Gemeente Leiderdorp T.a.v. Tineke Zantingh
Debatscan©
28 oktober 2010
Elisa van Calcarstraat 50 2135 LS Hoofddorp www.debat.nl
[email protected] 06 221 876 33
Inleiding De Debatscan© in de gemeente Leiderdorp is uitgevoerd naar aanleiding van de debattrainingen die Debat.NL voor de gemeente Leiderdorp heeft verzorgd op 30 maart 2010 en 1 september 2010. Deze trainingen werden verzorgd door Ilona Eichhorn en Tomas Beerthuis. Middels deze scan kan de raad na de training bekijken waar ze nu staat en welke mogelijkheden er nog zijn voor verbetering. Op 11 oktober 2010 heeft Lotte Kreike, als trainer verbonden aan Debat.NL, de Raadsvergadering in Leiderdorp bijgewoond. De bevindingen zijn weergegeven in dit verslag. Dit verslag is niet bedoeld als beoordeling over goed of slecht functioneren, maar probeert verbeterpunten te vinden om het functioneren van de Raad nog verder te ontwikkelen. Daarbij moet in het achterhoofd gehouden worden dat het gaat om een momentopname. Ondanks het feit dat het gaat om opbouwende kritiek, kan het zijn dat raadsleden vragen hebben, behoefte aan verduidelijking of een gesprek op prijs stellen. Als dit het geval is kunt u altijd contact opnemen met de opsteller, Lotte Kreike. Zij is direct bereikbaar via
[email protected] en 06 – 221 876 33.
Debat.nl Elisa van Calcarstraat 50 2135 LS Hoofddorp
Belang van het debat in de gemeente De Gemeenteraad is het democratische orgaan waarin de belangen van de inwoners van de gemeente Leiderdorp worden behartigd. Het voeren van het debat speelt bij de vormgeving van deze taak een belangrijke rol. Binnen het debat worden de standpunten van de fracties openbaar besproken. Op basis van de uitkomst van dit debat zal de raad tot besluitvorming komen. Op het moment dat het debat op een adequate manier gevoerd wordt zal de kwaliteit van het bestuur toenemen en zal lokale politiek toegankelijker zijn voor burgers. Een zeer positief punt aan het debat in de gemeente Leiderdorp is dat men bij alle agendapunten vooruit wil, waardoor er ruimte ontstaat voor het afwijken van eigen standpunten om de efficiëntie te dienen. In sommige gemeenten is de raadsvergadering meer pro forma dan dat er daadwerkelijk nog wijzigingen in het besluit kunnen ontstaan. In de gemeente Leiderdop is deze situatie duidelijk niet aan de orde, zoals onder andere te zien was bij agendapunt 3, waar een amendement in alle redelijkheid is getransformeerd naar een motie. In de toekomst zal de vergadering plaatsvinden in een nieuwe vergaderzaal waar meer gebruik gemaakt zal worden van audiovisuele middelen. Dit zal de duidelijkheid naar de toehoorders verbeteren. In dit verslag is vooral gekeken naar de wijze waarop het debat wordt gevoerd, in hoeverre het debat toegankelijk is voor burgers, de kwaliteit van de vergaderstructuur en de mate waarin het debat wel of niet vanuit commissies wordt meegenomen naar de raadsvergadering, dan wel wordt herhaald. In overleg met de griffier is er extra gelet op de toegankelijkheid naar burgers en het feit of het debat uit commissies niet opnieuw gevoerd wordt in de raadsvergadering.
Debat.nl Elisa van Calcarstraat 50 2135 LS Hoofddorp
Context in Leiderdorp De eerste indruk van de sfeer in Leiderdorp is goed: het onderlinge debat is aanwezig en de raadsleden discussiëren ontspannen doch scherp. In Leiderdorp wordt er niet veel duaal gedebatteerd. Veel raadsleden richten zich op het college en stellen daar al hun vragen aan. Er zijn een aantal raadsleden die wel degelijk het debat aan willen gaan met de ander, maar dat blijft vaak bij een interruptie. Het positieve van interrupties is dat het debat levendig blijft. Het nadeel is dat er snel onduidelijkheid ontstaat en het vergaderproces snel verstoord kan worden. Hier ligt voor de voorzitters een uitdaging om de goede balans te vinden. Sommige raadsleden zijn erg gedreven en willen graag hun visie delen. Een enkeling wil dat zo graag dat zij zelfs als zij door de voorzitter geïnterrumpeerd worden, gewoon doorgaan om hun punt te maken. Het debat in Leiderdorp is niet altijd even publieksgericht. Er wordt veel met jargon gesproken en het gaat vaak over notities en zaken die bij de raadsleden bekend zijn maar niet altijd bij het publiek. Op dit vlak hebben de raadsleden soms een extra uitdaging doordat de stukken niet altijd goed verspreid zijn. Hierdoor zijn de raadsvergaderingen niet altijd even aantrekkelijk en is de drempel voor de burger wat hoger. Opvallend in Leiderdorp is dat raadsleden de neiging hebben om op langdradige wijze te spreken. Dit kost soms erg veel tijd en kan de vergadering behoorlijk vertragen. De raadsleden in Leiderdorp houden zich redelijk aan de regels. Af en toe proberen raadsleden wel de grenzen van de orde op te zoeken, maar de voorzitters weten dit meestal redelijk in goede banen te leiden. Het nadeel hiervan is dat er zo nu en dan tijd verloren gaat met procedurele correcties, die eigenlijk besteed had kunnen worden aan kwalitatief debat. Desalniettemin is de discipline redelijk, waardoor de voorzitters wel op moeten letten maar ook weer niet alleen daar mee bezig hoeven te zijn. Tot slot hebben de voorzitters van Leiderdorp ook verschillende stijlen van voorzitten, wat de setting van de commissies divers maakt. Kortom, de voorzitters in Leiderdorp hebben een moeilijke, maar uitdagende taak.
Debat.nl Elisa van Calcarstraat 50 2135 LS Hoofddorp
1. Constructief debat 1.1 Sfeer binnen de raad Binnen de gemeenteraad van Leiderdorp heerst een gemoedelijke sfeer. Vanaf de voordeur tot het plaatsnemen op de stoel wordt iedereen vriendelijk begroet en is er geen concurrerende sfeer op te merken. Dit gebeurt niet in elke gemeente en is dus zeker waardevol te noemen. Ook het schorsen van de vergadering (agendapunt 4) om de nieuwe voorzitter van de rekenkamer te kunnen feliciteren is een positief punt wat betreft de sfeer binnen de raad. Ook opvallend is dat er veel ruimte is voor complimenten aan elkaar en aan de wethouders. Zo gaf de VVD bij agendapunt 6 (SSC / Servicepunt71) aan dat ze het prettig vinden te weten hoe de wethouders over de motie denken. Ook kregen de wethouders bij agendapunt 12 (Beschikbaar stellen middelen voor onderhoud betonnen bruggen 2010 – 2013) complimenten toegeschoven van GroenLinks en de VVD. Deze partijen vonden het geweldig hoe de wethouder met de situatie is omgegaan. BBL complimenteerde de wethouders bij agendapunt 15 met het feit dat ze zo dicht bij de burger staan. 1.2 Ruimte voor onderhandelen Door de gemoedelijke sfeer is in overleg een hoop mogelijk binnen de vergadering. Zo merkte de voorzitter bij agendapunt 6 (SSC / Servicepunt71) op dat het besluitvormingsproces lastig wordt als de fractie, in dit geval GroenLinks, vasthoudt aan het amendement. Typerend voor de raad is dat hier dan geen fel debat, maar een constructief en oplossingsgericht gesprek ontstaat. Zo deed BBL bij dit agendapunt een voorstel aan de voorzitter om de vergadering na het spreken van de wethouder te schorsen, het amendement te bekijken en te overleggen over een transformatie naar een motie. Ook D66 stelt voor hier inderdaad voorzichtig mee om te gaan. Op dit heikele punt, volgens een burger op de tribune een piece de resistance, is zonder opstand ruimte voor dialoog. Naar mijn interpretatie gebeurd dit met het oog op efficiëntie. Ook bij andere agendapunten wordt vaak naar een oplossing, in de vorm van een toezegging gezocht om zo verder te kunnen. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij agendapunt 8 (Vaststellen van 3 gewijzigde verordeningen op grond van de Wet werk en bijstand (WWB)) waarbij de VVD een hoop vragen had, de wethouder toegaf dat hij fout zat, de voorzitter een voostel deed en vroeg: “Is dit een oplossing?” waarop de VVD netjes antwoordde met: “Ja dank u wel.” Deze gemoedelijke manier van constructief naar een oplossing werken bespaart het doorlopen van procedures en komt op de burger over als een volwassen manier van handelen. Een ander mooi voorbeeld deed zich voor bij agendapunt 12 (Beschikbaar stellen middelen voor onderhoud betonnen bruggen 2010 – 2013) waarin een amendement werd ontraden door de wethouder. In alle redelijkheid, en overtuigd door de argumenten van de wethouder week de CDA-man af van zijn amendement met de mededeling: “Hmm, maar dan wil ik wel de toezegging dat…” Na het krijgen van de toezegging was er ook ruimte voor D66 om te waarschuwen dat met het woord “onmiddellijk”, ook daadwerkelijk onmiddellijk wordt bedoeld. Zonder het gebruik van een persoonlijke aanval werd dit punt helder gemaakt. Deze manier van onderhandelen en omgang spreekt voor de raad.
Debat.nl Elisa van Calcarstraat 50 2135 LS Hoofddorp
1.3 Dualisme De gemeente Leiderdorp is op weg naar een heldere dualistische vergaderstructuur. Tijdens de bijgewoonde vergadering werd de controlerende taak duidelijk zichtbaar uitgevoerd. Raadsleden zijn duidelijk kritisch naar het college. Echter, met het controleren van de wethouders alleen kom je er niet. Het debat met elkaar (fracties onderling) aangaan is ook typerend voor het dualisme. Een aantal raadsleden willen wel degelijk het debat aangaan met de anderen, maar dat blijft vaak bij een interruptie. Onderling debat is tijdens deze vergadering daarom niet veel opgemerkt. Tevens hebben de wethouders een vrij grote adviserende rol aangenomen. Zo werd bij agendapunt 12 (Beschikbaar stellen middelen voor onderhoud betonnen bruggen 2010 – 2013) een amendement afgeraden door de wethouder, wiens visie serieus werd meegenomen. Hier zou over gespeculeerd kunnen worden. 1.4 Persoonlijke aanval of humor? De raad weet goed om te gaan met emoties. Enkele kleine frustraties worden niet opgeblazen of verpakt in een gemene persoonlijke aanval, maar met humor opgelost. Enkele leuke opmerkingen waren: “ik hoop dat u niet nog roder wordt maar…”, een subtiele aankondiging van slecht nieuws. Een ander voorbeeld: “ik zal voortaan mijn hand hoger opsteken.”, een subtiele mededeling dat de voorzitter hem niet goed gezien had. Een laatste voorbeeld: “Ik wil mijn steun voor dit amendement intrekken”, een creatieve manier om te zeggen dat je akkoord gaat met de gedane toezegging.
2. Vergaderstructuur 2.1 Debat uit commissies niet herhalen In het presidium is onlangs afgesproken dat discussies die reeds in de commissies zijn gevoerd, niet herhaald dienen te worden in de raad. Op dit punt is in overleg extra gelet. Tijdens de vergadering is slechts één discussie herhaald (tijdens agendapunt 11: Reactie Leiderdorpse raad op voorstel samenstelling AB Holland Rijnland) op initiatief van de PvdA. Tijdens deze discussie werd door GroenLinks ingegrepen met de mededeling: “Al in de commissie is besproken en ook de voorzitter greep in door het gebleken misverstand samen te vatten. Tijdens de vergadering hebben veel fracties hun punt ingeleid met de mededeling: “hier is in de commissie al ruimschoots over vergaderd, dat zal ik niet herhalen.” Voornamelijk het CDA, BBL en D66 houden zich goed aan deze afspraak. D66 verdiend een compliment voor deze opmerking met daar achteraan een heldere formulering van hun standpunt welke n.a.v. de discussie in de commissie tot stand is gekomen. Voor de toehoorder is dit erg duidelijk, zeker gezien het feit zij niet bij de commissievergadering aanwezig waren.
3. Publieksgericht spreken 3.1 Aankondigen van wat komen gaat Ondanks dat de raadsleden goed gebruik maken van voegwoorden als: “ten eerste”, “ten tweede”, “ten slotte” en “met betrekking tot”, wordt het aantal in te brengen standpunten of argumenten niet aangekondigd. Met het Tell Them model kan hieraan gewerkt worden. Het Tell Them model zegt: tell them what you are going to tell them, tell them, tell them what you’ve just told. Voor de burgers betekent dit dat ze weten wat ze van een betoog kunnen Debat.nl Elisa van Calcarstraat 50 2135 LS Hoofddorp
verwachten. Het houden van een betoog waarin men onaangekondigd het ene punt na het andere blijft brengen zorgt ervoor dat de inhoud van eerdere punten sneller vergeten wordt. Wanneer een luisteraar weet dat je op drie punten wilt reageren, je daarna de drie punten verteld, en ten slotte samenvat welke drie punten je hebt genoemd, blijft de boodschap het beste hangen. 3.2 Samenvatten Als vervolg op bovenstaand punt over aankondigen komen we bij het samenvatten van het debat. Hierbij staat de vraag “Waar gaat dit debat over?” centraal. Na het benoemen van waar het debat over gaat, kan het betoog worden opgebouwd aan de hand van de beantwoording van de vraag. Door het debat terug te brengen door middel van het samenvatten stijgt de waardering van het publiek voor een spreker. 3.3 Expliciteren van gedachten Een volgende vuistregel is het expliciteren van gedachten. Bij eloquente sprekers is de stelregel dat de spreker het publiek meeneemt in de gedachten. Dus door eerst kort en bondig een probleemschets neerzetten en aan de hand daarvan komen tot een bepaald voorstel. Hierdoor kan het publiek de gedachtegang van de spreker beter volgen en komt de spreker overtuigender over. GroenLinks is hier het sterkste in door de betogen te openen met: “Na de discussie in de commissie wil GroenLinks….” Wat de raad al goed doet is aankondigen hoe er tegen een motie wordt aangekeken. Het meenemen in de gedachtegang die verklaart waarom er voor deze visie is gekozen is iets waar de meeste fracties nog aan kunnen werken. 3.4 Gevolgen aangeven Wat meerder fracties goed doen op het gebied van publieksgericht spreken is het gebruik maken van de “als… dan… techniek”. Zo gaf de VVD bij agendapunt 6 (SSC / Servicepunt71) aan: “…als daaraan voldaan wordt steunen wij…”. Ook na de schorsing wist de VVD zaken op te helderen voor het publiek en de raad in het algemeen: “We wijzigen punt 4 direct, dat is de motie die wij allen ondersteunen”. 3.5 Ophelderen De VVD wist in haar spreektijd ook punten op te helderen voor publiek. “Uw argument dat dit…” wat een subtiele manier is om de toehoorders op de hoogte te stellen van argumenten vanuit het college. Deze argumenten zijn voorafgaande aan de vergadering geuit waardoor de burger er niet van op de hoogte kan zijn. Ook wijzigingen in de uitgedeelde motie (na schorsing), werden opgehelderd door D66, VVD en PvdA: “…deze brief zoals hij er nu ligt met de volgende wijzigingen… [opsomming].” Dit is helder voor het publiek, zeker omdat deze brief ook is uitgedeeld op de tribune. Overigens heeft het printje niet iedereen bereikt, waaronder mij, wat ervoor zorgde dat de samenvatting niet voor iedereen goed te volgen was. Wat spreekt voor de PvdA is het vragen om verheldering bij het ontstaan van discussie bij agendapunt 6 (SSC / Servicepunt71) over de potentiële bijzondere positie van Leiden. De PvdA deed een voorstel: “Dit is een gerucht dat lang rond zingt, wilt u het tijdens de schorsing écht verifiëren?” Deze vraag was verhelderend aangezien zelfs het publiek rondom dit punt mompelde op de tribune. De vraag was helder, jammer alleen dat er later in de vergadering niet is teruggekomen op deze vraag. Hier zou de raad zorgvuldiger mee om kunnen gaan. Debat.nl Elisa van Calcarstraat 50 2135 LS Hoofddorp
3.6 Concretiseren van punten Tijdens de trainingen is het SEXI-model behandeld. SEXI staat voor State, EXplain, Illustrate. Dit betekend: maak je punt, beargumenteer het, illustreer het met een voorbeeld. Tijdens deze vergadering is dit model weinig toegepast. Toch waren er een paar fracties die hier wel gebruik van maakten. Zo gebruikte de PvdA het aanschaffen van een computer als voorbeeld bij agendapunt 6 (SSC / Servicepunt71). Ook BBL gebruikte HRM als voorbeeld bij agendapunt 3: “Je moet het zien als een blokje…”. Zulke voorbeelden maken het gebruik van lastig jargon te begrijpen voor toehoorders die minder goed in de stof zitten. 3.7 Helder spreken Naast het rap doorlopen van de agenda, spreken soms ook raadsleden iets te snel. Dit gebeurde bij agendapunt 15 (Ingekomen stukken en mededelingen). Als ze stukken voorlezen die niet zijn uitgedeeld aan het publiek, wordt dit al mompelend voorgelezen in de veronderstelling dat alle raadsleden mee kunnen lezen. Het publiek echter heeft deze stukken niet en kan het dan ook niet altijd volgen. 3.8 Voorkomen van herhaling Tijdens de bijgewoonde vergadering is zelden voorgekomen dat raadsleden elkaar herhaalden. Wel komt het af en toe voor dat een raadslid tijdens een betoog zichzelf meerdere malen herhaald zonder daarbij nieuwe informatie te verstrekken. Dit laatste komt de kwaliteit van het debat niet ten goede. Het geeft geen helder beeld naar het publiek, terwijl juist zij zich verbonden moeten kunnen voelen met de argumentatie van de spreker.
Conclusie Positieve punten In Leiderdorp zijn er veel positieve aspecten aan het debat te ontleden. Deze aspecten kunnen in de toekomst gebruikt worden om het debat nog meer te verbeteren. Enkele positieve punten zijn: - Gastvrij - Ruimte voor ordevoorstellen - Debat uit commissies wordt niet herhaald in de raad - Er wordt niet in herhaling gevallen - Er heerst een goede (gemoedelijke) sfeer - Frustraties worden niet geuit met persoonlijke aanvallen - Er is ruimte voor redelijkerwijs onderhandelen om de efficiëntie ten goede te komen - Duidelijk weergeven van consequenties: als… dan… - Bij verwarring verhelderen aan publiek Verbeterpunten - Risico voor overmatig gebruik van afkortingen en jargon in stukken en verbaal - Mate van dualisme is over te speculeren - Inhoud van betogen wordt niet goed aangekondigd - Er kan meer worden samengevat - Men zou het publiek meer in de gedachtegang mee kunnen nemen - (Ingekomen) stukken waar het publiek wellicht niet van op de hoogte is dienen verbaal duidelijker te worden gepresenteerd
Debat.nl Elisa van Calcarstraat 50 2135 LS Hoofddorp
