Dementie-achtig gedrag bij de hond: overeenkomsten en verschillen met de mens Dr M.B.H. Schilder Dept Dier in Wetenschap & Maatschappij, Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht
Lijken verschijnselen bij de hond op die bij de mens???
Eerste optreden van verschijnselen bij de hond? • Humaan: veelal geheugenproblemen • Hond: waarschijnlijk idem, maar moeilijk door eigenaren te detecteren (Landsberg, 2012)
• Opgemerkt door eigenaren: spel, activiteit, gehoorzaamheid, ↓ angsten ↑(Houpt & Beaver, 1981, Siwak et al 2001, Salvin et al, 2011)
• Klinische ervaring: eerste melding= plots niet meer alleen kunnen zijn: toename van angst
Eerste optreden van verschijnselen bij de hond? • onderzoeksdata : • Meer reactie op eigen spiegelbeeld door oudere honden (Siwak et al, 2000): • leer- geheugentaken gaan moeilijker bij honden > 7 jaar (Milgram et al, 1994, 2000, 2002, 2004)
• Verschijnselen al vanaf 4,5 jaar
Waarin lijkt de hond op de mens • • • • • • •
geheugenproblemen Verlies van hypothetisch, abstract, deductief denken Geen inzicht in eigen ziekte Egocentrisme Verlies van zelfbeoordeling / zelfervaring Motorische en sensorische afasie apraxie
•
Verlies van remmingen: zindelijkheid ↓ agressie ↑ e.a.
• Verlies van herkenning van bekenden en plaatsen • Desorientatie in tijd en ruimte: o.a. zwerven • Verlies van lange termijn perspectief • Verlies van object permanentie
Waarin lijkt de hond op de mens • • • • •
Verstoring van dag-nacht ritmiek Verlies van idee van ruimte en volume Veranderingen in eetgedrag Verminderd bewustzijn Verminderd initiatief
Verminderd spel
(Landsberg et al, 2013)
Opstelling voor cognitieve testen (Landsberg et al, 2013)
Discriminatie-leren
(Landsberg et al, 2013)
Anamnese: we vragen naar: • • • • • •
•
•
Depressief, passief of angstig gedrag Zwerfgedrag buiten opgetreden / verergerd Motoriek reageren op lichamelijke gewaarwordingen Door te nauwe ruimte willen lopen Doelloos gedrag (stereotypieën, naar muur staren) Ontremd gedrag: actieve incontinentie, agressiviteit, hyperactiviteit, nachtelijke activiteit veranderd sociaal gedrag: minder (intensieve) interacties ( Bowen & Heath, 2005, Landsberg 2009) • Of : meer steunzoeken (Heath, 2007) Minder gehoorzamen
Anamnese: we vragen naar: •
• •
Desoriëntatie in tijd en plaats: niet vinden van voerbak, hondenmand, naar scharnierkant v deur lopen, een hoek niet meer kunnen verlaten, Eetlust: minder makkelijk eten Verminderd bewustzijn: niet reageren op geroepen worden / prikkels slechte herkenning van familieleden / maatje Reacties op veranderingen in omgeving (coping)
•
Uitsluiten van gezondheidsaspecten
• •
Diagnostiek van dementie bij de hond Diverse vragenlijsten beschikbaar: – Pageat (2001) vragenlijstscore sign. pos. gecorreleerd met amyloid score (p=.005) – Rofina (2001,2005) sign correlatie vragenlijstscore met corticale atrofie (p=.001)
– Salvin et al, 2010b: Canine cognitive disfunction rating scale: a data –driven and ecologically relevant assessment tool.
– Landsberg et al, 2013
Behandelingsmogelijkheden bij de hond •stimuleren van lichamelijke activiteit •Verrijking v milieu binnen een bekend kader •geheugentraining door b.v. zoekspelletjes
behandelingsmogelijkheden (Miller et al, 2000)
Behandelingsmogelijkheden bij de hond: medicaties Selgian © (=Selegeline) Milgram (1995), Head, (1996) Resultaten: verbetering van leren en geheugen, (Milgram et al 2002a,b ,2004,2005) maar
zijn niet / nauwelijks relevant
klinische veranderingen (Studzinski et al, 2005)
Vitofyllin© (= propentofylline) bloedvatverwijderaar: :
selectieve adenosineremmer , zou cognitieve functies verbeteren (Kapl & Rudolphi (1998); geen verbeteringen in gedrag (Siwak et al 2000)
Modafinil®, Adrafanil ®, Premarin®
Behandelingsmogelijkheden bij de hond: voeding en voedingssuplementen Hills’ b/d =compleet voer Whole Grain Corn, Chicken By-Product Meal, Pork Fat, Brewers Rice, Soybean Mill Run, Flaxseed, Soybean Meal, Fish Meal, Lactic Acid, Chicken Liver Flavor, Dried Egg Product, Soybean Oil, Dried Carrots, Dried Spinach, Dried Grape Pomace, Dried Tomato Pomace, Dried Citrus Pulp, Potassium Chloride, Oat Fiber, Choline chloride, vitamins (Vitamin E Supplement, L-Ascorbyl-2-Polyphosphate (source of Vitamin C), Niacin Supplement, Thiamine Mononitrate, Vitamin A Supplement, Calcium Pantothenate, Vitamin B12 Supplement, Pyridoxine Hydrochloride, Riboflavin Supplement, Vitamin D3 Supplement, Folic Acid, Biotin), L-Lysine, Iodized Salt, Calcium Carbonate, L-Tryptophan, Taurine, minerals (Ferrous Sulfate, Zinc Oxide, Copper Sulfate, Manganous Oxide, Calcium Iodate, Sodium Selenite), L-Carnitine, Lipoic Acid, Phosphoric Acid, Beta-Carotene, -Fosfor
Effecten van Hill’s b/d op klinische klachten (Jewell, 2002) • Resultaat: significante verbeteringen op meeste gedragsparameters • Klinische ervaring: Hills b/d verbetert gedrag, maar tijdelijk.
Proplan senior 7+ original Purina • Glucose metabolisme in CS bij de oudere hond is significant gereduceerd op 6 jr (London et al, 1983)
• medium chain triglicerides als alternatieve energiebron (Pan & Cline, 2010, Pan en al, 2010) – verbetert cognitief functioneren (Milgram et al, 2010) – Trend in verminderen B amyloid precursor (APP) en verbeterde mitochondriale functie (Studzinsky et al, 2008)
Voedingssupplement Aktivait© bevat : – – – – – – – – –
L-carnitine Vitamine C en E N-acetylsyteine Alpha lipoic acid Acetyl l-carnitine Co-enzym Q10 Essentiele vetzuren DMA & EPA Fosfotidylserine Selenium
verbeteringen in disorientatie, social gedrag, zindelijkheid (Heath et al 2007)
Behandelingsstrategie voor de dementerende hond op dit moment • Hill’s b/d / Aktivait / Pro Plan Senior 7+ Original • Eventueel tijdelijk in combo met clonazepam / diazepam / fluoxetine • In combo met verrijking Beste resultaten: combo verrijking met verrijkte voeding (Christie et al, 2009, Milgram et al 2002b,
conclusies • dementie-achtige verschijnselen bij de hond lijken enorm op die van de mens • Medicaties ervoor lijken onvoldoende werkzaam • Verrijkte voeding / voedingssupplement levert verbeteringen in gedrag, in combo met medicatie en gedragsverrijking • Onderzoek hiernaar is marginaal
