Kroatische trojka
R o vinj - Z adar - T r o gir De mooiste stadjes aan de Méditerranée vind je in Kroatië. Rovinj, Zadar en Trogir. Hier juichen kerktorens boven terracotta daken. In het voetspoor van de oude Grieken, Venetianen, Alfred Hitchcock en maarschalk Tito bezocht REIZEN Magazine dit trio aan zee. Tekst: Joris van drooge
12 www.reizen.nl maart 2009
b
Fotografie: Emile luider
www.reizen.nl maart 2009
13
Kroatische trojka
Rovinj
Vorige pagina’s: avondzicht op Rovinj
De wieg van Venetië
‘C
iao Carlo!’ ‘Dobar dan, Tanja!’ Je hoeft geen linguïst te zijn om tot de conclusie te komen dat Rovinj – dan wel Rovigno – tweetalig is. De kruidenier spreekt ons in zangerig Italiaans aan, vanaf een vissersboot klinkt Kroatisch en op een béétje terras horen we beide talen door elkaar. Zeg het niet te hard, maar Italiaans is in Rovinj de meest toepasselijke taal. De stad stond tot 1797 onder bewind van de Venetianen, en ook van 1918 tot 1947 hoorde Rovinj bij Italië. Daarna werd Istrië – het schiereiland waar de stad op ligt – bij Kroatië betrokken, maar dat is een ander verhaal. Venetië in het klein, ben je geneigd te zeggen wanneer je door de stadspoort (waar een gevleugelde San Marco-leeuw boven troont) binnenkomt, of de vissersboten ziet dobberen tegen een decor van pastelkleurige huizen. Neen, zeggen ze hier: Venetië is Rovinj in het groot. Want die stad werd grotendeels gebouwd van steen uit ónze regio, onder toezicht van ónze bouwmeesters. ‘Zonder Rovinj was Venetië nooit zo beroemd geworden!’ Het is een kwestie van overbodige afgunst. Rovinj zelf mag er namelijk ook zijn. Alleen al de ligging: een symmetrische heuveltop-met-kerktoren-in-zee, boven een schild van terracotta daken. Het mediterrane antwoord op Mont-Saint-Michel.
14 www.reizen.nl maart 2009
Goed. Wat doe je in Rovinj? - ’s Ochtends kijken hoe de vis wordt binnengebracht in de haven en meteen wordt verkocht op de aangrenzende markt. Verder slenteren door het labyrint van hellende steegjes en binnenhofjes, langs kunstgaleries, cafeetjes en openstaande keukenramen. - ’s Middags een boottochtje maken langs de eilandjes en baaien rond Rovinj. - ’s Avonds neerstrijken op de nagloeiende rotsen aan zee bij Café Valentino en, na een cocktail of wat, in zee glijden voor een avondlijke zwempartij. Daarna eten als een keizer. Wij dineren in restaurant Monte. Wie bij een ex-communistisch land als Kroatië nog altijd visioenen krijgt van fantasieloos Oostblokvoedsel, zit er helemaal naast. Wij krijgen amuses als rauwe venusschelpen en een lolly van foie gras, gevolgd door pompoensoep met truffel en schuim van Parmezaanse kaas, speenvarken met bosbessenratatouille, vergezeld van uitstekende lokale wijnen. De Nederlandse Tjitske Dekic-Brusse runt het restaurant met haar Kroatische echtgenoot. ‘De afgelopen jaren is Istrië uitgegroeid tot een speeltuin voor gastronomen’, zegt Tjitske. ‘En wisten jullie dat Istrië de belangrijkste truffelstreek ter wereld is?’ De volgende morgen – Tjitske’s zeven wijnen zoemen nog
wat door ons hoofd – stuiten we op een opzienbarend verhaal. In de basiliek van Rovinj, waar we oog in oog komen te staan met de sarcofaag van de heilige Eufemia. Om een lange legende kort te maken: in de 4de eeuw na Christus werd Eufemia in Rome voor de leeuwen geworpen. Die lieten haar met rust maar de zwaarden der Romeinen overleefde ze niet. Eufemia’s lichaam belandde in Constantinopel, het huidige Istanbul. Daar werd haar marmeren sarcofaag – ter grootte van een bescheiden tuinhuisje – in het jaar 800 gestolen door kruisvaarders en per boot naar Italië vervoerd. Onderweg verging het schip, maar de sarcofaag bleef drijven en spoelde aan bij Rovinj. Sindsdien ligt Eufemia hier in de kerk en elk jaar op 16 september wordt haar lichaam getoond aan extatische pelgrims. De rest van het jaar vind je haar op de kerkspits, in de vorm van windvaan. Rovinjaanse zeemanswijsheid: als Eufemia naar zee kijkt, wordt het mooi weer. Tuurt ze echter landinwaarts, dan kun je maar beter je biezen pakken.
Links: De oude stad is een doolhof van spiegelgladde stegen en souvenirwinkels. Midden en rechts: Rovinj heeft een eeuwenoude visserijtraditie
Dé dagtrip: Tito’s safaripark Als generaal Tito (1892 – 1980) wilde ontspannen ging hij naar zijn vaste vakantiestek Brijuni, een archipelletje (zie foto boven) niet ver van Rovinj. Vanuit de lucht gezien lijkt hoofdeiland Veli Brijun (zo’n 5 km²) nog het meest op een verfklodder: diep ingesneden baaien, priemende landtongen en lange zandstranden, met rondom als spetters nog wat mini-eilandjes. Veli Brijun is tevens zo plat als een dubbeltje, zodat je het prima kunt verkennen per fiets. Langs Tito’s witte villa, ruïnes uit Romeinse en Byzantijnse tijden en een safaripark met zebra’s, antilopen en een duo Aziatische olifanten. Hoe komen die beesten op een eilandje in de Adriatische Zee? Simpel: Tito, de communistische partijleider die alle Slavische staten tot de jaren tachtig bijeenhield, kreeg ze cadeau van bevriende staatshoofden. Hoe? Dagexcursies te boeken in Rovinj voor ca. € 45 p.p. Info over het Nationaal Park: www.brijuni.hr.
e www.reizen.nl maart 2009
15
Kroatische trojka
zadar
Links: Zadars zeeorgel Midden: de vismarkt Rechts: het plein voor de Anastasia kathedraal
Waar de zee zich laat horen
N
a een half uur in Zadar duizelt het ons. Dat komt zo: we doen mee aan een begeleide stadswandeling. Gevolg: gids Ante Galic slaat ons om de oren met Barbaren, Saracenen, Romeinen, Turken, Venetianen, Serven, Kroaten, Oostenrijkers, Hongaren en Grieken. De bijbehorende stijlen zijn romaans, barok, Venetiaans, gotisch, renaissancistisch en Habsburgs. Ook Napoleon, Keizer Franz Jozef, Mussolino en Tito passeren de revue. Enfin: u begrijpt dat schiereiland Zadar eeuwenlang levend Stratego heeft gespeeld. Was de vorige indringer amper verjaagd, dan lag een nieuwe alweer op de loer. Het toepasselijke is dat we dit alles ook zo tegenkomen tijdens onze stadswandeling. De afgebroken pilaren van het Forum Romanum schurken tegen de romaanse kathedraal, een oogverblindend contrast met een aanpalende woonkazerne uit de Tito-tijd. Wanneer je origineel wilt zijn, zeg dan niet hoe lelijk je de combinatie vindt. ‘Want dat hoor ik van iedere toerist’, aldus gids Galic. ‘Zadar werd in de Tweede Wereldoorlog flink gebombardeerd. Waarom weet nog altijd niemand. Tito had niks met Zadar, veel mensen hier zeggen daarom dat hij tijdens de wederopbouw expres lelijke gebouwen liet neerzetten.’
18 www.reizen.nl maart 2009
Galic’ tour eindigt op de boulevard. Al in de 19de eeuw raakte Zadar in zwang onder chique Britse toeristen, vertelt hij. ‘Later kwam ook Alfred Hitchcock hier vaak op vakantie. In Zadar schijnt hij de inspiratie te hebben opgedaan voor de film The Birds.’ Niet onwaarschijnlijk, gezien de wolk van krijsende meeuwen die achter iedere passerende vissersboot zweeft. Dezelfde avond beleven we iets heel bijzonders op de boulevard. Deze zeepromenade had lange tijd een probleem. Iedereen liep tot de kathedraal en maakte dan rechtsomkeert. Jammer, vond men in Zadar, dat niemand tot het einde van de boulevard loopt, naar de kop van het schiereiland. Het inspireerde de Kroatische architect Nikola Basic tot een briljant idee: laat de zee muziek maken. Hij boorde een serie pijpen onder de boulevard en verbond ze door middel van schachten met de open lucht. Zo kreeg Zadar in 2005 ’s werelds eerste zeeorgel, bespeeld door de beweging van het water. Niet alleen bleek Basic’ idee in de praktijk te werken, zijn ongebruikelijke instrument had het beoogde effect: tegenwoordig loopt iedereen door tot het einde van de boulevard, van jong tot oud. Maar vooral jong. Met 9.000 studenten is universiteitsstad Zadar de
jongste stad van Kroatië en stuk voor stuk zijn het rasflaneerders. Ook wanneer wij die avond arriveren, zijn de trappen langs het orgel – taps aflopend in zee – al goed gevuld. De meesten turen naar de zonsondergang; voeten in het water, een flesje Kroatische landwijn bij de hand. De ware attractie is het orgel zelf, dat een non-stop symfonie van diepe, zweverige walvistonen voorbrengt. Als je niet beter wist zou je zweren dat iemand een New Age-cd heeft opgezet. Soms lijkt er een melodie in te zitten, soms totaal niet, maar het leukste van deze walvissound: bij iedere golfslag, windvlaag of passerend schip zijn de tonen anders. De zee zingt nooit het zelfde liedje. Wanneer het laatste stukje avondrood is opgelost in zee duiken wij de oude stad in. Want anders ben je niet echt in Zadar geweest, hoorden we van Galic. Waarom? Omdat je hier in ieder steegje nieuwe bars, ijssalons, terrassen en restaurants ontdekt. En omdat diezelfde stegen tegen een uur of elf totaal verstopt raken, alsof het iedere avond braderie is.
Dé dagtrip: Kornati Archipel
e
Een stukje uit de kust van Zadar ligt Nationaal Park Kornati: een parelketting van zo’n 150 eilanden die nog het meest lijkt op een ondergedompeld maanlandschap, de dorre eilanden stuk voor stuk kaalgeschoren door de wind. De archipel is zo goed als onbewoond (er schijnen twee vaste inwoners te zijn) en is uitsluitend te verkennen per boot. Bijvoorbeeld tijdens een dagtrip vanuit Zadar, wanneer je halverwege aanlegt in een azuurgroene baai en zo’n rauwe heuveltop beklimt. Om vervolgens badend van het zweet in zee springen en spartelverse vis te roosteren op het strand. Er zijn saaiere excursies denkbaar. Hoe? Dagexcursies vertrekken dagelijks van o.m. Zadar voor € 42 (www.kornati-excursions.hr) en het dorp Murter (www.murterkornati.com) vanaf € 35. Info over het NP: zie www.kornati.hr.
www.reizen.nl maart 2009
19
Kroatische trojka
Twee uur varen vanuit Zadar en je bent in de Kornati Archipel, een maanlandschap in zee
www.reizen.nl maart 2009
23
Kroatische trojka
TROGIR
Links: Trogir vanaf de toren van de Sint Laurentiuskathedraal. Midden en rechts: voorportaal en interieur van de kathedraal.
UNESCO-stad in pocketformaat
‘D
eze was het toch?’ ‘Ja volgens mij wel, dat huis herken ik. Alhoewel...’ ‘Nee, toch niet.’ ‘Dan moet het hier om de hoek zijn.’ ‘Um...’ De oude ‘stad’ van Trogir, goed voor amper 4000 inwoners, neemt ons flink beet. Een schiereiland waarop een kluwen stegen, een handvol kerken en wat verstopte pleintjes, meer is het eigenlijk niet. Toch verdwalen we hopeloos wanneer we ons hotel proberen terug te vinden. Verstrikt in een antiek labyrint waar iedere steen de andere imiteert. In 1997 zette UNESCO heel Trogir op haar Werelderfgoedlijst. De afzonderlijke bezienswaardigheden mogen er zijn, de som der delen is ronduit bijzonder. ‘Een opmerkelijk voorbeeld van stedelijke continuïteit’, aldus UNESCO: ‘waarvan het stratenpatroon terugvoert naar de Hellenistische tijd.’ Van Griekse invloeden zien we niets meer. Logisch ook, als je je bedenkt dat Trogir in vroegere tijden met de regelmaat van de klok met de grond gelijk is gemaakt. Vanaf de middeleeuwen werd het hier wat rustiger, zodat we het oude plein van Trogir nog in volle glorie kunnen bewonderen. Het is een van de onbekendste én mooiste pleinen aan de
24 www.reizen.nl maart 2009
Méditerranée, met een 16de-eeuwse loggia in de ene hoek en de rijk versierde Sint-Laurentiuskathedraal in de andere. Loop de kathedraal in, neem de eerste zijbeuk links en kijk omhoog: daar steekt God himself uit het plafond, omringd door honderd engelen. Het is een zeldzaam voorbeeld uit de christelijke kunstgeschiedenis waarin het opperwezen wordt afgebeeld. In die tijden woonden de Trogirani in weelderige palazzo’s, boven sommige poorten zie je nog de trotse familiewapens. Het wrange voor de huidige inwoners van Trogir is dat ze het met aanzienlijk minder rijkdom moeten stellen. ‘De laatste jaren hebben veel Kroaten het moeilijk’, vertelt onze hotelhouder. ‘Veel mensen hebben meerdere banen om te overleven. Ons toeristische seizoen is te kort. In die paar maanden kunnen we niet genoeg verdienen voor het hele jaar’, zegt hij. Vervolgens kijkt hij mij een beetje wantrouwig aan. ‘Iedereen vreest de toetreding van Kroatië tot de EU in 2010. Dan moeten we aan al jullie regels voldoen.’ Het bijna ultieme pluspunt van Trogir is dat je je nooit langer dan een minuut lopen van het ultieme pluspunt van Trogir bevindt: de autovrije boulevard langs een kabbelende zijtak van de Adriatische Zee. Ieder terras heeft er eersteklas uitzicht op een loom, levend schilderij van boten en bewoners, toeristen en zee. Een zeilschip legt aan, een vissersboot
pruttelt weg, de zon draait langzaam naar het westen – veel spannender wordt het niet in Trogir, en da’s precies het geniale. Op een zwoele avond zit ik er naast een jong Duits stel dat met schaamteloos gelukzalige grijns over hun glazen witte wijn tuurt. Zij: ‘Eigenlijk trekken we rond door Kroatië, maar we zitten nu al een week in Trogir.’ Hij: ‘Overdag gaan we naar Okrug, tien minuten rijden verderop. Zwemmen, snorkelen, kajakken of zonnen op het strand.’ Zij: ‘Nu in het laagseizoen hebben we dat voor onszelf.’ Hij: ‘Eind van de middag terug naar Trogir en dan gelijk naar dit terras. Kan slechter toch?’ De ober komt langs, de Duitser bestelt nog een karafje en ik kan niet anders dan hem volmondig gelijk geven.
Dé dagtrip: Krka Nationaal Park Bezoek je slechts één Nationaal Park in Kroatië, laat het dan Krka zijn. Een rivier door een diep uitgesleten kloof, waar je binnen enkele vierkante kilometers zo’n beetje al het natuurschoon vindt waar het land bekend om staat: trapsgewijze watervallen, glasheldere meren, dicht loofbos, diepe kloven en heftige rotswanden. Dat alles verbonden door prachtpaden, sommige over vlonders pal langs de watervallen. Of maak een boottochtje naar het klooster op het eilandje Visovac, waar nog altijd een handvol monniken leeft. Hoe? Rijd vanuit Trogir naar de dorpen Skradin of Lozovac, toegang ca. € 15, inclusief boottocht. Info: www.npkrka.hr.
Praktische informatie op pagina 22
Nu op www.reizen.nl Zo’n 230 km ten zuiden van Trogir ligt UNESCO-parel Dubrovnik. Nu op www.reizen.nl :een uitgebreid artikel over deze stad in PDF-formaat. Plus: luister naar de walvistonen van het zeeorgel in Zadar.
e www.reizen.nl maart 2009
25
Kroatische trojka Praktisch bus of eigen autor, 2: vliegpakketreis of 3: zeilcruise. Vrij Uit (www.vrijuit.nl) biedt bijv. de 12-daagse autoreis ‘Puur Kroatië’ langs o.m. Trogir en Zadar, vanaf € 560 p.p. o.b.v. logies/ontbijt. Pakketreis: Jiba heeft een 8-daagse reis naar Rovinj vanaf € 590 p.p., inclusief o.m. appartement aan zee, transfers, vlucht en toeslagen. Zie www.jiba. nl. Kroatië-specialist ID Riva (www.idriva. nl) heeft naast talloze overnachtingsmogelijkheden een ruim aanbod aan zeilcruises, bijv. een 8-daagse tocht vanuit Zadar langs o.m. Trogir en N.P. Kornati. Vanaf € 275 p.p. o.b.v. halfpension en verblijf in 2p-hut, excl. vervoer naar Zadar.
Rondreizen Autorijden: de Kroatische kust is een genot om per auto uit te kammen. Het wegennetwerk is uitstekend en rustig, de bewegwijzering prima, iedere bocht biedt bloedmooie uitzichten en de bezienswaardigheden zijn dik gezaaid. Wel dient er tol betaald te worden voor snelwegen, maar de bedragen zijn gering. Autohuur: een week autohuur bij holiday autos kost vanaf € 233, one way-routes ook mogelijk. REIZEN Magazine-abonnees krijgen 10% korting bij holiday autos, kijk op www.reizen.nl onder ‘Extra voor abonnees.’
Reisgidsen Zowel de Lonely Planet Croatia (€ 18/een nieuwe editie verschijnt maart 2009) als The Rough Guide to Croatia (€ 18/2007) bieden uitgebreide informatie over de genoemde steden. Recent en Nederlandstalig: Trotter Kroatië (€ 16/2006) en GEOgids Kroatië (€ 14/2006).
Accommodatie
Hoe kom je er? Vliegtuig: Croatia Airlines vliegt rechtstreeks naar Zagreb (10 x per week), Split (2x), Pula (1x) en Dubrovnik (1x) en met tussenstop in Zagreb ook naar Zadar. Retours tussen € 220 en € 245 all-in. Ook een ‘open jaw’ is mogelijk: vlieg bijvoorbeeld heen naar Pula en terug vanaf Split, v.a. € 234. Zie: www.croatiaairlines.com. Transavia.com vliegt in het zomerseizoen rechtstreeks naar Pula (Istrië). Alleen boekbaar als onderdeel van een pakketreis, o.m. bij Sunweb. Auto: Rovinj ligt op bijna 1400 km van Utrecht (via München-Ljubljana).
Georganiseerde reizen Wie georganiseerd wil reizen heeft ruwweg drie mogelijkheden: 1: (groeps)rondreis per
26 www.reizen.nl maart 2009
Rovinj: Angelo d’Oro: sfeervol hotel in de oude binnenstad in Venetiaanse stijl. Incl. ontbijtpatio en dakterras met uitzicht. 2-pk v.a. € 148, www.rovinj.at. Zadar: Hotel Bastion, comfortabel boetiekhotel in Oude Stad, vlakbij het zeeorgel. 2-pk v.a. € 156, www.hotel-bastion.hr. In Trogir vind je in de het oude hart pensionachtige hotelletjes. Zoals Hotel Tragos: een gastvrij familiehotel in
middeleeuws pand, inclusief restaurant onder lommerrijke pergola. 2-pk vanaf € 60, zie www. tragos.hr. Betaalbaar overnachten in kamer of appartement? Zie onderaan.
Geld/prijsniveau Munteenheid is de kuna, 1 HRK = € 0,14. Hoewel een betaalbare bestemming, is Kroatië niet (meer) spotgoedkoop. Restaurant/terras: koffie kost € 1, halve liter bier € 2 à € 3, karafje wijn € 10, voorgerecht € 5 à € 10 en hoofdgerecht € 10 à €15. Diesel: € 0,97 per liter, benzine € 0,93.
Beste reistijd Mijd juli en augustus: druk, duur en heet. Het weer is doorgaans prima van mei tot en met oktober en buiten het hoogseizoen liggen de (accommodatie-)prijzen ook lager. Nadeel is wel dat veel musea e.d. dan beperkte openingstijden hebben. ’s Winters zijn veel hotels zelfs helemaal gesloten.
Informatie & internet Kroatisch Nationaal Verkeersbureau, tel. 020661 64 22 (€ 0,10 p/m, werkdagen 11-15 uur), www.kroatischverkeersbureau.nl. b www.tzgrovinj.hr, www.visitzadar.net en www.tztrogir.hr Officiële toeristische sites van Rovinj, Zadar en Trogir. b www.istria.hr Toeristische site van de streek Istrië (Rovinj). b www.dalmatia.hr Toeristische info over de streek Dalmatië (Zadar en Trogir). Oordeel van de auteur: ‘Laten we er geen doekjes om winden: de Kroatische kust is een topbestemming. Het klimaat is goddelijk, de zee altijd dichtbij en elk de stadje is een heerlijke uitvalsbasis voor dagtochten naar natuurpark, strand of zee. Die stadjes zélf zijn ook nog eens bijzonder aangenaam met hun pleinen, terrassen, boulevards en duizenden jaren historie. Je zou er zo een huisje willen hebben. Wanneer u die aandrang krijgt, goed nieuws: vanaf februari 2009 mag iedere EU-burger onroerend goed kopen in Kroatië.’
Budgettip: slapen in ‘Sobe’ Je kunt amper een kilometer te rijden in Kroatië of je komt ze tegen: borden met de tekst Sobe en Apartman. Dat duidt op de mogelijkheid om een kamer met sanitair (‘sobe’) dan wel kamer/woning met sanitair en keuken (‘apartmani’) te huren. Vaak is dat bij mensen thuis en nog vaker slaap je voor een habbekrats: de gemiddelde tarieven liggen tussen de € 10 à € 30 p.p.p.n.. Vooral in het laagseizoen kun je zo goedkoop reizen op de bonnefooi, want in toeristische plekken is de keus zo ruim dat je makkelijk een slaapplaats vindt. Wie toch liever vooraf boekt, kan bijv. op www.ljeto.com en http://nl.croatia.hr zoeken naar adressen voor onderweg. Of vul bij Google je plaats van bestemming in plus ‘sobe’ of ‘apartman.’
