december 2006 nummer 4

SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders

december 2006

nummer 4

Geloof, hoop en liefde in Leiden 8 John en Miriam Carver over besturen 10 Religieus ethos kan integratie helpen 18 De tv is een prima docent 20 Een pedofiel voor de klas, kàn dat? 24 MOREEL LEIDERSCHAP VOLGENS B I S S C H O P B Ä R

6

Maatschappelijk draagvlak GOUVERNANCE

�

OUDERPARTICIPATIE

�

MEDEZEGGENSCHAP

GOVERNANCE ■ OUDERPARTICIPATIE ■ MEDEZEGGENSCHAP

Heeft u vragen of wilt u de gratis brochure aanvragen, bel dan 070 348 11 48

WIJ ONDERSTEUNEN U BIJ LUMPSUM Heeft u vragen of wilt u de gratis brochure aanvragen, bel dan 070 348 11 48

Diploma Christelijk Basisonderwijs - DCBO Elke leerkracht bevoegd en bekwaam in uw school

Het DCBO is onmisbaar in iedere christelijke school. Vraag ernaar bij sollicitanten. Neem het op in uw personeelsadvertentie. Een leerkracht met het DCBO op zak kan goed godsdienstonderwijs geven én meewerken aan de identiteit van uw school. Identiteit is

Communicatie & Kwaliteit WIJ ONDERSTEUNEN U BIJ KWALITEITSZORG

Heeft u vragen of wilt u de gratis brochure aanvragen, bel dan 070 348 11 48

een kwestie van doen! Het DCBO is ingesteld door de Besturenraad. Elk jaar behalen ruim 1.200 Pabo-studenten het DCBO.

Meer weten? Bel met Swier Frouws, telefoon 070 348 11 48 Informatie vindt u op www.besturenraad.nl De Besturenraad - uw partner in onderwijs en identiteit.

SBM

Colofon

Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders december 2006 nummer 4

SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema’s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met 2.250 onderwijsinstellingen en meer dan 800.000 leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Henk Strietman (hoofdredacteur) Grada Huis (eindredacteur) Guido de Bruin (coördinerend redacteur) Corine de Reus (beeldredacteur)

6

Trouw en moed naar benedictijns model Leiderschap volgens bisschop Bär

8

Geloof, hoop en liefde in Leiden Primair en voortgezet onderwijs zoeken elkaar op

Elise van Bokhorst Hans Bruggeman Kees Jansen Anne-Els Valstar Anneke de Wolff Redactieadres

10

“Gemeenschap is eigenaar van scholen” John en Miriam Carver

12

Toezicht op niveau

14

Omzien naar het verloren schaap Prijs voor praktische toepassing Bijbelverhalen

15

Buitenschoolse opvang is geen kinderspel

16

Aarzelend licht

18

Sterk religieus ethos kan integratie helpen

20

De tv is een prima docent

24

Een pedofiel voor de klas, kàn dat?

Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg E-mail: [email protected] Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag Nationale Beeldbank / InspirEnq Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden € 25,00 SBM voor niet-leden € 37,00 SBM met Thema voor leden € 35,50 SBM met Thema voor niet-leden € 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: 070 348 11 48. Copyright Overname van artikelen of gedeelten daarvan is toegestaan na voorafgaande toestemming van de redactie en met bronvermelding. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. ISSN: 1570-2332

rubrieken

4 Nieuws | 22 De Praktijk | 25 Prikkelen | 26 Nieuws Besturenraad

NIEUWS

Tenminste houdbaar tot: 22-11-06

“Bedrijf en kerk in medezeggenschapsraad”

“Wat ik concreet wil veranderen, is dat kennis van religies een verplicht onderdeel is van het onderwijs. Of je nu wel of niet gelooft, godsdienst-

Vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, kerken, moskeeën, wijkver-

onderwijs is ontzettend belangrijk om te weten wat religie voor mensen

enigingen, de ouderenzorg en andere maatschappelijke organisaties

betekent, wat verschillen en overeenkomsten zijn.”

moeten een plaats kunnen krijgen in de medezeggenschapsraad van

Jan Peter Balkenende (CDA), IKON-televisie

scholen in het primair en voortgezet onderwijs. Die aanbeveling doet de Onderwijsraad in zijn advies Duurzame onderwijsrelaties.

“Keerzijde (van het recht op vrije schoolkeuze) is de acceptatieplicht. Dat

De raad wil dat artikel 3 van de Wet medezeggenschap scholen zodanig

wil zeggen dat bijzondere scholen, die nauwelijks nog werk maken van hun

wordt aangepast dat medezeggenschapsraden de mogelijkheid krijgen

grondslag, kinderen van ouders moeten aannemen die de grondslag res-

om vertegenwoordigers van de samenleving in een maatschapijgele-

pecteren. Daar mogen we ons als overheid wat actiever mee bemoeien. Zo

ding te benoemen. Behalve ouders, leerlingen en leraren kunnen ook

kun je de vorming van zwarte en witte scholen tegengaan. Ik voel er niet voor

externe leden een belangrijke bijdrage leveren aan het functioneren

zaken rechtens af te dwingen. Ik ben zeer tegen een nieuwe schoolstrijd.”

van de school, aldus de raad. “Samenwerken met partijen rondom het

Wouter Bos (PvdA), Reformatorisch Dagblad

onderwijs wordt immers steeds belangrijker. Niet alleen voor het lesgeven, maar ook voor zaken als opvang, veiligheid en burgerschap.”

“We moeten zoveel mogelijk ouders dwingen kinderen ook naar zwarte

De Onderwijsraad ziet niets in een wettelijk vastgelegde plicht van

scholen te sturen. Dat hoeft geen einde te zijn voor de vrije schoolkeuze.”

scholen om te overleggen met en verantwoording af te leggen aan

Rita Verdonk (VVD), Pauw & Witteman

instellingen waarmee ze een relatie onderhouden. Het moet gaan om een “vrijwillig partnerschap tussen de verschillende belanghebbenden”.

“Als vader en moeder geen Nederlands spreken, mag je ervan uitgaan dat de kinderen met een achterstand naar school gaan. Dan vind ik dat je

Meer informatie op www.onderwijsraad.nl.

als samenleving moet zeggen dat ze verplichte taallessen moeten volgen, hierbij gaat het om verplichte voor- en vroegschoolse educatie voor twaalf uurtjes in de week.” Mark Rutte (VVD), Schooljournaal “Wat moet een school met een manager die eerst directeur was van een

Kind op Maandag vernieuwd

boutenfabriek? Een school is echt iets anders. Dat gaat totaal voorbij aan de essentie van het onderwijs. Meer managers gaat gepaard met meer

Kwintessens NZV Uitgevers heeft Kind op Maandag, de methode voor

regels en wetten en die kant moeten we niet op. We moeten naar intieme

godsdienstonderwijs op de basisschool, ingrijpend vernieuwd. De

scholen, waar kinderen zich gekend weten. Dat verhoudt zich niet met

methode biedt nu materiaal voor vier niveaus, één leesrooster voor de

grote massale organisaties. Dan zeggen ze dat de locaties klein zijn,

gehele school (inclusief de kleutergroepen), meer gebeden, werkvormen

maar het bestuur als geheel is een enorme koepel.”

die dichter aansluiten bij de Bijbelverhalen en per nummer een ouderpa-

Jan Marijnissen (SP), Schooljournaal

gina die de school kan opnemen in de schoolkrant of ouderbrief. “Resultaat is dat Kind op Maandag nu dicht bij het kinderverhaal blijft, dicht bij de leerlingen staat en direct gebruiksklaar is voor de leerkracht”, aldus de uitgever. Kind op Maandag verschijnt zevenmaal per jaar in

Joden, moslims en homo’s maken vuist tegen discriminatie De Stichting Interculturele Alliantie (ICA), waarbij Joodse, islamitische en homo-organisaties zijn aangesloten, is dit schooljaar begonnen met antidiscriminatietrainingen op diverse scholen. ICA werkt met het Amerikaanse programma A Classroom of Difference, dat zich richt op zowel leerlingen als docenten en staf in alle sectoren van het onderwijs. De belangrijkste ingrediënten van de training zijn bewustwording van de persoonlijke identiteit, het leren kennen van de eigen vooroordelen, confrontatie met discriminatie in al haar verschijningsvormen en de ontwikkeling van vaardigheden en het scheppen van een veilig leerklimaat. ICA is een samenwerkingsverband van onder andere het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), COC, de Islamitische Scholen Besturen Organisatie (ISBO) en de Stichting Platform Islamitische Organisaties Rijnmond (SPIOR). Informatie op www.interculturele-alliantie.nl. 4

magazinevorm. Meer informatie op www.kindopmaandag.nl.

MediaMaatje leert scholieren Bijbels omgaan met media

Minister Verdonk (Integratie) stelt 700.000 euro beschikbaar om homoseksualiteit onder allochtonen bespreekbaar te maken.

De nieuwe lesmethode MediaMaatje van hogeschool Driestar

Homobelangenorganisatie COC mag hiertoe

educatief leert kinderen uit de groepen 6 tot en met 8 van de

voor een half miljoen euro een campagne

basisschool op Bijbels verantwoorde wijze gebruik te maken

voeren. De overige 200.000 euro gaat naar

van de moderne media. De scholieren leren ermee onder-

het Instituut voor multiculturele ontwikkeling

kennen hoe de media werken en wat je ermee kunt doen.

FORUM. Informatie op www.minjus.nl.

MediaMaatje legt hun geen mening op maar stimuleert hen

Het gezicht van groep 8

om aan de Bijbel ontleende normen toe te passen op hun

Studenten die door selectie zijn toegelaten tot

mediagebruik.

een studie, tonen gedurende hun opleiding meer

De methode heeft diverse modules, onder andere over

motivatie. Dat blijkt uit de Studentenmonitor

reclame en computergames. Modules over MSN, chatten en

2005, die staatssecretaris Bruins (Onderwijs) aan

film zijn in voorbereiding. Informatie op www.mediamaatje.nl.

de Tweede Kamer heeft gestuurd. Minister Van der Hoeven trekt geld uit voor

Met ernstige blik kijken leerlingen van groep 8 van allerlei scholen en achtergronden in

de ontwikkeling van een nieuwe educatieve

“Alleen tolerante scholen bekostigen”

de camera van fotografe Tamar

masteropleiding, gericht op innovatie en schoolontwikkeling. De HBO-raad moet die samen met het veld gaan opzetten. De minister volgt een

de Kemp. In het Nationaal

Scholen moeten alleen uit de openbare middelen worden

advies van het Landelijke Platform Beroepen in het

Onderwijsmuseum in Rotterdam

gefinancierd als ze actief integratie en tolerantie nastre-

Onderwijs (LPBO). Informatie op www.minocw.nl.

zijn haar indringende portretten

ven, bepleit onderwijshistoricus André de Bruin in de

van de kinderen die op het punt

Humanist. “De (verwaterde) confessionele scholen kunnen

De nieuwe website www.schoolopvang.info

staan “de basisschool te verla-

dan getransformeerd worden in openbare of algemeen

biedt directies en management van basis-

ten en hun kinderjaren enigs-

bijzondere, gegeven het feit dat vrijwel elke school levens-

scholen informatie over huisvesting, organisatie

zins achter zich te laten”, tot en

beschouwelijk pluriform is. Daarbij bepleit ik de invoering

en inrichting van buiten- en tussenschoolse

met 7 januari te zien.

van het vak kennis van het geestelijk leven, in relatie met het

opvang. Begeleiders en ouders vinden er

verplichte vak geschiedenis, met examen”, schrijft De Bruin.

materiaal en ideeën voor activiteiten.

De tentoonstelling Groep 8

“Scholen die zouden willen vasthouden aan hun orthodoxie

geeft volgens het museum een

en die daardoor min of meer polariseren en de integra-

Minister Van der Hoeven stelt een miljoen euro

goed beeld van de verschei-

tie belemmeren, zouden alleen recht moeten hebben op

beschikbaar voor meer vrouwen in de weten-

denheid van het Nederlandse

financiering van de intellectuele, lichamelijke en kunstzin-

schap. Het geld is bestemd voor de Stichting

basisonderwijs. Bij uitgeverij De

nige vorming”, vervolgt hij. “Specifiek godsdienstonderwijs

Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren

Verbeelding is een gelijknamig

zou alleen uit de algemene middelen gefinancierd mogen

(LNVH), die zich inzet voor een evenredige

fotoboek verschenen. Informatie

worden als dit niet leidt tot polarisatie.”

vertegenwoordiging van vrouwen in de

op www.onderwijsmuseum.nl.

Meer informatie op www.humanist.nl.

universitaire gemeenschap. CWI, UWV, werkgevers, uitzendbureaus en reïntegratiebedrijven hebben de handen ineen-

“Onderwijsongelijkheid bedreigt sociale cohesie”

geslagen om in twee jaar tijd, met de inzet van 300 bemiddelaars, 30.000 extra 45plussers aan

Vermindering van de onderwijsongelijkheid

sociale cohesie, concluderen de onderzoekers

de slag te krijgen. Dat staat in een actieplan dat

bevordert de sociale samenhang, stellen de

uit hun analyse van gegevens over ongelijkheid

staatssecretaris Van Hoof (Sociale Zaken) aan

auteurs van het boek ‘Education, Equality and

en sociale attitudes uit ruim 25 westerse landen.

de Tweede Kamer heeft aangeboden.

Social Cohesion’, Jan Germen Janmaat (VU)

Geringe sociale cohesie komt onder meer tot

en Andy Green en John Preston (Universiteit

uiting in weinig vertrouwen van burgers in elkaar,

Commissaris Jeugd- en jongerenbeleid Van Eijck

van Londen). Het bestrijden van schooluitval in

hoge criminaliteitscijfers en gebrekkige naleving

wil meer kansen voor allochtone jeugdigen door

bijvoorbeeld het vmbo moet daarom prioriteit

van normen van goed burgerschap. De mate van

onder meer verplichte betrokkenheid van ouders

hebben in het onderwijsbeleid, stellen ze. Ook de

culturele diversiteit blijkt daar juist weinig mee te

bij taalprogramma’s in de brede buurtschool, dwin-

invoering van de middenschool kan volgens hen

maken te hebben. De uitkomsten weerleggen het

gende afspraken tussen gemeenten en onderwijs

onderwijsongelijkheid helpen verminderen.

populaire idee dat de multiculturele samenleving

over gemengde scholen en meer stageplaatsen.

Hoe schever de verdeling van kennis en vaar-

een bedreiging vormt voor de maatschappelijke

Informatie op www.operatie-jong.nl.

digheden in de samenleving, hoe zwakker de

rust. Meer informatie op www.vu.nl. 5

Leiderschap volgens bisschop Bär

Trouw en moed naar benedictijns model Trouw aan mensen en navolging van de Heer zijn voor mgr. Philippe Bär, oud-bisschop van Rotterdam, de voornaamste ingrediënten van moreel leiderschap. Daarbij hoort ook moed: moed om je nek uit te steken èn om je positie op te geven als het niet meer gaat. “Het houdt niet bij ons op. God gaat verder en zal zorgen dat er voortgang is.” Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Ruben Schipper

6

’Leider naar een voorbeeld’ noemt Bär (78)

waarheid wel overbrengen zonder kwetsend

staan en weten wat er in de wereld omgaat.

zichzelf, terugkijkend op zijn ambtsperiode

te zijn. Als je van je mensen houdt, behoedt

Thomas van Aquino zei het al: eerst leven,

als bisschop van Rotterdam (1983-1993).

dat je ervoor dingen te zeggen die hen kun-

dan filosoferen.”

“Leiderschap dat ik niet heb begeerd en

nen kwetsen. En bij leiderschap hoort ook

Ook de leiding van scholen is volgens Bär

gezocht”, zei hij in een bijdrage aan de confe-

nazorg bieden aan mensen die je iets hards

geroepen om de maatschappelijke problemen

rentie ‘Moreel leiderschap: tussen wens en

hebt moeten aandoen.”

die het onderwijs treffen, aan de kaak te stel-

werkelijkheid’ van de Besturenraad.

len. “De kranten staan bol van de verwaarlo-

Het boek ‘Tien noties bij leiderschap’, waarin

LUMMEL

zing van kinderen. Het onderwijs lijdt daar

Dick den Bakker van de Besturenraad aan de

Een gelovig perspectief helpt volgens Bär ook

ook onder. De school moet daar iets aan

hand van de Tien Geboden een zoektocht

de last die de ondergeschikten een leider

doen, ook al kan ze de opvoeding niet ver-

naar de betekenis van moreel leiderschap

bezorgen, te relativeren. “Hoe lastig ze ook

vangen. Bestuur, schoolleiding en medezeg-

onderneemt, heeft Bär als benedictijn aange-

zijn voor mij, de Heer ziet hen toch met

genschapsorganen moeten uitdrukkelijk

naam getroffen. “Het lijkt wel alsof dat door

andere ogen. Dat moet ik goed beseffen. En

bespreken wat er met de kinderen thuis aan

een benedictijn geschreven is”, zegt de mon-

als ik eerlijk ben, moet ik zeggen ‘Lieve Heer,

de hand is en zonodig niet aarzelen om te

nik van de benedictijnenabdij van

U hebt weinig mensen op mijn pad gestuurd

zeggen: we doen niet genoeg.”

Chevetogne in België. “Als bisschop heb ik

waarvan ik moest blijven denken: je bent een

geprobeerd al die noties waar te maken, zon-

lummel’.”

der dat ik erover heb getheoretiseerd.”

Dat perspectief behoedt een leider er ook voor zich krampachtig aan zijn positie vast te

“Thomas van Aquino

QUID NUNC CHRISTUS?

houden, ook al is die onhoudbaar geworden,

Als voorbeeld voor zijn eigen leiderschap

bijvoorbeeld doordat zijn integriteit ter dis-

voert Bär behalve Jezus zelf de heilige

cussie is komen te staan. Bär kan daarvan

Benedictus aan, de stichter van zijn orde.

meepraten. Hij trad in 1993 plotseling af als

‘”Het ging Benedictus om de weg naar God.

bisschop van Rotterdam als gevolg van

Hij stelde zich de vraag: hoe kom ik steeds

beschadigende geruchten over zijn persoon.

dichter bij de Heer?” In zijn regel houdt

“De pijlen op mij werden vanuit een hinder-

EIGEN HOEKJE

Benedictus de abt als leider van de communi-

laag afgevuurd. Die aanvallen kon ik niet

De bisschop vraagt zich desondanks af of het

teit voor dat hij ernaar moet streven dat “nie-

pareren, omdat het struikgewas geen zicht

huidige onderwijs niet te veel is doorgescho-

mand bedroefd is in Gods huis”.

bood”, zei hij daarover bij zijn afscheid.

ten in de richting van de ontwikkeling van

Dat betekent volgens Bär dat een leider moet

“Als je in geweten weet: dit gaat niet meer,

kinderen “op het niveau van het mens-zijn”

proberen alle mensen over wie hij gesteld is,

moet je de moed hebben om terug te treden”,

ten koste van de intellectuele vorming. “Ik

tot hun recht te laten komen, hoe verschil-

zegt hij nu. “Dat is geen zwaktebod, maar

vraag me af of het evenwicht niet is ver-

lend ze ook zijn. “Het gaat er voor

een teken van verstand. Als je vrede in je hart

stoord.”

Benedictus om dat alle leden van de commu-

hebt, kun je met recht zeggen: ik heb mijn

Bär beseft wel dat van de school juist wordt

niteit in vrede zijn. Dat kan alleen de Heer

leiderschap geen onrecht aangedaan. Het

verwacht dat die zich mede om de opvoeding

me leren, en daarom is het zaak zo dicht

houdt ook niet bij ons op. God gaat verder en

van leerlingen bekommert. “In mijn tijd

mogelijk bij Hem te zijn. Dat is een innerlijk

zal zorgen dat er voortgang is.”

leverde je als scholier een bijdrage aan een

proces dat je steeds opnieuw kunt beginnen,

zei het al: eerst leven, dan filosoferen”

betere samenleving door een goede leerling

en dat ongelooflijk effectief is.”

IN DE WERELD

te zijn. De vorming tot leven, tot burger-

De “verborgen omgang met God” is voor de

Tot de bagage van een integer leider behoort

schap en volwassenheid werd thuis gedaan.”

geboren protestant dan ook de basis van

volgens Bär ook de moed om de nek uit te

Dat geldt ook voor de religieuze vorming.

moreel leiderschap, evenals de navolging van

steken voor zaken die er werkelijk toe doen.

“Laten de ouders zich gaan afvragen: als de

Christus. ’Quid nunc Christus?’ (‘Wat zou

Zelf zorgde hij als bisschop voor enige ophef

kinderen thuis niets van het geloof meekrij-

Christus doen?’) is de vraag die een door het

door in strijd met het beleid van ‘Rome’ te

gen, krijgen ze dan niet het idee dat het er

christendom geïnspireerde leider zich moet

pleiten voor de toelating van gehuwde man-

eigenlijk niet toe doet?” Vooral met

stellen, vindt hij. Van Jezus leert Bär vooral

nen met levenservaring tot het priesterschap.

Bijbelverhalen en ‘veel vieren’ kan de school

trouw te zijn. “De Heer voelde zich iemand

“Ik vind niet dat je zomaar alles moet zeggen.

volgens Bär de spirituele vorming van de

die voor mensen alles wilde doen. Van Hem

Maar als zulke zaken aan de orde komen,

leerlingen gestalte geven.

kan een leider leren te houden van de men-

moet je de moed hebben om je er in alle

Een voorbeeld dat hem altijd geïnspireerd

sen over wie hij gesteld is.”

bescheidenheid en integriteit over uit te

heeft, is dat van een lerares op een katholieke

Die houding maakt een moreel leider bepaald

spreken.”

school in de Haagse Schilderswijk die onder

niet tot een doetje, benadrukt hij. Jezus kon

De profetische opvatting die bisschop Tiny

het motto ‘elke dag heiligen’ in de klas een

mensen stevig aanpakken, zoals de overspelige

Muskens van Breda van zijn ambt heeft,

katholiek, protestants, islamitisch en hin-

vrouw, tegen wie Hij zei ‘Ga heen en zondig

spreekt Bär dan ook zeer aan. Muskens

doeïstisch hoekje had ingericht. “Elke dag

niet meer’, en de rijke jongeling, die hij maande

klaagde onder meer de armoede in Nederland

liet ze de kinderen naar hun eigen hoekje

al zijn bezit te verkopen en Hem te volgen.

aan, werkte enige tijd als vrijwilliger in een

gaan om te bedenken hoe ze die dag wilden

“Je bent ook trouw aan mensen door te zeg-

verpleeghuis en pleitte voor toelating van het

zijn. Let wel: op een basisschool. Dat is toch

gen: dit is je plaats niet, dit moet je niet wil-

gebruik van condooms in de strijd tegen aids.

prachtig?”

len, dit past niet bij je. Maar je kunt de

“Als bisschop moet je middenin de wereld 7

Primair en voortgezet onderwijs zoeken elkaar op

Geloof, hoop en liefde in Leiden Ze hebben vaak niet zoveel met elkaar op: het basis- en het voortgezet onderwijs. Zelden ontmoeten ze elkaar. Doorgaande leerlijnen? Doorgaande identiteitsontwikkeling? Doorgaande leerlingenzorg? Er wordt in het onderwijs veel over gesproken, maar tussen basisschool en voortgezet onderwijs gaapt nogal eens een kloof. Drie schoolbesturen in Leiden hebben stappen gezet om die te overbruggen. Tekst: Paul Boersma, Fotografie: Corine de Reus

Leraren van het voortgezet onderwijs hebben weinig idee van wat leerlingen op de basisschool leren en vooral hoe ze leren. Op de basisschool leren kinderen vooral zelfstandig werken en samenwerken. Maar dat leert menige school voor voortgezet onderwijs hun met klassikale lessen en vakken snel weer af. Omgekeerd mopperen leraren in het voortgezet onderwijs dat de basiskennis van de leerlingen die van de basisschool komen, zo gering is. Het is niet eenvoudig die kloof te overbruggen. Een school voor voortgezet onderwijs heeft al gauw met tientallen basisscholen te maken. Toch zie je in bepaalde steden een groeiende betrokkenheid tussen de twee sectoren ontstaan. Vaak niet allereerst om onderwijskundige redenen en veelal ook niet op het niveau van leraren. Bestuurlijke schaalvergroting en professionele ondersteuning van het management van scholen van eenzelfde denominatie zijn vaak de motieven om het christelijk basisonderwijs en het christelijk voortgezet onderwijs in een lokaal of regionaal verband te brengen. LERAREN IN CONTACT

Dat is ook het streven van drie schoolbesturen uit Leiden en Leiderdorp: de stichting PCS Leiden, de stichting PSCV Leiderdorp en het Visser ’t Hooft Lyceum Leiden. Het bijzondere is daar dat de centrale directies van de drie schoolverbanden parallel aan deze beweging ook een proces zijn begonnen om de leraren met elkaar in contact te brengen 8

rond de vragen: wat kunnen we in onder-

“We hopen dat deze olievlek zich uit

wijskundig opzicht van elkaar leren, waarin herkennen wij bij elkaar dezelfde levens-

zal breiden binnen alle scholen”

beschouwelijke uitgangspunten en delen we dezelfde opvattingen over zorg? Scholen voor voortgezet onderwijs vernieuwen langzamerhand hun onderbouw. Vakintegratie, zelfstandig leren, differentia-

ontwikkelingsplan van het kind. Zo stem-

worden nu met elkaar verkend. Zo hebben de

tie, samenwerken – het zijn elementen die

men primair en voortgezet onderwijs

meeste basisscholen nog herkenbare rituelen,

basisscholen al jaren kennen. En nu het

hun onderwijskundige visies en aanpak

terwijl in het voortgezet onderwijs de

voortgezet onderwijs ook die richting op

op elkaar af.

levensbeschouwelijke vorming vooral breed

gaat, is het begrijpelijk dat leraren van beide

wordt gehouden. Toch vragen jongeren ook

schoolsoorten elkaar ontdekken en opzoe-

ONWIJS GEZELLIG

daar (of juist daar) om een duidelijke oriënta-

ken. Leraren in het voortgezet onderwijs

Vooral het zoeken met elkaar naar een

tie op het terrein van het christelijk denken

stellen zich nu vragen als: wat hebben basis-

gemeenschappelijk ‘taalgebruik’, behorend

en handelen.

schoolleerlingen in die acht jaar eigenlijk

bij dat wat ons meer of minder bindt, is van

“We hebben goed en open de dingen bespro-

geleerd, over welke competenties beschikken

belang voor het vervolg.

ken (in groepjes met vier docenten)”, rea-

ze, hoe kunnen we daar op voortbouwen, en

Een tweede werkgroep van leraren bezon

geerde een leerling. “Daar vonden we een

willen we dat eigenlijk wel?

zich op gedeelde levensbeschouwelijke

goede plaats om het vak godsdienst in de

Langzamerhand wijzigen de leraren van

opvattingen van de scholen, op gedeelde

nieuwe generatie te plaatsen, in de 1e en 2e

basisscholen hun negatieve beelden over het

waarden en de fundering daarvan in de

klas echt over God en geloven en vanaf de 3e

voortgezet onderwijs, zoals: het vo is een

christelijke traditie. Ze belegde een bijeen-

klas meer levensbeschouwing en zelfontwik-

grote leerfabriek, leerlingen wisselen voort-

komst van leraren met leerlingen van onge-

keling: wat is bijvoorbeeld belangrijk in het

durend van vak, leraar en lokaal, er is een

veer vijftien jaar. De leerlingen gaven op die

leven? Ik vond het een heel leuke en leer-

grotere afstand tussen ouders en school, er

bijeenkomst aan wat voor hen de betekenis is

zame dag. Veel suc6.”

bestaat een onduidelijk beeld over de leer-

geweest van de basisschool en wat de ‘grote

Een nadeel van de aanpak in Leiden is dat,

lingzorg, de leraren hebben een beperkt beeld

school’ nu betekent voor hun persoonsvor-

zoals op veel scholen, identiteit en onder-

van het kind, ze weten veel over weinig. Ze

ming en hun maatschappelijke oriëntatie.

wijskundige benadering twee verschillende

ontdekken dat ze daarmee de leraren in het

De bijeenkomst was vooral gericht op com-

zaken zijn. Er waren daardoor twee werk-

voortgezet onderwijs tekortdoen.

municatie en inspiratie en nagenoeg alle

groepen, die met verschillende, niet in alle

deelnemers hebben de dag ook als zodanig

opzichten met elkaar harmoniërende aanbe-

VRIENDELIJK, RESPECTVOL EN GASTVRIJ

ervaren. Blijkbaar moet je niet alleen praten

velingen kwamen. De onderwijskundigen

In Leiden hebben ze ook concrete stappen

over wat je beweegt en inspireert, maar

hebben de leerling en diens ontwikkeling

gezet. Leraren van het primair en het

vooral die inspiratie ook met elkaar delen.

centraal gesteld. De identiteitsgroep heeft

voortgezet onderwijs hebben elkaars lessen

“Ik vond dit een speciale dag. Het is leuk om

ook gekeken naar de vraag waar de leerling

bijgewoond, leerlingen uit de bovenbouw

te zien hoe verschillend docenten en

binding mee kan krijgen, niet alleen relatio-

werden betrokken bij de musical van groep 8

leerlingen van mening zijn. We hebben er

neel, maar ook met de grondvragen van het

en er zijn concrete plannen voor het verster-

veel van geleerd. Het was onwijs gezellig”,

bestaan. En waar de onderwijskundige werk-

ken van de doorgaande lijnen op vijf gebie-

aldus een leerling.

groep vooral op zelfstandigheid focuste,

den: de leeromgeving, het pedagogische

In deze werkgroep bleken drie paren kern-

richtte de identiteitsgroep zich op richtingge-

klimaat, de didactiek, de zorg en de leraar.

woorden het christelijk onderwijs in Leiden

vende en morele begrippen als eerbied heb-

Uitgangspunt is het welbevinden van de

en omstreken te kenmerken: respect en

ben voor en dienstbaar zijn aan.

leerling. Zo wordt vooral gekeken of de

eerbied, vertrouwen en verwachting,

Er is dus nog wel een weg te gaan om beide

noties vriendelijk, respectvol en gastvrij van

verantwoordelijk en dienstbaar. Woorden

bewegingen ineen te laten vloeien: beleven

toepassing zijn op de relaties op school.

die ook te verbinden zijn aan respectievelijk

van identiteit, geïnspireerd door en vanuit

Vooral de moderne vormen van didactiek

geloof, hoop en liefde.

christelijke noties en de binding van leerlingen

krijgen aandacht: leerlingen moeten hun

daaraan, èn aan de andere kant moderne

competenties kunnen ontwikkelen en zoveel

VERSCHILLEN

onderwijskundige benaderingen waarin de

mogelijk op hun eigen manier kunnen leren,

Beide processen zijn van groot belang: leren

leerling centraal staat en die gericht zijn op het

de leerstof moet meer in leergebieden

van elkaar op onderwijskundig gebied en

ontwikkelen van zijn of haar mogelijkheden.

worden aangeboden in plaats van in afzon-

het afstemmen van de pedagogische

Het is vooral zaak zo’n proces levend en

derlijke vakken en elke leerling zou vanaf

opvattingen aan de ene kant, en anderzijds

gaande te houden. “We hopen dat deze

de basisschool een portfolio moeten

het met elkaar delen en beleven van een

olievlek zich uit zal breiden binnen alle

aanleggen dat meegaat naar het voortgezet

gemeenschappelijke visie.

scholen”, zei een leraar. U hoort er vast

onderwijs. Alles is gericht op het persoonlijk

Verschillen blijven er overigens wel, maar ze

meer van. 9

John en Miriam Carver

“Gemeenschap is eigenaar van scholen” John en Miriam Carver weten wel waarom besturen vaak zo slecht functioneren. “Besturen zijn vaak incompetente groepen van competente individuen.” Ze weten niet goed wat hun taken zijn, delegeren slecht, hebben de doelen van hun organisatie niet helder voor ogen en maken een rommeltje van hun controlefunctie. Codes voor goed bestuur helpen volgens de Carvers ook al niet. Alleen een goed model – lees: hun eigen Policy Governance – zorgt voor goed bestuur. Tekst: Guido de Bruin, Fotografie: Bob Huitink

Het Amerikaanse echtpaar meent een model

De uitgangspunten zijn simpel. Het bestuur

“Besturen moeten duidelijk zijn over wat zij

ontwikkeld te hebben dat voor alle besturen

is de baas, legt vast wat de doelen van de

van de directie verwachten. Voor veel bestu-

werkt, of ze nu het hoogste gezag zijn in een

organisatie zijn, laat de uitvoering over aan

ren is dat nieuw. Vooral veel besturen van

overheidsorganisatie, een onderwijsinstel-

een directie en geeft die zoveel handelings-

non-profitorganisaties evalueren op basis van

ling, een ander verband zonder winstoog-

ruimte dat die dat goed kan doen. Het bestuur

criteria die ze niet van tevoren duidelijk heb-

merk of een commercieel bedrijf. Tijdens een

bepaalt alleen welke middelen de directie niet

ben gemaakt.”

recent seminar van de Besturenraad, BMC,

mag gebruiken, omdat die onethisch, onwet-

Nyenrode Business Universiteit en Maas

tig of onverstandig zijn. Het bestuur contro-

VERKEERSREGELS

Bestuursvraagstukken zetten ze getweeën

leert de directie alleen op grond van de

Codes van goed bestuur, zoals die na diverse

hun theorie met Amerikaanse flair en helder-

verwachtingen die het van tevoren heeft

schandalen in navolging van het bedrijfsleven

heid uiteen voor een publiek van vooral

geformuleerd. Dat laatste is volgens de

ook in de non-profitsector ingang hebben

onderwijsmensen.

Carvers niet zo vanzelfsprekend als het lijkt.

gevonden, raken volgens de Carvers niet de kern van de zaak. “Codes van goed bestuur zijn geen theorieën van bestuur, maar opinies. Ze houden zich niet bezig met de aard

POLICY GOVERNANCE IN HET NEDERLANDS

van besturen”, aldus John Carver. “Ze lijken

Nergens in de wereld is de kennis en de toepassing van Policy Governance per

op verkeersregels. Je kunt je naar de letter aan

hoofd van de bevolking zo wijdverbreid als in Nederland, schrijft John Carver in

alle verkeersregels houden, maar toch geen

het voorwoord van het pasverschenen boek ‘Verantwoord besturen’, de eerste

goede bestuurder zijn.”

inleiding tot zijn model in het Nederlands.

Policy Governance schrijft niet voor hoe de

De auteurs zijn Jan Maas van het bureau Maas Bestuursvraagstukken en Helmie

organisatie die het model gebruikt, in elkaar

van Ravestein, adviseur bij de Besturenraad. Ze zijn beiden door John Carver

moet zitten, hoe groot een bestuur moet zijn

opgeleid. In het boek zetten ze de principes van Policy Governance uiteen en

of hoe het management eruit moet zien. Het

belichten ze alle facetten van besturen en toezicht houden aan de hand van de

is een model dat volgens de ontwerpers alleen

theoretische oplossingen van Carvers model, praktische werkwijzen en voorbeel-

de principes van besturen vastlegt. “Als de

den uit de dagelijkse Nederlandse bestuurspraktijk. In een apart hoofdstuk leg-

principes in orde zijn, kan er zonder gevaar

gen ze uit hoe Policy Governance kan werken in een bestuursstructuur met een

een enorme diversiteit aan bestuursvormen

professioneel college van bestuur en een raad van toezicht.

optreden”, benadrukt John Carver.

Het boek is te bestellen bij Helmie van Ravestein, e-mail [email protected].

Policy Governance begint met de vraag waartoe het bestuur op aarde is. Het moet bepalen

10

namens wie het een organisatie bestuurt en

geheel beoordeelt. Tot slot bepaalt het bestuur

Governance soms als een verlies aan con-

welke resultaten het voor de ontvangers wil

de eigen werkwijze en bestuursregels; het

trole, is de ervaring van Miriam Carver.

boeken en tegen welke prijs. Zulke uitspraken

stelt op schrift welk gedrag en welke stijl en

“Besturen begraven zich vaak in dit soort

over doelstellingen (‘ends’) vormen de basis

discipline het van de leden verwacht en hoe

zaken. Die hebben een directer effect dan het

van het bestuurswerk en moeten daarom

het de relatie met de eigenaren vormgeeft. In

richten van de onderwijsorganisatie op doe-

zorgvuldig worden geformuleerd.

die uitspraken moet in ieder geval staan dat

len voor de komende twintig jaar.”

het bestuur altijd met één mond spreekt.

Maar in werkelijkheid neemt bij Policy

ALLES MAG WAT NIET VERBODEN IS

Al die uitspraken samen hoeven volgens de

Governance de controle over de zaken waar

Alle bestuursuitspraken die niet over doel-

Carvers geen dik boekwerk op te leveren. In

het om draait, juist toe, vult John Carver aan.

stellingen gaan, hebben te maken met midde-

enkele tientallen bladzijden kan het bestuur

“Er zijn altijd bestuursleden die zeggen: we

len (‘means’). Als het over dat soort zaken

alles zeggen wat op deze terreinen moet wor-

moeten toch weten wat er allemaal in de

gaat, zoals geld, personeel, programma’s en

den gezegd.

organisatie gebeurt. Er zit geen gram leiderschap in het weten wat er allemaal omgaat.

lesmethoden, legt een bestuur volgens Policy Governance alleen vast welke middelen de

GEEN GRAM LEIDERSCHAP

Leiderschap zit aan het begin: bepalen wat er

staf niet mag gebruiken om de doelstellingen

Policy Governance helpt besturen volgens de

allemaal gaat gebeuren.”

te bereiken.

grondleggers om de directie goed te controle-

Alles wat in strijd is met de wet, de statuten,

ren op het realiseren van de tevoren vastge-

OVERHEIDSBEMOEIENIS

ethische uitgangspunten of het gezond ver-

legde verwachtingen zonder zelf “met de

Veel onderwijsinstellingen voelen zich vol-

stand, mag niet, de rest wel. Wat niet verbo-

vingers in de organisatie te zitten”. In plaats

gens de Carvers aangetrokken tot Policy

den is, is toegestaan, is het uitgangspunt. Het

van door de directie gebombardeerd te wor-

Governance. “Het model helpt onderwijsbe-

bestuur kan die beperkingen verder verfijnen

den met informatie die het niet goed kan

sturen om zich op hun doelstellingen te

tot op het punt waarop ze zo zijn geformu-

beoordelen, krijgt het bestuur als het met

richten. Dat is belangrijk in een tijd waarin

leerd dat het met ‘elke redelijke interpretatie’

Policy Governance werkt, precieze en doel-

steeds meer nadruk komt te liggen op zaken

ervan kan leven.

gerichte gegevens op grond waarvan het kan

als studieresultaten en het rendement van

Op die manier laat het bestuur aan de alge-

bepalen of de directie haar werk goed heeft

opleidingen”, aldus Miriam Carver.

meen directeur, aan wie het een duidelijk

gedaan.

Wat het werken met Policy Governance in

mandaat geeft om beleid te formuleren en uit

Voor besturen die gewend zijn over “de ver-

het onderwijs moeilijker maakt dan in som-

te voeren, zo veel mogelijk handelingsruimte.

keerde dingen” te praten – in het onderwijs

mige andere sectoren, is de grote overheids-

Het bestuur moet ook vastleggen hoe het het

bijvoorbeeld het aantal leerlingen per leraar

bemoeienis. “Van alle besturen waarmee we

werk van de directeur en de organisatie als

of de beste leesmethode – voelt Policy

gewerkt hebben, kennen die in het onder11

wijs, de lokale overheid en financiële instellingen de meeste regelgeving”, zegt John Carver. “Die verstikt vernieuwing. Lokale besturen hebben daardoor minder ruimte om

“Er zit geen gram leiderschap in het weten wat er allemaal in een organisatie gebeurt”

iets nieuws te proberen. En overheden hebben in het algemeen geen kaas gegeten van goed bestuur.”

organiseren en met behulp van wetenschappe-

protestantse gemeenschap de ‘morele eige-

lijk verantwoorde steekproeven onderzoek te

naar’ van de scholen, vinden de Carvers, ook

DE JUISTE VRAGEN STELLEN

doen om de groep zo goed mogelijk in beeld te

al is het door de overheid gefinancierd. “De

Ook onderwijsinstellingen moeten bedenken

krijgen. “Daarbij is het vooral van belang de

basis voor de legitimiteit van protestants-

wie hun eigenaars zijn, als ze met Policy

juiste vragen te stellen, dat wil zeggen: wat

christelijke scholen zijn mensen die belang

Governance aan de slag willen gaan. Als de

moeten kinderen volgens u leren om succesvol

hebben bij de waarden van protestants

eigenaars een grote groep zijn, kan het volgens

te zijn”, aldus Miriam Carver.

onderwijs”, aldus Miriam Carver.

de Carvers nodig zijn om bijeenkomsten te

In het protestants-christelijk onderwijs is de

Dat is voor een binnenstadsschool met veel

Toezicht op niveau In steeds meer instellingen, van primair tot hoger onderwijs, verschijnen raden van toezicht als orgaan naast een professioneel college van bestuur. Oudere instellingen, die al jaren met deze bestuursvorm werken, kennen inmiddels het klappen van de zweep. Maar wat is er voor een nieuwe raad van toezicht nodig om de kwaliteit te bieden die van dit orgaan wordt verwacht?

Sommige sectoren, zoals het hoger onderwijs, werken al langer met raden van toezicht. Hier weten de raden vaak wel wat van hen wordt verwacht – al zal permanent sprake zijn van ‘updates’ om met de tijd mee te gaan. Een mooi voorbeeld van dit laatste is de hbo-sector. Daar is in februari, op initiatief van de HBO-raad, een branchebrede governancecode aanvaard die bindend is voor de instellingen. Een blik op de code laat zien dat deze sector behoorlijk ambitieus is als het om kwalitatief hoogwaardig toezicht gaat. Wie mocht denken dat het werken als raad van toezicht zoiets is als ‘toegestaan verminderd actief klassiek besturen’, zal na lezing van deze code een illusie armer zijn. Een kwartiertje surfen op internet leert overigens dat veel instellingen nog niet voldoen aan de afspraken.

Tekst: Harm Klifman, Fotografie: Cats & Withoos KWALITEITSIMPULS

Wat is nodig om een raad van toezicht (in welke sector dan ook) tot een goedwerkend orgaan te maken? Wanneer heeft intern toezicht kwaliteit? In mijn optiek moeten we denken in drie richtingen: ■ de kwaliteit van de samenstelling van de raad ■ de kwaliteit van de processen in de raad ■ de kwaliteit van de werkinhoud van de raad. Ik sla elk van deze drie richtingen in, in de wetenschap dat de eerste voorwaarde is voor de tweede en dat beide weer voorwaarde zijn voor de derde. De samenstelling krijgt kwaliteit als sprake is van: ■ onafhankelijkheid van de leden (individueel en collectief) ten opzichte van de instelling en haar taken ■ deskundigheid, gerelateerd aan een tevoren vastgestelde profielenlijst ■ afspraken over functioneren en procedures voor herbenoeming.

12

moslimkinderen niet anders dan voor een

duur. Bovendien hebben ook mensen zonder

een vrijwillige bijdrage aan de samenleving?

dorpsschool met een homogene protestantse

kinderen belang bij het onderwijs. Hoewel ik

Miriam Carver: “Policy Governance maakt

leerlingenpopulatie, vindt ze. “De doelstel-

geen kinderen heb, heb ook ik een stem in

de verantwoordelijkheid niet groter, maar

lingen zullen wel verschillen, waar het gaat

wat kinderen moeten leren. Ik vind bijvoor-

duidelijker. Er zijn besturen waar geen zinnig

om de ontvangers van het onderwijs en de te

beeld dat ze gezien het belang van China in

mens lid van wil zijn. Wat die besturen

behalen resultaten.”

de wereldeconomie Chinees moeten leren,

doen, is tijdverspilling. Als ze zich transfor-

Wat besturen volgens de Carvers niet

en ik vind dat ze moeten leren hun gevoelens

meren op de manier die wij beschrijven,

moeten doen, is de ouders met de eigenaren

te uiten zonder walgelijke taal uit te slaan.”

wordt het juist interessant en zelfs opwin-

verwarren. De ouders zijn in feite de ver-

dend om je daaraan te verbinden.”

tegenwoordigers van de consumenten, de

VERANTWOORDELIJKHEID

leerlingen. “Het is kortzichtig om de ouders

Legt Policy Governance niet te veel verant-

Voor informatie en advies over governance

als eigenaars te zien”, zegt Miriam Carver.

woordelijkheid op de schouders van

kunt u contact opnemen met Helmie van

“Hun kinderen verlaten na een aantal jaar de

bestuursleden, en dat in een tijd waarin

Ravestein, telefoon 070 348 11 48, e-mail

school, dus hun eigenaarschap is van korte

mensen toch al moeilijk te porren zijn voor

[email protected].

De kwaliteit van de processen in de raad is gediend met:

Voor veel beginnende raden van toezicht zal de derde dimensie de

■ rolbewustzijn en rolvastheid

meest uitdagende slag zijn die in het nieuwe bestuursmodel moet

■ teamvorming met vermijding van ‘groupthink’ (de neiging van

worden gemaakt. Immers, niet langer is sprake van een klassiek

groepen om collectief in één richting te denken en daarbij nadelen

bestuur dat bestuurt en daarvoor gebruik maakt van de beleidsvoorbe-

en risico’s uit het oog te verliezen

reidingen van het eindverantwoordelijk management en dat bestuur-

■ zelfreinigend vermogen, elkaar aanspreken

lijk toezicht houdt op basis van managementsrapportages.

■ periodieke zelfevaluatie (eenmaal per jaar)

Nu, in de nieuwe situatie, berusten beide bevoegdheden (besturen en

■ externe evaluatie, inschakeling van een ‘critical friend’

toezicht houden) bij de professionele bestuurder en zal de raad van

■ externe verantwoording van activiteiten

toezicht deze bestuurder toetsen op zijn vermogen om deze bevoegd-

■ eigen deskundigheidsbevordering

heden adequaat uit te oefenen. Daarom zal de raad van toezicht het

■ commissiewerk.

college van bestuur bevragen op zijn strategisch en bestuurlijk vermogen, op de beheersing van risico’s en op alle zaken die voor een verant-

Veel raden van toezicht zullen veel zorg besteden aan goede werkpro-

woorde bedrijfsvoering van belang zijn.

cessen. Het is een verantwoordelijkheid van allen in de raad, en in het bijzonder van de voorzitter, om hieraan bij te dragen. Een simpel

MAATSCHAPPELIJK PERSPECTIEF

voorbeeld: regel is dat een lid alle vergaderingen bijwoont en bij

Maar dat is slechts de opstap tot waar het ook en eigenlijk om te

afwezigheid daarop wordt aangesproken; regel is dat de leden elkaar

doen is. Want bovenal is te hopen dat de raad van toezicht meer

een keer per jaar collectief en individueel beoordelen op de

doet dan dat en oog heeft voor de maatschappelijke betekenis van de

toegevoegde waarde aan het werk van de raad.

instelling (de hogeschool, de mbo-instelling, het geheel van scholen voor primair of voortgezet onderwijs).

CORE BUSINESS

Dit maatschappelijk perspectief is aanzienlijk breder dan toezicht

Om de derde richting, de kwaliteit van de werkinhoud, is het eigenlijk

op efficiënte bedrijfsvoering, op risicobeheersing, op efficiënt mid-

te doen: op basis van een goede samenstelling en een goede werkwijze

delenbeheer en klanttevredenheid. Het gaat ook over de vraag of de

komen tot de uitvoering van de ‘core business’ van de raad van toezicht.

instelling voldoende reageert op wat maatschappelijk van haar ver-

Die houdt in: adequaat toezicht houden (inclusief de uitoefening van de

langd wordt – overigens zonder dat dit verwordt tot een digitaal dis-

statutaire goedkeuringsbevoegdheid), het werkgeverschap van het col-

cours over vraagsturing.

lege van bestuur en het met raad en daad bijstaan van het bestuur – de

En zeker voor instellingen met een missie geldt dat de maatschappij

klankbord- en adviesfunctie dus.

niet alleen bediend wordt maar ook gediend, en wel met het beste

Deze dimensie van het werk wint aan betekenis door:

dat mensen elkaar te geven hebben. Zo komen we vanzelf op het

■ de ontwikkeling van een toezichtskader

hogere plan van essenties (waar gaat het echt om?) en van waarden

■ het definiëren van de eigen informatiebehoefte. De branchecode

(wat vinden wij met elkaar als instelling belangrijk en willen we uit-

hoger beroepsonderwijs is op dit punt behoorlijk expliciet. Niet

dragen?).

alleen de begroting en jaarrekening vallen hieronder, ook de reali-

Eigenlijk zou je het als raad van toezicht veel (moeten) willen heb-

sering van de doelstellingen van de hogeschool, de strategie die ten

ben over de vraag hoe onze samenleving zich ontwikkelt en wat de

grondslag ligt aan de activiteiten en de kwaliteit van de horizontale

instelling, de school of de scholen daaraan ten goede kunnen bijdra-

dialoog (hoe abstract dit in eerste instantie allemaal ook mag klin-

gen. Dat veronderstelt een kritische dialoog over trends, en hoe daar

ken)

wel of niet op in te spelen. Daarin ligt de ware uitdaging.

■ diversiteit van informanten: college van bestuur, accountant, interne managers, interne controller, ondernemingsraad/mede-

Zie pagina 27 voor de aankondiging van het congres Good!

zeggenschapsraad, andere belanghebbenden.

Governance in het Hoger Onderwijs op 19 december.

13

Prijs voor praktische toepassing Bijbelverhalen

Omzien naar het verloren schaap Een jongen helpt zijn klasgenoot bij het plakken van een lekke band. Een elfjarig meisje doet boodschappen voor haar zieke tante. En alle leerlingen van groep acht van CBS De Ark in Barendrecht doen klusjes voor familie en bekenden om geld in te zamelen voor een kleuterschool in India. Op zichzelf niet ongewoon, maar in dit geval deden de kinderen het naar aanleiding van verhalen uit de Bijbel. Tekst: Emmy Stark, Fotografie: Nationale Beeldbank / Mirjam Koetse

Madelein Kool (21) bedacht een werkwijze om

omgang met elkaar te wijzen op de Bijbel.

scriptie met de stimuleringsprijs bekroonde.

met kinderen de christelijke waarden in prak-

“De leerlingen op christelijke scholen gedra-

Vervolgens was de vraag hoe de Bijbelverhalen

tijk te brengen, met behulp van voorbeelden uit

gen zich net als alle kinderen: ze pesten

te koppelen aan de praktijk. Elke ochtend begon

de bijbel. Die werkwijze beschreef ze in haar

elkaar, er zijn ruzies en conflictjes, noem

Kool met een Bijbelverhaal, dat ze samen met

eindscriptie ‘Omzien naar elkaar’ voor het

maar op. Ze voelen zich vaak alleen.” Terwijl

de kinderen verwerkte met behulp van een lied,

Diploma Christelijk Basis Onderwijs. Ze won

je juist als christelijke school een mooi instru-

drama of beeldende vorming.

daarmee de Stimuleringsprijs Christelijk

ment hebt om dat aan te pakken, vindt ze: de

Vervolgens besprak ze met de kinderen de bete-

Onderwijs van de Besturenraad en de UnieNzv.

christelijke waarden. “Die vormen de kern

kenis en hoe die betekenis in daden om te zetten.

van de identiteit van de school. Daar zou je

Ze noemt het voorbeeld van het verloren schaap:

letterlijk meer mee moeten doen.”

“De kinderen bedachten dat je juist diegenen

HALFUURTJE

Het was haar tijdens haar opleiding aan de pabo

moest opzoeken die alleen zijn.” Haar pro-

en vooral tijdens de stages opgevallen dat het

VERLOREN SCHAAP

gramma kende een opbouw van heel dichtbij

godsdienstonderwijs op christelijke scholen

Dat bleek nog niet zo makkelijk. Want: wat

naar verder weg: in de eerste week zagen de leer-

nogal losstaat van de rest van het schoolpro-

zijn die christelijke waarden dan? “Je kunt er

lingen naar elkaar om, in de tweede week naar

gramma. “Het blijft vaak beperkt tot de dagope-

veel onder scharen: naastenliefde, elkaar hel-

zieke familieleden en in de derde week zamelden

ning. Leerkrachten vertellen een Bijbelverhaal,

pen, voor elkaar zorgen...” Kool bracht al

ze geld in voor een ontwikkelingproject.

en dat was het dan. Natuurlijk plaatsen ze de

deze aspecten bij elkaar onder de noemer

De kinderen waren enthousiast, vertelt Kool.

Bijbelverhalen wel in deze tijd en vindt er ook

‘omzien naar elkaar’. Ze vond het belangrijk

“Ze waren zich veel bewuster van wat ze voor

verwerking plaats, maar het blijft binnen dat

om in haar aanpak aan te sluiten bij de

anderen konden betekenen.” Tekenend was dat

halfuurtje aan het begin van de schooldag.”

geloofsontwikkeling van kinderen en deed

ze op eigen initiatief doorgingen met geld inza-

Jammer, vond ze. Ze zag dat het voor leer-

daar dus uitgebreid literatuuronderzoek naar

melen voor het ontwikkelingsproject. “Ze von-

krachten lastig is om de kinderen in de

– een van de aspecten waarom de jury haar

den dat ze best nog wat meer konden doen.”

14

Buitenschoolse opvang is geen kinderspel Vanaf 1 augustus 2007 bent u als schoolbestuur verplicht om schoolgaande kinderen sluitende dagopvang te bieden als de ouders daarom vragen. Dat betekent dat u buitenschoolse opvang tussen 7.30 en 18.30 uur naadloos moet laten aansluiten op de schooltijden. Ook moet u er voor zorgen dat er opvang beschikbaar is op vrije middagen en korte schoolvakanties indien ouders dat wensen. Tekst: Carolien Grasdijk, Fotografie: iStockphoto

De manier waarop u vormgeeft aan deze wettelijke verplichting is

U moet zich bovendien realiseren dat de buitenschoolse opvang valt

afhankelijk van de vraag van de ouders en uw eigen visie op de plaats

onder de werking van de Wet kinderopvang. Die stelt eisen aan de

en de rol van buitenschoolse opvang in uw school. Hecht u aan opvang

kwaliteit van de buitenschoolse opvang qua opleidingsniveau van

in eigen beheer met het oog op aansluiting op de levensbeschouwelijke

medewerkers, organisatie, accommodatie en inrichting, en schrijft

grondslag en doelstellingen van de school en het pedagogisch klimaat?

een klachtenregeling voor. De ruimte waar de opvang plaatsvindt en

Is de buitenschoolse opvang een op zichzelf staand gegeven, los van

de medewerkers die door de school worden ingeschakeld, moeten

het onderwijs op uw scholen, of maakt ze deel uit van een sluitend

dus aan die eisen voldoen. Als u de buitenschoolse opvang uitbe-

dagarrangement?

steedt aan een professionele organisatie, is die organisatie daarvoor

Dit zijn vragen die een rol spelen bij een beleidskeuzes voor het (deels)

verantwoordelijk.

uitbesteden van de buitenschoolse opvang aan een professionele organisatie, al dan niet binnen het schoolgebouw, of het uitvoeren daarvan

DIGITAAL DOSSIER

in eigen beheer. Als u kiest voor uitbesteden, dan wordt de school

Het organiseren van buitenschoolse opvang heeft heel wat voeten in

makelaar tussen ouders die opvang vragen en een of meer organisaties

de aarde. Een goede voorbereiding is noodzakelijk, maar er is weinig

die opvang bieden. Er is een duidelijke taakverdeling: de school zorgt

tijd. Waar te beginnen?

voor onderwijs en de opvangorganisatie voor de opvang. Maar met het

De Besturenraad ziet het als haar taak om zijn leden adequaat te

ontwikkelen van beleid bent u er nog niet.

informeren en te ondersteunen bij hun voorbereidingen op buitenschoolse opvang. In het digitaal dossier buitenschoolse opvang op

WETTELIJKE EISEN

onze website www.besturenraad.nl vindt u alle informatie, waaronder

Want hoe kan de buitenschoolse opvang praktisch worden uitgevoerd?

een ouderinventarisatieformulier en een beleidskeuzeinstrument.

Daarbij spelen vragen als: beschikt het schoolgebouw over voldoende ruimte voor opvang, kan onderwijsruimte worden gebruikt voor opvang-

Voor informatie of advies kunt u zich wenden tot de taakgroep

doeleinden en is het mogelijk om daar eigen personeel voor in te zetten?

Juridische Dienstverlening, telefoon 070 348 11 48. 15

16

bedoeling is dat we als mensen onze plek kunnen innemen

vaardigheden en kennis. Dat doen we zo, omdat het de

en nog een heleboel andere dingen. Ze verwerven

manieren. De leerlingen leren lezen, schrijven en rekenen

hun deelname aan de samenleving. Dat doen we op allerlei

Op school bereiden we kinderen en jonge mensen voor op

hoe mensen met elkaar de samenleving inrichten.

bijzondere hier is dat het direct over mensen gaat. En over

Magnificat is een aaneenschakeling van omkeringen. Het

met Elisabeth. De lyrische ontboezeming van Maria in het

Een volgend verhaal gaat over de ontmoeting van Maria

kennis van zaken.

moeder zou worden en het spoort absoluut niet met onze

van de natuur. Het was niet de bedoeling dat ze nu al

Het druist in tegen de burgerlijke orde en tegen de orde

boodschap krijgt dat ze moeder zal worden. Ongehoord.

de boel steeds weer op zijn kop. Eerst Maria die de

eigenlijk een verzameling van kleine verhalen. Die zetten

hoofdstukken van de evangeliën van Matteüs en Lucas is

Dat vieren doen we met verhalen. Het verhaal uit de eerste

van het licht.

omkering : als de dagen het kortst zijn, vieren we de komst

kerstfeest. Het feest van het licht. Een ongehoorde

dag. En op het keerpunt van de seizoenen vieren we het

voor het zeggen. De nacht duurt twee keer zo lang als de

Eind december zijn de dagen kort. Het donker heeft het

Aarzelend licht

17

Tekst: Wim Bos

ook met elkaar delen in het feest van het licht.

delen. Waarin we ons brood delen en onze dromen, en zo

samenleving waarin we met jongeren en ouderen leren

andere sporen te trekken. Andere sporen voor een

ene voet voor de andere te zetten. En zo stap voor stap ook

alle omkeringen steeds weer als een lichtje dat ons helpt de

Al die kleine verhalen over Maria en haar lofzang zijn met

waar je de volgende stap zet.

kaarsvlammetjes geven net voldoende licht om te zien

als een nietsontziende en verblindende schijnwerper. Die

overweldigend. Ze geven maar een klein beetje licht. Niet

kaarsvlammetjes die we erbij aansteken, is ook niet zo

dagelijkse praktijk. Het aarzelend licht van de

daar heel direct een programma aan te verbinden is voor de

jaar weer aan elkaar vertellen? Je kunt toch niet zeggen dat

toch het geheim van die verhalen, waardoor we ze ieder

Dat is verrassende taal. Het klinkt ook heel radicaal. Wat is

met gaven.

Rijken staan met lege handen en armen worden overladen

worden van de troon gestoten en geringen krijgen aanzien.

samenleving. Ook hier zijn er omkeringen. Heersers

doorkijkje op verrassende wendingen in het leven en in de

Maria is buitengewoon mooi en verrassend. Het geeft een

door de verhalen rond de geboorte van Jezus. Het lied van

door verhalen. Ook, en in deze tijd van het jaar met name,

In het christelijk onderwijs laten we ons daarbij inspireren

de samenleving.

in de samenleving en op die plek een bijdrage leveren aan

De kracht van christelijk onderwijs Het bijzonder onderwijs staat voortdurend ter discussie. Toch is het een doorslaand succes: tweederde van de scholen is bijzonder. Ouders, leerlingen, deelnemers, studenten kiezen voor deze vorm van onderwijs. Samen werken we vanuit een visie op mens en samenleving, vanuit de overtuiging dat onderwijs per definitie niet neutraal kán zijn en christelijk onderwijs dat niet wíl zijn. Waar zit onze kracht? Waar halen wij onze inspiratie vandaan? In dit laatste artikel van een serie van zes, belichten we bijzonder onderwijs vanuit verschillende invalshoeken.

Sterk religieus ethos kan integratie helpen Bijzondere scholen met een ‘sterk religieus ethos’ scoren wellicht iets beter op onderwijsprestaties en burgerschapscompetenties dan neutrale scholen. Dat is het beeld dat oprijst uit het zeer weinige onderzoek dat is gedaan naar de prestaties van scholen op het gebied van integratie. Geen keihard bewijs, maar wel een kans voor het bijzonder onderwijs om zich met heldere waarden en normen te profileren, vindt onderwijsjurist Ben Vermeulen. Tekst: Guido de Bruin, Illustratie: Henk Helmantel

Het bijzonder onderwijs zit nog steeds in het

gezien vaker ‘zwart’ zijn dan bijzondere: 8

meer op het platteland en in de kleinere ste-

defensief als het om integratie, spreidingsbe-

procent van de leerlingen op openbare scho-

den te vinden is dan in de grote steden. In de

leid en witte en zwarte scholen gaat. Critici

len zit op een zwarte school, tegen 4 procent

grote steden zijn bijzondere scholen gemid-

wijten de segregatie in het onderwijs deels

van de leerlingen op zowel katholieke als pro-

deld net zo zwart als openbare. De segregatie

aan het recht van bijzondere scholen om leer-

testants-christelijke scholen, blijkt uit cijfers

tussen witte en zwarte scholen is in elke zuil

lingen te weigeren. De cijfers wijzen anders

uit 2002 van CBS, CFI en de organisaties voor

(inclusief de openbare) ongeveer even sterk.

uit, maar het beeld is hardnekkig.

bestuur en management. Dat komt in de eer-

In 2001 zat 53,5 procent van de allochtone

Het klopt dat openbare scholen landelijk

ste plaats doordat het bijzonder onderwijs

leerlingen op een bijzondere school en 46,5

18

“Scholen kunnen zich profileren met waarden zonder dogmatisch te worden”

Ben Vermeulen heeft bijgedragen aan de op 19 december te verschijnen publicatie ‘Geloven in het publieke domein. Verkenningen van een dubbele transformatie’ van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. In het artikel ‘Religie en publiek domein: het onderwijs’ behandelt en weerlegt hij de argumenten die critici tegen de overheidsbekostiging van het bijzonder onderwijs in stelling brengen.

procent op een openbare, blijkt uit cijfers van

overheid gefinancierde onderwijs, zijn vol-

lingen. Zo zou een christelijke school met een

het ministerie van OCW. In de vier grote ste-

gens Vermeulen evenwel niet zomaar op de

weinig uitgesproken profiel in een wijk met

den nam het bijzonder onderwijs 43,3 pro-

Nederlandse situatie van toepassing.

veel Afrikaanse pinksterchristenen zich meer

cent van de allochtone leerlingen voor haar

Katholieke scholen in de Verenigde Staten

op hun geloofsopvattingen en –beleving kun-

rekening, het openbaar onderwijs 49,9 pro-

hebben een sterk ‘religieus ethos’, dat tot

nen richten. “Voor migrantenchristenen zou

cent. Het selecteren van leerlingen op grond

uiting komt in duidelijke gemeenschappelijke

het heel goed zijn als ze scholen konden vin-

van godsdienstige criteria gebeurt volgens de

doelen, sterke interne cohesie en een idealis-

den die aansluiten bij hun geloofsbeleving en

Onderwijsraad “vermoedelijk slechts in een

tisch lerarenkorps. “Dat stevige van

hun een veilige thuishaven bieden. Ik begrijp

zeer beperkt aantal gevallen”, met name bij

Amerikaanse katholieke scholen heb je in het

die behoefte heel goed. Wat dat betreft zeg ik:

scholen met een zeer specifieke (orthodox-

open, liberale bijzonder onderwijs in

laat duizend bloemen bloeien.”

christelijke) identiteit.

Nederland niet zo.”

Tegelijk waarschuwt hij scholen zich niet

Vermeulen ziet wel mogelijkheden voor

steeds aan te passen aan een voortdurend ver-

KLIMAAT

christelijke scholen in Nederland met een

anderende omgeving. “Het is zaak een goede

De stelling dat het bijzonder onderwijs segre-

weinig uitgesproken identiteit om aan een

balans te vinden tussen een volledige markt-

gatie in de hand werkt, klopt dus niet of in

sterker religieus ethos te werken. “De vrij-

oriëntatie en volledige verstarring.”

ieder geval maar zeer ten dele. Maar kunnen

heid van richting betekent niet dat je, als je als

Vermeulen was mede-auteur van het advies

christelijke onderwijsinstellingen omgekeerd

school de teugels van je identiteit hebt laten

‘Bakens voor spreiding en integratie’ dat de

de stelling hard maken dat zij minstens net zo

vieren, die nooit meer kunt aantrekken. Je

Onderwijsraad vorig jaar uitbracht. Spreiding

veel als het openbaar onderwijs bijdragen aan

kunt denken aan een herbronning in het

van leerlingen op grond van de etnische her-

integratie, bijvoorbeeld doordat allochtone

christelijk onderwijs zonder dat je zwaar ide-

komst van hun ouders is juridisch niet houd-

leerlingen het op bijzondere scholen relatief

ologisch of dogmatisch wordt.”

baar, concludeerde de raad. Selecteren op

goed doen?

Vermeulen denkt bij een sterkere profilering

basis van taalachterstand of opleidingsniveau

Dat zou mooi zijn, maar veel wetenschappe-

van bijzondere scholen vooral aan aandacht

van de ouders is wel mogelijk, mits autoch-

lijke aanwijzingen zijn daar niet voor, dom-

voor waarden en normen. “Dat betekent bij-

tone en allochtone achterstandsleerlingen als

weg omdat er zo weinig onderzoek naar

voorbeeld dat je grenzen stelt en dat je stren-

één groep worden genomen.

gedaan is, zegt prof. mr. drs. Ben Vermeulen,

ger wordt ten aanzien van onder meer

Het advies ademt echter twijfel aan het effect

hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de

kleding, taalgebruik en pesten.”

van spreidingsbeleid. Voor de raad staat vast

Vrije Universiteit, hoogleraar onderwijsrecht

Als hij het over waarden heeft, denkt

dat zo’n beleid staat of valt met medewerking

aan de VU en de Radboud Universiteit en lid

Vermeulen niet zozeer aan “lege hulzen” als

van de ouders. En die laten zich niet zomaar

van de Onderwijsraad.

respect en tolerantie, maar meer aan “kleine

vertellen dat hun kind omwille van een

A.B. Dijkstra vond in een onderzoek uit 2000

deugden” als bescheidenheid, deemoed en

betere spreiding naar een andere school moet

‘enige aanwijzing’ voor een wat gunstiger

rekening houden met anderen, die tot uiting

dan die welke zij op het oog hadden. “Dat zou

score van het bijzonder onderwijs. “De

komen in de meest basale omgangsvormen

ik ook niet doen”, zegt Vermeulen stellig. De

Inspectie concludeert dat het bijzonder onder-

als op tijd komen en beleefd zijn tegen de

keuzevrijheid van ouders is terecht een groot

wijs grofweg zeker zo goed is als het openbaar

leraar. “Daarmee gaan scholen in tegen de

goed, vindt hij. Hij wijst op de ontwikkeling

onderwijs en soms beter”, aldus Vermeulen.

tendens van jongeren die zichzelf moeten

in de Verenigde Staten, waar gedwongen

Hij wijst ook op een vergelijkend onderzoek

poneren met een opgeblazen ego in de trant

spreiding lange tijd gemeengoed was. “Dat

van J. Dronkers en P. Robert, die op grond van

van ‘ik laat me niet dissen’, juist omdat hun

heeft contraproductief gewerkt. Dat beleid

een studie van het onderwijs in Nederland en

identiteit zwak is. Zo’n strenge, serieuze

heeft de witte vlucht alleen maar aangewak-

achttien andere OESO-landen concluderen

school die niet dogmatisch is, kan ook aan-

kerd. Juist de zwarten, aan wie de spreiding

dat bijzondere scholen gemiddeld beter pres-

trekkelijk zijn voor islamitische ouders die

ten goede had moeten komen, willen nu kun-

teren dan openbare. Ze zoeken het verschil

niet houden van dat losse, dat respectloze,

nen kiezen voor een school buiten hun post-

vooral in het klimaat op bijzondere scholen:

van die meisjes met blote buiken.”

codegebied. Die willen het Nederlandse

“de leerlingen gedragen zich beter en het moreel van het docentenkorps is hoger”.

systeem.” DUIZEND BLOEMEN

Door zich aantrekkelijk te maken voor allochSTEVIG ETHOS

tone groepen, kunnen bijzondere onderwijs-

De conclusie van Amerikaanse studies dat

instellingen volgens Vermeulen zelf een

zwarte leerlingen het beter doen op particu-

bijdrage leveren aan de maatschappelijk zo

liere katholieke scholen dan in het door de

gewenste spreiding van witte en zwarte leer19

De tv is een prima docent

Even een uurtje geen rekenen of taal. Bevrijd van de lesstof, gewoon lekker Schooltv kijken. Met z’n allen de klas uit, naar de gemeenschappelijke ruimte of het zolderlokaal waar de tv stond. Een beetje onderuitgezakt op de stoel en de lampen gedimd. Dat was toch vooral ontspanning. Al meer dan veertig jaar programma’s als Huisje Boompje Beestje, het Weekjournaal en Koekeloere. Tekst: Loek Mulder, Fotografie: Ton Kastermans (Teleac/NOT)

“Dat is de herinnering die de meeste mensen

gen. In het voortgezet onderwijs wordt er op

jongere kinderen zijn vooral gericht op de

hebben aan Schooltv: gezellig met z’n allen

vier van de tien scholen naar gekeken. In

sociaal-emotionele vorming. Groenewoud:

kijken.” Aan het woord is Bert Groenewoud,

groep 1 tot en met 8 zijn programma’s als

“Een programma over een pop die geplaagd

manager jeugdeducatie bij Teleac/NOT, de

Koekeloere, Huisje Boompje Beestje en

wordt, daar kan een jong kind iets mee. Het

publieke omroeporganisatie die de uitzendin-

Nieuws uit de natuur populair, maar dé hit

kan zich er mee identificeren en het kan de

gen van Schooltv verzorgt. “En zo is het

van Schooltv is het Weekjournaal, een pro-

inhoud vertalen naar de eigen beleving.” Hoe

eigenlijk nog steeds”, aldus Groenewoud.

gramma dat dit jaar 25 jaar bestaat en weke-

ouder de kijker, des te meer de nadruk ligt op

“Met z’n allen in de aula voor de tv.” Dat is

lijks tussen de 300.000 en 400.000 kijkers

de overdracht van informatie.

goed voor het groepsgevoel en met die ont-

trekt. Een aantal dat vergelijkbaar is met het

Beeld verlaagt ook het abstractieniveau van

spanning is ook niks mis, maar daar moet het

Jeugdjournaal. Zeventig tot 90 procent van

veel onderwerpen, vervolgt Groenewoud.

niet bij blijven. “De bedoeling is dat er ook

alle leerlingen kijkt wel eens op school naar

Dat is vooral ook van belang voor doelgroe-

wat met de inhoud van de programma’s

het Weekjournaal.

pen die sterk visueel zijn ingesteld, zoals vmbo-leerlingen, die meer moeite hebben

wordt gedaan.” Schooltv heeft zich sinds de oprichting in de

BEELD IS KRACHTIG

met abstract denken dan vwo’ ers.

jaren zestig stevig in het onderwijsprogramma

Teleac/NOT bewijst volgens Groenewoud

De nieuwste doelgroep van Schooltv zijn de

van veel scholen genesteld. Naar eigen zeggen

dat tv niet per se een dwangbuis en vergaar-

allerkleinsten in de leeftijd van twee tot vier.

is Teleac/NOT marktleider in het gebruik van

bak van emotiepulp hoeft te zijn. Want, zegt

Die moeten via de peuterspeelzalen en kin-

audiovisueel materiaal in de klas, zowel in het

hij, “het medium beeld is een uitstekend

derdagverblijven met Peutertv worden

primair als het voortgezet onderwijs.

educatief instrument. Beeld is zeer krachtig.

bereikt. Want ook bij de opvoeding van jonge

Uit de cijfers blijkt in elk geval dat de

Een docent kan uren vertellen over hoe een

kinderen kan tv worden ingezet, aldus

Schooltv-programma’s behoorlijk bekeken

tomaat groeit, maar een filmpje van twee

Groenewoud. “Het is aangetoond dat heel

worden, met name door de leerlingen in het

minuten vertelt het hele verhaal. Daarnaast is

jonge kinderen kunnen leren van tv kijken”,

primair onderwijs. Daar maakt twee derde

de emotie die beeld overbrengt erg sterk.”

zegt hij. “Wanneer kinderen uit achterstand-

van alle scholen gebruik van de tv-uitzendin-

De programma’s die Schooltv maakt voor de

milieus op jonge leeftijd beginnen met kijken naar bijvoorbeeld programma’s gericht op

“Een docent kan uren vertellen over hoe een tomaat groeit, maar een filmpje van twee minuten vertelt het hele verhaal” 20

taal, dan vermindert dat hun achterstand op de basisschool.” Voor zowel ouders als personeel van de crèches is het gebruik van dit medium nieuw. Groenewoud zegt dat Teleac/NOT zich realiseert dat veel ouders en professionals

aanhikken tegen tv als leermiddel voor de

het een bijzonder hoge educatieve waarde

fragmenten nu via dvd, tv, internet of een

allerkleinsten. Brochures en lesmateriaal voor

heeft.”

themakanaal worden verspreid, maakt eigen-

de opleiding SPW3 moeten de inzichten over

Zeker is ook dat beeld in bepaalde omstandig-

lijk niet zoveel uit. Wij zien het als onze taak

tv als opvoeder aan de man brengen.

heden werkzaam is, aldus de hoogleraar. “Een

de inhoud op de juiste manier te ontsluiten.”

kind dat moeite heeft met lezen kun je de

Initiatieven als de Beeldbank en Teleblik

LEEREFFECTEN

zoveelste leeskaart aanbieden, maar daar

passen in de nieuwe-media-aanpak van

Naar het nut van tv als educatief middel is

heeft het allang genoeg van. Een tv-pro-

Schooltv. Beeldbank biedt een online data-

niet even uitgebreid onderzoek verricht als

gramma waar het gezamenlijk met andere

base met videomateriaal uit de Schooltv pro-

naar de invloed van tv op agressie bij jeugdi-

kinderen naar kijkt, werkt voor dat kind wel

gramma’s. Een stap verder gaat het initiatief

gen. “Er is wel wat kleinschalig onderzoek

als een uitnodiging om er mee aan de slag te

Teleblik. Dat bevat duizenden op maat

over het educatief effect”, zegt de Groningse

gaan. Een groepsgesprek over wat is bekeken,

gesneden, korte fragmenten uit andere tv-

hoogleraar onderwijskunde Alexander

is daarnaast een onmisbaar element, wil een

programma’s, te gebruiken als lesmateriaal

Minnaert. Een integrale studie ontbreekt en

tv-programma enig positief resultaat teweeg-

voor leraren of voor werkstukken of spreek-

Minnaert vindt het wenselijk dat zo’n onder-

brengen. Wanneer het beperkt blijft tot pas-

beurten door leerlingen. Begin dit jaar werd

zoek meer helderheid brengt.

sief consumeren, dan heeft het als educatief

Teleblik door minister Maria van der Hoeven

Er is bijzonder veel audiovisueel educatief

middel nauwelijks effect.”

geopend en volgens Groenewoud wordt er

materiaal op de markt, constateert de hoog-

Dat laatste weten ze bij Teleac/NOT ook.

zeer actief gebruik van gemaakt.

leraar. En het aanbod van cd-roms, dvd’s en

Klassikaal tv-kijken is al nuttig op zich, stelt

Momenteel denkt Schooltv na over de vraag

geluid en beeld op internet groeit met de dag.

Groenewoud, maar om leereffecten te

hoe meer recente ontwikkelingen, zoals

Er is echter nauwelijks onderzoek verricht

bereiken moet het programma ingepast

filmpjes maken met de mobiele telefoon en

naar de leereffecten van al dat materiaal, stelt

worden in de lesstof. Daarvoor is er voor

podcasten, in het aanbod opgenomen kunnen

Minnaert vast. “Kortgeleden sprak ik een

vrijwel elk programma aanvullend lesmateri-

worden. Tevens onderzoekt Schooltv hoe

uitgever die een rekenprogrammaatje op

aal ontwikkeld.

leerlingen aan het werk gezet kunnen worden met filmmateriaal. Dat kan gebruikt worden

cd-rom op de markt had gebracht. Ik vroeg waar hij de wetenschap vandaan haalt dat

NIEUWE MEDIA

voor het maken van nieuwsitems of games.

het ook werkt. Hij wist het niet. ‘Het werkt

De manier waarop Schooltv wordt gebruikt,

“We kijken hoe we ons beeldmateriaal

gewoon’, zei hij.”

is onder invloed van digitalisering sterk ver-

kunnen gebruiken voor die toepassingen.

Een aantal zaken is wel duidelijk, zegt

anderd. Groenewoud: “Internet is allang niet

Dat is niet alleen technisch interessant voor

Minnaert. Het type programma bepaalt

meer weg te denken in onze aanpak. Maar ook

leerlingen, maar zo leren ze ook hoe je een

volgens hem de resultaten. “Denk aan een

voor dat kanaal moet content, oftewel

verhaal vertelt.” Bij Schooltv zijn ze nog niet

programma als Sesamstraat. Het staat vast dat

inhoud, worden gemaakt. Of programma’s of

klaar met de nieuwe media. 21

DE PRAKTIJK

Scholieren beter in beeld met Rotterdams leerlingvolgsysteem

“De dossiers op basis van het nieuwe leerlingvolgsysteem zijn veel vollediger

Vooral de wens om zorgleerlingen de best mogelijke zorg te bieden, lag ten

ziening kan nu al binnen enkele dagen geregeld zijn, terwijl daar voorheen

grondslag aan de ontwikkeling van een nieuw leerlingvolgsysteem voor alle

soms weken overheen gingen.

en beter overdraagbaar”, heeft Littooij gemerkt. Plaatsing in zo’n opvangvoor-

scholen voor voortgezet onderwijs in Rotterdam. De nieuwe module, die aansluit op de systemen @VO en SchoolMaster, heeft proefgedraaid op zes scholen en wordt dit schooljaar door alle Rotterdamse onderwijsinstellingen in het voortgezet onderwijs ingevoerd. Ze is ook voor scholen in de rest van het land beschikbaar.

Prijs voor stages ‘biculturele’ vmbo-leerlingen Tweede Kamerlid John Leerdam (PvdA), ambassadeur van Full Color, de

UNIFORME REGISTRATIE

organisatie die ijvert voor meer allochtonen in het onderwijs, heeft de eerste

Voorheen had iedere school haar eigen systeem om leerlinggegevens

Breekijzerprijs uitgereikt aan Paul Ganzeboom, coördinator van de Stichting

te registreren en dat kwam de volledigheid en de uitwisseling ervan

Winkel & Bedrijven (SWB) in Den Haag. Ganzeboom heeft de prijs te danken

tussen scholen niet ten goede, aldus Wim Littooij, voorzitter van de raad

aan zijn inzet voor het creëren van 113 stageplaatsen voor ‘biculturele’ vmbo-

van bestuur van de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs in

leerlingen. SWB werkt samen met de gemeente Den Haag en het Johan de Witt

Rotterdam en omgeving (CVO). Hij was voorzitter van de projectgroep

College in de Hofstad.

die het nieuwe systeem met financiële steun van de gemeente Rotterdam

“Ik was benieuwd naar de redenen die de werkgevers van de Stichting Winkel

heeft laten ontwikkelen. Ook de gemeente had in het kader van haar achter-

& Bedrijven aangaven om die stageplekken beschikbaar te stellen”, zei

standenbeleid belang bij een uniforme registratie van leerlinggegevens.

Leerdam bij de uitreiking. “Het bleek, zoals wel vaker, heel logisch. Op deze

“De leerlinginformatie die de scholen registreerden, was op vele terreinen

wijze helpen ze mee om het probleem van stagetekorten –- een maatschappe-

onvolledig en op geen enkele manier gekoppeld aan het leerlingadmini-

lijk issue – op te lossen en tegelijkertijd leiden ze nieuwe vakkrachten op. Als

stratiesysteem. Bovendien waren de gebruikte systemen niet gebruikers-

aangename bijkomstigheid geven ze aan dat stagiairs een financieel voorde-

vriendelijk”, zegt Littooij.

lige extra kracht in een bedrijf zijn. Deze redenen lijken me heel geldig en van toepassing op alle stages.”

APETROTS

“Het uitgangspunt van het nieuwe systeem is dat de gegevens volledig en uitwisselbaar zijn. Het moet naadloos communiceren met de systemen in

22

het basisonderwijs, het leerlinginformatiesysteem van de gemeente en het

Meer betrokkenheid door ouderkamer

leerlingvolgsteem van de roc’s. Ook moet het zo gebruikersvriendelijk zijn

De Ds. J.J. Buskesschool in de Rotterdamse wijk Zevenkamp zet haar pas

dat alle docenten ermee kunnen werken. Alle leraren moeten snel kunnen

ingerichte ouderkamer in om de betrokkenheid van de ouders van de zes-

zien wat er met een leerling aan de hand is.” De privacywetgeving vereist

honderd leerlingen bij de school te behouden en te vergroten. “Het gaat ons

uiteraard dat vertrouwelijke informatie slechts voor een beperkt deel van het

er om dat ouders zich betrokken voelen bij onderwijs en opvoeding en dat ze

schoolpersoneel toegankelijk is.

daarin ondersteund worden, wanneer daar behoefte aan is”, zegt directeur

Op de proefscholen heeft het nieuwe systeem uitstekend gewerkt, aldus

Leo Boekhout.

een “apetrotse” Littooij. Een van de verbeteringen die volgens hem nu al

“Dat willen we bereiken door thematische bijeenkomsten te organiseren waar

zichtbaar is, heeft te maken met de opvangvoorzieningen voor probleem-

ouders zich voor kunnen inschrijven. Die kunnen gaan over ontluikende gelet-

leerlingen die niet meer op school te handhaven zijn. Scholen kunnen

terdheid, prepuberteit, schoolgericht maatschappelijk werk, luizenbestrijding,

een leerling daar alleen geplaatst krijgen als ze een “goedgevuld dossier”

pesten, gezonde voeding, leesstimulering, noem maar op.” De school kijkt

kunnen overleggen waarin precies staat wat er in het verleden met hem of

ook of ouders bepaalde expertise in huis hebben om daaraan een inhoude-

haar is gebeurd.

lijke bijdrage te leveren.

Het omgebouwde lokaal is er natuurlijk ook gewoon om ouders met elkaar

Vooraf hebben zij een keuze gemaakt uit vakken als Spaans, Frans,

koffie te laten drinken en met elkaar in gesprek te laten komen. “Ook op

muziek, filosofie, sport en brainiac (wetenschappelijke proefjes uit

dit soort momenten kan er behoefte zijn aan bepaalde ondersteuning.

de bètavakken). Het is de bedoeling dat in december op de website

Daar springen we dan op in. Ook is er een luisterend oor om problemen te

www.openbaaronderwijsalmere.nl ervaringen van zowel deelnemende

signaleren, ouders aan te horen en zo mogelijk zaken aan te pakken of ideeën

basisschoolleerlingen als collega-scholieren op de betrokken scholen

uit te voeren.”

voor voortgezet onderwijs te lezen zijn.

Zeker met het oog op de komende verplichting van scholen om kinderopvang aan te bieden, is goede communicatie met de ouders volgens Boekhout onontbeerlijk. De oproep van Marianne Luyer, voorzitter van de Besturenraad, aan scholen om “de ouders te koesteren” (zie het interview met haar in SBM november), is hem dan ook uit het hart gegrepen.

Vervolg voor lectoraat Onderwijs en Identiteit Hogeschool Driestar educatief in Gouda kan volgend cursusjaar verder met haar lectoraat Onderwijs en Identiteit. De Stichting Kennisontwikkeling hbo heeft de aanvraag voor een tweede vierjarige lectoraatsperiode goed-

Zorgteams voor 349 basisscholen in Limburg

gekeurd. Het lectoraat, dat Driestar educatief in samenwerking met de

Gedeputeerde Staten van Limburg hebben zes ton ter beschikking gesteld

heeft opgezet, wil de vorming van de christelijke leraar en de identiteits-

om 349 basisscholen in de provincie te helpen bij het opzetten van externe

ontwikkeling van scholen dienen. In de nieuwe periode verzorgen de

zorgteams. Door de samenwerking van de scholen, het maatschappelijk werk,

betrokken hogescholen elk hun eigen lectoraat.

de jeugdgezondheidsdienst, Bureau Jeugdzorg en soms ook politie en/of de

Algemeen directeur Rens Rottier van Driestar educatief is blij dat zijn

onderwijsbegeleidingsdienst in de zorgteams, moeten problemen bij kinderen

hogeschool het lectoraat kan voortzetten. “Onze hogeschool wil studen-

tijdig worden gesignaleerd.

ten vormen tot inspirerende leerkrachten, die straks met mooi en goed

“Door direct hulp te bieden als problemen alleen nog maar dreigen, moet erger

christelijk onderwijs het vuur weten te ontsteken bij kinderen en jongeren.

worden voorkomen”, aldus gedeputeerde Odile Wolfs. De zorgteams worden

Dat vraagt om voortdurende verbetering van de opleiding. De kennis die

op regionaal niveau georganiseerd. Daarbij worden de provinciale subsidie, de

lector Bram de Muynck samen met zijn kenniskring ontwikkelt, levert daar

gemeentelijke middelen en die van de scholen en welzijns- en zorginstellingen

een belangrijke bijdrage aan.’’

Christelijke Hogeschool Ede en de Gereformeerde Hogeschool Zwolle

zelf gebundeld. In 2004-2005 hebben de diverse partijen al zorgteams voor alle scholen voor voortgezet onderwijs gevormd. De gemeenten Maastricht, Sittard-Geleen en Venlo beginnen nog dit jaar met zorgteams in de voorschoolse voorzieningen, zoals consultatiebureaus, kinderopvang en peuterspeelzalen.

Basisscholieren ruiken aan voortgezet onderwijs Leerlingen van groep 7 en 8 van openbare scholen in Almere die waarschijnlijk naar een havo/vwo-opleiding doorstromen, maken in het zogeheten Top-traject alvast kennis met het voortgezet onderwijs. Zes weken lang volgen zij twee les-

Heeft uw school nieuws voor deze pagina? Stuur uw bericht naar de

uren per week op Echnaton, het Helen Parkhurst College of De Meergronden.

redactie: [email protected].

23

Een pedofiel voor de klas, kàn dat? Vertrouwen is een van de belangrijkste voorwaarden voor een ontspannen werkrelatie tussen medewerkers en leidinggevenden. Soms wordt dat vertrouwen ruw verstoord. In enkele van onze onderwijsorganisaties blijkt dat leraren te goeder trouw zijn aangenomen, maar meer op hun kerfstok blijken te hebben dan ze tijdens de sollicitatieprocedure hebben verteld. Ook een verklaring omtrent gedrag is niet altijd zo waarheidsgetrouw als we denken. Tekst: Grada Huis, Illustratie: iStockphoto / Vallentin Vassileff

Het kan ook u overkomen. Je hebt de beste sollicitant aangenomen. Die heeft netjes een VOG (verklaring omtrent gedrag) overlegd, alles in orde. De leraar oefent zijn vak uitstekend uit, maar dan krijgt u een bericht van een klokkenluider. De leraar blijkt eerder een zedendelict te hebben begaan. Uit de informatie die u heeft, blijkt dat nergens, maar verder doorspitten leidt tot bevestiging van het vermoeden. Ontslaan blijkt moeilijk en kostbaar, want de werknemer is te goeder trouw. Wat nu? Wachten tot hij weer in de fout gaat? Peter Dijkmans, jurist bij de Besturenraad, begeleidt een aantal scholen bij dit probleem. Ook hij is verbijsterd. “Bij het afgeven van een VOG blijkt dat Justitie een eigen afweging maakt of al dan niet een VOG wordt afgegeven. Er zijn dus gevallen waarbij de aanvrager voor een zedendelict is veroordeeld en met goedkeuring van de overheid voor de klas staat. Bovendien is gebleken dat de reclassering deze mensen aanmoedigt om over hun verleden te zwijgen. Je weet dat je een pedofiel hebt aangenomen, maar je hebt als schoolbestuur heel weinig mogelijkheden als je hem wilt ontslaan.” WIJ LATEN HET ER NIET BIJ ZITTEN

Ook de vertrouwenspersonen van de Inspectie kennen scholen die hiermee keihard worden geconfronteerd. Toch laten zij het afweten, door wel te signaleren bij het schoolbestuur, maar geen schriftelijke informatie te verstrekken waarmee Dijkmans het ontslagrecht in werking kan stellen. De Besturenraad liet het hier niet bij zitten en schakelde de actualiteitenrubriek Netwerk in om dit probleem boven tafel te krijgen. De uitzending leidde dezelfde avond nog tot een reactie van het ministerie van Justitie, dat opdracht gaf om alle VOG’s die vanaf 2004 voor het onderwijs zijn afgegeven, opnieuw te beoordelen. Wij juichen dit toe, maar het biedt volstrekt geen garantie dat de regel strikt wordt toegepast. Wij vinden dat schoolbesturen die schade lijden door VOG’s die ten onrechte zijn afgegeven, schadeloos gesteld moeten worden. Het ontslaan van een medewerker zonder bewijsmateriaal en relevante gronden kan immers in de tonnen lopen. WEL EEN TWEEDE KANS, NIET IN HET ONDERWIJS

Ieder mens verdient een tweede kans. Die gunnen wij ook zedendelinquenten, maar niet in het onderwijs. Het gevaar voor recidive is 24

MINISTER VAN DER HOEVEN REAGEERDE ALS

PRIKKELEN

VOLGT OP DE UITZENDING VAN NETWERK: “Ik begrijp de zorgen die leven bij scholen en ouders. Laat er geen misverstand over bestaan: altijd hoort de veiligheid van de kinderen voorop te staan. Ouders moeten erop kunnen vertrouwen dat de school goede, betrouwbare docenten aanneemt. Scholen moeten er op kunnen vertrouwen dat bij de toekenning van verklaringen omtrent het gedrag zorgvuldig gehandeld wordt. Justitie onderzoekt bij de aanvraag of het strafrechtelijke verleden van de betrokken persoon risico’s oplevert voor het doel waar-

“Hoe de Immigratie- en Naturalisatiedienst omspringt met vluchtelingen

voor de verklaring wordt verstrekt. Schoolbesturen kunnen

is te vergelijken met hoe de collaborerende politie in de Tweede

zelf ook een steentje bijdragen aan een veilig school-

Wereldoorlog omsprong met de Joden”, zei dichter, theoloog en SP-

klimaat door altijd te controleren of een docent een

lijstduwer Huub Oosterhuis. “Het enige verschil is dat de IND niet uit is

verklaring omtrent het gedrag heeft - dat is wettelijk

op vernietiging van deze mensen.” Wim Littooij, bestuursvoorzitter van

verplicht - en altijd aangifte te doen van mogelijke

de Vereniging voor Christelijk Voortgezet Onderwijs te Rotterdam e.o.

zedendelicten. En daarbij zouden ze bij het aannemen

en vorig jaar mede-initiatiefnemer van een actie tegen het oppakken van

van nieuwe leraren altijd de voormalige werkgever

asielzoekerskinderen tijdens het schooljaar, reageert.

kunnen bellen.” Een terechte vergelijking?

Nee. Ik onderschrijf de boodschap, maar dit is mijn stijl niet. NAAR WELKE GEGEVENS WORDT IN HET

De Tweede Wereldoorlog was een totaal andere situatie.

VOG-ONDERZOEK GEKEKEN?

Door daarnaar te verwijzen roep je zulke beladen beelden

Het Centraal Orgaan Verklaring Omtrent het Gedrag

op en rijt je zoveel wonden open dat ik zeg: niet doen.

(COVOG) raadpleegt voor het VOG-onderzoek het centraal justitieel documentenregister. In dit register staan gegevens over de afwikkeling van strafbare feiten vermeld,

Tegelijk zie je dat in deze tijd iets alleen maar overkomt als je het overtrokken brengt.

van onherroepelijke veroordelingen tot sepots en transacties. Daarnaast kan het COVOG politieregistergegevens

Veel mensen zullen bij verhalen over asielzoekerskinderen

in het onderzoek betrekken en kunnen inlichtingen worden

die van school worden weggerukt, denken aan verhalen over

ingewonnen bij het Openbaar Ministerie en de reclassering. Die gegevens worden in samenhang gewogen en beoordeeld, soms met voor de school en het bestuur negatieve gevolgen.

Joodse kinderen die ineens niet meer in de klas zaten.

Ik kan me voorstellen dat mensen daaraan denken. Maar de vergelijking roept zoveel commotie op dat je boodschap niet meer aankomt. Je kunt het ook op een andere manier stevig zeggen.

immers hoog, zo blijkt uit statistieken. Een school moet een veilige omgeving zijn voor leerlingen. Ouders moeten de zekerheid hebben

Hoe dan?

dat zij hun kinderen met een gerust hart kunnen achterlaten op

Het is onacceptabel en onmenselijk om asielzoekers-

school. Of mensen een tweede kans in het onderwijs moeten

kinderen die goed geïntegreerd zijn, zonder meer uit hun

krijgen, is niet ter beoordeling aan Justitie, maar aan de scholen of

schoolomgeving weg te rukken en tegen hen te zeggen:

besturen; zij nemen de medewerkers immers aan. Als u een tweede

bekijk het maar in je land van herkomst. Je haalt zulke

kans biedt, moet u wel zeker zijn van uw zaak, want als diegene weer in de fout gaat, zullen ouders hoe dan ook hun recht halen. En

kinderen niet als boeven uit de klas. Tegen de minister-

gelijk hebben ze.

president zeg ik: als u een mooi verhaal houdt over

Vermoedt u dat u een medewerker heeft die ten onrechte een VOG

waarden en normen, kunt u niet meer met droge ogen

heeft ontvangen? Neemt u dan voor verder advies contact op met de

zo’n inhumaan beleid verdedigen.

juridische dienstverlening van de Besturenraad. Om voor de toekomst niet voor zulke onaangename verrassingen te staan, adviseren wij u om referenties op te vragen en daarbij expliciet te

Is die boodschap aangekomen?

vragen naar de omgang van de sollicitant met leerlingen en collega’s.

Er is niet naar geluisterd. We hebben er met minister

Vraagt u ook gericht naar mogelijke klachten over ongewenst gedrag

Verdonk over gesproken. Iedereen weet hoe zij op dit soort

en eventuele veroordelingen op dit gebied. Gaat u ook na of de VOG

zaken reageert: onverzettelijk.

recent is afgegeven; de geldigheidsduur is zes maanden. Wij houden dit dossier warm en werken aan een heldere oplossing voor de scholen. 25

BESTURENRAAD

SCP begint onderzoek onder schoolbesturen Hoe denkt u over de maatschappelijke opdracht van de school? Wat verstaat u onder ‘goed bestuur’ en hoe geeft u daar invulling aan? Het Sociaal en Cultureel Planbureau wil het antwoord van schoolbesturen op deze vragen in beeld brengen. Daarom hebben alle voorzitters van schoolbesturen in het voortgezet onderwijs en door een steekproef geselecteerde scholen in het primair onderwijs een uitnodiging ontvangen om mee te doen aan een onderzoek. De Besturenraad vindt het belangrijk dat u zelf aan het woord komt. Wij nodigen u van harte uit om mee te werken aan het onderzoek. Meer informatie vindt u op www.besturenraad.nl > po/vo > ontwikkelingen.

Servicecentrum voor innovatief aanbesteden Scholen moeten ondersteuning kunnen vragen van een servicecentrum bij innovatief aanbesteden. Daarover is een groot aantal organisaties voor het onderwijs, waaronder de Besturenraad, het eens. Wij hebben daarom een intentieverklaring ondertekend voor de oprichting van zo’n servicecentrum. Het centrum moet scholen helpen om de juiste keuze te maken uit verschillende aanbestedingsvormen. We streven ernaar dat het eind april 2007 operationeel is. Het is de bedoeling dat het beheer bij de organisaties zelf wordt ondergebracht. De ministeries van Financiën, OCW en de Rijks

Tien adviezen over toekomst buitenschoolse opvang

Gebouwen Dienst zullen ondersteuning bieden. Op internet wordt het servicecentrum gekoppeld aan de site www.onderwijspaleis.nl. Wilt u meer weten? Neem dan contact op met Wout Neutel, telefoon 070 348 11 48 of e-mail [email protected].

Ontwikkel meerjarig beleid en investeer fors in de voorzieningen voor schoolgaande kinderen. Daarvoor pleit de Werkgroep Onderwijs Kinderopvang (WOK) bij een nieuw kabinet. De WOK, waarvan de Besturenraad deel uitmaakt, heeft tien adviezen gepresenteerd over de

Samenwerking sector PO

toekomst van de buitenschoolse opvang. Sleutelwoorden in de adviezen zijn: het kind centraal, keuzevrijheid

De Besturenraad streeft naar sectorale krachtenbundeling in het Primair Onderwijs.

van ouders, kwaliteit, professionaliteit en gelijkwaardig

Een aantal onderwijsinstellingen heeft met dezelfde doelstelling de Pettelaargroep

partnerschap van onderwijs en kinderopvang.

opgericht. Met het oog op het gemeenschappelijk belang hebben wij samen met de AVS, Bond KBO, VBS en VOS/ABB een brief gestuurd aan de Pettelaargroep

U kunt de adviezen downloaden van onze website,

met de uitnodiging om te zoeken naar een gezamenlijk perspectief. U kunt de brief

www.besturenraad.nl > po > ontwikkelingen.

downloaden van onze website, www.besturenraad.nl > po > ontwikkelingen.

‘Dikke streep’ onder godsdienst-onderwijs op openbare scholen De Besturenraad is ingenomen met het pleidooi

maakt en op je ontwikkeling als persoon.”

Onderwijs tot nu toe heeft willen doen.”

dat premier Balkenende voor de IKON-televisie

Hij herinnert eraan dat Besturenraad er in de

De Tweede Kamer heeft tegen de zin van Van der

hield voor godsdienstonderwijs op alle scholen.

brede samenwerkingscoalitie godsdienstig en

Hoeven een motie aangenomen die de regering

Of dat inderdaad een verplichting moet zijn,

humanistisch vormingsonderwijs (G/HVO) voor

opdraagt vóór de Voorjaarsnota 2007 een voor-

zoals de minister-president suggereerde, is voor

ijvert dat “de dode letter van de wet die zegt dat

stel te doen tot rijksbekostiging van de docenten

directeur Henk Strietman echter de vraag.

ook op openbare scholen godsdienstonderwijs

G/HVO op openbare scholen. De uitvoering moet

“Het gaat erom dat iedere leerling recht heeft

moet zijn”, werkelijkheid wordt. “Het is hartstikke

gebeuren in overleg met de samenwerkings-

op levensbeschouwelijke vorming, op een

mooi dat de minister-president daar een dikkere

coalitie G/HVO, waarvan de Besturenraad de

oriëntatie op de samenleving, op de keuzes die je

streep onder heeft gezet dan de minister van

projectvoerder is.

26

Bijdrage christelijk onderwijs aan de maatschappij van morgen Theuns Eloff, vicekanselier van de Noordwes-

overtuigde christenen zijn, zich niet dogmatisch

Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër

Universiteit in Zuid-Afrika, ging tijdens de recente

of ideologisch opstellen en tolerantie ten aanzien

Onderwys en de voornamelijk zwarte Universiteit

identiteitsconferentie van de Besturenraad in op

van andersdenkenden tentoonspreiden. Bestuur

van Noordwes.

de bijdrage van het christelijk onderwijs aan de

en management van de instelling moeten een

U kunt Eloffs presentatie en de presentatie van

maatschappij van morgen.

omgeving scheppen die christelijk onderwijs

het dagthema van de conferentie downloaden

(Hoger) onderwijs vanuit een christelijk perspec-

mogelijk maakt, aldus Eloff, wiens universiteit

van onze website, www.besturenraad.nl > ho >

tief is volgens Eloff mogelijk als de docenten

ontstaan is uit een fusie van de vanouds blanke

ontwikkelingen.

Evaluatie tussenschoolse opvang

Praemium Onderwijsrecht 2007

Het overblijven op basisscholen is ten opzichte van vorig jaar nauwelijks duurder

In 2007 kent het bestuur van de Stichting Bijzondere

geworden. Dat blijkt uit een evaluatie in het kader van de voorlichtingscampagne door

Leerstoelen Onderwijsrecht opnieuw het tweejaarlijkse

besturen- en ouderorganisaties rond de wetswijziging tussenschoolse opvang. Die

Praemium Onderwijsrecht toe. Voor het praemium van 1000

conclusie stemt overeen met het beeld dat de Besturenraad hiervan heeft op basis van

euro komen onlangs voltooide afstudeerscripties, werkstuk-

ervaringen van leden in het primair onderwijs.

ken of andere publicaties op het terrein van onderwijsrecht in

Uit het onderzoek onder vijfhonderd schoolleiders van verschillende denominaties en

aanmerking. De jury onder leiding van prof. mr. drs.

van verschillende soorten scholen (stad/platteland, groot/klein) blijkt dat in 86 procent

B.P. Vermeulen beoordeelt de inzendingen op originaliteit en

van de gevallen de kosten van de tussenschoolse opvang gelijk zijn gebleven. In 12

wetenschappelijk gehalte.

procent van de gevallen zijn ouders meer gaan betalen, in 2 procent juist minder. Meer

Studenten aan een Nederlandse of Vlaamse universiteit of

dan de helft van de ouders betaalt voor het overblijven tussen de 1 en 2 euro per keer.

hogeschool en zij die na 1 september 2004 zijn afgestudeerd,

De respondenten noemen de overblijfruimte het vaakst als knelpunt (38 procent).

kunnen hun publicatie tot 1 januari 2007 inzenden. Het regle-

Voor ruim een kwart is het aantal overblijfkrachten een knelpunt. 14 Procent heeft

ment en de formulieren voor deelname zijn te verkrijgen bij

de tussenschoolse opvang aan een instelling voor kinderopvang uitbesteed. Bijna

de Stichting, Postbus 907, 2270 AX Voorburg, telefoon 070

60 procent is van plan het overblijven in de toekomst te verbinden aan de voor- en

348 11 48. Voor informatie kunt u zich wenden tot Cora Tuitel,

naschoolse opvang.

ambtelijk secretaris, [email protected].

Congres Good! Governance in het Hoger Onderwijs De Besturenraad en Elsevier Congressen organi-

Hoe kunt u misstappen voorkomen terwijl u

Besturenraad krijgt u € 100,- korting op dit con-

seren op 19 december in Maarssen het congres

wel gezonde risico’s voor de bedrijfsvoering

gres. Voor meer informatie en aanmelding kunt u

Good! Governance in het Hoger Onderwijs. Het

durft te blijven maken? Adviseur Harm Klifman

terecht op onze website www.besturenraad.nl >

gaat in op de integratie van verantwoordelijk-

verzorgt een workshop over de verhouding tus-

ho > agenda.

heden in de instelling voor hoger onderwijs.

sen toezichthouder en bestuurder. Als lid van de

Controle op naleving onderwijstijd De overheid gaat door met de uitvoering van het beleid voor onderwijstijd. Op ongeveer 25 scholen vinden extra inspectiebezoeken plaats. De Inspectie bekijkt of er voldoende onderwijstijd in de onderbouw is geprogrammeerd. Scholen die aan het einde van het jaar geen 1040 uur onderwijstijd hebben gerealiseerd, krijgen van de minister een financiële sanctie opgelegd. De Besturenraad is het niet eens met dit beleid. Dreigen met sancties is niet de manier waarop onderwijs en overheid met elkaar om horen te gaan. U kunt onze visie downloaden van de website, www.besturenraad.nl > vo > ontwikkelingen.

27

PRODUCTEN & DIENSTEN

Financiële impuls voor kwaliteit en innovatie Scholen en (samenwerkende) besturen in het

impuls van 3000 euro krijgen voor het opzetten

moet zelf ook een investering doen. Per aanvraag

primair onderwijs kunnen een financiële impuls

of continueren van vormen van kennis delen en

is maximaal 50.000 euro beschikbaar.

aanvragen als ze samen met andere scholen of

leren van elkaar.

met experts werken aan de duurzame verbetering van hun school en onderwijs.

Informatie over de procedure en aanvraagformuDe dieptestrategie is bedoeld voor de inrichting

lieren vindt u op de website www.innovatiepo.nl.

en uitwerking van duurzame onderwijsverbeterin-

Voor informatie en advies over een mogelijke

Deze stimuleringsregeling van het PO Platform

gen die de draagkracht van een of meer besturen

aanvraag kunt u zich wenden tot Anneke de

Kwaliteit en Innovatie, mede opgericht door de

te boven gaan. Besturen kunnen een aanvraag

Wolff, adviseur bij de Besturenraad, telefoon

Besturenraad, kent twee vormen: de breedte-

indienen voor een verdiepingsproject waarin zij

070 348 11 48 of e-mail adewolff@besturenraad.

strategie Leren van elkaar en de dieptestrategie

samenwerken met externe experts of voortbou-

nl. Zij is een van de innovatieadviseurs van het

Leren met experts. In het eerste programma

wen op resultaten of aanbevelingen van eerder

PO Platform Kwaliteit en Innovatie en kan u helpen

kunnen maximaal 625 scholen een financiële

(wetenschappelijk) onderzoek. De aanvrager

om uw aanvraag volgens de regels in te dienen.

Cursus Rollen in medezeggenschap

Leergang Effectief leidinggeven aan de ontwikkelingen in het havo

Deze cursus van de Vliet Academie behandelt de vragen die u in uw organisatie tegenkomt als het om medezeggenschap gaat:

Het havo kent zo zijn eigen uitdagingen. In deze leergang gaan we uit van

■ welke rol en taak hebben directieleden in het primair en voortgezet

veranderingen in het havo en vertalen dat naar managementniveau. U werkt

onderwijs en leden van het dagelijks bestuur van (G)MR bij de

aan de ontwikkeling van een plan voor onderwijsinhoudelijke en organisa-

beleidsvorming?

torische verandering op uw school. Om het plan te realiseren worden vanaf

■ welke informatie geeft de directie aan de (G)MR en wanneer?

het begin goede afspraken gemaakt, onder andere met uw schoolleiding.

■ wordt de MR ook bij de uitvoering van beleid betrokken en zo ja,

De leergang is dus sterk praktijkgestuurd.

wanneer? ■ welke expertise heeft een MR nodig om goed te kunnen functioneren en hoe houdt u het belang van de school centraal?

De kernelementen inspiratie, leiderschap, uw maatschappelijke taak en een persoonlijke aanpak zijn door de leergang verweven. Begeleiding vindt plaats door drie docenten/coaches met verschillende achtergronden, die

Naast actuele informatie krijgt u helder zicht op deze vragen aan de hand

de praktijk van het havo goed kennen. Schoolbezoek bij een medecursist

van cases en achtergrondinformatie over de WMS. Deze mix maakt het

maakt deel uit van de leergang.

mogelijk de situatie van meerdere kanten te belichten. Na de cursus kunt u met de adviseur/docent vervolgafspraken maken om in de eigen situatie de

Nadat u zich voor deze leergang hebt opgegeven, houden wij in maart met

samenwerking te optimaliseren.

u een intakegesprek, waarin ook uw eigen leervragen aan de orde komen. U krijgt dan een eerste opdracht ter voorbereiding mee, die op 14 juni wordt

Uiteraard herkent u ook in deze cursus de aanpak van de Vliet Academie:

besproken. De hoofdrondes van de leergang vinden plaats op 27 en 28

ruime aandacht voor inspiratie, persoonlijk leiderschap en de maatschappe-

september 2007, 29 en 30 november 2007 en 24 en 25 januari 2008. In juni

lijke opdracht van de school. En u kunt rekenen op een persoonlijke aanpak

2008 volgt de afsluiting met een terugkomdag.

die is toegesneden op uw eigen werksituatie. Meer informatie bij Erik Dees, [email protected]. Inschrijven kan via Sector: primair en voortgezet onderwijs Doelgroep: bovenschools directeuren, directeuren, leden MR Deze eendaagse cursus wordt twee keer gegeven, op 8 februari en 8 maart 2007, 14.00-21.00 uur (inclusief maaltijd) in het midden van het land. Meer informatie bij Kees Jansen, [email protected] Inschrijven kan via de website, www.vlietacademie.nl, of telefonisch via 070 348 12 54.

28

de website, www.vlietacademie.nl, of telefonisch via 070 348 12 54.

Digitale handreiking Buitenschoolse Opvang Vanaf 1 augustus 2007 heeft u als schoolbestuur de verplichting om kinderen sluitende dagopvang te bieden als ouders daar om vragen. Wij hebben een digitale handreiking ontwikkeld om u te ondersteunen bij de voorbereiding daarop. De handreiking bevat een handig keuzeinstrument dat u helpt bij het maken van beleid voor kinderopvang. Volg de stappen in het keuze-instrument en maak de juiste keuze voor úw situatie. In de bijlagen treft u achtergrondinformatie aan over wet- en regelgeving. U vindt er ook een inventarisatieformulier waarmee u de wensen van ouders in kaart brengt. Voor beleidsmatige en juridische ondersteuning kunt u een beroep doen op de Besturenraad. De handreiking is te downloaden op www.besturenraad.nl > po > producten downloaden. Met vragen kunt u terecht bij onze helpdesk, telefoon: 070 348 12 80, e-mail: [email protected].

Handleiding professionalisering Narthex

Professionalisering en persoonlijke ontwikkeling: twee termen die niet meer zijn weg te denken uit het toekomstige personeelsbeleid van scholen. De Besturenraad heeft een handleiding uitgebracht die schoolorganisaties een

Het nieuwe nummer van

praktische handreiking biedt om professionalisering in de onderwijsinstelling te borgen. Passend in de wettelijke

Narthex, vaktijdschrift voor

kaders, maar ook bij de visie van de eigen onderwijsinstelling. Recht doend aan de eisen van goed werkgeverschap

docenten godsdienst/levens-

en tegelijkertijd praktisch uitvoerbaar voor de leidinggevenden. Onderwerpen als competenties, bekwaamheidsei-

beschouwing (GL), heeft als

sen, persoonlijke ontwikkelingsplannen, gesprekkencyclus, feedbackmethode, wet BIO en bekwaamheidsdossiers

thema Wonderen bestaan.

worden toegelicht. Ook wordt aangegeven hoe u deze onderdelen in samenhang kunt integreren in het integraal

Wonderverhalen staan in de

personeelsbeleid van uw instelling. De handleiding bevat voorbeelden van uitgewerkte algemene competenties en

belangstelling. Veel mensen

de bekwaamheidseisen voor leerkrachten, voorbeeldformulieren voor de gesprekkencyclus en een format voor het

maken ingrijpende ervaringen

opstellen van een procedure rondom de gesprekkencyclus. De handleiding is te bestellen via de website,

mee waar ze geen verklaring

www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen, of telefonisch op 070 348 11 48.

voor hebben. Ook leerlingen. Vaak zoeken ze naar woorden om hun ervaringen te duiden.

Conferentie Ontwikkelingen in het havo

Budget voor bedrijfsgezondheid

een context waarin men alles wil

Zoekt u ook naar manieren om vorm te geven aan de

Dit najaar is er weer veel aandacht voor de

verklaren. De moderne school

vernieuwingen in het havo? Op 23 januari 2007 organiseren

zorgverzekering. Sommige werknemers zullen

is er niet goed in om zaken als

wij een conferentie over de ontwikkelingen in het havo.

zich opnieuw gaan beraden op de keuze die

mysterie met rust te laten.

We gaan in op de jeugdcultuur, de leerling en de oplei-

zij maakten voor 2006. Dit is een goed moment

Met de Bond KBVO zijn wij uit-

ding. In workshops worden concrete trajecten van scholen

om bij uw personeel de collectieve zorgverze-

gever van het blad, dat zes maal

gepresenteerd. De conferentie is vooral bedoeld voor hen

kering van de Besturenraad bij Zilveren Kruis

per jaar verschijnt.

die verantwoordelijkheid dragen voor ontwikkelingen in het

Achmea onder de aandacht te brengen. Als

Voor een proefexemplaar, bestel-

havo, zowel in onder- als bovenbouw.

beloning voor uw inspanning bieden wij u het

Daarom zijn wonderverhalen belangrijk binnen lessen GL. Maar, wat moet je ermee binnen

ling of abonnement kunt u

BedrijfsGezondheidsBudget.

contact opnemen met uitgeverij

U kunt zich aanmelden via de website, www.besturenraad.nl

Zilveren Kruis Achmea reserveert 45 euro in uw

DAMON, telefoon: 0495 499 319,

> vo > agenda.Voor meer informatie kunt u terecht bij Erik

BedrijfsGezondheidsBudget voor elke nieuwe

e-mail: [email protected].

Dees, telefoon 070 348 11 48, e-mail [email protected].

betalende verzekerde (medewerker) die nog niet bij Zilveren Kruis Achmea verzekerd was. Dit geld kunt u besteden aan producten of diensten die de gezondheid van medewerkers

Thema december

of hun snelle werkhervatting stimuleren. Een bonus voor u, voor uw inspanning, waar ook uw

Schooldirecties en besturen die zich daarop hebben geabonneerd, krijgen maandelijks Thema bij SBM.

medewerkers baat bij hebben. Meer informatie

Het onderwerp van Thema december voor primair en voortgezet onderwijs is ‘Diversiteitsbeleid voor

bij Bastiaan Bekooij, telefoon 070 348 11 48,

personeel en organisatie’. Voor bestellingen of informatie over nog verkrijgbare Thema’s: telefoon

e-mail [email protected].

070 348 11 48, e-mail [email protected]. Of kijk op www.besturenraad.nl > Besturenraad > Thema.

29

AGENDA

BIJEENKOMSTEN BESTURENRAAD DECEMBER 2006 T/M FEBRUARI 2007 DATUM

ACTIVITEIT

DOELGROEP

PLAATS

CONTACTPERSOON

11-12-06

NETWERK KLEINE BESTUREN NOORD HOLLAND

PO

HOOFDDORP

O. BEUVING

13-12-06

NETWERK KLEINE BESTUREN ZUID HOLLAND

PO

VOORSCHOTEN

O. BEUVING

13-12-06

ROB

VO

UTRECHT

W. BOS

23-01-07

CONFERENTIE OVER ONTWIKKELINGEN IN HAVO

VO

AMERSFOORT

E. DEES

23-01-07

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS REGIO NOORD-GELDERLAND/FLEVOLAND

PO

ERMELO

C. RHEBERGEN

25-01-07

NETWERK KLEINE BESTUURLIJKE SCHAAL REGIO GELDERLAND, UTRECHT, FLEVOLAND

PO

LUNTEREN

C. RHEBERGEN

06-02-07

ROB

VO

UTRECHT

W. BOS

06-02-07

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS REGIO UTRECHT

PO

WOERDEN

C. RHEBERGEN

06-02-07

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS NOORD HOLLAND

PO

HOOFDDORP

O. BEUVING

07-02-07

ROB

VO

ROTTERDAM

W. BOS

13-02-07

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS REGIO MIDDEN/ZUID-GELDERLAND

PO

EPE

C. RHEBERGEN

13-02-07

NETWERKBIJEENKOMST BOVENSCHOOLS MANAGERS ZUID HOLLAND

PO

VOLGT

O. BEUVING

13-02-07

RONDETAFELGESPREK VROUWEN EN LEIDERSCHAP

ALLE SECTOREN VOORBURG

A.M. VETTEN

MEER INFORMATIE? BEL MET 070 348 11 48.

SERVICE POSTADRES

Postbus 907, 2270 AX Voorburg BEZOEKADRES

Oosteinde 114, Voorburg telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 www.besturenraad.nl RELATIEMANAGERS PO Scholen in het primair onderwijs kunnen voor informatie terecht bij de adviseur in hun eigen regio.

BESTELLINGEN

telefoon: 070 348 11 48 fax: 070 382 12 01 e-mail [email protected] www.besturenraad.nl > po/vo/bve/ho > producten bestellen

REGIO NOORD-HOLLAND, ZUID-HOLLAND WEST/MIDDEN

CENTRAAL SECRETARIAAT,

Ouko Beuving telefoon: 023 557 79 23 fax: 023 557 79 24 e-mail: [email protected]

telefoon: 070 348 12 53, e-mail: [email protected]

REGIO GELDERLAND,UTRECHT, FLEVOLAND

REGIO ZUID-HOLLAND ZUID/OOST, ZEELAND, NOORD-BRABANT,LIMBURG

Hans Bruggeman telefoon: 078 654 00 25 fax: 078 654 00 26 e-mail: [email protected]

Carla Rhebergen telefoon: 0318 64 30 50 fax: 0318 64 03 12 e-mail: [email protected] REGIO GRONINGEN, FRIESLAND, DRENTHE, OVERIJSSEL

Wob van Beek telefoon: 0522 46 44 03 fax: 0522 46 49 94 e-mail: [email protected]

HELPDESK

telefoon: 070 348 12 80 ma t/m vrij: 9.00 – 17.00 uur e-mail: [email protected]

RELATIEMANAGERS VO, BVE EN HO Scholen in het voortgezet onderwijs kunnen voor informatie contact opnemen met onze adviseurs. VO:

Kees Jansen, e-mail: [email protected] Harm Jan Luth, e-mail: [email protected] BVE/HBO/WO:

Marianne Beelaerts, e-mail: [email protected] Swier Frouws, e-mail: [email protected] HBO/WO:

Marcel Bos, e-mail: [email protected] SBM DIGITAAL

DIGITALE NIEUWSBRIEF

PRODUCTEN EN DIENSTEN

De artikelen van SBM kunt u als pdf-bestand downloaden van onze site. Maakt u gebruik van onze teksten, wilt u daarbij dan de bron vermelden?

Wekelijks verschijnt onze digitale Nieuwsbrief met het laatste nieuws uit het onderwijsveld en uit onze organisatie. Via onze homepage kan iedereen zich gratis voor deze nieuwsbrief opgeven.

Op onze website treft u steeds de meest actuele gegevens over onze producten, cursussen en diensten. Bovendien vindt u bij ‘producten downloaden’ handige modellen op alle beleidsterreinen.

Dienstverlening met oog voor samenhang De Besturenraad is de dienstverlener voor managers, bestuurders en toezichthouders in het bijzonder onderwijs. Onze leden profiteren van onze collectieve dienstverlening én ze weten ons te vinden voor dienstverlening op maat, in de vorm van advies, informatie, ondersteuning, opleidingen of (in company) cursussen. Zes beleidsterreinen zijn de basis van het werk op de scholen en daarom vormen ze ook de basis van onze dienstverlening. Wij noemen dat School Totaal. Binnen School Totaal biedt de Besturenraad een breed scala aan diensten. Onze adviseurs kijken daarbij graag over de beleidsterreinen heen: als het even kan, kiezen we voor een integrale aanpak en werken onze specialisten vanuit verschillende disciplines samen. Dat komt de kwaliteit van de dienstverlening ten goede.

SCHOOL TOTAAL ONDERWIJS & IDENTITEIT PERSONEEL & ORGANISATIE

FINANCIËN

HUISVESTING

COMMUNICATIE & KWALITEIT

MAATSCHAPPELIJK DRAAGVLAK

Wilt u eens rustig nalezen waar wij voor staan, welk voordeel een lidmaatschap voor u heeft en wat wij verder voor u kunnen betekenen? In onze brochure ‘Voor goed bijzonder onderwijs’ hebben wij dat voor u op een rij gezet. U kunt de brochure gratis bestellen via onze website > producten bestellen of bellen met telefoon: 070 348 11 48.

Voor goed bijzonder onderwijs VOOR BELANGENBEHARTIGING, DIENSTVERLENING EN OPLEIDINGEN PO – VO – BVE – HBO – WO

Dromen van een digitale database... U werkt aan integraal personeelsbeleid. Lastig? De module HROD maakt het makkelijker. Wie zijn personeelsgegevens in deze digitale database invoert, heeft geen losse systemen meer nodig. HROD koppelt belangrijke onderdelen van personeelsbeleid, zoals competenties, functies en bekwaamheidseisen. HROD is een webgebaseerde module voor de implementatie van de Wet BIO en het FUWA-sys onderwijs. Gegevens worden digitaal ingevoerd door werkgever én werknemer. Zo ontstaat er voor iedere werknemer een digitaal personeelsdossier. U bespaart tijd en geld. Wilt u meer weten? Doe dan de test op www.passoa-bv.nl.

Meer informatie: PASSOA, telefoon 058 267 72 99 of [email protected]. HROD is ontwikkeld door de Besturenraad, Passoa ICT en Farao en te koppelen aan PSOD, FAOD en FM2.