneer de aanbieders ontbundelde toegang tot het aansluitnetwerk afnemen, krijgen zij toestemming tot het gebruik van (een deel) van het frequentiespectrum van de infrastructuur.
Universal Mobile
Techniek voor verzending van digitale signalen. Sneller dan
Telecommunications System
GSM.
(UMTS) Universele (post)dienst (U(P)D)
In de Telecommunicatiewet en de Postwet staat de universele (post)dienst beschreven. Die waarborgt dat een basispakket aan (post)diensten met een specifiek kwaliteitsniveau beschikbaar en toegankelijk blijft voor iedereen tegen uniforme en betaalbare tarieven. De universele postdienstverlener, TNT Post, is naast het bezorgen van brieven van 1 tot en met 50 gram (tot maximaal tweeënhalf keer het standaardtarief van € 0,44) ook verplicht de zogenoemde ‘overige opgedragen diensten’ aan te bieden. Deze diensten staan wel open voor concurrentie.
79
VPN
Virtual private network
Wholesale
Grootzakelijke markt, bijvoorbeeld de verkoop van diensten tussen marktpartijen. KPN brengt wholesale- of groothandelstarieven in rekening aan haar afnemers voor het gebruik van het KPN-netwerk voor telefoonverkeer, dataverkeer en huurlijnen.
Wholesale Breedband Toegang
Geeft bedrijven de mogelijkheid om elektronische
(WBT)
communicatiediensten aan hun klanten te leveren. Wholesaleafnemers nemen breedbandige transmissiecapaciteit af, zonder dat zij rechtstreekse fysieke toegang hebben tot de aansluiting van de klant.
Wholesale Line Rental (WLR)
Zie huurlijnen.
WiFi
Techniek waarmee consumenten draadloos kunnen internetten via lokale contactpunten.
Wireless Local Loop (WLL)
Verzamelnaam voor technieken van draadloos internettoegang.
Zelfstandig bestuursorgaan (ZBO)
Een externe organisatie die niet ondergeschikt is aan de minister en zelfstandig een bepaalde overheidstaak uitvoert. Tot op zekere hoogte heeft de minister nog wel bevoegdheden.
Zorgplicht
De wettelijke verplichting voor internetaanbieders om technische en organisatorische maatregelen te nemen ter beveiliging van persoonsgegevens en de persoonlijke levenssfeer van de gebruikers van hun diensten. Ook moeten zij hun gebruikers voorlichten over risico’s en hoe zich daartegen te bewapenen.
80
Colofon
Coördinatie, tekst en redactie OPTA
OPTA Postadres Postbus 90420 2509 LK Den Haag
Bezoekadres Zurichtoren Muzenstraat 41 2511 WB Den Haag
Telefoon: 070 - 315 35 00 Fax: 070 - 315 35 01 E-mail:
[email protected] Over OPTA: www.opta.nl Voor consumenten: www.consuwijzer.nl Over spam: www.spamklacht.nl Voor werving: www.werkenbijopta.nl
81
Disclaimer De stukken in deze publicatie zijn opgesteld op grond van artikel 17 van de Wet Onafhankelijke post- en telecommunicatieautoriteit. Aan de inhoud van dit drukwerk kunnen geen rechten worden ontleend. Publicatie is onder voorbehoud van druk- en typefouten. Het jaarverslag zal, naast deze ministeriële versie, online worden gepubliceerd.
Den Haag, april 2012
Copyright OPTA 2012 Overname uit deze uitgave is toegestaan, mits met bronvermelding.
82
