Decreet betreffende maatregelen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften Dag SO 3.02.2014 Jan Decuypere PBD GO! BuO
Waar het verleden je heeft gebracht, staat vast. Hoe je verder reist, bepaal je zelf. Kirsten Hubbard
Terwijl u luistert :
Wat moeten we meer doen ? Wie of wat hebben we daarvoor nodig ?
Wat moeten we minder doen ?
Waar moeten we mee stoppen ?
Waar moeten we mee beginnen ? Wat moeten we creëren ? Wie of wat hebben we daarvoor nodig ?
De sprong ?
De basis voor ons denken : ander systeem en zelfde visie ????
Aandacht voor visie
Awareness
Stephen Covey :
Begin with the end in mind …
Maar wat is the end voor in the mind ?
Cruciaal : Wat is de visie van onderwijs/ons allen op de begeleiding van kinderen en jongeren met speciale opvoedings- en onderwijsbehoeften ? Is gewoon onderwijs alleen voor lln. die de finaliteit kunnen behalen ? Die intrinsiek in staat zijn om … Leren of selecteren ? Wat is de beste leerbegeleiding voor lln. ? Wat is dan de beste plaats …
Hebben we goede argumenten om te doen wat we moeten doen ? Hebben we goede argumenten om in evolutie te gaan ?
Cijfers: is niets doen een optie ? Evolutie leerlingenaantal buitengewoon kleuteronderwijs
Evolutie leerlingenaantal buitengewoon lager onderwijs 30.000 25.000
2.200 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000
20.000 15.000 10.000
Evolutie leerlingenaantal buitengewoon secundair onderwijs 22.000 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000
Cijfers: is niets doen een optie ? Aandeel leerlingen buitengewoon basisonderwijs per type
Aandeel leerlingen buitengewoon secundair onderwijs per type Type 6 Type 4 1%
Type 7 5%
10% Type 8 33%
Type 2 17%
Type 7 5% Type 6 0%
Type 1 30%
Type 4 6%
Type 3 12%
Type 1 45% Type 2 27%
Type 3 9%
Leerlingenaantal buitengewoon basisonderwijs: 30.504 => Overgrote meerderheid kinderen met lichte mentale beperking of leerstoornis Leerlingenaantal buitengewoon secundair onderwijs: 20.177 => Ook hier oververtegenwoordiging kinderen met lichte mentale beperking (type 8 bestaat vandaag niet in BuO) Cijfers 20122013
Waarom? • 1994: The Salamanca-statement • 1998: Advies over inclusief onderwijs – VLOR • 2006: VN-Verdrag inzake rechten van personen met een handicap • 2008: Vlaamse Gelijkekansen- en Gelijkebehandelingsdecreet • 2009: Vlaams Parlement ratificeert VN-Verdrag • 2002-2009: verschillende pogingen – geen decreet !!!!!! • Maatwerk in samenspraak • Leerzorg • 2010-2011: Resonantiegroepen: geen draagvlak voor leerzorg • 2012-2013: DAM-decreet, BNM-decreet, M-decreet • Het wordt realiteit …
School … Σχολή = vrije ruimte Scholè staat voor ‘vrije ruimte’. Een school is oorspronkelijk een vrije ruimte, een vrijplaats om na te denken, samen met anderen, over hoe de wereld in elkaar zit, wat ons en anderen te doen staat, wat ‘het goede leven’ inhoudt. Scholing is het gebruikmaken van deze vrije ruimte, om te onderzoeken welke ideeën richtinggevend zijn voor onze praktijk, waar het ons ook weer om begonnen was, wat de betekenis is van de woorden of begrippen die ons handelen leiden. Het is een gezamenlijk onderzoek, omdat wij onze woorden en ideeën het beste kunnen ‘scherpen’ aan die van anderen
Gemeenschappelijk :
Fundamentele menselijke basisbehoeften : - behoefte aan autonomie - behoefte aan competentie - behoefte aan verbondenheid
Recent :
- Rapport Kinderrechtencommissariaat : Kinderen en jongeren vallen tussen de plooien over Gelukskinderen en andere …
KRC :
- Anders omgaan met labels … continuïteit in zorg - Handicap = tekort aan afstemming tussen omgeving en individu met een beperking - Euthanasie bij jongeren en zorg : symbolisch voor de inspraak van jongeren in hun eigen proces : - Emancipatorisch werken van in de basisschool
KRC : - Inclusie versus uitsluiting als tuchtmaatregel (zie pers 31.01) - Van de last een kracht maken : omgaan met weerstanden van schoolteams en focussen op de behoeften van leerlingen - Ouders en buitenschoolse begeleiding als volwaardige partners zien - Jongeren op zoek naar de erkenning die ze op school niet krijgen – pedagogisch functioneren van de leraar/pedagogische tact - Verdiende sancties ? - Van uitsluiten naar zorg op maat ? - Blijven inzetten op relaties – de pedagogische relatie
Nog wat inspiratie : Doorstartconferentie : ongekwalificeerde uitstroom onder de 10% brengen. Leren moet ‘cool’ zijn … Dirk Van Damme : Vlaamse leraren zijn goed, maar in een achterhaalde visie op het beroep De leraar is de ingenieur van het menselijk leren Onderwijs van de XXIste eeuw Moeilijke jongeren en moeilijke ouders …
Besluit ?
Wat is gepaste zorg voor jongeren ? (labeling ??? …) De school en de leraar af en toe in de problemen ? De verhouding draaglast en draag-competenties ?
Antwoorden :
- Focus verschuiving : van stoornissen/problemen bij lln naar aanpassingen aan opvoedings-/onderwijsomgeving om aan noden van de lln tegemoet te komen - Emancipatorisch werken (zie ook rapport KRC 2012 – jongeren willen gehoord worden) - Nood aan goede beeldvorming - Nood aan ondersteuning van de leraar om gepaste antwoorden te vinden - Geen schuld-hulpverlening-onderwijs
GO!-waarden :
Respect Openheid Samenwerken
Visie GO! vanuit waarden en PPGO!
Kwalitatief onderwijs: • Zet in op ‘leer‘-begeleiding • Draagt niet bij tot bijkomende achterstelling • Gaat voor inclusie • Gaat voor recht op buitengewoon onderwijs wanneer nodig • Komt tegemoet aan onderwijsleer- en participatiebehoeften
GO! Memorandum : - Sociale mix op school - Elk kind heeft recht op optimale onderwijskansen. Om die kansen te waarborgen, moet de overheid de draagkracht van zowel het reguliere onderwijs als van het buitengewoon onderwijs versterken.
- Kinderen en jongeren met een functionele beperking of participatieproblemen lopen een sterk verhoogd risico om ongekwalificeerd uit te stromen of verwezen te worden naar het buitengewoon onderwijs zonder dat dit noodzakelijk is.
In de onderwijscontext botsen zij op heel wat barrières. Deze obstakels kunnen van infrastructurele aard zijn. Ook de wijze waarop leerkrachten de functionele beperkingen of participatieproblemen inschatten, kan hinderpalen voortbrengen. Bij deze leerlingen speelt een sterk Pygmalioneffect : hoe meer van hen verwacht wordt, hoe beter ze presteren. Leerkrachten zijn echter vaak onvoldoende professioneel opgeleid en uitgerust om deze leerlingen in hun leer- en ontwikkelingsproces te begeleiden. Medicalisering van het onderwijs en van de maatschappij brengt geen soelaas. Medische labels spreken leerkrachten te weinig aan op hun onderwijsexpertise, ze geven leerkrachten het gevoel onvoldoende competent te zijn om op de onderwijsbehoeften van deze leerlingen een antwoord te bieden.
Weg van de karikaturen :
Een klas vol met … De leraar in armoede …
Stand van zaken • Ontwerp decreet • Einde onderhandeling • Protocol akkoord/niet akkoord • Raad van State : geen fundamentele opmerkingen • Vlaams Parlement • Agenda: 5 december • Parlementaire hoorzitting 9 januari • 30.01 : M-decreet op de agenda van Comm.Ond.Vl.Parlement • Goedkeuring einde februari • In voege 1.09.2015 • Nog geen uitvoeringsbesluiten … volop mee bezig
Voor wie? Leerling met specifieke onderwijsbehoeften: Langdurige en belangrijke participatieproblemen, door samenspel van: Eén of meer functiebeperkingen Beperkingen bij uitvoer activiteiten Persoonlijke factoren
SES niet voldoende !
Waarom? VN verdrag voor personen met een handicap: Recht op inschrijving in school naar keuze Redelijke aanpassingen Niet disproportioneel Shift in denken van wat is er met deze leerling aan de hand ? naar wat heeft deze leerling nodig? van diagnose naar onderwijsbehoeften (ICF)
Van toepassing op het gewoon en buitengewoon onderwijs Gewoon onderwijs Tegemoet komen aan onderwijsbehoeften binnen het gemeenschappelijk curriculum Redelijke aanpassingen, Sticordi en Niet Disproportionele maatregelen moeten GoN Handelingsgericht werken binnen het zorgcontinuüm Samenwerking met CLB
Van toepassing op het gewoon en buitengewoon onderwijs Buitengewoon onderwijs Na een handelingsgericht traject binnen het zorgcontinuüm Wanneer aanpassingen onredelijk of disproportioneel zijn Nood aan individueel curriculum en individueel handelingsplan
Het M-decreet Begrippen: BaO - SO
Sticordi-maatregelen & disproportionaliteit Sticordi-maatregelen = maatregelen binnen gemeenschappelijk curriculum • Compenseren • Differentiëren • Dispenseren • Remediëren Disproportionaliteit • Onredelijkheid aanpassingen na proces van afweging
EEN INSTRUMENT :
Klaar voor redelijke aanpassingen : een leidraad
Inspanningen leveren om redelijke aanpassingen te vinden Wel te verstaan : redelijke aanpassingen voor de leerlingen
Zorgcontinuüm (zie www.prodiagostiek.be) een dynamisch model Op systematische, planmatige en transparante wijze samenwerken Brede basiszorg
Uitbreiding van zorg
Verhoogde zorg
Zorgcontinuüm Brede basiszorg • • • • •
Ontwikkeling alle leerlingen Problemen door krachtige leeromgeving voorkomen Systematisch opvolgen leerlingen Actief risicofactoren verminderen Versterken van beschermende factoren Brede basiszorg
Uitbreiding ivan zorg
Verhoogde zorg
Zorgcontinuüm Verhoogde zorg • Extra zorg door school via Sticordi-maatregelen
Brede basiszorg
Uitbreiding van zorg
Verhoogde zorg
Zorgcontinuüm Uitbreiding van zorg • Voortzetting verhoogde zorg door school • HGD-proces door CLB • Afstemming van het onderwijs- en opvoedingsaanbod op zorgvraag van de leerling
Brede basiszorg
Uitbreiding van zorg
Verhoogde zorg
Betekent : - Zorgvragen formuleren … - Vanuit beeldvorming : - Ontwikkelingsfase - Ontwikkelingstaken - Mogelijkheden en beperkingen Wat betekent dit dan voor de aanpak van de leraar/begeleider ?
Belang van :
Basisaanbod … Mogelijkheid om twee jaar de ll extra zorg te geven De leraar extra zorg te geven
Het M-decreet Types Buitengewoon onderwijs
Aanbod buitengewoon onderwijs Basisaanbod : nieuw! Onderwijsbehoeften dermate dat aanpassingen onvoldoende zijn of disproportioneel ( ~ type1/8) Type 2 Type 3 Type 4 Type 5 Type 6 Type 7 Type 9: nieuw! ASS met normale begaafdheid
Basisaanbod : een nieuw gegeven en een nieuwe opdracht …
• • • •
Onderwijsbehoeften Aanbod: huidige T1 en T8 Niet op niveau kleuteronderwijs Wanneer aanpassingen in gewoon onderwijs • Of onvoldoende zijn • Of disproportioneel zijn
Basisaanbod Duur • Verslag maximaal 2 jaar geldig Evaluatie Eventueel nieuw verslag • Bij overgang naar school gewoon onderwijs • CLB + BuO-school ondersteunen bij zoeken gepaste school • Afspraken in functie vlotte overgang leerling
Type 9: Autismespectrumstoornis • Geen verstandelijke beperking • Diagnose: multidisciplinair team met inbegrip psychiatrisch onderzoek • Stoornissen • a) de autistische stoornis; • b) pervasieve ontwikkelingsstoornis niet-andersomschreven • Omkadering: T3
Organisatie opleidingsvormen
Basis
T2
T3
T4
OV1
X
X
OV2
X
OV3 OV4
X
T5
T6
T7
T9
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Doorverwijzing naar BuO Naar basisaanbod Doorlopen van alle fasen van zorgcontinuüm en toepassen van de principes van handelingsgericht werken Op basis van onderwijsbehoeften In samenwerking met CLB, ouders en leerling
Doorverwijzing naar BuO
Naar types Bijkomend procesdiagnostiek , handelingsgerichte diagnostiek door CLB
Externe diagnostiek
Doorverwijzing naar BuO
CLB beslist maakt een Inschrijvingsverslag + attest
Uitrol • Informeren, sensibiliseren van alle betrokkenen • Capteren • Impactanalyses • Instrumentarium ontwikkelen • Programmatiedossiers • Kijkwijzer zorgcontinuüm • Ondersteuning • Project competentieontwikkeling SNPB
M-decreet
Moeilijk-decreet Moetditnuechtwel-decreet Mogelijkheden-decreet
M-decreet ?
Zat het gewoon onderwijs hier op te wachten ?
Ik dacht het niet …
Zat het buitengewoon onderwijs hier op te wachten ?
Ook niet echt …
Wie dan wel ?
Jongeren, Ouders … Scholen die al onderweg zijn …
Wat is ons doel ? Onze missie ?
Het oude terug zoeken in het nieuwe … En zo behouden wat er was ?
Onbekend is …
Onbemind … En verandering kent een moment van chaos
Soms is het dwaas om je te haasten, soms om af te remmen. Wijsheid is het juiste moment te herkennen. Publius Ovidius Naso
Op weg naar :
Meer inclusie ? Meer verbondenheid ? Op zijn minst meer aandacht voor een geplande schoolloopbaan van de kinderen en jongeren
Of : Giangreco : special education is a service, not a place … QoL voor iedereen – gezien gemeenschappelijke basisbehoeften … Hoe groot is het verschil tussen gewoon en buitengewoon (onderwijs) ? Nu al heel wat ‘leerhindernissen’ in het Gewoon Onderwijs : jongeren met ASS, gedragsproblemen, dyslexie en andere leerproblemen reuma astma, migraine, hersenverlamming epilepsie (70% in GO)
QoL = kwaliteit van bestaan Factor Onafhankelijkheid
Sociale participatie
Welbevinden
Domein Persoonlijke ontwikkeling
Voorbeeld indicatoren Onderwijsniveau, persoonlijke vaardigheden, adaptief gedrag
Zelfbepaling
Keuzes/beslissingen, zelfstandigheid, persoonlijke controle, persoonlijke doelen Sociale netwerken, vriendschappen, sociale activiteiten, interacties, relaties
Persoonlijke relaties
Sociale inclusie
Integratie/participatie in de maatschappij, ondersteuning
Rechten
Mensenrechten (respect, waardigheid, gelijkheid); Juridisch (toegang tot juridische hulp, eerlijke procesgang)
Emotioneel welbevinden
Veiligheid, positieve verwachtingen, tevredenheid, zelfbeeld, gebrek aan stress
Fysiek welbevinden
Gezondheids- en voedingstoestand, recreatie, vrije tijd
Materieel welbevinden
Financiën, werk, woning, bezittingen
Kijk naar de talenten, niet de beperkingen!
Chris P. Bacon
Nood aan …
Goede beeldvorming is noodzakelijk … van talenten en beperkingen Ontwikkelingsfase, ontwikkelingstaken, ontwikkelingsdomeinen … Nood aan expertise – via CLB
Voor de leraar als individu : Competenties ontwikkelen : ‘de inclusieve leraar’ (flexibel, omgaan met ouders/externen, onderwijskundig) Middelen = competenties (oa differentiëren en organisatietalent) De leraar mag zijn onderwijs terug claimen Nood aan een leergemeenschap om competenties in evenwicht te brengen met de taken Middelen nascholing worden in globo niet opgebruikt … In 1992 … alleen mogelijkheid taakleraar uit urenpakket niets van zorg … nu ??
Blijven zeggen ??
De leraar kan dat niet … we hebben ze dat ook wijsgemaakt of geloven in de competenties ??
Middelen te kort …
Er is echt wel aan hen gedacht :
SNPB-project : Project competentieontwikkeling in het kader van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften.
Zorg voor alle leerlingen Door zorg voor elke leraar !
Info op :
www.lucvanacker.net In afwachting snpb-website
Ook van teams :
Welk team heb ik op mijn school ? innovatief ? In evenwicht harde/zachte kant ? En waar moet het naartoe ?
Elkaar leren kennen ?
Contactmomenten met mensen met een beperking … Want : In het contact verdwijnt de beperking …
Intensieve samenwerking : - Met de jongeren en hun ouders/gezin - Met GON/ION (blijft … werkgroep aan de slag resultaten OOPWO) - Met CLB : partners of … HGD/HGW - CLB’s onder druk – hoe partners blijven. Neutrale positie IN de school – mandaat krijgen … respect ook nog IJH - Met PBD - Met BuO : binnen schoolgemeenschap plaats krijgen/innemen - Met …
Tot slot :
Middelen verdwijnen niet uit onderwijs Nood aan loopbaanbegeleiding van de leraar
