Op zoek naar waardevolle contacten
De werkgroep Week van de Psychiatrie organiseert van 26 tot en met 31 maart 2012 de 38e Week van de Psychiatrie. Het thema van de Week van de Psychiatrie 2012 is “Contact gewenst?!” en gaat over contacten die écht waardevol en belangrijk zijn. Welke contacten stellen we op prijs en hoe geven we die vorm? De Week gaat van start met de Breingeindag op maandag 26 maart 2012 in ’t Veerhuis te Nieuwegein.
Tijdens de Week is er aandacht voor mensen met psychische en psychiatrische problematiek, verslavingsproblematiek en dak- en thuisloosheid. De website weekvandepsychiatrie.nl geeft een actueel overzicht van alle activiteiten en biedt achtergrondinformatie. Het thema “Contact gewenst?!” is mede gekozen naar aanleiding van de Week van de Psychiatrie 2011. Het thema was toen Waardevolle zorg?! Tijdens deze week bleek contact een van de belangrijkste aspecten van waardevolle zorg te zijn. Dat blijkt onder andere uit de onderstaande citaten uit het verslag van de Breingeindag 2011.
“Er is nabijheid en contact nodig, in plaats van professionele afstand”. “Vanaf het eerste moment op een opname-afdeling moet je écht contact leggen met de cliënt, vooral als er sprake is van een crisis. Vergelijk het met intensive-care in een ziekenhuis”. “De zorg moet persoonsgericht zijn. De ene cliënt heeft iets anders nodig dan de andere. Een goed contact is nodig om te ontdekken wat nodig is en wat werkt”. “Waardevolle zorg is een hulpverlener die naast je zit, die durft contact te maken met je lijden, die je vraagt wat belangrijk voor je is, die vraagt wat je nodig hebt”.
-1-
Behoefte aan contact Voor iedereen is contact een erg belangrijke levensbehoefte. Mensen zijn sociale wezens, die contacten met anderen nodig hebben. Contacten waarbij respect, wederzijds begrip, vertrouwen en ‘menselijkheid’ centraal staan. Dat geldt ook voor mensen met psychische of psychiatrische problematiek. Zij hebben nogal eens te maken met het verlies van contact met familie en vrienden. Omdat er in de samenleving allerlei vooroordelen bestaan over de psychiatrie en psychiatrisch cliënten, is het voor hen niet altijd eenvoudig om contact te leggen met anderen. Veel mensen met psychische problematiek zijn afhankelijk geworden van het contact met een professionele hulpverlener. Verschillende soorten contact In de Week van de Psychiatrie 2012 willen we aandacht vragen voor allerlei vormen van contact. Met familieleden, vrienden, kennissen, een partner, buren en anderen. Bovendien hebben mensen met psychische problematiek vaak behoefte aan contact met ‘lotgenoten’. Mensen die je begrijpen omdat ze zelf ook veel hebben meegemaakt. Daarnaast is een goed en gelijkwaardig contact met hulpverlener(s) voor cliënten erg belangrijk. Contact met hulpverleners Als het contact tussen cliënt en hulpverlener goed is, is de kans op een geslaagde hulpverlening en herstel veel groter. Contacten in de hulpverlening verlopen echter nog niet altijd zoals cliënten dit graag zouden willen. Zij worden door hun hulpverlener lang niet altijd als ‘gelijkwaardig’ gezien. Vaak staan in een behandeling iemands 'stoornis' of gebreken centraal. Psychiaters, verpleegkundigen of therapeuten nemen afstand van hun cliënt: 'professionele distantie'. Terwijl cliënten juist behoefte hebben aan écht contact en toenadering. Veel cliënten ervaren zelfs een gebrek aan begrip, respect en vertrouwen en vinden dat de hulpverlening teveel een technisch en afstandelijk apparaat is geworden. Ze zouden graag zien dat er meer aandacht is voor hun waarden en mogelijkheden, in plaats van de focus op hun beperkingen. Ook de organisatie van de zorg is niet bevorderend voor goede contacten tussen cliënten en hulpverleners. Bezuinigingen en efficiency voeren de boventoon waardoor ´waardevol contact´ onvoldoende aandacht krijgt. Hulpverleners in spé leren in hun opleiding veel over stoornissen en behandelvormen. Waar cliënten écht behoefte aan hebben, zoals goede contacten, komt veel minder aan de orde. De systeemwereld van de instelling botst met de belevingswereld van de cliënt. Onderzoek heeft aangetoond dat niet zozeer de gebruikte therapie belangrijk is, maar juist de kwaliteit van het contact tussen cliënt en hulpverlener. Vrij vertaald kun je zeggen dat niet de achtergrond van de hulpverlener of de soort therapie belangrijk is, maar of de hulpverlener in staat is écht contact te maken. Gelukkig zijn er veel voorbeelden van ‘hoe het zou moeten’. Een waardevol contact tussen hulpverlener en cliënt hoeft geen illusie te zijn. “Ik had een goed contact met een aardige maatschappelijke werker. Hij ging met mij mee op een belangrijke afspraak bij een vereniging , waar ik lid -2-
van wilde worden, en steunde mij zo geweldig. Anders was ik wegens drempelvrees nooit lid geworden.” “Op deze afdeling ben ik voor het eerst sinds jaren weer blij geworden door het goede contact met de aardige begeleiders en medecliënten en de rustige sfeer. Zo ben ik van de medicijnen afgekickt die ik 30 jaar slikte: antidepressiva, antipsychotica en slaap- en kalmeringsmiddelen. 40 pillen per dag, die niet hielpen.”
Contact met lotgenoten Mensen met psychische problematiek hebben vaak behoefte om hun ervaringen te delen met anderen, die hetzelfde kennen of hebben meegemaakt. Bijvoorbeeld hoe het is om een ernstige depressie te krijgen of een psychose, is lastig uit te leggen. Iemand die hetzelfde heeft meegemaakt begrijpt je sneller en beter. Mensen met dezelfde problematiek kunnen elkaar op weg helpen met ervaringskennis en kunnen elkaar steunen in hun herstelproces. Dergelijk 'lotgenotencontact' is voor veel cliënten van onschatbare waarde. “Als ik met lotgenoten praat over mijn ervaringen en mijn gevoelens, stellen ze meestal geen vragen. Ik hoef het niet uit te leggen, want ze herkennen het wel. Toen ik over mijn ervaringen tijdens mijn opname vertelde, kwamen anderen uit de groep ook met hun verhaal. Dat vond ik heel fijn. Hier was ik geen uitzondering, er was niemand die me gek vond. Ik kon gewoon mezelf zijn en over mijn problemen praten."
Contacten in de samenleving Onze samenleving kent steeds meer snelle en veelal oppervlakkige contacten. Dit heeft vereenzaming tot gevolg. Vooral degenen die minder goed mee kunnen komen, waaronder veel mensen met een psychiatrische aandoening, lijden aan eenzaamheid. Door hun psychische problemen, gebrek aan zinvolle dagbesteding en tekort aan zinvolle contacten, hebben ze juist een sterke behoefte aan contact. Gelukkig zijn er ook genoeg voorbeelden van waardevolle contacten die cliënten in de samenleving ervaren. ”Een zelfstandig wonende cliënte kan door haar goede relatie met de buren altijd in nood een beroep op hun doen.. Midden in de nacht kreeg zij een ernstige epileptische aanval. De ene buurvrouw hoorde dat en waarschuwde 112. De politie kon niet naar binnen en wilde de deur intrappen, maar gelukkig hoefde dat niet want de andere buren hadden haar reservesleutel.”
-3-
Belang van contact voor herstel Een goed contact ‘van mens tot mens’ werkt helend. Het geeft je het gevoel dat je er mag zijn, dat je waardevol en belangrijk bent voor anderen. Voor cliënten zijn waardevolle contacten belangrijk voor hun herstel. Misschien nog wel belangrijker dan behandeling of medicatie. “Een leerling verpleegkundige ging met een sombere cliënte met zelfmoordneigingen, bij wie pillen niet aansloegen, wandelen en in het bos gitaarspelen met haar. Dit was het begin van haar herstel.”
Contacten en beeldvorming Het buitensluiten en stigmatiseren van kwetsbare, psychiatrische cliënten is een alledaags fenomeen. Om dit te doorbreken is het scheppen van de voorwaarden voor constructieve contacten een eerste vereiste. Hoe kunnen cliënten, hulpverleners, vrienden en familieleden gewenste contacten aangaan en onderhouden? Hoe kan een goed contact bestaan tussen cliënten en de wereld om hen heen? En hoe kunnen kwartiermakers zulke contacten in de samenleving stimuleren? Het 'ruimte scheppen' voor psychisch kwetsbare mensen en werken aan acceptatie van deze groep in de samenleving is hard nodig. Op die manier wordt negatieve beeldvorming tegengegaan en worden constructieve contacten gestimuleerd.
Wat kun je doen in de Week van de Psychiatrie? De landelijke werkgroep Week van de Psychiatrie kiest elk jaar een thema op basis van geluiden uit de samenleving en vanuit cliëntenorganisaties in de GGz (geestelijke gezondheidszorg), Vz (verslavingszorg) en MO (maatschappelijke opvang). Ook dit jaar is gekozen voor een ‘breed’ thema. Dit betekent dat je als cliëntenraad, regionale organisatie of samenwerkingsverband het thema zelf kunt oppakken en praktisch kunt invullen. Voorbeelden van de soort activiteit die je kunt ondernemen tijdens de Week van de Psychiatrie kun je vinden op onze website. Graag horen we van iedereen welke ideeën er bestaan over het thema en welke activiteiten worden georganiseerd zodat we deze op onze website kunnen plaatsen.
De Week van de Psychiatrie De Week van de Psychiatrie is een activiteit van landelijke en regionale cliëntenorganisaties en cliëntenraden in de geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en maatschappelijke opvang. De Week van de Psychiatrie heeft tot doel de positie van cliënten in de samenleving en in de zorg te versterken. De Week wordt gesponsord door LOC Zeggenschap in zorg. -4-
Werkgroep Week van de psychiatrie
De landelijke werkgroep Week van de Psychiatrie bestaat uit vertegenwoordigers van Anoiksis, Geestdrift, de Vereniging Manisch Depressieven en Betrokkenen, LOC Zeggenschap in zorg en de Depressie Vereniging. Activiteiten van de werkgroep zijn: Het aandragen van het jaarthema. Het stimuleren en waar mogelijk ondersteunen van lokale initiatieven van cliëntenraden, basisberaden, platforms, regionale en categorale organisaties in het kader van de Week van de Psychiatrie. Het geven van voorlichting over het thema. Het (zo nodig) laten verrichten van onderzoek naar de ervaringen van cliënten en betrokkenen. Landelijke publiciteit rondom het jaarlijkse thema, het benaderen van media. Het verzamelen van informatie over het thema en het inventariseren van activiteiten in de regio’s. Het (mede-)organiseren de landelijke manifestatie Breingeindag. Tijdens de Breingeindag komen initiatieven samen en worden informatie en activiteiten rondom het jaarlijkse thema gepresenteerd. Het onderhouden van de website www.weekvandepsychiatrie.nl.
Contact & Informatie Algemene informatie kunt u vinden op de website www.weekvandepsychiatrie.nl. In geval van vragen en voor het verkrijgen van nadere informatie kunt u contact opnemen met: Werkgroep Week van de Psychiatrie t.a.v. Mieke Hommels, coördinator Postbus 700 3500 AS Utrecht tel: 030 - 2843200 fax: 030 - 2843201 E -mail:
[email protected] Informatie voor de website (o.a. initiatieven die in het kader van de Week in de regio wordt georganiseerd) kunt u ook sturen naar
[email protected].
-5-
