Fiets- en wandelroutes door de diverse landschappen van de
Hollandse Delta
Delta routes 7 Grebbesluis
GREBBEBERG
9
Ned
8
errij
n
Den Ambtse BLAUWE KAMER
5 6
4
2 3 De Spee
Inhoudsopgave Zeelandschap 1. Strijd tegen het water, wandelroute 13 km Estuarium 2. Natte Natuur, fietsroute 41 km Polder in Estuarium 3. Zilte Proeftuin, fietsroute 45.4 km Havenstad 4. Stad van water en land, fietsroute 39.2 km Droogmakerij, polder 5. De laagste polder van Nederland, fietsroute 28.4 km Plassengebied 6. Waterpret, wandelroute 15.5 km Rivierengebied 7. Ruimte voor de rivier, wandelroute tot 23 km Rivierengebied, Grens Deltagebied 8. Zicht op het Deltagebied, wandelroute 16 km
Inleiding De Hollandse Delta is een waterrijk gebied. Binnen de Delta zijn er verschillende mooie watergebieden te onderscheiden. Elk met hun eigen karakter en geschiedenis. Ook nu schrijft het water geschiedenis. Met het oog op de stijgende zeespiegel door de klimaatverandering, meer bergingsgebieden langs de rivieren, nieuwe waternatuur en het continue droogmalen van onze polders. De geschiedenis van Nederland is een waterrijke geschiedenis om trots op te zijn. Maar het is ook een actueel verhaal dat stof tot nadenken geeft over onze waterrijke toekomst. Deze acht fiets- en wandelroutes zijn een selectie van verschillende watergebieden van de Delta. Samen vertellen ze het verhaal over de maakbaarheid en de kwaliteiten van onze Delta. Dit boekje is een onderdeel van mijn Architectuur afstudeerproject ‘Deltascape Pavilions’ (januari 2010) aan de TU Delft. Langs deze acht routes heb ik een serie paviljoens ontworpen. Ze vertellen elk hun verhaal over de maakbaarheid en de kwaliteit van het watergebied waarin ze verankerd zijn.
Veel lees-, wandel-, en fietsplezier! Mariska Hamelink
1. Strijd tegen het water, wandelroute 13 km Westkapelle 9
1
P 2
WALCHEREN
3
W
8
es
tk
ap
el
se
Kr
ee
k
Boudewijnskerke
7
VLIEDBERG
4
5 Het Kustlicht
6
1 km
Zoutelande
1. Strijd tegen het water Zeeland, ‘Tussen Westkapelle en Zoutelande’ Lengte: 13 kilometer; 3,5 uur Verkorte route: 11 kilometer Honden: toegestaan, soms aangelijnd Horeca: diverse gelegenheden in Westkapelle en Zoutelande Een contrastrijke wandeling langs een oude kreek en polderlandschappen naar Zoutelande en terug over het strand, de duintoppen en de zware zeedijk van Westkapelle. De wandeling gaat over goed begaanbare graspaden, geasfalteerde dijkweggetjes en duinpaden en biedt prachtige zee- en vergezichten. In Zeeland mondden voorheen de grote rivieren in de Noordzee uit, tussen talloze kreken en eilandjes. De zee vormde een constante bedreiging voor de eerste eilandbewoners. In de Middeleeuwen werden er daarom ringdijken om grondgebied aangelegd. Later werd nieuw land ingepolderd waardoor de losse eilanden langzaam aan elkaar groeiden. Zo ontstond de kenmerkende afwisseling van langwerpige schiereilanden en diep landinwaarts reikende zeearmen. Als een vestingmuur beschermt de Westkapelse Zeedijk de ‘Westkaap’ van Walcheren al eeuwenlang tegen de zee. Voorheen werd heel Westkapelle door duinen beschermd. In de 15e eeuw waren deze door het wijken van de kust zodanig afgeslagen, dat op de natuurlijke kustwal de zeedijk aangelegd moest worden. Ook bij Zoutelande is een zeedijk aangelegd, maar in
tegenstelling tot de Westkapelse Zeedijk zijn er over deze dijk opnieuw duinen aangelegd. Ten zuiden van Westkapelle wordt de machtige dijk onderbroken door een klein duingebied, met daarachter de Westkapelse Kreek. De kreek is een fraai overblijfsel van de inundatie van Walcheren door de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog. In 1944 werd de zeedijk gebombardeerd, met de bedoeling Walcheren onder water te zetten om zo het eiland van de Duitse bezetter te kunnen bevrijden. De kreek is nu een bijzonder natuurgebied. Door het zoute kwelwater, dat onder de dijk door sijpelt, is het water brak in plaats van zoet. Iedereen die zich op de Westkapelse Zeedijk begeeft zal begrijpen dat dit machtige kunstwerk niet zomaar een dijk is. Aan de dijk wordt al eeuwen gewerkt. Ook de komende jaren zal de zeedijk opnieuw verhoogd worden, met het oog op de verwachte stijging van de zeespiegel. De strijd tegen het water is goed voelbaar op de Westkapelse Zeedijk. Aan de ene zijde kijk je uit over de Noordzee en aan de andere zijde is er de zee van rode daakjes van Westkapelle. Nergens besef je beter dat de mens dit voormalige eiland eigenlijk maar in bruikleen heeft van de zee. Bijzonderheden onderweg: Vliedberg Walcheren Westkapelle Westkapelse Kreek Zoutelande Inleiding Start:
Bereikbaarheid met de auto: Rijd op Walcheren via de N287 of N288 naar Westkapelle. Parkeer in het centrum nabij het gemeentehuis aan de Markt Bereikbaarheid met de bus: Connexxion lijn 43 MiddelburgKoudekerke, halte Westkapelle, gemeentehuis. Adressen: Viskiosk De Zeedijk Abraham Calandplein 2 4361 AH Westkapelle 0118-572018 Strandpaviljoen Scheldezicht Joossesweg 1 4361 KB Westkapelle 0118-571239 Grandcafé De Fiets Langstraat 15 4374 AN Zoutelande 0118-566040
Routebeschrijving 1. Start gezien vanaf het gemeentehuis naar links, in de richting van de vuurtoren. Aan het eind rechts en meteen links richting Aagtekerke, Prelaatweg. Ga na 400 meter rechts, Poppekerkseweg. Neem op een 3-sprong de Pauluswegeling rechts. 2. Loop na 200 meter rechts langs de tweede houten slagboom ’t Wasschappelsebos binnen, een grazig karrenspoor. Ga na ruim 200 meter links lans een rij wilgen, een zeer breed graspad. Ga na 10 minuten via een klaphek een omrasterd gebied binnen. Ga rechtdoor tot de waterkant en dan links langs de Westkapelse Kreek. Volg ongeveer 20 minuten de rand van de kreek. Verlaat het gebied via een klaphek en loop door tot op een asfaltweg. 3. Op de weg rechts. Ga op het eind rechts, Boudewijnskerke, richting het Kustlicht. Houd deze weg 15 minuten tot op een voorrangsweg. Hier links en na 200 meter weer links, Paulusweg. 4. Op het eind van de weg links en na ruim 100 meter rechts. Op T-splitsing rechts, Houtenburgseweg, een klinkerweg. Vervolgens de eerste weg links. Verkorte route: ga hier niet links maar rechtdoor. Steek aan het eind de voorrangsweg over en ga via het wit-rood-gemarkeerde pad schuin rechts de duinen in. Vervolg in punt 6 bij (*).
5. Neem de eerste weg rechts, Molenweg, een klinkerweg. Negeer alle kruisingen en zijwegen en loop de weg uit tot het eind. Ga via de betonnen trap de zeedijk op. Boven op de dijk rechts, een tegelpad. Na 100 meter markering wit-rood. Neem op het eind van het tegelpad, voor een uitzichtpunt, het brede tegelpad schuin rechts omlaag. Alternatieve route: ga niet rechts maar schuin links en vervolg langs het strand. Vanaf de eerste trap, tot uiterlijk bij strandpaviljoen Scheldezicht, kunt u naar rechts omhoog het strand weer verlaten. Ga boven links, de wit-rood-gemarkeerde route over de duinenrij, of ga, komende van Scheldezicht, boven rechtdoor over de asfaltweg. Vervolg bij punt 7. 6. Neem beneden bij de asfaltweg het voetpad links langs de weg. Negeer de eerste duinopgang en even later een fietspad naar links, en neem hierna de tweede opgang links. (*) Dit schelpenpad volgt de toppen van de duinenrij. Neem aan het eind, na ruim een halfuur, de asfaltweg rechts. 7. Ga op een 3-sprong van asfaltpaden, rechtdoor via een trapje omlaag. Houd na het trapje op het asfaltpad links aan. Negeer afslagen met asfalt en buig op een kruising met een schelpenpad schuin rechts terug. Einde wit-rood. Ga op een Y-splitsing links, en meteen hierna weer links langs het water van de Westkapelse Kreek.
8. Op het eind van de kreek, op een 4-sprong van voetpaden, rechtdoor van het water afbuigend. Steek een fietspad en parkeerplaats recht over. Neem een betonnen trap omhoog en ga boven op een asfaltweg rechts. Neem na 25 meter een links afslaand voetpad. Houd dit klinkerpad, later op de dijk overgaand in asfalt, tot voorbij het oorlogsmonument, een tank uit de Tweede Wereldoorlog. 9. Voorbij het monument via de tweede trap rechts omlaag. Kruis het fietspad en het paviljoen en ga via trapjes naar de lager gelegen weg, Abraham Calandplein. Volg de weg in een bocht naar links, Zuidstraat. Volg deze 300 meter tot de bushalte bij het gemeentehuis op de Markt.
2. Natte Natuur, fietsroute 41 km Brouwersdam
Grevelingen
1
P Renesse
Scharendijke 6
Ellemeet
Elkerzee
Looperska
VERKLIKKERSDUINEN
Noordwelle
Nieuw-Haamstede
5 Serooskerke
Haamstede HET ZEEPE
BOSWACHTERIJ WESTERSCHOUWEN
SCHELPHOEK
2
PRUNJE
Burgh
Moriaanshoofd
KOUDEKERKSE INLAAG
4 Westenschouwen
3 1 km
Oosterscheldekering
Burghsluis
Oosterschelde
2. Natte Natuur Zeeland, ‘Schouwen’ Afstand: 41 kilometer Horeca: bij het startpunt en in Renesse, Haamstede, Westenschouwen, Burghsluis, Kerkwerve en Brouwershaven. De fietsroute begint aan de voet van de Brouwersdam. Via de inlagen van De Haard bereikt u al snel een goed begaanbaar fietspad dat u kilometerslang door de duinen en bossen kunt volgen. U fietst door Zeeuwse dorpjes als Burgh-Haamstede en Renesse. In het Zuiland, grenzend aan de Oosterschelde, kunt u genieten van de prachtige moeraslanden. Deze bieden plaats aan tientallen vogelsoorten. Het meebrengen van een verrekijker is daarom beslist een aanrader. De Oosterschelde was in de Middeleeuwen nog maar een stroompje in dit estuariumgebied. Het eiland Schouwen was als een middeleeuws Deltaplan in één keer van een ringdijk voorzien en drooggemalen. Door overstromingen en dijkvallen verdwenen in een paar honderd jaar ongeveer 12 dorpen. De Plompe Toren is een overblijfsel van het verdronken dorp Koudekerke. Tegenwoordig is het een indrukwekkend uitzichtpunt over de Oosterschelde. De Oosterschelde is een van de belangrijkste vogelgebieden van Nederland, maar ook van internationaal belang voor de vogelhabitat. Vele vogelsoorten vinden op de slikken en schorren de rust en ruimte om te broeden. Door de bouw van de Oosterscheldekering, de Philipsdam en de Oesterdam namen
het intergetijdengebied en het aantal slikken en schorren van de Oosterschelde echter sterk af. Door de stijging van de zeespiegel zal het aantal slikken en schorren nog verder afnemen. Daarom wordt er binnendijks ‘nieuwe natte natuur’ ontwikkeld in het kader van Plan Tureluur. De Prunjepolder is het laagste deel van Schouwen en was lange tijd, na het weggraven van het veen, een moerasachtig gebied. Vanaf 1877 verlaagde het stoomgemaal het waterpeil en dat veranderde het gebied in een polderlandschap. Een deel van deze laag gelegen polder is nu weer een zout-brak moeras. De Prunje, zoals het moerasgebied nu heet, is 480 hectare groot en wordt beheerd door Staatsbosbeheer. De Prunje maakt deel uit van het natuurontwikkelingsproject Plan Tureluur. De Prunje is ‘heringericht’: vroegere kreekpatronen zijn hersteld, er zijn hoogteverschillen aangebracht en het waterpeil is verhoogd. Doordat er zout kwelwater uit de Oosterschelde omhoog komt, groeien hier bijzondere zoutverdragende planten en leven er veel kleine waterdieren. Behalve broed- en rustplaatsen vinden veel vogelsoorten hier hun voedsel. Van half juni tot eind oktober houden runderen de begroeiing kort en gevarieerd. Zo kunnen de vogels rustig overwinteren en in het voorjaar ongestoord broeden. In de Prunje zijn vogelobservatiehutten en -schermen geplaatst, zodat je van dit natte natuurlandschap kunt genieten. Bijzonder is het vogelobservatiepunt aan de voet van de binnendijk. Het biedt uitzicht over zowel de Oosterschelde als De Prunje. Bij laagwater bevinden de vogels zich op de slikken en platen. Maar veel beter zijn ze te zien bij hoogwater, wanneer ze een hoogwatervluchtplaats zoeken op de schorren en in het binnendijkse gebied.
Bijzonderheden onderweg: Boswachterij Westerschouwen Burgh-Haamstede De Schelphoek Nationaal Park Oosterschelde Plompetoren Koudekerke Prunje Verklikkerduinen Start: Parkeerplaats Paviljoen De Wijde Wereld Bereikbaarheid met de auto: N57 Serooskerke (Schouwen)Brouwersdam, afslag Ellemeet. Op T-splitsing rechts richting Noordzeestrand. Na 500 meter links richting Paviljoen De Wijde Wereld en parkeerplaats. Navigatieadres: Rampweg, Scharendijk. Parkeren: Bij het strandpaviljoen Adressen: Excursieschuur Westerschouwen Kraaijensteinweg 140 4328 RD Westenschouwen Tel. 0111-652545 www.staatsbosbeheer.nl rondleidingen, tentoonstellingen en juttershut
Strandpaviljoen ZuidZuidWest Duinwekken 5 4325 GL Renesse Tel. 0111-461568 www.zuid-zuid-west.nl sfeervol paviljoen op het strand Hotel Bom Noordstraat 2-4 4328 AL Burgh-Haamstede Tel. 0111-652229 www.hotel-bom.nl restaurant en terras op het kerkplein. Routebeschrijving: Afstand (km) 1. Parkeerplaats Paviljoen De Wijde Wereld 0 2.9 3.6
Vanaf parkeerplaats terug richting hoofdweg, daavoor al linker fietspad op. Na 20 meter op het kruispunt van fietspaden weer links richting Renesse. In Renesse op de driesprong bij Café Zeerust rechts richting strand en meteen het linker fietspad. Op de T-splitsing links en meteen rechts de Duinweg op. Na 600 meter in de bocht van de weg rechts, over de fietsparkeerplaats naar rechts, route 73. Deze route steeds volgen. U passeert enkele strandpaviljoens.
9.4
Aan het einde van het fietspad bij camping Duinhoeve, op de splitsing rechts de Maireweg richting doorgaand verkeer.
2. Kruispunt Haamstede met verkeerslichten 12.3 14.9 15.4 19.5
Op het kruispunt rechts richting het centrum. Na 300 meter, bij de kerk rechts de Weststraat in richting Westenschouwen. Volg de weg door Burgh. Op de splitsing rechts het fietspad A. v.d. Weijdeweg op. Bij de parkeerplaats rechts aanhouden en door het hek. Op de splitsing links het fietspad op. Volg steeds het slingerende, verharde fietspad. U passeert Excursieschuur Westerschouwen. Aan het einde van het fietspad op de T-splitsing rechts.
3. Rotonde Westenschouwen 19.9 20.9 22.0 22.7 24.4 27.9
Op de rotonde de tweede weg rechts Steenweg. Na 100 meter rechts de Kampweg op richting het strand. Na een steile klim op de T-splitsing links. Na 500 meter op de T-splitsing op de dam links. Op de voorrangskruising rechts, onder het viaduct door. Op de T-splitsing rechts. Na 200 meter rechts omhoog over de dijk heen naar het buitendijks fietspad. (bij harde wind kunt u binnendijks blijven) Bij het haventje van Burghsluis links en voorbij de parkeerplaats op de T-splitsing rechts Suikerdijk. Voorbij Koudekerksche Inlaag eerste fietspad rechts (route 81).
29.6 31.4
Aan het einde van het fietspad op de verharde weg rechts omhoog. Op de dijk op de T-splitsing links en meteen rechts buitendijks fietspad op (route 90). Na de haarspeldbocht op de splitsing rechts Inlaagweg (route 90).
4. Hek over Inlaagweg 32.4
33.5
Voor het hek en veerooster over de weg, links Bootsweg (Oosterschelde informatiebord), over de brug en door het klaphekje. Aan het einde van het natuurgebied weer door het klaphekje. In Moriaanshoofd de voorrangskruising oversteken Taaijersweg. Eerste weg links Slikweg.
5. T-splitsing Serooskerke-Brouwershaven 35.5 36.4
Op de T-splitsing rechts het fietspad langs de hoofdweg. Eerste weg links Elkerzeeseweg richting Elkerzee.
6. Rotonde bij Elkerzee 39.0 40.2 40.9
Voorbij Elkerzee op de rotonde rechtdoor richting Scharendijke. Net voor het bord einde bebouwde kom op de splitsing rechts Inlaag en meteen links het fietspad op (route 84)/ Na twee fietstunnels op de kruising van fietspaden links en meteen rechts terug naar de parkeerplaats.
3. Zilte Proeftuin, fietsroute 45.4 km
2
Oosterschelde
Wilhelminadorp
3
Goese Meer
Kattendijke
Wemeldinge
P GOES
ZUID-BEVELAND 4 7
Kapelle
6
‘s-Gravenpolder 1km
Kanaal door Zuid-Beveland
1
Schore
Yerseke
5
3. Zilte Proeftuin
het gecontroleerd malen van de polders.
Zeeland, ‘Zuid-Beveland’
Belangrijke oorzaken van verzilting zijn de kweldruk in diepe polders en verzilting van het oppervlaktewater bij verbindingen met de zee. De verzilting neemt verder toe door klimaatverandering, bodemdaling en door verandering van landgebruik. Verzilting van het grondwater is van grote invloed op wat er wel en niet in de polder kan groeien. Het project “De Zilte Proeftuin”, laat kansen zien om met de verzilting mee te bewegen, waarbij uitgegaan is van een balans tussen economie, water en landschap. Voorbeelden zijn moeraslandbouw, kwelkwekerij en schelpenboerderij.
Afstand: 45.4 kilometer Verkorte route: 40.2 kilometer Horeca: Bij het startpunt in Goes vindt u op de Grote Markt diverse gelegenheden. Daarnaast onderweg in Wemeldinge en Yerseke. Deze route begint in Goes en gaat door het typisch Zeeuwse landschap van Zuid-Beveland. Fietsend over slingerende wegen en hoge deltadijken, komt u langs de Ooster- en de Westerschelde, kleiakkers, fruitboomgaarden en boerderijen met karakteristieke zwartgeteerde Zeeuwse schuren. Onderweg van Goes naar Kattendijke, via Wilhelminadorp, passeert u de sluis naar de Oosterschelde. Naast het sluiscomplex is binnendijks een bijzonder agrarisch bedrijf gevestigd, een zogenaamde kwelboerderij. Bij de aanleg van de Deltawerken heeft men besloten de Oosterschelde niet helemaal af te sluiten. Er is een dam gebouwd met enorme schuiven die alleen bij stormvloed worden gesloten. Daardoor is de Oosterschelde een getijdengebied gebleven en stroomt er tweemaal daags zeewater naar binnen. Het zoute zeewater, dat achter de dijken opkwelt, veroorzaakt een brak milieu (verzilting) met vaak bijzondere plantensoorten. Dit heeft echter consequenties voor het binnendijkse polderlandschap, waar zoet grondwater wenselijk is voor optimaal grondgebruik. Het zoete grondwater wordt op een vast peil gehouden door
De kwelboerderij die u passeert is zo’n “Zilte Proeftuin”. Geïnspireerd door het ecologische systeem, wordt hier binnendijks zeetong, in combinatie met zagers, schelpdieren en zilte gewassen geproduceerd. Neem een kijkje in deze zilte polder en geniet van de verse zilte producten in het café-restaurant (nog niet gerealiseerd). Een ander bijzonder gebied op de route is het natuurgebied Yerseke Moer, een venig en brak gebied met hobbelige weitjes. Even verderop ligt het dorp Yerseke, dat bekend staat om zijn oesters en mosselen. In het Oosterscheldemuseum is speciaal aandacht voor deze tak van visserij. Op de terugweg naar Goes fietst u een stuk langs de Westerschelde. Deze zeearm, heeft in tegenstelling tot de andere Zeeuwse zeearmen een geheel open verbinding met de Noordzee. Tip: Op veel fruitbedrijven wordt in de herfst eigengekweekt fruit te koop aangeboden.
Bijzonderheden onderweg:
Adressen:
Goes Oosterschelde sluis Kwelboerderij “De Zilte Proeftuin” Vliedberg Wemeldinge Yerseke Moer Oosterscheldemuseum Kloetinge
Café-Restaurant de Schelde Koningin Julianastraat 35 4401 CZ Yerseke 0113-571307
Start: Hoofdingang van het NS-station in Goes Bereikbaarheid met de trein: Station Goes aan de lijn Roosendaal-Vlissingen. Bereikbaarheid met de auto: A58 Eindhoven-Vlissingen, afslag Goes-Zuid richting Goes/Zierikzee (A256). Flauwe bocht naar rechts bij N254 (borden naar N254/Goes). Bij ’s-Heer Hendrikskinderendijk rechtsaf. Op de rotonde de tweede afslag naar Middelburgsestraat. Ga rechtdoor over één rotonde. Sla rechtsaf bij Lijnbaan. Station Goes vindt u links. Parkeren: Bij station Goes (gratis) of gratis transferium bij de Zeelandhallen, direct naast de A58/A256.
Hotel Eetcafé Smits Wilhelminastraat 90 4424 BD Wemeldinge 0113-621214 Oosterscheldemuseum Kerkplein 1 4401DE Yerseke. 0113-574374
Routebeschrijving: Afstand (km)
5.9
1. Station Goes
7.9
0.0 0.3 0.5
0.8 1.0 1.5
Ga met de rug naar station Goes langs het restaurant. Steek over en ga rechtdoor. Volg de F. den Hollanderlaan tot de kruising. Ga links en direct rechts langs het water, Dam. Volg de weg door het winkelgebied tot de splitsing, Kreukelmarkt. Ga schuin links. Sla voor de Grote Kerk links en sla direct rechts. Sla nogmaals rechts en ga mee naar links, Korte Kerkstraat. Ga rechtdoor tot het einde van de Grote Markt. Ga rechtdoor, Magdalenastraat, en sla de 2de weg rechtsaf, Keizerstraat. Ga rechtdoor tot voorbij het haventje, 3de weg. Sla direct rechtsaf na het haventje, Kleine Kade. Volg de kade, J. Antonides van de Goeskade, tot het kruispunt met de Ringbaan West. Steek het kruispunt over en ga rechtdoor, Westhavendijk. Volg de weg richting Wilhelminadorp langs het kanaal tot aan de burg, Brugstraat.
2. Brug Wilhelminadorp 3.9
Steek de brug over, sla linksaf. Vervolg de weg aan de
overzijde van het kanaal in dezelfde richting, Oosthavendijk. Tot aan de sluis naar de Oosterschelde. Sluis: ga rechtdoor de dijk op, bocht naar rechts. Fiets de dijk af richting Kattendijke langs de Oosterschelde. Volg het pad op de dijk met een bocht naar links tot aan de oversteekplaats, Oude Zeedijk te Kattendijke.
3. Oversteekplaats Oude Zeedijk, Kattendijke 8.0
11.2 12.1
12.6 13.1 13.6 14.1 14.7
Steek over naar rechts en volg het fietspad tot de over steekplaats. Vanaf hier fietst u ruim 3 kilometer langs de Oosterschelde; in de verte ziet u de witte Zeelandbrug en de contouren van het eiland Tholen. Ga rechtsaf de weg op. Sla even verderop nogmaals rechtsaf richting Goes. Volg de Hoogeweg rechtdoor tot de wegwijzer. Ga nog 80 meter rechtdoor en sla linksaf, Kortstraatje te Wemeldinge. Volg deze weg tot de bocht naar links voor de kerk. Ga mee naar links. Volg de weg tot de 3de weg links. Sla linksaf, Dorpsstraat. Volg deze weg tot het plein rechts. Ga rechtdoor en volg de Wilhelminastraat tot het einde. Sla rechtsaf en ga even verderop schuin links de dijk op. Ga op de dijk schuin rechts, Boulevard. Volg de weg tot de weg naar rechts. Sla rechtsaf richting Kapelle. Volg de weg tot de bocht naar rechts. Sla linksaf (Zwaakseweg). Volg deze weg tot de splitsing.
15.1 15.4 16.7
Sla schuin linksaf (Zwaakseweg). Volg deze weg tot het einde. Sla linksaf en direct rechts. Ga bij de fietswegwijzer rechts het fietspad op richting Yerseke. Volg het fietspad tot het fietspad naar rechts. Ga schuin rechts richting Doorgaand verkeer. Sla aan het einde linksaf richting Yerseke.
4. Brug Postweg, richting Yerseke
17.7 18.5
Sla voorbij de brug rechtsaf richting Vlake en sla nogmaals rechtsaf. Volg het fietspad 350 meter tot het trapje links. Ga rechts het trapje op en steek over. Ga naar beneden en ga rechtdoor. Volg de Reeweg tot de weg naar links. Sla rechtsaf en volg de weg tot het plaatsnaambord Yerseke.
Verkorte route: ga hier rechtdoor tot het plaatsnaambord Vlake. (Ga verder bij kilometer 26.0) 20.4 21.2 21.5 22.2 23.2
Ga rechtdoor en sla even verderop schuin rechtsaf. Volg de Steeweg tot de voorrangskruising. Ga rechtdoor, Damstraat. Volg de weg tot de kruising. Sla linksaf en sla na 150 meter rechtsaf richting Centrum Volg de dijkweg tot de weg naar rechts. Sla rechtsaf en aan het einde links. Volg de Grintweg, verderop Zweedijkseweg, tot de splitsing. Sla schuin linksaf en vervolg de Zweedijkseweg tot het einde.
23.7 25.6 26.0 26.9
Sla linksaf en volg de Vlakeweg tot het einde. Sla linksaf, Reeweg. Volg deze weg tot het plaatsnaambord Vlake. Ga rechtdoor tot het einde. Steek de voorrangsweg over en ga het trapje op. Sla linksaf en volg het fietspad tot het einde. Sla linksaf richting Schore en ga het fietspad op. Volg het fietspad tot de voorrangsweg.
5. Brug Vlake, richting Schore 27.5 28.7 29.5 29.9 30.5 31.4
33.3 34.9
Steek over en sla linksaf richting Schore. Volg de weg over de brug tot de afslag naar links. Sla linksaf richting Schore. Volg de weg tot de wegwijzer. Sla even verderop rechtsaf (Schore). Volg de Haaimeet tot het einde bij de kerk. Sla rechtsaf en sla even verderop linksaf, Steenweg. Volg deze weg het dorp uit tot de weg naar rechts. Sla rechtsaf en volg de Steenweg tot het einde. Sla linksaf, Schoorse Zeedijk. Volg de weg tot de afslag naar rechts. Sla schuin rechtsaf naar achteren, ga de dijk op en ga langs de slagboom. Langs de Westerschelde, met in de verte de omtrekken van Zeeuws-Vlaanderen. Sla rechtsaf en ga even verderop schuin naar links. Volg het lage weggetje tot het einde. Sla linksaf, Eversdijkseweg. Volg de weg tot het plaatsnaambord Eversdijk. Ga rechtdoor en volg de weg tot de splitsing.
6. T-splitsing, Bredeweg 35.3 36.0 38.4 42.0
Sla schuin linksaf en volg de weg tot het einde, Eversdijkseweg/Eversdijkse Bredeweg. Sla linksaf en volg de weg tot het einde. Sla rechstaf en sla na 60 meter schuin rechtsaf. Volg de weg zo’n 2.5 kilometer rechtdoor tot het plaatsnaambord Kloetinge, Abbekindersezandweg. Sla rechstaf en sla na 50 meter in de bocht rechtsaf richting Zee-vruchtenroute. Volg de Oostmolenweg tot de spoorbaan.
7. Spoorbaanovergang, richting Kloetinge 42.7
43.4 43.5 44.0 44.3 44.8 45.4
Ga voorbij de spoorbaan rechtdoor richting Kloetinge. Volg het fietspad tot het einde. Sla linksaf richting Goes en sla na 100 meter rechtsaf. Volg de Jachthuisstraat tot het einde bij de kerk. Sla rechstaf en volg de weg tot de kruising. Ga rechtdoor richting Goes. Volg de Lewestraat tot de stoplichten. Sla rechtsaf en volg de ventweg tot de stoplichten. Ga rechtdoor en volg de weg tot het einde. Sla linksaf en direct rechtsaf richting Zierikzee. Volg de weg rechtdoor tot het station. Einde fietsroute bij het NS-station
4. Stad van water en land, fietsroute 39.2 km Kralingse Plas
Spaanse Polder
Kralingen
dingen
Schiedam
Rotterdam
6
1 Nieuw Mathenesse
2
P Delfshaven
Maas Wijnhaven
Wilhelminahaven
Maas
Maas
5
Maashaven
Heijplaat Tweede Petroleumhaven
Pernis
Rotterdam Waalhaven Eemhaven
4
Hoogvliet
1 km
3
4. Stad van water en land Zuid-Holland, Rotterdam Afstand: 39.2 kilometer Horeca: onderweg bij de Honingerdijk en in Delfshaven. Daarnaast biedt de Euromast een fantastisch uitzicht over de stad en kan er iets gegeten en gedronken worden. Tenslotte is aan de zuidzijde van de Erasmusbrug Hotel New York te vinden. Dit was vroeger het hoofdkantoor van de Holland-Amerika Lijn. De fietsroute volgt de deltadijken aan de noord- en zuidoevers van de havenstad Rotterdam. De route begint bij de Erasmusbrug en kruist tweemaal de rivier de Maas: over de Van Brienenoordbrug en door de fietstunnel van de Beneluxtunnel. Fietsend langs het karakteristieke waterfront van de oude en vernieuwde havens, heeft u wisselende uitzichten op de rivier de Maas, de levensader van de stad. In de Middeleeuwen is Rotterdam nog een vissersdorp op de oeverwallen van de rivier de Rotte. Zes eeuwen later is het uitgegroeid tot een havenstad van wereldniveau. Tot halverwege de 19e eeuw lag het hart van de Rotterdamse haven nog in de oude binnenstad. De Hoogstraat, een deel van de Schielands Hoge Zeedijk, verdeelde Rotterdam in de zogenaamde ‘landstad’ en ‘waterstad’. In de waterstad werden de eerste havens aangelegd, onder meer de Oude Haven, het Haringvliet en de Leuvehaven. Vanaf de 19e eeuw werden nieuwe, grotere havens steeds verder westwaarts richting de Noordzee aan-
gelegd. De haven van Rotterdam ligt tegenwoordig direct aan de Noordzee en is 24 uur per dag onbelemmerd bereikbaar voor de scheepvaart. Direct ten westen van het huidige haven- en industriegebied wordt in de Noordzee de Tweede Maasvlakte gecreëerd. De havenactiviteiten verdwijnen steeds meer uit de stad naar de nieuwere haventerreinen. Het vrijkomende waterfront, op een steenworpafstand van het centrum maken deze buitendijkse gebieden aantrekkelijk voor woon- en werkgebieden. Met het oog op de stijgende waterniveaus als gevolg van de klimaatverandering, brengt het wonen en werken in deze gebieden wel risico’s met zich mee. Rotterdam lijkt echter onbevreesd voor het conflict waar watersteden wereldwijd mee worstelen: het uitdijen van de stad en de stijgende waterstanden. De grote vraag voor de toekomst is dan ook wat is er nodig om Rotterdam ‘waterproof’ te maken? Een groot gedeelte van het oude centrum van Rotterdam ligt buitendijks (ten zuiden van de Westzeedijk, de Kop van Zuid). In deze dichtbebouwde gebieden is de deltadijk meestal een onzichtbare scheiding tussen ‘landstad’ en ‘waterstad’. De waterkerende dijk is vaak niet als zodanig herkenbaar. Hij is vermomt als infrastructuurdijk of verstopt in woon- en werkgebouwen. Deze fietsroute leidt in zijn geheel over de actuele scheidingslijn tussen de ‘waterstad’ en de ‘landstad’ Rotterdam.
Bijzonderheden onderweg:
Adressen:
Rotterdamse Havens Delfshaven Erasmusbrug Euromast Kunsthal
Euromast Parkhaven 20 3016 GM Rotterdam 010-4364811
Start: aan voet van de Erasmusbrug (noordzijde) in Rotterdam. Bereikbaarheid met de auto: De Erasmusbrug ligt midden in de stad Rotterdam en is vanuit alle windrichtingen gemakkelijk te bereiken. Vanaf de snelweg volgt u de borden richting het centrum. Bereikbaarheid met het openbaar vervoer: Vanaf Rotterdam CS rijdt metro lijn D richting de Erasmusbrug. Uitstappen bij halte Leuvehaven. Van hieruit loopt u richting de Maas om te beginnen met de route. Parkeren: Aan de noordzijde van de Erasmusbrug bevindt zich een betaalde parkeergarage (Parkeergarage Erasmusbrug, Willemsplein 1 Rotterdam). Ook aan de zuidzijde van de Erasmusbrug bevindt zich een betaalde parkeergarage (Q-Park Rotterdam Maastoren, Wilhelminapier 5 Rotterdam)
Café Verhip St. Jobsweg 21 3024 EH Rotterdam Café Tom-Tom Watertorenweg 180 3063 HA Rotterdam 010 4330107 Hotel New York Koninginnenhoofd 1 3072 AD Rotterdam 010-4390500
Routebeschrijving: Afstand (km) 1. Noordzijde Erasmusbrug, Rotterdam 0.0 3.1
3.2 3.9
Vanaf de Erasmusbrug gaat u rechtsaf de Boompjes op. Deze weg loopt over in de Maasboulevard Bij het kruispunt van de Maasboulevard met de Honingerdijk, vervolgt u kort uw weg over de Abram Van Rijckenvorselweg. Sla direct rechtsaf bij de Oude Plantagedreef. Sla bij de tweede weg linksaf en fiets over de Honingerdijk. Aan het einde van deze weg gaat u naar links en slaat u direct rechts de Nesserdijk op. De Nesserdijk leidt u langs havens 113-139 tot de weg over gaat in de Schaardijk. Op de Schaardijk komt u langs havens 107-112 en gaat u onder de Van Brienenoordbrug door.
8.3
9.3
10.3 11.0 11.3
2. Van Brienenoordbrug, Rotterdam 6.0
6.2 7.6
Wanneer u onder de Van Brienenoordbrug door bent gegaan slaat u direct linksaf het Toepad op. Volg het fietspad. Voordat het pad onder de Van Brienenoordbrug doorgaat, slaat u rechtsaf het fietspad op dat naar de Van Brienenoordbrug loopt. U volgt het fietspad in een lus naar links totdat u parallel aan de Van Brienenoordbrug fietst en via de brug de rivier de Maas over kan steken. U verlaat de Van Brienenoordbrug door het fietspad
te volgen in een lus linksom, waarna u weer onder de Van Brienenoordbrug door gaat. Vervolg uw weg over het fietspad door de fietstunnel onder het IJsselmondseplein. Bij het kruispunt, slaat u rechtsaf en vervolg uw weg door de fietstunnel onder de Van Hoochstratenweg door. Aan het einde van het fietspad kruist u de Bovenstraat. U slaat hier linksaf de Bovenstraat op. Aan het einde van de Bovenstraat, steekt u de Burgemeester van Slijpelaan over en vervolgt het fietspad parallel aan deze laan. U steekt het kruispunt met de Stadionweg over en vervolgt uw weg over het fietspad dat parallel aan de Stadionweg loopt. Direct voorbij het Feyenoord stadion vervolgt u uw weg over het Varkenoordseviaduct. Bij het kruispunt met de 2e Rosestraat, steekt u het kruispunt over en slaat linksaf de 2e Rosestraat in. Bij het kruispunt 2e Rosestraat/Putselaan met de Hilledijk, slaat u rechstaf de Hilledijk op. U fietst de Hilledijk af en aan het einde van de straat vervolgt u uw weg over het fietspad. Volg het fietspad/wandelpad naar rechts tot aan de andere zijde van de dijk. Vervolg uw weg naar links over de Brede Hilledijk.
3. Kruispunt Hillelaan/Maashaven O.Z. 12.4 13.0
Bij het kruispunt met de Hillelaan, steekt u over en slaat u linksaf. U vervolgt uw weg rechtdoor langs de Maashaven O.Z. Bij het kruispunt met de Putselaan, slaat u rechtsaf
15.5
16.7
17.2
onder het viaduct door, de Havens 1352-1353/Brielselaan in. Aan het einde van de Brielselaan vervolgt u uw weg met een bocht naar rechts over de Doklaan. De Doklaan maakt tweemaal een bocht naar links. Bij het kruispunt met de Rietdijk slaat u linksaf. Aan het einde van het fietspad, gaat u rechtsaf en vervolgens maakt u een bocht naar links. Vervolg uw weg over de Rietdijk. De Rietdijk gaat over in de Plomperstraat en vervolgens in de Waalstraat. Aan het einde van de Waalstraat slaat u rechtsaf de Schulpweg op. Vervolg de Schulpweg met een bocht naar rechts. Bij het kruispunt met de Korperweg, steekt u over en gaat rechtdoor. Bij het kruispunt met de Jan Olieslagersweg gaat u rechtsaf. Voor de Albert Plesmanweg gaat u linksaf het fietspad op. Vervolg het fietspad parallel aan de Albert Plesmanweg. Het pad maakt een bocht naar rechts en loopt verder in de Reeweg.
24.1 25.5
26.2
26.7
het viaduct. Na het viaduct slaat u rechtsaf de Striendwaalseweg op. Volg de weg naar links over de Pastoriestraat. Bij de bocht eindigt het fietspad en vervolgt u uw route over de weg. Na de bocht, slaat u rechtsaf het fietspad bij de Werfdijk op. Vervolg het fietspad over de Pernisse Waterkant. Bij het Pernisse Hoofd voor de tweede steiger slaat u linksaf en vervolgens rechtsaf. Volg de Pernisse Hoofd met een bocht naar links overgaand in de Burgemeester van Esstraat. Aan het einde van de straat, gaat u rechtsaf de Pastoriedijk op. U slaat direct de eerste weg rechtsaf en vervolgens linksaf om over het Madroelpark verder te fietsen. Aan het einde van het fietspad (links aanhouden) steekt u de Bakkersoordseweg over en slaat rechtsaf het fietspad op.
4. Kruispunt Anthony Fokkerweg, Reewegviaduct
5. Beneluxtunnel, Rotterdam
19.4
27.3
19.9
22.7
Bij het kruispunt met de Anthony Fokkerweg, steekt u over, gaat u linksaf en direct weer links om het Reewegviaduct over te steken. Met een bocht naar rechts verlaat u het viaduct om het fietspad langs de Vondelingenweg te volgen. Voor het kruispunt met het Groenedijkviaduct, steekt u de Vondelingenweg over om het fietspad aan de overzijde van de weg in dezelfde richting te volgen. Bij de Oud-Pernisseweg volgt u het fietspad met een helling omhoog en maakt u een bocht naar rechts over
28.1
28.8
Het fietspad eindigt bij het poortgebouw van de fietstunnel voor de Beneluxtunnel. Maak gebruik van de fietstunnel om aan de andere kant van de rivier de Maas te komen Aangekomen aan de overzijde van de Maas, verlaat u het Poortgebouw en slaat u rechtsaf richting de Maas. Volg het fietspad met een bocht naar links. Vervolg uw route parallel aan de Karel Doormanweg. Aan het einde van het fietspad, sla rechtsaf en vervolg uw route langs de Vlaardingerdijk.
29.3
32.0
Sla bij het kruispunt rechts de Westfrankelandsedijk op. Vervolg de Westfrankelandsedijk door rechtsaf te slaan. Deze weg loopt met een bocht naar links over in de Havendijk. Vervolg de Havendijk met een bocht naar links. Sla bij het kruispunt rechts de Maasdijk op. Volg de weg met een bocht naar links, overgaande in de NieuwMathenesserstraat.
6. Kruispunt Rotterdamsedijk, Schiedam 33.2 34.9
36.3 38.8
Bij het kruispunt met de Rotterdamsedijk, sla rechtsaf. De weg gaat verder in de Schiedamseweg. Steek het Marconiplein over en sla rechtsaf het Hudsonpad op. Het Hudsonpad gaat over in Hudsonstraat. Deze straat loopt aan het einde met een bocht naar links over in het Hudsonplein. Op het plein gaat u rechts om uw weg over de Hudsonstraat verder te vervolgen. Aan het einde van de Hudsonstraat slaat u linksaf de Westzeedijk op. Vervolg de Westzeedijk door over het Droogleever Fortuynplein te steken. Waar de Westzeedijk over gaat in het Vasteland zal u het beginpunt van de route, de Erasmusbrug weer herkennen.
5. De laagste polder van Nederland, fietsroute 28.4 km Moerkapelle
7
Waddinxveen
6
Gouda
5 Zevenhuizen
8
ZUIDPLASPOLDER
4
Rotmeren
Moordrecht
3 Gouderak
Restveengebied
Zevenhuizer plas
2 l
Ho
Nieuwekerk aan den IJssel 1 km
1
P
he
sc
d lan
l
I
e Jss
5. De laagste polder van Nederland Zuid-Holland, De Zuidplaspolder Afstand: 28.4 kilometer (verkorte route: 19.6 kilometer) Horeca: onderweg in Moordrecht, Waddinxveen en Zevenhuizen kunt u langs de route verschillende locaties vinden waar u terecht kunt om iets te eten en drinken. Deze fietsroute voert u langs sterke dijken met flinke hoogteverschillen, prachtige molens en gemalen, sluizen en smalle slootjes. Het unieke restveengebied van de Zuidplaspolder biedt u mooie vergezichten. Bij helder weer is het zelfs mogelijk de wolkenkrabbers van Rotterdam te zien. In het restveengebied bij Moordrecht, vindt u het paviljoen ‘De Waterkathedraal’. Tijdens een wandeling door dit poldergebouw worden de verschillende niveaus en de werking van de polder ervaren. Daarnaast worden hier de toekomstplannen voor de Zuidplaspolder geëxposeerd (het paviljoen is nog niet gerealiseerd). Ongeveer 400 jaar geleden werd in het gebied intensief veen gestoken en later gebaggerd om turf te winnen. Door het veen tot op grote diepte af te graven ontstond de ‘Zuidplas’. In de 19e eeuw besloot men de plas droog te leggen. Na de aanleg van de ringvaart kon het droogmalen van de Zuidplaspolder beginnen. Er werden 30 molens geplaatst, waarvan 9 in Waddinxveen en 21 tussen Moordrecht en Kortenoord. Binnen vijf jaar was de polder drooggemalen. Stoomgemalen maakten veertig jaar later de molens overbodig.
Na de drooglegging van de Zuidplas is de polderstructuur van rechte wegen en tochten in één keer ontworpen. Door deze rechte structuren zijn blokken ontstaan van ongeveer 800 bij 800 meter. De tochten liggen 800 meter van elkaar, behalve in het veengebied, daar liggen ze op elke 400 meter, omdat veen drassiger is en moeizamer te bemalen. In het zuidelijke gebied van de Zuidplaspolder is nog duidelijk de originele veenverkaveling te herkennen. De boerderijen in het gebied hebben een plaats gekregen langs de rechte wegen en tochten. De lijn tussen de kerken van Moerkapelle en Moordrecht was de basis voor dit zogenaamde grid. Het grid heeft de polder een helder en leesbaar landschap gegeven dat 150 jaar later nog goed zichtbaar is. Het gemaal Abraham Kroes, vernoemd naar een voormalig dijkgraaf van de Zuidplaspolder, is in 1972 in gebruik genomen. Het is een bijzonder gemaal door de combinatie van polder- en boezembemaling. Het zorgt allereerst voor het wegpompen van het overtollige water uit het zuidelijke deel van de Zuidplaspolder in de ringvaart (polderbemaling). Vervolgens zorgt het gemaal voor het lozen van het water van de ringvaart op de getijdenrivier, de Hollandsche IJssel (boezembemaling). Het gemaal Abraham Kroes heeft de functie van alle andere gemalen in het zuidelijk deel van de Zuidplaspolder overgenomen. Het water wordt hier tot vele meters omhoog gepompt. Dit indrukwekkende hoogteverschil is langs de fietsroute duidelijk waarneembaar.
Bijzonderheden onderweg:
Adressen:
Restveengebied Gemaal Abraham Kroes Ringvaart Hollandsche IJssel Waterkathedraal Molenviergang
Eetcafé East End Oosteinde 7a 2841 AA Moordrecht 0182-374957
Start: Bij het treinstation Nieuwerkerk aan den IJssel. Bereikbaarheid met de auto: Vanaf de Rijksweg A20 neemt u afslag 17 Nieuwerkerk aan den IJssel. U volgt de N217 in de richting van Zevenhuizen. Op de rotonde volgt u de N17 verder over de Schielandweg. Volg deze weg en sla rechtsaf bij de Kerklaan. U rijdt nu recht op het station Nieuwerkerk aan de IJssel aan. Bereikbaarheid met het openbaar vervoer: Het startpunt bevindt zich bij het NS-treinstation Nieuwerkerk aan den IJssel. Parkeren: U kunt overal in de omgeving van het station gratis parkeren. Het valt aan te raden dit te doen op de daarvoor bestemde P+R bij het station.
Het Oude Dorp Dorpstraat 17 2742 AP Waddinxveen 0182-612497 Café Hof van Holland Dorpsstraat 105 2761 AN Zevenhuizen 0180-631365 Gemaal Abraham Kroes Schielands Hoge Zeedijk-West 5 2841 AB Moordrecht
het fietspad volgen, houdt u links aan en fietst over de Boezembrug (1996) en slaat rechtsaf de West Ringdijk op. Nu ligt de ringvaart weer aan uw rechterhand waarin verschillende woonboten liggen. Links ziet u een molenstomp. Het is de laatste van de negen molens bij Moordrecht die werd gebruikt om de polder droog te leggen. Over deze Westringdijk rijdt u vanzelf Moordrecht binnen.
Routebeschrijving: Afstand (km) 1. Station Nieuwerkerk aan den IJssel 0.0
0.2 0.3 1.1
Vanaf het NS Station fietst u in zuidelijke richting de Kerklaan op. Nog voordat u bij de begraafplaats bent, ziet u aan uw linkerhand een wit bruggetje uit 1996 over de ringvaart. Dit bruggetje gaat u over en slaat meteen daarna rechtsaf het fietspad op. De route is hier roodwit gemarkeerd. Het fietspad maakt een bocht naar links en u ziet aan uw rechterhand de Kleinpolderbrug verschijnen. Deze gaat u over en u komt uit op een T-splitsing. Hier gaat u links (Zouterijweg) en blijft rechtdoor gaan, langs een basketbalveldje en voetbalveldje totdat u bij een rotonde komt. Hier steekt u de N219 over en houdt rechts aan om vervolgens de ringvaart over te steken. Aan het eind gaat u linksaf richting Moordrecht. U rijdt nu onderlangs de dijk (Kortenoord – Schielandse Hoge Zeedijk-West). U fietst nu tussen de ringvaart en de Hollandsche IJssel in. Vanaf de dijk heeft u een mooi uitzicht op de Hollandsche IJssel. Vanaf het fietspad kijkt u op het restveengebied.
Verkorte route: 4.4
5.7
6.5 7.1 7.9
2. Gemaal Abraham Kroes 3.2
U volgt het fietspad totdat u bij het gemaal Abraham Kroes bent. Na het gemaal Abraham Kroes blijft u
9.5
Voordat u in Moordrecht bij de brug aankomt neemt u een scherpe bocht naar links de Vierde Tochtweg op. Een tocht is een sloot, aangelegd voor de waterafvoer in een polder. Deze weg ligt naast de Vierde Tocht van de Zuidplaspolder. U fietst langs de sportvelden, Moordrecht uit. Als de weg een haakse bocht naar links maakt, gaat u rechtsaf over een bruggetje de Oude Spoorbaan op. Hier was - in het ontwerp van de Zuidplaspolder - een spoorlijn gepland, maar is er nooit gekomen. De spoorbaan rijdt u helemaal uit tot u op de Middelweg bent. Hier gaat u linksaf. Op de Middelweg neemt u de eerste weg naar rechts en volgt hier ook het fietspad langs de N456. Bij de eerste mogelijkheid gaat u onder het spoor door naar links de Vijfde Tochtweg op. U kruist nu achtereen volgens de spoorwegverbinding Gouda-Rotterdam, de A20 en de spoorwegverbinding Gouda-Waddinxveen. Bij de T-splitsing slaat u linksaf de Zuidelijke Dwarsweg op.
10.3
12.8 15.1
Wanneer u de Bredeweg (N456) kruist, slaat u rechtsaf en volgt het fietspad. U kruist nu de spoorlijn GoudaDen Haag en de Rijksweg A12. Direct nadat u onder de A12 door bent gegaan gaat u rechtdoor, verder over de Bredeweg. Op de kruising van de Bredeweg met de Noordelijke Dwarsweg slaat u linksaf, richting de kern van Zevenhuizen. U steekt de N219 bij de stoplichten over, vervolgens gaat u over de ringvaart en slaat linksaf de Dorpsstraat in richting Nieuwerkerk a/d IJssel. Vervolg uw weg in zuidelijke richting. U gaat verder bij punt 8 ter hoogte van (*)
3. Kruispunt Middelweg, Kanaalbrug 5.0
5.2
Bij de kruising met de Middelweg, bij de Kanaalbrug, slaat u rechtsaf de ringvaart over. U rijdt in de Kerklaan die vanzelf overgaat in het Kerkplein en komt uit in de Dorpsstraat tegenover de veerstoep voor het veer naar Gouderak. Tegenover deze veerstoep slaat u linksaf en rijdt Moordrecht weer uit over de Schielandse Hoge ZeedijkOost. De Schielandse Hoge Zeedijk-Oost gaat over in de Sluisdijk.
4. Julianasluis, Gouwekanaal 7.6
Aan het einde van de dijk ligt de Julianasluis, deze steekt u over en u rijdt de Nieuwe Broekweg op. U fietst nu langs het Gouwekanaal. Dit kanaal is gegraven
9.0
zodat (vracht)schepen niet meer door de stad Gouda hoefden maar erom heen konden varen. U fietst over een bruggetje en rijdt voorbij een wit huis en een gemaaltje. De functie van een gemaal is het droog houden van de Oostpolder, die tussen de ringvaart en de Gouwe ligt. Zonder te malen zouden de Oostpolder en de Zuidplaspolder een plas zijn. Zelfs in de allerdroogste polder wordt de polder nog bemalen vanwege de ondergrondse waterstromen die vanuit de Krimpenerwaard naar de Zuidplaspolder stromen en hier aan de oppervlakte komen. De Nieuwe Broekweg gaat hierna over in de Stoofkade.
5. Stoofkade, spoorwegverbindingen 9.5
10.9
U fietst onder de spoorverbinding Gouda – Rotterdam/ Den Haag door en kort daarna onder een veel kleinere spoorwegverbinding door. Dit is de spoorwegverbinding tussen Gouda en Waddinxveen. De Stoofkade gaat over in de Wilhelminakade. Links van u ligt ’t Weegje. Dit is een voorbeeld in het klein van hoe de Zuidplaspolder eruit zou hebben gezien indien er niet zou worden gemaald. U volgt de Wilhelminakade en fietst de gemeente Waddinxveen binnen. Even later komt u uit bij de Coenecoopbrug en het Gouwe Aquaduct. Hier is de Gouwe over de A12 heen gelegd; u fietst op dezelfde hoogte als de Gouwe en kijkt neer op de voorbijrazende auto’s. Parallel aan de Gouwe en de Wilhelminakade ligt de ringvaart. Deze is vanaf dit punt niet zichtbaar, want de ringvaart is hier afgedamd.
11.3
U vervolgt uw weg over de Zuidkade en gaat na de St. Victorkerk linksaf de Apollolaan in.
6. Kruispunt N454, Waddinxveen 12.2
13.1
14.2
14.8
U steekt de N454 over en slaat rechtsaf het fietspad op. U rijdt nu parallel aan de Kanaaldijk. U ziet hier goed hoe laag de Zuidplaspolder ligt: het land aan uw linker hand ligt veel lager dan de ringvaart aan de andere kant van de weg. Overigens eindigt de ringvaart in Waddinxveen. Bij de stoplichten gaat u linksaf en na de sportvelden meteen weer rechts, het Spoorpad op. U rijdt nu langs het spoor en komt uit op de Kerkweg-West waar u links af slaat. De Kerkweg-West komt uit op de Dorpstraat in één van de twee oude kernen van Waddinxveen. Hier gaat u links en meteen weer rechts de Veenkade op, deze wordt Kleikade en komt uit op de Onderweg. Hier gaat u rechtsaf. U rijdt nu parallel aan de Kleikade, de scheiding tussen de Noordplas en de Zuidplas. Hier was een ringvaart niet nodig want hier lag het hoogste punt van de Zuidplas; het water liep vanzelf naar ‘beneden’.
7. kruispunt Julianastraat, richting Moerkapelle 16.5
U rijdt de Onderweg uit, en slaat linksaf de Julianastraat in richting Moerkapelle. Aan uw rechterhand ligt de polder de Wilde Veenen, aan uw linkerhand de Zuidplaspolder.
20.9
22.0
U blijft de Julianastraat volgen en passeert een molen. De weg maakt een bocht naar links en loopt over in de Julianaweg. U rijdt weer naast de ringvaart, die in Moerkapelle weer begint (of eindigt). U blijft de Julianaweg volgen totdat u onder de A12 door en over het spoor heen bent. Na het spoor gaat u rechtsaf en daarna met de bocht mee naar links. U vervolgt uw weg over het Noordeinde in de richting van Zevenhuizen. Bij het binnenrijden van het dorp Zevenhuizen gaat het Noordeinde over in de Dorpsstraat. U vervolgt uw weg door Zevenhuizen over deze straat.
(*) 8. Dorpstraat/Zuideinde, richting Nieuwerkerk aan de IJssel 23.0 25.2 27.2 28.4
Bij het verlaten van Zevenhuizen gaat de Dorpsstraat over in het Zuideinde. Deze weg blijft u volgen in zuidelijke richting naar Nieuwerkerk aan de IJssel. Aan het einde van de weg op het kruispunt gaat u rechtdoor de Groeneweg op. Deze gaat over in de Bostelweg. Nadat u het viaduct over de Rijksweg A20 bent gepasseerd houdt u links aan de Kerklaan op. U blijft de Kerklaan door Nieuwerkerk aan de IJssel volgen en komt dan vanzelf uit bij het station waar ook het beginpunt ligt.
6. Waterpret, wandelroute 15.5 km 1 km
Reeuwijkse Hout
1
P Broekvelden
2
12
REEUWIJKSE PLASSEN
Reeuwijk
Vettenbroek
II Sluipwijk
3
10
4 11 Elfhoeven
5
9
8
Gouda
Goudse Hout
7 Heemtuin
6
I
6. Waterpret Zuid-Holland, Reeuwijkse Plassen Lengte: 15,5 kilometer; 4,5 uur. Trein: 17,5 kilometer; 5 uur. Verkorte route: 9 kilometer. Trein: 12 kilometer. Honden: toegestaan, soms aangelijnd Horeca: bij het startpunt Café-Restaurant ’t Reeuwijkse Hout, halverwege Café-Restaurant ’t Vaantje. Midden in het Groene Hart, even ten noorden van Gouda liggen de Reeuwijkse Plassen. De Reeuwijkse plassen zijn 13 plassen tussen Bodegraven en Gouda, ten oosten van het dorp Reeuwijk. De wandeling voert over een netwerk van wegen en dijkjes langs plassen, eilandjes en weilanden, en biedt weidse vergezichten en prachtige Hollandse luchten die in het vlakke water weerspiegelen. Je wandelt hier maar net boven de waterspiegel, het pad ligt gemiddeld 30 centimeter hoger dan het zichtbare grondwater. De Reeuwijkse Plassen zijn ontstaan door veenwinning in de periode 1650 tot 1900. De plassen hebben allemaal een rechthoekige vorm, waarin de vroegere verkaveling van de weilanden nog valt te herkennen. Rond Sluipwijk is men begonnen met de vervening, waardoor het plassengebied met een oppervlakte van bijna 1000 hectare is ontstaan. Door het steeds verder afgraven van veen kwam men al snel beneden het grondwaterpeil. Met de baggerbeugel, die circa vier meter diep reikte, haalde men dan het veen uit het grondwater omhoog om het op legakkers te drogen. Vervolgens werd het in blokken
gesneden, per schip over de Breevaart naar Gouda vervoerd en op de Turfmarkt verhandeld. De kleine begroeide eilandjes zijn het enige wat nog over is van de vroegere legakkers. De meeste zijn verloren gegaan door wind en golfslag. Ook nu drijven er nog losgeslagen bonken veen langs de oever. De wegen en dijken met hun lintbebouwing hebben stand gehouden. Broekvelden/Vettenbroek is de jongste plas en in oppervlakte de grootste. Na de turfwinning wordt deze plas in de 19e eeuw weer drooggemaakt. De polder die zo ontstaat, blijkt echter te nat te zijn. Rond 1970 is er een grote vraag naar zand voor de uitbreiding van Gouda. Door zandwinning is deze plas veel dieper geworden dan de andere plassen, tot wel tientallen meters diep zelfs. Tijdens vorstperioden blijft deze plas door de grotere diepte langer open. Terwijl op de andere plassen geschaatst kan worden, vinden hier tot ver in het voorjaar vele duizenden watervogels hun voedsel en rust. Broekvelden/Vettenbroek staat ook bekend als de “Surfplas”. Ook de plassen Elfhoeven en ’s-Gravenbroek worden veel bezocht door recreanten en watersporters. Er zijn verschillende jachthavens langs deze plassen. Omdat het zoete grondwater in de plassen een constant peil heeft en niet fluctueert, is recreëren op de plassen veilig en aangenaam. Bijzonderheden onderweg: Goudse Hout Heemtuin Reeuwijkse Hout Reeuwijkse Plassen
Bereikbaarheid met de auto: Neem op de A12 afslag 12, Reeuwijk, en ga als u vanuit Den Haag komt 1x links en vanuit Utrecht 2x links. Volg daarna de borden Reeuwijkse Hout. Parkeer op de parkeerplaats bij Café-Restaurant ’t Reeuwijkse Hout. Bereikbaarheid met de trein: Station Gouda Goverwelle aan de lijn Utrecht-Gouda. Aanlooproute: daal van het perron af naar de tunnel onder het spoor. Ga daar naar links langs de voorrangsweg. Ga bij de tweede oversteekmogelijkheid rechts, richting Goudse Hout, vervolg rechtdoor en ga na 25 meter links. Neem na weer 25 meter bij de paddenstoel 24694 het fietspad rechts. Bereklauwpad. Ga na 50 meter rechts. Het pad gaat over drie brugjes. Daarna op de Y-splitsing links. Kruis een geasfalteerd fietspad. Negeer na twee brugjes een afslag naar rechts. Op de 3-sprong links en meteen na een brugje rechts. Op de 3-sprong na 100 meter links. Start de route in punt 5 bij (***). Adressen: Café-Restaurant ’t Reeuwijkse Hout Reeuwijkse Houtwal 4 2811 NW Reeuwijk Tel. 0182-396355 Café-Restaurant ’t Vaantje. Korssendijk 32 2811 HK Reeuwijk Tel. 0182-513811
Routebeschrijving: 1. Loop bij het restaurant naar het water en ga links langs het zandstrand. Als het erg druk is op het strand, neem dan het pad eromheen. Verlaat het strand aan het eind via een pad door de houtwal en neem vervolgens het pad naar rechts, langs de plas Broekvelden. 2. Na 1 kilometer buigt het pad naar rechts, Lecksdijk. Ga na 15 minuten bij houten elektriciteitsmast B4151 over een vlonder rechts naar de picknickplaats aan de waterkant. Ga hier links over het onverharde graspad langs een vogelkijkhut. Aan het eind komt het pad uit op een asfaltweggetje. 3. Op de weg links en meteen rechts, Lecksdijk. (**) Deze weg komt uit op een T-splitsing met de Hortemansdijk. Ga hier links en meteen over de ophaalbrug rechts, Ree. De weg buigt naar rechts en loopt langs de Reebrug. Verkorte route I: voor starters vanuit ’ t Reeuwijkse Hout: ga hier niet rechtdoor maar rechts over de Reebrug, Zoetendijk en vervolg in punt 11 bij (*). 4. Op het eind van de Ree links, Korssendijk (niet rechtdoor over het voetpad!). Na 50 meter het pad rechts, Elfhoeven, een graspad. Voor het water links, Aan het eind van het graspad links en meteen rechts, de asfaltweg.
5. Passeer een ophaalbrug. Over de brug rechtdoor, ’t Wije. Natuurgebied Goudse Hout. Neem na 10 meter het voetpad links van het geasfalteerde fietspad. Het pad gaat naar rechts over een brugje. Ga meteen hierna op de 3-sprong rechts. Route naar het station Goverwelle: ga hier niet rechts maar links. Op de T-splitsing links en meteen over het brugje rechts. Negeer een afslag naar links. Het pad slingert over twee brugjes en kruist een geasfalteerd fietspad. Houd het pad tot een T-splitsing met een geasfalteerd fietspad. Ga daar links en op het eind weer links. Steek de voorrangsweg over en ga links naar het station. (***) Steek na vijf brugjes een geasfalteerd fietspad recht over. 6. Na weer drie brugjes achter elkaar buigt het pad naar links. Op de T-splitsing met geasfalteerd fietspad rechts. Neem vervolgens het voetpad links langs het fietspad. Dit maakt een bocht naar rechts en links en komt uit bij de ingang van de Heemtuin. 7. Ga bij de heemtuin rechtdoor. Ga, waar het voetpad een bocht naar links maakt rechtdoor over een geasfalteerd pad. Op een 3-sprong links, Kale Jonkerpad. Dit pad komt uit op een voorrangsweg. Ga rechtdoor over de brug, Heemraadslag. 8. De weg eindigt op een pleintje met een supermarkt. Verlaat het pleintje aan de rechter achterzijde via een fietspad. Ga over de brug rechts; op de 3-sprong links en loop via een poortje onder een woning door. Ga op de weg hierachter links en meteen
rechts, een fietspad dat bij een sluisje uitkomt. 9. Vervolg naar rechts over het middelste pad tussen twee kanaaltjes door, Oost Langekade. Loop onder een viaduct door en ga rechtdoor via het voetpad langs het water, Elfhoeven. 10. Ga voorbij de jachthaven rechts, Groene Ree. Het pad gaat na 10 minuten over een brugje met een witte leuning. Ga 50 meter hierna op een Y-splitsing rechts over een onverhard pad langs het water. Het pad komt uit op een asfaltweg. Hier links, Korssendijk. Voorbij een bocht naar rechts heet de weg Ree. 11. Neem de eerste weg links over een ophaalbrug, Zoetendijk. Verkorte route II: voor starters in Goude Goverwelle: neem de tweede weg rechts, Bosmankade. Aan het einde rechts, Lecksdijk. Ga hier verder in punt 3 bij (**). (*) Na 500 meter buigt de asfaltweg naar rechts. Ga hier rechtdoor over een voetpad. Markering wit-rood. Op de 3-sprong links. 12. Ga waar het kanaaltje rechts langs de weg zich verbreedt tot een plas, rechts over een bruggetje en daarna links, een onverhard pad. Het pad gaat over in een gravelpad, buigt van het water af en kom op een groot parkeerterrein uit. Einde wit-rood. Ga hier rechts naar restaurant ’ t Reeuwijkse Hout. Voor starters in Gouda Goverwelle: vervolg met punt 1.
7. Ruimte voor de rivier, wandelroute tot 23 km 11
Vreeswijk
10
12
Tull en Het Waal
P Le
P 1
k Werk a/d Waalse Wetering
2
7 6
P
Vianen
Plas Middelwaard
Viaanse Bos
P
Everstein
5
8
Recreatieplas ‘t Waal
Werk a/d Korte Uitweg
4
P
1 km
Hagestein
Lunet a/d Snel
3 9 Fort Honswijk
Le
k
7. Ruimte voor de rivier Utrecht, Ossenwaard en uiterwaarden Lengte: 23 kilometer; 4.45 uur Verkorte route: 20,3 kilometer Honden: toegestaan, soms aangelijnd Horeca: halverwege in Hagestein en aan het einde van de route in Vreeswijk. Bij de grens met Duitsland splitst de Rijn zich in twee riviertakken. De noordelijke tak draagt vanaf Arnhem de naam Nederrijn en ter hoogte van Wijk bij Duurstede, waar het Amsterdam Rijnkanaal de rivier kruist, verandert de naam in de Lek. De laatste tweehonderd jaar heeft de rivier ingrijpende veranderingen ondergaan. In de 19e eeuw werd de vaargeul definitief vastgelegd door normalisatiewerken en kribaanleg. Later werd de rivier nog verder gecontroleerd door de aanleg van stuwen bij Driel, Amerongen en Hagestein. Door de dreigende overstromingen van de grote rivieren in 1993 en 1995 werd duidelijk dat er meer ruimte voor waterafvoer- en berging nodig is. De overheid neemt aan de hand van het plan Ruimte voor de Rivier maatregelen om de veiligheid op langere termijn te vergroten. Naast dijkverbetering gaat de voorkeur uit naar rivierverruiming. Dit houdt een gedeeltelijke herinrichting van het rivierengebied in. Dit wordt ook aangegrepen als kans om de ruimtelijke kwaliteit van deze gebieden te verbeteren. Het opvallende stuwcomplex Hagestein is gesitueerd in de Ossenwaard, in een voormalige meanderbocht van de Lek. De
Lek is een typische zoetwatergetijderivier. Bij het stuwcomplex is sprake van zowel rivier- als getijdendynamiek, met dagelijkse eben vloedverschillen van soms meer dan een meter. Eenmaal per jaar worden een hoogwaterstand van ca. 3.60m +NAP en een laagwaterstand van ca. 0,8m –NAP gemeten. De Ossenwaard en de rivierarm bieden op dit moment een wat verwaarloosde aanblik. Naast de geplande rivierverruiming zijn er plannen voor natuur- en recreatieontwikkeling en verbetering van de infrastructuur. Er zijn plannen voor de aanleg van onder andere een camping en een jachthaven. Daarnaast kan er in de oude steenfabriek (ca. 1900) een culturele voorziening worden gevestigd. Op het stuweiland kunnen één of meerdere uitzichtpunten worden gerealiseerd. Het idee is om aan het uiteinde van de aanlegsteiger, een panoramapaviljoen te plaatsen dat de getijdenfluctuaties van de Lek zichtbaar maakt. De infrastructurele plannen bestaan uit het uitbreiden van de wandelvoorzieningen en de aanleg van een (fiets- en wandel) verbinding in de vorm van een bootbrug bij de stuw. Overige cultuurhistorische bezienswaardigheden op de route zijn de forten en linies van de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de sluizen in het Lekkanaal en de buitenstad van Vianen. De oude binnensteden van Vianen en Vreeswijk hebben beiden de status van beschermd stadsgezicht. Bijzonderheden onderweg: Lek, Uiterwaarden Stuwcomplex Hagestein Fort Honswijk Vianen
Bereikbaarheid met de auto: Rijd met de auto over de A2 richting Vianen. Neem afslag 11 (Vianen) richting Vianen en sla bij de Don Velascodreef linksaf. Sla rechtsaf de Ringdijk op in de richting van de pont naar Vreeswijk. Bereikbaarheid met het openbaar vervoer: Neem de trein naar Utrecht CS. Vanuit hier rijdt bus 63 in de richting van Vianen. Stap uit bij de halte Verzorgingscentrum Batenstein in Vianen. Van hieruit loopt uit richting de Lekdijk. U start de route bij punt 2 (*). Adressen: De Ouwe Stal Dorpsstraat 46 4124 AM Hagestein 0347-351201 Eethuys Poelzicht Raadhuisplein 1-2 3433 ZB Nieuwegein 030 - 60 61 478 Routebeschrijving: 1. Loop vanaf de parkeerplaats bij het Veer Vianen over de Buitenstad richting de Hofpoort van Vianen. Sla linksaf de Langendijk op, deze gaat over in de Brugdijk. U volgt de klinkerweg tot aan de ijzeren ophaalbrug. Over de ophaalbrug linksaf volgt u de Lekdijk richting Hagestein.
2. (*) U loopt over de Lekdijk langs de uiterwaarden. Bij het kruispunt met de Hoevenweg, ziet u het stuwcomplex Hagestein aan uw linkerhand. Rechts van u ligt de voormalige zandwinput Everstein. Hier is nu een recreatiegebied. Vanaf dit kruispunt volgt u een gedeelte van het natuurpad Hagestein. U loopt verder over de Lekdijk richting Everdingen. U komt langs nieuw gegraven geulen in de uiterwaarden. 3. Bij het kruispunt met de Nijensteinseweg gaat u rechtsaf richting Hagestein. Aan het einde van de weg, slaat u rechtsaf de Vogelzangseweg in. Deze weg gaat over in de Hoevenweg. 4. Op de Hoevenweg, bij het kruispunt met de Reijersteinseweg gaat u rechtsaf en loopt u linksaf langs recreatieplas Everstein. Links om de plas lopend, komt u terug op de Hoevenweg die verder leidt naar het stuwcomplex Hagestein. 5. Op de Lekdijk bij het stuwcomplex aangekomen, steekt u het stuweiland Ossenwaard over via de nieuwe fietsbrug**. Aan het einde van de weg Ossenwaard kruist u de Lekdijk aan de overzijde van de rivier de Lek. (**nog niet gerealiseerd) 6. Op dit kruispunt slaat u rechtsaf en neem vervolgens direct de eerste weg links door ’t Waalse Bos. Deze weg is onderdeel van een natuurpad. Aan het einde van het bospad kruist u de Waalseweg.
7. Wanneer u een uitstapje wil maken, kunt u op dit kruispunt oversteken om het Werk bij de Waalsewetering te aanschouwen. Dit fort is aangelegd tussen 1875 en 1878 en diende ter verdediging van het niet te inunderen terrein aan de noordkant van de Schalkwijkse Wetering. Om de route te vervolgen slaat u op het kruispunt rechtsaf de Waalseweg op. De Waalseweg wordt gekruist door de Waalsewetering. Voor het water gaat u naar rechts om langs de wetering te lopen. Waar de Waalsewetering overgaat in het inundatiekanaal, slaat u rechtsaf de Lange Uitweg op. 8. U loopt vervolgens kort langs het inundatiekanaal en passeert het Werk aan de Korte Uitweg. Direct hierna slaat u linksaf en loopt u tegen de klok om het fort heen. Verkorte route: Ga hier niet links maar rechtdoor en loop de Lange Uitweg af. Aan het einde van de weg slaat u rechtsaf, de Lekdijk op. (Vervolg bij ***). U vervolgt uw weg langs het water in de richting van Fort Honswijk. 9. Aan het einde van deze weg komt u langs Fort Honswijk aan de Lek. Om de route te vervolgen slaat u tweemaal rechtsaf en komt u terug op de Lekdijk. De Lekdijk vervolgend passeert u de Honswijker Waarden en de recreatieplas ’t Waal.
(***) U volgt de Lekdijk voorbij het stuwcomplex en recreatieterrein ’t Waal, richting Tull en ’t Waal. 10. De Lekdijk gaat over in de Lekdijk Oost. U vervolgt de weg en gaat onder het viaduct van de A27 door. Volg de Lekdijk Oost met een bocht naar rechts richting de Prinses Beatrix Sluis. 11. Steek de sluis over naar de overkant van het water en vervolg uw weg naar links over de Voorhavendijk. Loop de Voorhavendijk van Vreeswijk af. Deze weg gaat over in de Lekstraat en u passeert tweemaal een brug. Aan het einde van de Lekstraat buigt u rechtsaf de Molenstraat in. Aan het einde van de Molenstraat steekt u links de Emmabrug over. 12. Vervolgens gaat u linksaf de Lekboulevard op. U neemt de vierde straat links de Veerweg op. Aan het einde van deze weg vindt u het veer dat tussen Nieuwegein en Vianen vaart. Neem het veer naar de overzijde van de Lek. Aan de overzijde van de Lek aangekomen loopt u de Buitenstad af en ziet aan het einde van de weg de Hofpoort liggen. (*) Voor de bushalte vervolgt u de weg vanaf punt 1. U komt aan het einde van de Brugdijk op de kruising met de Jan Blankenweg. U slaat hier linksaf richting halte Verzorgingscentrum Batenstein.
8. Zicht op het Deltagebied, wandelroute 16 km 11
Rhenen
P
1
10 7 Grebbesluis
GREBBEBERG
9
Ned
8
errij
n
Den Ambtse BLAUWE KAMER
5 6
4
2 3
1 km
De Spee
8. Zicht op het Deltagebied Utrecht, Blauwe Kamer en Grebbeberg Lengte: 16 kilometer; 4,5 uur Verkorte route: 10 kilometer, respectievelijk 12,5 kilometer als de route door de Blauwe Kamer niet of slechts gedeeltelijk wordt gelopen. Honden: niet toegestaan Horeca: bij het beginpunt ligt café-restaurant ’t Viaduct, halverwege café ’ t Veerhuis en over de rivier bij de Blauwe Kamer het restaurant de Blaauwe kamer. De wandeling kenmerkt zich door grote contrasten in het landschap en indrukwekkende vergezichten. Na het passeren van de rivier de Nederrijn, is er vanaf de Rijndijk zicht op de rivier, de uiterwaarden en de Grebbeberg. Met de veerpont steekt u over naar het natuurreservaat de Blauwe Kamer. De Blauwe Kamer kan tijdens perioden van hoog water of hevige regenval zeer modderig zijn. Als het water in de Rijn hoog staat, zal de wandeling door de Blauwe Kamer overgeslagen moeten worden. Vervolgens gaat de wandeling over de Grebbeberg terug naar Rhenen. De Grebbeberg biedt unieke vergezichten over het Deltagebied. Dit waterrijke gebied is onderdeel van het Hollandse Deltagebied, gevormd door de rivieren Rijn, Maas en Schelde. De Nederrijn is een aftakking van de rivier de Rijn. Aan de noordelijke oever van de Nederrijn tussen Rhenen en Wageningen ligt het rivieroeverreservaat de Blauwe Kamer. Het reservaat is
vernoemd naar de voormalige steenfabriek, waar hier tot 1975 bakstenen werden geproduceerd van rivierklei. Bij de herinrichting van de Blauwe Kamer, zijn de oude strangen en geulen van de Nederrijn uitgegraven en is een deel van de zomerdijk afgegraven om de rivier meer ruimte te geven. Dit heeft tot gevolg dat het gebied achter de dijk regelmatig overstroomt. Deze toegenomen ‘rivierdynamiek’ geeft het landschap vorm en verrijkt de vegetatie en biodiversiteit. De Grebbeberg vormt een abrupte grens van de hoge zandgronden van de Utrechtse Heuvelrug aan het Deltagebied. Een hoogte van ruim 50 meter resulteert in een spectaculair uitzicht. In 2001 is het stuwwalbos van de Grebbeberg verbonden met de Blauwe Kamer. Hierdoor is er een hoogwaterplaats ontstaan voor de paarden en runderen die in de lage uiterwaarden hun voedsel zoeken. Vanwege zijn hoogte en strategische ligging is de Grebbeberg al vanaf de oudheid zeer in trek geweest als plaats om te wonen en om verdedigingswerken aan te leggen. Zo zijn vanaf de Grebbeberg op de voorgrond nog de restanten van de verdedigingswerken van de Grebbelinie te zien. Bijzonderheden onderweg: Blauwe Kamer Grebbeberg Nederrijn Rhenen Steenfabriek
Bereikbaarheid met de auto: Neem vanaf de A15 afslag 35, Ochten, en rijd richting Rhenen via de N233. Sla over de brug af naar Rhenen en neem direct daarna de inrit naar de stationsparkeerplaats. Neem vanaf de A12 afslag 23, Veenendaal. Rijd via de N233 richting Rhenen. Neem de afslag naar Wageningen en direct daarna de afslag naar de stationsparkeerplaats. Bereikbaarheid met de trein: Eindpunt van de lijn UtrechtRhenen. Loop vanuit het station naar de parkeerplaats. Adressen: Restaurant ’t Viaduct Grebbeweg 1 3911 AS Rhenen 0317-612426 Café-Restaurant De Blaauwe Kamer Blauwe Kamer 14 6702 PA Wageningen 0317-421410 Informatiecentrum De Blauwe Balie Blauwe Kamer 16 6702 PA Wageningen 0317-425493 Café ’ t Veerhuis Veerweg 1 4043 JV Opheusden 0488-441207
Routebeschrijving: 1. Loop vanaf de parkeerplaats bij het station langs de doorgaande weg N233 in de richting van de Rijnbrug. Loop de brug over via het fietspad aan de linkerkant. Neem over de brug het voetgangerspaadje links omlaag. Ga beneden links over de doodlopende Marsdijk. Passeer voorbij boerderij Den Ambtse twee wildroosters. Voorbij het eerstvolgende huis langs de dijk een stukje asfalt. 2. Op de T-splitsing links over de dijk. Op de volgende T-splitsing links over de hier geasfalteerde dijk. Verlaat deze dijk 200 meter voorbij een dijkhuisje, Pluishuis, schuin links terugbuigend, een brede grasweg. Deze weg buigt voor de rivier naar rechts. 3. Verlaat de weg tegenover café ’ t Veerhuis naar links en neem de veerpont naar de overzijde. Loop aan de overzijde meteen links van de weg gelegen natuurreservaat de Blauwe Kamer binnen richting restaurant en informatiecentrum. Verkorte route 12,5 kilometer: neem de blauwe-paaltjes-wandeling naar de vogelkijkhut (zelfde weg terug) en vervolg bij punt 6. Verkorte route 10 kilometer: sla de wandeling door de Blauwe Kamer over en vervolg de route bij punt 6. 4. In de Blauwe Kamer start bij het informatiecentrum, De Blauwe Balie, een wandelroute van 6 kilometer. Markering rode genum-
merde paaltjes. Loop het klinkerpad af, passeer het klaphek en buig aan het einde scherp rechts terug. Het pad slingert om de voormalige ringoven heen, passeert een paddenpoel en komt na een lus uit bij de dijkweg naar het veer. Passeer de dijk via het tunneltje. Het pad komt weer uit de bij de weg naar de veerpont. Steek deze via twee hekken schuin naar links over. Het pad volgt nu 500 meter de zomerdijk van de Nederrijn en buigt daarna naar rechts terug. 5. Het pad buigt na 400 meter naar links via een loopbrug richting de 400 meter verder gelegen vogelkijkhut De Blauwe Kijk. Loop vanaf deze hut langs hetzelfde pad terug. Buig voorbij de loopbrug naar links en loop via een talud rechts aanhoudend terug naar het informatiecentrum. Het laatste stuk van de route zijn de paaltjes niet meer genummerd. 6. Verlaat de Blauwe kamer en ga op de asfaltweg links. Houd op een Y-splitsing links aan, richting Rhenen. Als het niet te nat is, kunt u vanaf dit punt 1 kilometer over een graspad onder langs de dijkweg lopen. Ga aan het eind, vlak voor een voorrangskruising weer omhoog naar de weg. 7. Ga op de voorrangsweg links en verlaat deze weer na 100 meter naar links over een fietspad, Cuneralaan. Neem het eerste bospad rechts, een lange balkentrap omhoog. Buig op de 4-sprong aan het eind van de trap naar links terug. Markering geel-blauw. De route komt via een trapje bij een uitzichtpunt. Ga rechtdoor. Vervolg daarna op een kruising links langs een grasveldje.
8. Ga links langs een vroegere boswachterswoning. Negeer hierna de trap naar links omlaag en ga rechtdoor. Einde geel-blauw. Het pad komt uit bij een uitzichtpunt voor een houten afrastering en buigt naar rechts om een diepe erosiegeul heen. Loop helemaal om de erosiegeul heen, houd steeds de hoge kant. Houd daarna op een Y-splitsing rechts aan. Buig, steeds het pad volgend, om een tweede, kleinere erosiegeul heen. Het pad vervolgt even verder over een oude beukenlaan. 9. Op het eind van de Grebbeberg gaat de laan over in een pad en buigt naar rechts. Volg dit pad tot voorbij een klaphek. Steek de drukke asfaltweg over bij Pannekoekhuis de Grebbeberg en ga links langs de weg tot voorbij de grote parkeerplaats. Markering wit-rood. 10. Voorbij de parkeerplaats rechts richting sportpark Candia. Neem voor de ingang van het sportpark een bospaadje naar rechts. Bij het eind van het sportveld op een 3-sprong links. Dit pad buigt van het sportveld af en wordt breder. 11. Ga op een 4-sprong, voor een geasfalteerd fietspad links. Einde wit-rood. Loop Rhenen binnen over de Leuvendaalseweg. Vervolg op een 3-sprong rechts aanhoudend dezelfde weg. Hierna op een T-splitsing links, Kastanjelaan. Op kruispunt met stoplicht rechts en meteen na restaurant ’t Viaduct rechts via trappen omlaag naar de parkeerplaats en het station.
Ned
GREBBEBERG
9
7 Grebbesluis
8
errij
n
Den Ambtse BLAUWE KAMER
5 6
4
2 3 De Spee
