De w e reld achte r de w iette elt

D e w e re ld ach te r de w ie tte e lt

Toine Spapens Henk van de Bun t Laura Rastovac m.m.v. Chabeli Miralles Suero Erasmus Universiteit Rotterdam/ Universiteit van Tilburg

De wereld achter de wietteelt

1

EUR/ UvT

Co lo fo n Dit on derzoek is uitgevoerd in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoeken Docum entatiecentrum van het Ministerie van J ustitie. Het onderzoek werd begeleid door: Prof. dr. T. van der Beken, Un iversiteit Gent (voorzitter). Prof. dr. H. Nelen, Universiteit Maastricht. Dr. M. van Ooijen-Houben, WODC. Mr. A. Clarijs, Parket Roermon d, Pilot hennep en georganiseerde crimin aliteit. Mr. C. Poelman s, Parket Roerm ond, Pilot hennep en georganiseerde crimin aliteit. Mr. P. de Vrijer, Min isterie van J ustitie. Mr. Velders, Ministerie van Binnen lan dse Zaken en Kon inkrijksrelaties (tot feb 20 0 7). Mr. N. Matt, Ministerie van Binn enlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (van af feb 20 0 7).

(C)20 0 7, WODC, Min isterie van J ustitie, auteursrechten voorbehouden


2

EUR/ UvT

Vo o rw o o rd De voor u liggen de rapportage is het resultaat van een studie die werd uitgevoerd om in zicht te krijgen in de ‘wereld achter de wietteelt’ in ZuidNederland. De opdracht tot dit onderzoek was afkom stig van het Wetenschappelijk On derzoeken Documentatiecen trum van het Ministerie van J ustitie. Het project is ingekaderd binn en het beleid m et betrekkin g tot de bredere aan pak van de georganiseerde bedrijfsm atige henn epteelt, die in 20 0 4 door de regering werd aangekondigd in de zogeheten ‘Cannabisbrief.’ Het pilotproject ‘Hennep en georganiseerde criminaliteit,’ dat eind 20 0 5 in ZuidNederland van start is gegaan, is één van de uitvloeisels van de maatregelen die in de voornoem de brief werden beschreven. Het onderhavige on derzoek was in de eerste plaats bedoeld om , m et nam e ook ten behoeve van deze pilot, n ader inzicht te bieden in de organ isatie(s) achter de bedrijfsm atige wietteelt. Een on derzoek naar illegale activiteiten die zich grotendeels in het verborgen e afspelen, is echter slechts mogelijk wann eer uiteenlopende inform anten daaraan hun medewerkin g willen verlenen . In de eerste plaats gaat het daarbij om functionarissen bij de politie, het Openbaar Ministerie en andere instanties die, uit hoofde van hun dagelijkse werkzaam heden, over het n odige inzicht in de materie beschikken. On ze dank gaat dan ook uit naar degen en die ons welwillen d hebben geholpen door cijferm ateriaal bijeen te bren gen, toegan g te bieden tot dossiers van afgesloten opsporin gsonderzoeken, en door hun visie op de georgan iseerde henn epteelt te geven. In het bijzonder bedanken wij daarbij Christel Poelm ans en Ad Clarijs van het parket Roerm on d; Gerard Banus en Leen Quist, werkzaam bij de politieregio Brabant Zuid-Oost respectievelijk de politieregio Braban t-Noord, en Ann emarie van der Burg, werkzaam bij Meld Misdaad An oniem . In de tweede plaats kon, in het kader van deze studie, in het ‘vrije veld’ worden gesproken m et een zestiental m ensen die, in verschillende hoedanigheden , actief waren (geweest) m et de bedrijfsm atige wietteelt. Het ging bijvoorbeeld om person en die zelf één of m eerdere hennepkwekerijen in bedrijf hadden in wonin gen of bedrijfspan den, of betrokken waren bij grow shops of coffeeshops. Om begrijpelijke redenen kunnen deze respondenten hier niet met n aam en toen aam worden gen oem d, m aar het zal duidelijk zijn dat wij ook hen zeer dankbaar zijn voor de inform atie die zij ons hebben verstrekt. Tot slot is een woord van dan k op zijn plaats aan de begeleidingscomm issie, onder voorzitterschap van professor Tom van der Beken van de Universiteit Gent, voor de kritische m aar opbouwen de kantteken ingen die de leden bij de conceptversies van deze rapportage hebben geplaatst. Tilburg/ Rotterdam , april 20 0 7 Toine Spapens Henk van de Bun t Laura Rastovac


3

EUR/ UvT

In h o u d s o p gave

Pa g.

Sam e n va ttin g................................................................................... 6 Lijs t van afko rtin ge n ...................................................................... 12 1

Alge m e n e in le id in g .................................................................. 13 1.1 Achtergron d van het onderzoek .............................................................13 1.2 Doelstellin g en on derzoeksvragen .........................................................19 1.3 Theoretisch kader .................................................................................. 20 1.4 In form atiebronn en ................................................................................ 22 1.5 Besluit .................................................................................................... 26

2

H e t p ro d u ctie p ro ce s ................................................................ 2 7 2.1 In leiding................................................................................................. 27 2.2 Het kiezen van productielocaties .......................................................... 27 2.3 De aanschaf van kweekbenodigdheden .................................................31 2.4 Het bouwen en in richten van een kwekerij........................................... 33 2.5 Vijf stadia in de teelt van wiet ............................................................... 36 2.6 Verhandelin g van het eindproduct.........................................................41 2.7 Besluit .................................................................................................... 45

3

De 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

4

In te rn atio n ale d im e n s ie s van w ie tte e lt .................................... 6 5 4.1 In leiding................................................................................................. 65 4.2 Export van in Nederlan d gekweekte cann abis ...................................... 65 4.3 Nederlandse betrokkenheid bij henn epkwekerijen in het buitenlan d . 70 4.4 Besluit .................................................................................................... 76

5

Be d rijfs m a tige w ie tte e lt e n ge w e ld ........................................... 77 5.1 In leiding..................................................................................................77 5.2 Geweld in relatie tot het produktieproces..............................................77 5.2.1 Verticaal geweld ...............................................................................77 5.2.2 Horizon taal geweld ......................................................................... 80 5.3 Wraakacties in verband met het rippen van kwekerijen ...................... 8 2 5.4 Overvallen op betrokkenen bij de wietteelt of -handel......................... 8 3 5.5 Besluit .................................................................................................... 8 4

o rga n is a tie van d e w ie tte e lt ................................................. 4 6 In leiding................................................................................................. 46 Zelfstandige telers ................................................................................. 47 Faciliteerders van het productieproces: de grow shops ........................ 49 Exploitan ten van wietkwekerijen .......................................................... 54 Crim in ele sam enwerkingsverbanden.................................................... 59 Besluit .................................................................................................... 63


4

EUR/ UvT

6

D e aan pa k van d e w e re ld a ch te r d e w ie tte e lt ............................ 8 6 6.1 In leiding................................................................................................. 8 6 6.2 De aanpak van afzon derlijke kwekerijen .............................................. 87 6.2.1 Maatregelen ten aanzien van afzon derlijke kwekerijen ................. 87 6.2.3 Resultaten van de aanpak in cijfers................................................ 8 9 6.2.3 Effecten van de aan pak van de telers ............................................. 93 6.3 De aanpak van grow shops .................................................................... 96 6.4 De aanpak van exploitanten ................................................................ 10 0 6.6 De aanpak van crim inele sam enwerkin gsverbanden ......................... 10 3 6.7 Besluit ...................................................................................................10 5

7

Alge m e e n b e s lu it .................................................................... 10 8 7.1 In leiding............................................................................................... 10 8 7.2 Beantwoording van de on derzoeksvragen .......................................... 10 8 7.2.1 Het productieproces ..................................................................... 10 9 7.2.2 De organisatie van de wietteelt...................................................... 112 7.2.3 In tern ationale dimensies van de wietteelt .................................... 113 7.2.4 Geweld in relatie tot bedrijfsm atige wietteelt ............................... 114 7.2.5 Geschatte om vang van de wietteelt ............................................... 115 7.2.6 De huidige aan pak van de wietteelt in de pilotregio’s................... 115 7.2.7 Resultaten van de aanpak van de wietteelt in 20 0 5...................... 116 7.3 Aanknopingspunten voor interven ties................................................. 117

Su m m a ry ...................................................................................... 12 1 Bijlage Bijlage Bijlage Bijlage

1 2 3 4

Ove rzich t van o n d e rzo ch te za aks d o s s ie rs .................... 12 7 Ove rzich t van ge ïn te rvie w d e n ..................................... 13 6 Pro to co l vo o r d e an a lys e van zaaks d o s s ie rs ................ 14 5 Aan d a ch ts p u n te n lijs t in te rvie w s .................................. 14 7

Biblio grafie .................................................................................. 14 9


5

EUR/ UvT

Sa m e n vattin g In publicaties van Bovenkerk (20 0 1) en Boven kerk en Hogewind (20 0 3) werd enkele jaren geleden een alarmeren d beeld geschetst van de greep die georganiseerde criminele groeperingen op de henn epteelt in Nederland zouden uitoefen en. Dit werd door de regering in 20 0 4 vertaald in de zogen oemde ‘Can nabisbrief’, waarin een pakket van m aatregelen werd aangekondigd om de bedrijfsm atige hennepteelt te beteugelen . Als uitvloeisel daarvan is in ZuidNederland een pilotproject gestart, waarin m et nam e de aanpak van de georganiseerde crim inaliteit in relatie tot de wietteelt cen traal staat. In het licht van deze pilot is gevraagd om een n ader onderzoek n aar de organisatie(s) achter de wietteelt, en naar de m ogelijkheden van (innovatieve) interventiestrategieën. Dit onderzoek is uitgevoerd door de Erasm us Universiteit Rotterdam en de Un iversiteit van Tilburg, van juli 20 0 6 tot en m et maart 20 0 7. Ten behoeve daarvan zijn de dossiers van negen tien afgesloten (grootschalige) opsporingsonderzoeken geanalyseerd, en zestien in terviews m et bedrijfsm atige wiettelers afgen omen . Daarnaast zijn gesprekken gevoerd m et politiemensen en functionarissen van andere instan ties die bij de aanpak van de wietteelt betrokken zijn. Voorts werden cijferm atige gegeven s bijeen gebracht, en is uiteenlopend schriftelijk materiaal verzam eld en bestudeerd. In de on derhavige studie zijn om te beginn en het productieproces en de organisatie van de wietteelt on derzocht. Tevens is ingezoom d op de internation ale dim en sies en op het geweld in relatie tot de bedrijfsm atige en grootschalige wietteelt. In de tweede plaats was de aanpak van de hennepteelt een centraal them a. Daarbij is, m et betrekking tot de politieregio’s BrabantNoord, Braban t Zuid-Oost, Lim burg-Noord en Lim burg-Zuid, n agegaan welke inspannin gen op dit m om ent worden gepleegd, en tot welke resultaten deze vooralsn og hebben geleid. H e t p ro d u ctie p ro ce s Het logistieke proces van de hennepteelt en – handel omvat in prin cipe een tiental stappen : toelevering van de kweekbenodigdheden ; toelevering van stekken; opbouwen van kwekerijen; om leggen van de electriciteit; opkweken van de plan ten; knippen van de toppen; drogen van de toppen ; aanbieden bij een inkoper; verwijderen van het hennepafval en, tot slot, de verdere verhandelin g van het product. Een nadere analyse van het logistieke proces laat zien dat het sterk is ‘gedem ocratiseerd’: velen beschikken over de n oodzakelijke ken nis en vaardigheden om wiet te kun nen telen . Ook vereist het proces voor het overgrote deel slechts m aterialen die ook voor tal van an dere, legale, toepassingen kunn en worden benut. Enige uitzon dering zijn wellicht de koolstoffilters die worden gebruikt om hennepgeuren te m askeren , waarvan men zich kan afvragen welke andere toepassin gsm ogelijkheden particulieren daarvoor, buiten de wietteelt, nog hebben . In het bijzon der blijken grow shops het productieproces te faciliteren. Zij leveren n orm aliter alle legale kweekbenodigdheden en verstrekken ook De wereld achter de wietteelt

6

EUR/ UvT

adviezen aan de telers. Geen van deze activiteiten is op dit m oment strafbaar. Er zijn echter ook de nodige m alafide groeiwin kels, die de aspirant-telers desgewen st verwijzen n aar ‘stekken boeren’, inkopers van wiet en naar dienstverlen ers als electriciens of ‘hokkenbouwers.’ Ook nem en zij afval uit de kwekerijen in . Een deel van de grow shops gaat zelfs nog een stap verder, en levert ook de hen nepstekken ter plaatse, terwijl teven s hennepproducten worden in gekocht. Het is onmiskenbaar dat de drem pel voor burgers om tot hennepteelt over te gaan , door de activiteiten van de grow shops sterk wordt verlaagd. Een nadere analyse wijst uit dat de overgrote m eerderheid van de Zuid-Nederlandse grow shops in de afgelopen vijf jaar op en igerlei wijze betrokken is (geweest) bij overtredingen van de Opium wet. D e o rga n is a tie a ch te r d e w ie tte e lt In de organisatie van de bedrijfsmatige wietteelt kun nen hoofdzakelijk vier verschillen de varianten worden on derscheiden . Om te beginn en zijn er zelfstandige telers, dat wil zeggen telers die voor eigen reken ing en risico werken, die in hun eigen woning zo’n 10 0 tot 1.0 0 0 plan ten kweken. Zij m aken ofwel gebruik van grow shops om kweekben odigdheden of hennepstekken te betrekken, of doen daarvoor een beroep op hun sociale netwerk. Datzelfde geldt voor even tuele ondersteun ing bij de bouw van de kwekerijen of het illegaal aftappen van electriciteit. De oogsten worden en erzijds rechtstreeks bij coffeeshops afgezet, m aar an derzijds bij grow shops of an dere in koopadressen aangeboden . In de tweede plaats zijn m eer grootschalig opereren de zelfstandige telers actief in (gehuurde) bedrijfspanden, of bijvoorbeeld in stallen bij boerenbedrijven, waar zij kwekerijen m et 1.0 0 0 planten of meer in bedrijf hebben. Ten derde kunn en exploitan ten worden onderscheiden die 5 à 10 plan tages in wonin gen van an deren hebben geïnstalleerd. Deze kwekerijen worden vooral in gericht bij bekenden uit hun sociale netwerk. Van dwang bij de exploitatie van dergelijke kwekerijen is, uitzon deringen daargelaten, geen sprake. Vaak m aken m eerdere exploitanten gebruik van dezelfde ‘hokken bouwers’, elektriciens en hennepknippers. Het zwaartepunt van de activiteiten van de exploitan ten ligt op lokaal niveau. Zij kunnen , wanneer hun kennissenkring zich daartoe uitstrekt, echter ook bovenlokaal of aan de overzijde van de lan dsgrenzen kwekerijen inrichten. De exploitanten zijn doorgaan s personen die eerst zelf de n odige ervarin g hebben opgedaan m et cann abisplantages, en daar ook de n odige verdiensten aan hebben overgehouden. Vervolgens worden zij door kennissen benaderd m et de vraag of zij ook bij hen geen ‘tuintje’ kunn en in richten . Tot slot kun nen criminele sam enwerkin gsverban den worden on derscheiden , die op grote schaal hen nepproducten in kopen, verwerken en verhandelen , en die daarn aast vaak ook eigen grote kwekerijen in bedrijf hebben. Zij beschikken over één of m eer grow shops, of m inder openlijke inkoopadressen , waar de oogsten van zelfstandige telers of exploitanten worden ingekocht. De aard en kwaliteit van het product spelen geen rol: de crim inele De wereld achter de wietteelt

7

EUR/ UvT

sam enwerkin gsverbanden kopen zowel gedroogde can nabis van verschillende kwaliteit in , alsook ‘natte wiet’ of hele on geknipte planten . De tussenproducten worden door deze groeperingen verder verwerkt. Het ein dproduct wordt door hen meren deels geëxporteerd m aar ook, al dan niet via tussenpersonen , in Nederland aan coffeeshops verkocht. De spilfiguren in deze criminele sam enwerkingsverbanden beschikken over de nodige contacten in binnen - en buiten land om op grote schaal wiet te kunn en afzetten . Om zetten van 10 0 à 20 0 kilo per week zijn niet ongewoon . Daarmee worden in en kele jaren tijd, zo blijkt uit de strafrechtelijke fin anciële on derzoeken , soms tientallen miljoenen euro’s vergaard. In de regel hebben de hoofdpersonen uit deze samen werkingsverban den hun sporen in de zware misdaad reeds verdiend. Uit het onderzoek kom en voorbeelden n aar voren van koppelbazerij, de productie van syn thetische drugs, en roofovervallen . Ook werden veroordelingen wegen s moord en het schieten op politiemensen aangetroffen . De belan grijkste leden van deze crim in ele verbanden n amen afschermingsm aatregelen die bijvoorbeeld ook bij de productie van en handel in harddrugs gebruikelijk zijn . Voorts schroomden zij niet zwaar geweld te gebruiken tegen ‘zakenpartn ers’ die op de één of andere man ier in gebreke bleven. De crim in ele sam en werkingsverbanden spelen een belangrijke rol in de wereld achter de wietteelt. Niet om dat zij on der dwan g m ensen zouden bewegen om kwekerijen in hun wonin gen te plaatsen, m aar om dat zij de zelfstandige telers en exploitanten , door hun toegan g tot dealers in het buitenland, een ruime afzetm arkt bieden. Het is voor de wiettelers vaak aanzienlijk een voudiger om de teeltopbren gst af te zetten bij deze inkopers dan om zelf met het product bij de coffeeshops te gaan leuren . Bovendien zijn coffeeshops alleen geïnteresseerd in cannabis van goede kwaliteit, terwijl de criminele sam en werkingsverbanden in principe alles inkopen. In te rn atio n ale d im e n s ie s De cann abis die in Nederlan d wordt geproduceerd vindt voor een belangrijk deel zijn weg n aar buiten landse afnem ers. Enerzijds bezoeken dagelijks vele drugstoeristen uit m et nam e België, Duitsland en Fran krijk coffeeshops in Nederlandse grensgemeenten. Schattin gen in diverse regio’s geven aan dat het om duizen den personen per dag gaat. Anderzijds ondernem en dagelijks waarschijn lijk tientallen drugskoeriers de reis van en naar Nederland. De hoeveelheden variëren van enkele hon derden gram m en tot tien tallen kilo’s softdrugs. Enkele opsporingsonderzoeken m et betrekking tot Duitslan d m aken duidelijk dat zij rijden in opdracht van klein e en m iddelgrote dealers in zowel grote als klein ere steden in dat land. Hoewel regelmatig con trole-acties worden georgan iseerd, onder an dere door het J oint Hit Team , waarbij vrijwel altijd ook één of m eer drugskoeriers worden on derschept, is de pakkan s in het algem een klein. Een tweede in tern ationale dim ensie van de wietteelt is de Nederlan dse betrokken heid bij kwekerijen in het buitenland. Met nam e in België worden de laatste jaren steeds meer cann abisplantages aan getroffen . De vraag is dan ook De wereld achter de wietteelt

8

EUR/ UvT

of sprake is van een bewuste verschuiving van de teelt naar dat land. Op grond van het onderhavige onderzoek kon die veronderstelling niet worden bevestigd. Som mige geïnterviewde zelfstan dige wiettelers verklaarden inderdaad dat België een aantrekkelijk lan d was, vanwege de gerin gere kans op ontdekking van de kwekerij. Een an alyse van de werkwijze van exploitan ten van wietkwekerijen en crim inele sam enwerkin gsverban den liet echter zien dat zij vooral uit opportunism e han delden : daar waar een geschikte locatie voorhan den was werd een plan tage in gericht. Hierbij speelde wel een rol dat de sociale netwerken in m et nam e het Nederlands-Belgische grensgebied in de afgelopen jaren steeds internationaler zijn geworden , onder m eer omdat vele Nederlanders in middels een wonin g in België hebben gekocht. Daaron der bleken zich ook de nodige aspirant-wiettelers te bevin den . Tot slot beperkt de hiervoor geschetste werkwijze van m alafide grow shops zich niet tot Nederlandse telers, m aar zijn zij graag ook bereid buitenlandse klan ten op dezelfde wijze van dienst te zijn. Regelm atig blijkt de inven taris van Belgische of Duitse kwekerijen dan ook in een Nederlandse groeiwinkel te zijn gekocht. Of de activiteiten van de grow shops er ook toe leiden dat, vooral in het grensgebied, steeds m eer Belgen of Duitsers ertoe overgaan wiet te telen , kon niet worden nagegaan . Ge w e ld in re latie to t d e w ie tte e lt De conclusie van Bovenkerk en Hogewind (20 0 3) dat, m et nam e in de oude stadswijken van de grote steden , personen tot wietteelt zouden worden gedwongen, of tot doorgaan m et kweken wan neer zij dat eigenlijk n iet meer wilden , trok veel aan dacht. Om die reden is het geweld in relatie tot de hennepteelt nader onderzocht. Om te beginn en kon de hiervoor verm elde conclusie m et betrekking tot ‘verticaal geweld,’ dat wil zeggen van exploitanten tegen telers, sterk worden genuanceerd. Exploitan ten von den de thuiskwekers vrijwel altijd in hun sociale netwerk, waarin bovendien voldoende gegadigden voor een kwekerij te vin den waren. Slechts een en kele keer kon verticaal geweld worden aan getroffen, nam elijk in een geval waarin een exploitan t de kweker van diefstal van een deel van de planten verdacht. ‘Horizontaal geweld’, tussen crimin ele sam enwerkin gsverban den on derling, vloeide m et n am e voort uit zakelijke on enigheid, bijvoorbeeld over het n iet nakom en van afspraken , of van wege wan betaling. De precieze oorzaak van deze con flicten kon n iet altijd worden achterhaald. Verreweg het m eeste geweld rondom de wietteelt bleek voort te vloeien uit het leegstelen (‘rippen’) van kwekerijen. Cijfers over het aan tal diefstallen uit kwekerijen zijn niet voorhanden, m aar uit de in terviews m et telers kan worden opgem aakt dat het om een reëel risico gaat. Dieven die worden betrapt lopen de kan s met zwaar geweld te worden geconfronteerd. Ook doen de bestolenen vaak pogin gen om zelf de daders te achterhalen, waarbij bijvoorbeeld degenen die handen spandien sten hebben verleend, en dus wisten waar de kwekerij zich bevon d en wann eer de planten oogstrijp zouden zijn, al snel als ‘verdachte’ in aanm erkin g kom en. De wereld achter de wietteelt

9

EUR/ UvT

D e aan pa k van d e w ie tte e lt De aanpak van de wietteelt concentreert zich in Zuid-Nederlan d op dit m om ent vooral op de in dividuele hennepkwekerijen . In de politieregio’s Braban t-Noord, Brabant Zuid-Oost, Limburg-Noord en Lim burg-Zuid werden in 20 0 5, volgens cijfers van de Dienst Nationale Recherche Inform atie, 1.30 4 hennepkwekerijen opgerold. De vier regio’s zelf kom en uit op een totaal van 1.443, terwijl volgens de grootste en ergieleverancier in Zuid-Nederland 1.378 navorderin gen in de desbetreffen de politieregio’s werden opgelegd. De verschillen in deze cijfers vloeien met nam e voort uit het on tbreken van een eenduidige definitie van het begrip ‘hennepkwekerij.’ De kwekerijen worden in verreweg de m eeste gevallen (8 0 tot 90 procen t) gevonden in woningen , en daarvan weer in overgrote meerderheid in huurhuizen . In een deel van de (grotere) Zuid-Nederlandse gemeenten , en in het district Ven raij van de politieregio Limburg-Noord ook op het platteland, wordt een in tegrale ben adering toegepast, waarbij diverse instanties – de gem een te, de politie en het OM, de Belastin gdienst, het UWV, won ingbouwverenigingen , et cetera – samenwerken. Met n am e het risico op uitzettin g uit de (huur)woning blijkt een afschrikwekken d effect te hebben. De geïn terviewde wiettelers beam en dat m in der m ensen bereid zijn een kwekerij in de won ing te installeren, als gevolg hiervan . Of het aan tal aan getroffen kwekerijen verandert, of dat verschuivingen naar an dere lokaties – bedrijfspan den , koopwoningen, het buitenlan d – optreden, kon n og niet worden vastgesteld. Hierbij moet worden aan getekend dat n og lang n iet overal ‘henn epconven anten’ zijn afgesloten . Exploitan ten van hennepkwekerijen, die 5 à 10 kwekerijen in bedrijf hebben, blijken sporadisch onderwerp van opsporingson derzoek te worden . Enerzijds ontbreekt bij de politie vaak goed zicht op hun activiteiten . Anderzijds krijgen zij in de regel m in der prioriteit in de opsporin g omdat bijvoorbeeld zware geweldsdelicten, seriem atige inbraken , of andere vorm en van m eer zichtbare criminaliteit, reeds de volledige aan dacht van de recherchediensten opeisen. Tot slot worden ook in wisselende m ate opsporingsonderzoeken naar criminele sam enwerkin gsverban den verricht. In de politieregio’s BrabantNoord en Brabant Zuid-Oost werden in de afgelopen jaren diverse grote en langdurige opsporingsonderzoeken uitgevoerd, op het niveau van de region ale recherche. Elders kregen deze groeperingen aandacht in m eer kortstondige on derzoeken . In Zuid-Nederland als geheel is van system atische opsporin gsdruk geen sprake. Een belan grijk probleem is bovendien het ren dem en t van de opsporingsonderzoeken die wel worden uitgevoerd: de leden van criminele samenwerkin gsverban den die zich louter beperken tot de wietteelt krijgen vaak relatief lage straffen opgelegd. Zij kunn en de illegale activiteiten derhalve al snel weer oppakken , en doen dat doorgaans ook. De recherchedien sten proberen daarom zwaarder in te zetten op ontn eming van het wederrechtelijk verkregen voordeel, m aar de resultaten daarvan m oeten nog worden afgewacht. De wereld achter de wietteelt

10

EUR/ UvT

Aan kn o p in gs p u n te n vo o r in te rve n tie s

De in tegrale aanpak ten aanzien van in dividuele kwekerijen lijkt resultaten op te leveren, hoewel de exacte resultaten op dit m oment nog niet duidelijk zijn . Deze aanpak richt zich groten deels op de huistelers, die ofwel voor eigen rekening en risico werken , ofwel ruimtes ter beschikking hebben gesteld aan exploitan ten. Aangen om en dat de m arktvraag n iet ingrijpend veran dert, kan worden verwacht dat zich veranderingen gaan voordoen in de organisatie van de wietteelt. Denkbaar is dat er meer afscherming plaatsvindt en dat de teelt zich verplaatst n aar veiliger oorden . Het is van het grootste belan g dat zorgvuldig oog wordt gehouden op het m ogelijke optreden van dergelijke effecten. Grow shops hebben een belangrijk drem pelverlagend effect op de wietteelt. De illegale activiteiten van sommige van deze shops m oeten n adrukkelijker aan ban den worden gelegd. Voorts verdien t het aan bevelin g om n ader te on derzoeken of de verkoop van m aterialen die louter worden gebruikt om de kwekerij af te scherm en, verboden kan worden. Exploitan ten worden op dit mom ent am per on derwerp van opsporin gsonderzoeken. Het verdient aanbevelin g om de netwerken waarin deze exploitan ten opereren n ader in beeld te brengen, en vervolgens gerichte interven ties te plegen in de vorm van kortlopende opsporin gsonderzoeken of het ‘afpakken ’ van luxegoederen op basis van artikel 420 b Sr. Crim in ele sam en werkingsverbanden beschikken over ruim e afzetm ogelijkheden in binn en- en buitenlan d. Dit is een belangrijk kapitaal waarover betrekkelijk wein igen beschikken. Aan hun handelscontacten on tlenen zij in belangrijke mate hun positie in de wereld van de wietteelt. De strategie van de politie is er n orm aliter op gericht om via de aanpak van de teelt de lucratieve handel te bestrijden. Signalen m et betrekking tot de schaarste van wiet en stijgende prijzen geven aan dat deze benadering waarschijnlijk niet zonder gevolgen is gebleven . Om gekeerd kan een gerichte aan pak van de handel en de export ook de lucratieve teelt binnen de perken houden, m et als bijkom en d effect dat ook de sterkst georganiseerde criminele groeperin gen achter de wietteelt, die thans nog op veel plaatsen betrekkelijk ongestoord hun gang kunnen gaan , worden getroffen. Crimin ele sam enwerkingsverbanden kunnen worden gehin derd door in koopadressen en grote kwekerijen die zij in bedrijf hebben te treffen. Daarnaast m oeten deze groeperin gen, ook in regio’s waar dat thans niet gebeurt, system atischer tot on derwerp van opsporin gsonderzoek worden gem aakt, waarbij ook finan ciële recherche cruciaal is.


11

EUR/ UvT

Lijs t va n a fko rtin ge n

AID APV AT BES BFR BIBOB (Wet) BOB BOD BPS BR BRZN CIE CPG EOT FIOD-ECD FIPA GBA GOC IOD J HT KTZ MMA (Wet) MOT NR OM OT OW SFO SIOD TGO WVMC

Algem ene Inspectiedienst, Ministerie van Landbouw en Visserij Algem ene Plaatselijke Verordening Arrestatieteam (politie) Bureau Euregionale Samenwerking (Euregio Maas-Rijn) Bureau Financiële Recherche (Wet) Bevordering In tegriteitsbeoordelingen door het Openbaar Bestuur Wet op de Bijzondere Opsporingsbevoegdheden Bijzondere Opsporingsdienst Bedrijfsprocessen systeem (politie) Bovenregionale Recherche Bovenregionale Recherche Zuid-Nederland Crim inele Inlichtingeneenheid College van Procureurs-Generaal Euregionaal Opsporingsteam (politieregio Lim burg-Zuid) Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst-Econom ische Controledienst Full Integrated Police Action (België) Gem eentelijke Basisadm inistratie (Team ) Grensoverschrijdende Crim inaliteit (KMAR/ politie) Inlichtingen- en Opsporingsdienst, Ministerie van Volkshuisvesting, Ruim telijke Ordening en Milieu J oint Hit Team Kernteam Zuid-Nederland (than s NR Unit-Zuid) Meld Misdaad Anoniem (telefonische m eldlijn) Wet Melding Ongebruikelijke Tran sacties Nationale Recherche Openbaar Ministerie Observatieteam (politie) Opium wet Strafrechtelijk Financieel Onderzoek Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst Team Grootschalige Opsporing Wet Voorkom ing Misbruik Chem icaliën


12

EUR/ UvT

1

Alge m e n e in le id in g

1.1

Ach te rgro n d va n h e t o n d e rzo e k

In het Nederlan dse drugsbeleid is in 1976 een onderscheid aangebracht tussen drugs m et onaanvaardbare risico’s voor de gezon dheid (harddrugs) en producten waarvan de risico’s min der groot worden geacht (softdrugs). Sin dsdien wordt een ‘tweesporenbeleid’ gevoerd. De basis voor het huidige drugsbeleid is de ‘Paarse’ drugsn ota, uit 1995.1 Het beleid houdt, vrij vertaald, in dat het gebruik van verdovende middelen eerst en vooral van uit de optiek van de volksgezondheid wordt ben aderd. De verkoop van softdrugs aan consum enten is formeel strafbaar, m aar wordt on der bepaalde voorwaarden gedoogd. De aan pak van de productie van drugs en de drughandel is daarentegen echter primair een strafrechtelijke aan gelegen heid. De opsporin gsactiviteiten in relatie tot verdoven de middelen waren in de jaren negen tig van de vorige eeuw gericht op de crim in ele organ isaties die op grote schaal heroïn e, cocaïn e en softdrugs in Nederland importeerden en verhandelden. Vanaf de tweede helft van dat decen nium is ook de productie van synthetische drugs een prioriteit geworden in de opsporin g.2 De visie die in de drugsnota van 1995 werd ontvouwd, staat n og altijd overein d.3 Wel hebben in de loop der tijd diverse wijzigingen en aan scherpingen plaatsgevonden, bijvoorbeeld door m iddel van een verdere regulerin g van de coffeeshops, in de vorm van de al gen oemde in tensivering van de bestrijding van xtc-productie en – han del, en door de verscherpte aan pak van de cocaïnesmokkel door zogeheten ‘bolletjesslikkers.’4 In de jaren zeven tig en tachtig van de vorige eeuw werden hasj, cann abis en andere henn epproducten hoofdzakelijk geïm porteerd. De Nederlandse opsporin gsinstan ties, en enige tijd later ook de bestuurlijke overheden , gingen deze im porteurs (‘Hollandse n etwerken ’) als een steeds grotere bedreigin g van de in tegriteit van de sam en levin g zien . Er beston d vooral vrees voor in filtratie van m isdadigers, en hun (gewelddadige) m ethoden, in de ‘bovenwereld’, via investeringen met het geld dat m et de illegale praktijken was verdien d.5 Van af het ein de van de jaren tachtig werd de opsporing van deze groeperin gen dan ook geïntensiveerd. Door de aan houdin gen en de rechtszaken die daarvan het gevolg waren, waarbij de publieke belan gstelling bovendien verder werd aangewakkerd door de zogeheten ‘IRT-affaire’, werden enkele hasjhan delaars, on der wie Klaas Bruinsm a, Charles Zwolsm an en J ohan ‘de Hakkelaar’ Verhoek, ook bij de gem iddelde burger beken de person en.

1 Tweede

Kam er, Vergaderjaar 1994 – 1995, 240 77, nrs. 2 – 3. T. Spapens (20 0 6). Voor de bestrijding van synthetische drugscrim in aliteit werd in 20 0 1 een apart beleidsprogram m a, ‘Sam enspannen tegen XTC, in uitvoering genom en. Zie: Tweede Kam er, Vergaderjaar, 20 0 0 – 20 0 1, 23760 , nr. 14. 3 M. van Ooyen-Houben (20 0 6): p. 26. 4 H. van de Bunt (20 0 6). 5 T. Spapens (20 0 6). 2


13

EUR/ UvT

In de loop van de jaren negentig teken de zich een verandering af op de softdrugsmarkt: Nederland werd, naast im port- en doorvoerlan d, zelf ook een belangrijke producen t en exporteur van can nabis. Dit kon gebeuren om dat de kwaliteit van de ‘Nederwiet’, die in de jaren zeven tig en tachtig van de vorige eeuw m eestal n iet erg hoog was, sterk verbeterde door de veredeling van de hennepplanten en de introductie van de in pan dige teelt. Reeds in de drugsnota van 1995 werd veron dersteld dat op dat m omen t al de helft van de binnen lan dse softdrugsm arkt werd bediend m et in Nederland zelf geproduceerde wiet. 6 Tegelijkertijd n am de overheid aan, zo blijkt even eens uit de n ota, dat de toevoer n aar de coffeeshops vooral van kleinschalige telers afkom stig was.7 Deze situatie werd in beginsel positief gewaardeerd: de uitbaters van de shops hoefden daardoor, zo was de gedachte, geen beroep te doen op crim in ele wiettelers die louter uit winstbejag opereerden . De kleinschalige wietteelt kreeg dan ook weinig beleidsm atige aandacht, en de aanpak daarvan vorm de derhalve ook geen prioriteit voor het OM en de politie. Tegen het einde van de jaren negen tig werd echter steeds duidelijker dat het beeld van kleinschalige kwekers die m ede uit ideële motieven handelden, niet (m eer) geheel conform de werkelijkheid was. Daarvoor was de hennepteelt te grootschalig en te wijd verbreid geworden. Als gevolg van deze on twikkelingen kreeg de wietteelt m eer aan dacht van de opsporingsinstan ties. In de politieregio Limburg-Noord was tussen 1994 en 1997 zelfs een speciaal rechercheteam doen de m et de opsporin g en de ontm anteling van hennepkwekerijen .8 Voorts werden in diverse politieregio’s meer inciden tele acties op touw gezet om kwekerijen te ontm antelen, zoals bijvoorbeeld de actie ‘Kerstster’ in Den Bosch, in decem ber 1997. Teven s werd eind jaren negen tig, in 1998 gebeurde dat bijvoorbeeld in een criminaliteitsbeeld van de politieregio Brabant-Noord, het probleem van de betrokken heid van zware crimin elen bij de grootschalige wietteelt aan gekaart.9 Het duurde echter nog even voordat de relatie tussen de georganiseerde misdaad en de wietteelt op de politieke agen da kwam. Dit was in belangrijke mate de verdien ste van de Utrechtse criminoloog Frank Boven kerk. In 20 0 1 besteedde hij in het boek ‘Misdaadprofielen ’ een hoofdstuk aan het them a on der de titel: ‘N ederw iet: de nieuw e econ om ie van de on derklasse.’ De teelt van cann abis was volgens Boven kerk allang n iet m eer beperkt tot een gezelschap van (vooral) ideële kwekers. In plaats daarvan waren bewoners van achterstan dswijken en woon wagen kampen op steeds grotere schaal overgegaan tot de wietteelt. Hij con cludeerde dat het m eren deel van de can nabisplan tages niet door de kwekers zelf op touw werd gezet, m aar dat daarvoor crim inele groeperin gen veran twoordelijk waren, die zelf op de achtergrond bleven. Zulke groepen zorgden voor de installatie van kwekerijen , voor de toelevering van stekjes en voor de afnam e en de verdere verwerking van de oogst. Een alarm erende bevin ding was bovendien dat de georganiseerde wietkwekerij in

6

Tweede Kam er, Vergaderjaar 1994 – 1995, 240 77, nrs. 2 – 3: p. 36. M. van Ooyen-Houben (20 0 6): p. 26. 8 F. Bovenkerk en W. Hogewind (20 0 3). 9 W. Gooren en J . Rebel (1998 ). 7


14

EUR/ UvT

een sfeer van in timidatie en geweld plaatsvond, en dat niet kon worden uitgesloten dat een deel van de kwekers onder dwang han delde. In eerste instan tie leidden deze constateringen nog niet tot veel ophef. Dat veran derde echter toen in 20 0 3 de resultaten van een vervolgstudie, ‘Hennepteelt in Nederland’, werden gepubliceerd.10 Inm iddels was, in de persoon van Piet-Hein Donn er, een m inister van J ustitie aangetreden die veel minder coulant tegenover de henn epteelt stond dan zijn voorgan gers. Hoewel de onderzoeksbevindingen in de kern dezelfde waren als en kele jaren eerder, leidden ze bij de n ieuwe m in ister n u wel tot bezorgdheid.11 Hij gaf het OM opdracht om een nadere an alyse uit te voeren om de om vang en de zwaarte van deze vorm van crim in aliteit vast te stellen . Boven dien moest deze inven tarisatie nieuwe aankn opin gspun ten bieden voor gericht onderzoek door politie en justitie naar de crim inele sam enwerkingsverbanden die achter de wietteelt zaten.12 Daarnaast dien den kwekerijen met ‘korte klappen ’ te worden on tman teld en de oogsten te worden vern ietigd. De regering con cretiseerde de aan pak van de wietteelt in april 20 0 4 nader in de zogeheten ‘Cannabisbrief.’13 Daarin stelden de m inisters van de drie betrokken departem en ten – Volksgezondheid, Welzijn en Sport, J ustitie en Binn enlandse Zaken en Koninkrijksrelaties – vast dat het coffeeshopbeleid in principe voldeed. De consum ptie van cann abis was in Nederland, ondanks de gemakkelijke verkrijgbaarheid van het m iddel, n iet uitzonderlijk hoog te noem en. De productie van cannabis diende echter, naar aanleiding van de bevindingen van Boven kerk, op intensievere wijze te worden aan gepakt. Het kabin et stond daarbij een tweesporenbeleid van bestuurlijke en strafrechtelijke handhaving voor ogen .14 De analyse van het OM, die in middels was uitgevoerd, toonde expliciet aan dat georgan iseerde criminele groeperingen de wietteelt faciliteerden. Hoe daarm ee precies m oest worden om gegaan ston d de regerin g echter nog niet duidelijk voor ogen . In de Can nabisbrief werd gesteld dat op korte termijn zou worden bezien welke beleidsm atige en han dhavingconsequenties aan de analyse van het OM moesten worden verbonden.15 Grosso m odo kondigde het kabin et met betrekkin g tot de teelt van henn ep de volgen de zes typen maatregelen aan : 16 x

x

Van gem eenten wordt verwacht dat zij de bestuursrechtelijke handhaving van de henn epteelt stimuleren en intensiveren door conven an ten aan te gaan met private partijen en diensten, waarin afspraken worden neergelegd over ieders inzet bij deze handhaving. Het Rijk zal dit faciliteren . Als ond erdeel van een tweesporenbeleid, waarin de bestuurlijke aanpak van groot belan g is, wordt wietteelt strafrechtelijk aangepakt, zowel ten aanzien van de huisteler als ten aanzien van mogelijk betrokken crimin ele organisaties. Politieregio’s dien en, op gezag van het OM, deze on derzoeken op grond van regionale crim in aliteitsan alyses in eerste instantie zelf op te pakken, m aar kunnen daarbij zonodig een beroep doen op de

10

F. Bovenkerk en W. Hogewind (20 0 3). Tweede Kamer, Vergaderjaar 20 0 2 – 20 0 3, 240 77, nr 120 : p. 3. 12 Ibidem . 13 Tweede Kam er, Vergaderjaar 20 0 3 – 20 0 4, 240 77, nr. 125. 14 Tweede Kam er, Vergaderjaar 20 0 3 – 20 0 4, 240 77, nr. 125: p. 5. 15 Ibidem . 16 Ibidem: pp. 7 – 8 .

11


15

EUR/ UvT

x

x

x

x

nation ale recherche. De criminele betrokkenheid van grow shops bij de grootschalige teelt van Nederwiet wordt door het OM strafrechtelijk aangepakt. Het Kabinet zal woningcorporaties stimuleren om bedrijfsm atige teelt van hen n ep in huurwon ingen te on tmoedigen door middel van het ontbinden van huurcontracten en/ of het sluiten van wonin gen. Ter bevordering van de finan ciële aanpak van hen n epteelt, zal het OM, in gevallen waarin door de politie hen nepkwekerijen worden aan getroffen, met de belastingdienst overleggen over de sam en loop van het ontnem ingtraject en het proces van het opleggen en in vorderen van belastin gsaanslagen. De strafm aat en de richtlijn voor beroeps- en bedrijfsm atige can n abisteelt zal worden herzien in het kader van de omzetting van het Europees Kaderbesluit Illegale drugshandel. Het project ‘Handhaven op Niveau’ (HON) zal nieuwe techn ieken van opsporing en handhaven van hen nepteelt inventariseren en bewerken tot best practices van bestuurlijke en strafrechtelijke handhaving.

Dit pakket van m aatregelen werd, zo blijkt uit een brief aan de Tweede Kamer van 26 april 20 0 5, m et nam e vertaald in de opsporin g en de ontm anteling van individuele kwekerijen .17 De henn epteelt zou worden bestreden met een integrale aan pak, waarbij diverse overheidsdiensten, energiem aatschappijen en woningcorporaties een rol dienden te spelen. In het kader van het project ‘Han dhaven op Niveau’ (HON) werden sjablonen ontwikkeld ten behoeve van deze integrale aan pak. In de gem eente Tilburg bijvoorbeeld, onderteken den diverse partijen in 20 0 5 een conven ant, waarin afspraken werden vastgelegd over de reactie die zou volgen wanneer in een wonin g een henn epkwekerij werd aangetroffen : “Indien sprake is van een huurwoning zegt de woningbouwvereniging de huur op, de Belastingdienst legt beslag op bezittingen , het energiebedrijf zal aangifte doen van d iefstal indien blijkt dat de stroom op onrechtm atige wijze wordt afgetapt, en bovendien zijn afspraken gem aakt over de uitwisseling van inform atie” (Hennepconvenant) 18

De integrale aanpak bleef niet bij woorden alleen. Met n ame de huisuitzettingen van wiettelers trokken de aan dacht. De cijfers van Adeas, een grote vereniging van wonin gbouwcorporaties, illustreren dat.19 In 20 0 4 werden in totaal 194 huurders uit hun huis gezet omdat in de won ing een hennepkwekerij was aangetroffen . In 20 0 5 was dat aantal al gestegen tot 349.20 Huisuitzettin g bleek voor de bewoners van achterstandswijken, waar de henn epteelt zich leek te concen treren , een gevoelig punt te zijn. Zij hechten doorgaans sterk aan hun ‘buurtje’, waarin de leden van extended fam ilies in elkaars directe omgeving wonen , en gewoon zijn voortduren d bij elkaar in - en uit te lopen , en waar grootouders of ooms en tantes, een belangrijke rol kunnen spelen bij de opvang of de opvoedin g van kin deren, wan neer pa of ma daar problem en mee hebben

17

Tweede Kam er, Vergaderjaar 20 0 4 – 20 0 5, 240 77, nr. 156: p. 2. Zie: Convenant aanpak hennepteelt in de gem eente Tilburg, via: www.tilburg.n l. 19 Adeas is een vereniging van landelijke woningcorporaties. Adeas heeft zo’n 50 8 leden die gezam enlijk circa 2,4 m iljoen woningen beheren . 20 Adeas (20 0 6). 18


16

EUR/ UvT

of (even tjes) niet toe in staat zijn.21 Verwijdering uit deze sociale cocon wordt dan ook zeer gevreesd. Uitzettin gsprocedures, bijvoorbeeld in de wijk ‘De Bartjes’ in Den Bosch en in de wijk Broekhoven in Tilburg, leidden dan ook tot hevige protesten, en tot sm eekbeden in de lokale media om een tweede kan s.22 De wiettelers kregen daarbij enige steun van de rechter, die bepaalde dat de huisuitzettingen niet per definitie rechtm atig waren. Het belan grijkste criterium was of de kwekerij tot ‘gevaarzetting’ voor de om gevin g had geleid, in de vorm van brandgevaar doordat de elektriciteit illegaal was afgetapt, of vanwege grote warm teontwikkelin g.23 Als gevolg van de intensievere aan pak van de henn epkwekerijen namen de risico’s voor de thuiskwekers, als de plantage werd ontdekt, beduidend toe. Er zou dan ook sprake zijn van verplaatsing van de wietteelt van huurhuizen naar koopwoningen , leegstaande huizen en bedrijfspan den.24 Ook zouden Nederlandse wiettelers, bij het zoeken naar productielocaties, vaker de landsgrens oversteken. Zo wordt in België een stijgend aan tal cann abisplantages aangetroffen, waarbij zeer regelm atig (ook) Nederlanders betrokken zijn.25 Naast de aanpak van de thuistelers kreeg ook het vraagstuk van indringin g van de crim inaliteit in de can nabisbranche n adere aan dacht. Het Ministerie van J ustitie verstrekte reeds in 20 0 3 de opdracht voor een doorlichting van de cannabisbranche. De rapportage van dat on derzoek verscheen begin 20 0 5, maar deze bevatte slechts een rudim entaire an alyse van de crim in aliteitsproblem atiek.26 In twee gem eenten , Ven lo en Amsterdam , was gekeken naar de antecedenten van de uitbaters van coffeeshops, grow shops en sm artshops. Van de on geveer 40 0 personen die werden onderzocht, bleek om en nabij 80 procent ooit m et justitie in aanraking te zijn geweest.27 Hoewel deze bevindingen te denken gaven, ontbrak het helaas aan inform atie over de context waarin deze strafbare feiten waren gepleegd en over de ernst van de m isdrijven. Vertegen woordigers van de cann abisbranche lieten dan ook niet na te wijzen op de ‘achterdeurproblem atiek’ – oftewel het feit dat de toelevering van softdrugs niet onder het gedoogbeleid viel – waardoor zij als on dernemers altijd het risico liepen strafbare feiten te begaan. Dat verweer trof echter m aar ten dele doel, om dat het n iet alleen om delicten ging die waren gerelateerd aan de handel in softdrugs, m aar ook om feiten m et betrekkin g tot harddrugs, geweldplegin g, verm ogensdelicten en deeln ame aan een crimin ele organisatie. De achterdeurproblem atiek werd ook door bestuurders van gem eenten aangekaart. Zo pleitte burgemeester Leers van Maastricht in de afgelopen jaren nadrukkelijk voor de regulering van aan voer voor de coffeeshops. Maar zijn 21 Zie

bijvoorbeeld: J . Terpstra (1996) en D. Elshout (20 0 6) Brabants Dagblad, Ze doen net of ik bij Al Qaeda zat, 22 oktober 20 0 4, Brabants Dagblad, Bossche w ietkw ekers w illen tw eede kans, 5 februari 20 0 5, Brabants Dagblad, Tw ee jaar geen huis v oor w ietkw ekers, 2 decem ber 20 0 5, Brabants Dagblad, ‘W iethuurders te hard aangepakt’, 8 december 20 0 5. 23 Brabants Dagblad, ‘Hennephuurders’ houden huis nog, 21 septem ber 20 0 6. 24 T. Spapens en C. Fijn aut (20 0 5). 25 T. Spapens en C. Fijn aut (20 0 5). 26 J . Snippe, B. Bielem an , H. Naayer en C. Ogier (20 0 4). 27 J . Snippe, B. Bielem an , H. Naayer en C. Ogier (20 0 4), p. 8 1, p. 10 0 . 22


17

EUR/ UvT

partijgen oot m inister Donn er, en m et hem het CDA, waren daar m ordicus tegen. Zo stelde m inister Don ner in een brief aan de Kam er dat eerst de problem atiek van de (georgan iseerde) wietteelt, drugstoerism e en de n iet gedoogde cann abisaanbieders m oest worden opgelost, alvorens er gedacht kon worden aan regulering van de aanvoer voor coffeeshops.28 Boven dien betoogde Donn er, aan de hand van een rapport van het TMC Asserinstituut, dat internation ale verdragen en Europese regelgeving het gedogen van de wietteelt niet zouden toestaan.29 Dat zou overigens later door een vertegenwoordiger van de Europese Com m issie worden ontken d. Met de strafrechtelijke aanpak van de criminele groeperin gen die de cann abiskwekerij organiseerden of faciliteerden , wilde nog het m inder goed vlotten. De m inister van J ustitie kondigde, een jaar nadat de Cann abisbrief was aangeboden , aan dat het OM voorn em ens was op korte term ijn in de provin cies Lim burg en Noord-Brabant rechercheonderzoeken n aar crim inele organ isaties achter de teelt te starten .30 Feitelijk was m en daarm ee in de politieregio’s Brabant-Noord en Braban t Zuid-Oost overigen s ook al begonnen , maar dat kon op dat m om ent uiteraard n og niet m et zoveel woorden bekend worden gemaakt. Gerekend n aar Zuid-Nederland als geheel kregen de crim inele organisaties achter de wietteelt echter weinig system atische aandacht. Om daarin verandering te bren gen werd m edio 20 0 5, op initiatief van het arron dissemen tsparket te Roerm ond, het pilotproject ‘Hennep en georganiseerde criminaliteit’ op de rails gezet. Het hoofddoel van deze pilot is de bevorderin g van een zo efficiënt en effectief m ogelijke aanpak van de organisaties achter de bedrijfsm atige wietteelt, waartoe zowel traditionele als inn ovatieve interventiestrategieën zouden m oeten worden toegepast of on twikkeld. In eerste instantie n amen vier politieregio’s – Braban t-Noord, Brabant Zuid-Oost, Limburg-Noord en Limburg-Zuid – aan deze pilot deel. Eind 20 0 6 traden ook de regio’s Midden- en West-Braban t en Zeeland tot het project toe. Bij het parket Roermond is een projectbureau geïnstalleerd, on der leiding van een officier van justitie.31 In de loop van 20 0 6 organiseerde dit bureau uiteen lopende activiteiten om nader zicht te krijgen op de ‘wereld achter de wietteelt.’ Er werden bijvoorbeeld expertm eetin gs georganiseerd en er is een criminaliteitsbeeldanalyse vervaardigd door m isdaadan alisten van de betrokken pilotregio’s. Tevens werd het Ministerie van J ustitie verzocht een weten schappelijk onderzoek te laten doen n aar de aard van de problem atiek en de denkbare interventiestrategieën. Deze studie werd uitgevoerd van juli 20 0 6 tot en m et m aart 20 0 7, en kwam voor rekening van de Erasm us Universiteit Rotterdam en de Un iversiteit van Tilburg. Het resultaat van het desbetreffende on derzoek ligt thans voor u. In het vervolg van dit eerste hoofdstuk worden de doelstelling en on derzoeksvragen uiteengezet. Daarna zal worden geschetst hoe het on derzoek 28

Tweede Kamer, Vergaderjaar 20 0 5 – 20 0 6, 240 77, nr. 170 : p. 3-4 T.M.C. Asserinstituut (20 0 5). 30 Tweede Kamer, Vergaderjaar 20 0 4 – 20 0 5, 240 77, nr. 156: p. 3. 31 Het bureau omvat verder een parketsecretaris, een inform atie-an alist en een adm inistratief medewerker. 29


18

EUR/ UvT

is opgezet, en zal nader worden in gegaan op de inform atiebronnen en de wijze waarop de benodigde gegevens zijn verzam eld.

1.2

D o e ls te llin g e n o n d e rzo e ks vra ge n

Het onderzoek heeft twee doelstellin gen. De eerste is system atisch inzicht te bieden in de organisatie van de bedrijfsm atige, grootschalige, wietteelt en in de achtergron d en de werkwijze van degenen die zich daarm ee bezighouden . Specifieke aandachtspunten daarbij zijn de in tern ationale dim ensies van de wietteelt en het geweld in relatie tot de hennepkwekerij. De tweede doelstelling van deze studie is na te gaan hoe de opsporing van de georgan iseerde cannabiskwekerij op dit m oment in de pilotregio’s gestalte krijgt en welke resultaten worden bereikt. De on derzoeksvragen zijn als volgt geform uleerd: 1. Hoe ziet het productieproces van de bedrijfsm atige, grootschalige, wietteelt eruit en hoe wordt dit uitgevoerd? 2. Is er sprake van organisatie (sturing, financierin g) in de wietteelt en in welke (sociale) context speelt deze illegale activiteit zich af? 3. Welke internationale dim ensies kunn en worden onderscheiden aan de wietteelt en – han del in Zuid-Nederlan d? 4. In welke mate is sprake van het gebruik van geweld of dwang in relatie tot de wietteelt? 5. Wat is de geschatte om vang van de wietteelt in de pilotregio’s? 6. Welke middelen worden door de politie ingezet in relatie tot de wietteelt, in de zin van controles, opsporingson derzoeken, fin anciële onderzoeken, et cetera? Wat zijn de lacunes in de huidige aanpak? 7. Wat zijn de m eetbare resultaten van de huidige aanpak van de grootschalige wietteelt? Dit in term en van aanhoudingen, opgelegde sancties en ontm antelingen van kwekerijen. Het onderzoek richt zich op de zogeheten ‘bedrijfsm atige’ wietteelt. Dat begrip wordt hier gelijkgesteld aan grootschalige hennepteelt. Dit is belangrijk om dat form eel, in de beleidsregels van het College van Procureurs-Generaal, m et de term ‘bedrijfsm atig’ wordt gedoeld op henn epkwekerijen waarin m eer plan ten worden geteeld dan n odig is voor eigen gebruik. Die gren s is gesteld op maximaal vijf planten . In de praktijk blijken de wiettelers die niet voor eigen gebruik m aar voor finan cieel gewin (verkoop) telen, veel grotere plantages te hebben. Het gaat in woningen al gauw om honderd tot duizend plan ten, en dat aantal kan in bedrijfspanden oplopen tot meerdere tien duizenden. Bedrijfsm atige wietteelt is, zoals in deze studie opgevat, dus altijd grootschalig. Zoals hiervoor werd vermeld om vatte de pilot ‘Hen nep en georganiseerde crim in aliteit’ in eerste instantie de politieregio’s BrabantNoord, Braban t Zuid-Oost, Lim burg-Noord en Lim burg-Zuid. Toen het on derzoeksproject reeds was gestart zijn ook de politieregio’s Midden- en WestBrabant en Zeeland toegetreden tot de pilot. Een deel van de verzam elde informatie – dossiers van afgesloten opsporingson derzoeken en interviews m et De wereld achter de wietteelt

19

EUR/ UvT

personen die zelf betrokken zijn bij de bedrijfsmatige wietteelt – heeft op alle voornoem de politieregio’s betrekking. Het was, gegeven het tijdpad van het on derzoek, echter niet m eer m ogelijk om in de beide laatstgen oem de regio’s ook cijferm atige gegevens te verzam elen. Die inform atie, welke wordt gepresen teerd in hoofdstuk 6, beperkt zich derhalve tot de vier oorspronkelijke pilotregio’s.

1.3

Th e o re tis ch ka d e r

In dit onderzoek wordt gebruik gem aakt van twee perspectieven om n aar ‘de wereld achter de wietteelt’ te kijken . Het en e perspectief is ‘technisch’, dat wil zeggen dat gekeken wordt naar de m anier waarop wiet geteeld kan worden en naar de eisen die dit stelt aan de telers. Dit, vanuit de gedachte dat de organisatie van de wietteelt sam enhangt m et de eisen die de wietteelt stelt. Daarom is het van belan g om in dit on derzoek aan dacht te besteden aan het productieproces van wiet, en aan de kennis en m enskracht die benodigd zijn voor grootschalige wietteelt. H et tweede perspectief is ‘sociaal’, er wordt gekeken naar de sam enwerkin g die nodig is om de productie en verkoop van wiet succesvol te kun nen verrichten . Daarbij is het belangrijk om te on derkenn en dat wietteelt n iet een ‘gewone’ illegale activiteit is. Het bedrijfsm atige telen van wiet is heel wat anders dan het plegen van overvallen of het verkopen van hard drugs. Er is nam elijk geen sprake van een m assieve maatschappelijke afkeuring van wietteelt, in tegendeel. Dit beteken t dat de sociale inbeddin g van wietteelt veel groter is dan van de zojuist gen oemde misdrijven, en dit vergem akkelijkt en beïnvloedt de m ogelijkheden om sam en te werken. In hoofdstuk 2 wordt op een technische wijze naar wietteelt gekeken en worden verschillen de fasen in de teelt onderscheiden . Er zal duidelijk gem aakt worden welke stappen m oeten worden gezet om hennep te kunnen telen, oogsten en verhandelen, en wat hierbij allem aal aan ken nis en ben odigde middelen komt kijken.32 Wietteelt kan zowel buiten als binn en plaatsvin den , en is zowel op kleine schaal als grote schaal winstgeven d. Er zijn dus diverse mogelijkheden aanwezig om illegaal te telen. Het is het m ogelijk dat het productieproces door één persoon wordt uitgevoerd. Deze persoon kan zelfstandig alle benodigde productiem iddelen bijeen brengen , de planten opkweken , knippen en drogen, en oogsten. Maar deze ene persoon is wel afhankelijk van de m edewerking en kennis van andere person en. Zon der bijvoorbeeld de opkopers van de oogsten is wietteelt n auwelijks lucratief. De wietteelt veronderstelt dus sam en werking tussen verschillende personen , en dit is het tweede perspectief waarm ee naar de wereld achter de wietteelt wordt gekeken .

32 Deze ben adering werd het eerst toegepast door U. Sieber en M. Bögel (1993). Overigens kunnen ook vorm en van crimin ele dienstverlening, of van roofcrim in aliteit, waarbij geen tastbare producten worden vervaardigd, uitstekend als logistieke processen worden beschreven. Zie bijvoorbeeld T. Spapens en C. Fijn aut (20 0 5).


20

EUR/ UvT

In de recente crim in ologische literatuur met betrekking tot zware en georganiseerde m isdaad wordt groot belang gehecht aan de betekenis van sociale netwerken .33 Daders zouden in deze sociale netwerken partners vin den om m ee sam en te werken in de m isdaad. Dan kzij bepaalde ontm oetin gsplekken of dan kzij bijvoorbeeld de introductie via een gem een schappelijke vriend zouden zij in contact m et elkaar kom en. Ruggiero (20 0 0 ) n oemt de plaatsen waar crim inelen kom en, sam en met zakenlui, kleine zelfstan digen, et cetera ‘urban bazaars’. In de rapportage van de monitor georgan iseerde crim inaliteit (Van de Bun t en Kleeman s, 20 0 7) wordt gesteld dat de ‘sociale inbeddin g’ van georganiseerde crim inaliteit op verschillen de terreinen aanwezig is. Zij geven met behulp van enkele voorbeelden aan hoe georgan iseerde criminaliteit ingebed kan zijn in collegiale netwerken of in lokale gem eenschappen. De wietteelt kan gelden als het voorbeeld bij uitstek van de sterke inbeddin g van illegale activiteiten in - op zichzelf legale - sociale verbanden. De teelt van wiet in volksbuurten en de betrokkenheid van bewoners bij de teelt zijn hiervan een illustratie. Tegelijkertijd is er ook een andere kan t van het spectrum van telers; dit zijn crimin ele organisaties die veel m in der zijn in gebed in buurten en bij het telen juist afzondering verkiezen op het plattelan d of in woon wagenkam pen . Anders dan bij roofcrim in aliteit of han del in hard drugs is er bij de teelt van wiet geen een sluidendheid over het ‘verboden ’ karakter van de activiteiten. Ook de wetgevin g en het strafrechtelijk beleid dragen niet bij aan het stellen van duidelijke norm en. De ‘bedrijfsm atige’ teelt van wiet is weliswaar verboden , maar tegelijkertijd is het toegestaan om de oogst in kleine hoeveelheden in coffeeshops te verkopen . Daardoor zijn de grenzen tussen ‘legaal’ en ‘illegaal’ in de wereld van de wietteelt vaag. In 20 0 6 schreef Tijhuis in zijn proefschrift ‘Transnation al crim e and the interface between legal an d illegal actors’ over de ‘interfaces’ (verbindin gen) tussen legale en illegale dom ein en. In navolgin g van Passas onderscheidt hij ‘parasitaire’ en ‘sym biotische’ relaties tussen beide dom ein en. Maar hij voegt daaraan toe dat het onderscheid tussen beide dom einen soms diffuus is, en dat in som mige gevallen bepaalde personen of instituties de beide dom einen in zich veren igen. Hij vergelijkt deze m et ‘sluizen’, die de transform atie bewerkstelligen van illegaal naar legaal, of om gekeerd. Zo noem t hij coffeeshops als voorbeeld van een sluis-organ isatie die de overgan g bewerkstelligt tussen illegaliteit (achterdeur) en legaliteit (voordeur). De status van de koopwaar wordt getran sform eerd van illegaal in legaal.34 In deze studie zal uitvoerig worden ingegaan op de bijzondere rol die niet alleen de coffeeshops, m aar m et nam e ook de ‘growshops’ vervullen op het snijvlak van legaliteit en illegaliteit. Door de ‘sluisfunctie’ van growshops en coffeeshops worden de drem pels verlaagd voor de ‘gewon e’ teler en wordt de sam enwerkin g vergem akkelijkt m et anderen die kennis of diensten kun nen leveren . Vanuit de beide perspectieven kan op twee verschillen de man ieren door politie en justitie worden gereageerd op de problem atiek van de illegale wietteelt. Van uit het ‘technische’ perspectief bezien zou het zin vol kun nen zijn 33 E. Kleem ans, M. Brien en en H. van de Bunt (20 0 2): pp. 39-64. Zie ook: P. Klerks (20 0 0 ) en T. Spapens (20 0 6). 34 A. Tijhuis (20 0 6): p. 66 e.v.


21

EUR/ UvT

om in te grijpen in (onderdelen ) van het productieproces. Door bijvoorbeeld de aanpak van growshops zou kun nen worden bereikt dat de kennis en ben odigdheden m oeilijker te verkrijgen zijn. Dit zou vermoedelijk met nam e de kleine of beginn ende telers on tm oedigen . Van uit het netwerkperspectief bezien zouden de in terven ties van politie en justitie vooral betrekking dien en te hebben op het verm inderen van de sociale inbeddin g van de wietteelt, waardoor de mogelijkheden tot sam en werking in de verschillende fasen van de teelt en de verkoop van de oogsten worden bem oeilijkt. Zoals gesteld is er een breed spectrum van telers, van klein e zelfstan dige telers won ende in ‘gewone’ buurten tot crimin ele sam enwerkingsverbanden die zowel bij teelt als han del betrokken zijn . Het is de vraag op wie en waarop de in spanningen van politie en justitie zich zouden m oeten richten. Im mers ‘crim inalisering’ van de wietteelt zou kunn en leiden tot versterking van de criminele sam enwerkin gsverban den , die zich beter afscherm en tegen politieoptreden . Zou de aan pak echter vooral op deze criminele sam enwerkin gsverbanden zijn gericht dan krijgt de klein e teler wellicht m eer ruimte. Het is uiteindelijk de vraag wat de m in st kwade optie is. Is het ernstiger dat grote aantallen bewon ers illegaal wiet telen dan dat de teelt geconcen treerd is in handen van een veel kleiner aan tal grote telers (de criminele sam en werkingsverbanden )?

1.4

In fo rm atie bro n n e n

Ten behoeve van het on derhavige onderzoek zijn hoofdzakelijk vier informatiebronnen gebruikt: dossiers van afgesloten opsporin gsonderzoeken ; interviews met betrokken en bij de wietteelt; in terviews m et functionarissen van de politie, het OM en an dere instanties; gegeven s uit de basispolitieregistratie en uiteenlopende achtergron ddocum en ten zoals openbare en n iet-open bare (beleids)stukken, m ediaberichten en jurisprudentie. [ 1]

D o s s ie rs van afge s lo te n o p s p o rin gs o n d e rzo e ke n

Dossiers van afgesloten opsporingsonderzoeken , m et nam e de m eer grootschalige onderzoeken waarin belan grijke crimin ele organisatoren en hun medewerkers een rol spelen , bieden goed zicht op de wijze waarop het productieproces verloopt. Voor de bewijsvoering moet imm ers inzichtelijk worden gem aakt welke illegale activiteiten precies hebben plaatsgevon den en hoe die werden uitgevoerd. Aangezien bedrijfsprocessen op m eerdere m an ieren kunn en worden georgan iseerd, is het noodzakelijk een aantal verschillende dossiers te verzam elen om een totaalbeeld te verkrijgen. Daarn aast bevatten de dossiers ook inform atie over de verschillende m anieren waarop de wietteelt was georganiseerd. In het onderhavige onderzoek is in form atie uit 19 dossiers van afgesloten opsporin gsonderzoeken gebruikt, die betrekkin g hadden op de periode 20 0 0 20 0 5. Door het projectbureau van de pilot ‘Henn ep en georganiseerde criminaliteit’ bleek reeds te zijn nagegaan welke substantiële opsporin gsonderzoeken in de afgelopen jaren in Zuid-Nederland werden verricht. Die inven tarisatie leverde een twin tigtal zaken op. Medewerkers van De wereld achter de wietteelt

22

EUR/ UvT

het projectbureau hebben daarop gesprekken gevoerd m et de leiders van het desbetreffen de rechercheteam en m et de veran twoordelijke officieren van justitie. In het kader van het on derhavige onderzoek is nogm aals contact gelegd met de betrokken instanties en ditmaal zijn ook de dossiers van de opsporin gsonderzoeken inhoudelijk bestudeerd. Daarbij is een ingekorte versie van een protocol dat door Spapens (20 0 6) is ontwikkeld, als leidraad gehan teerd (bijlage 3). Hoewel de grootschalige wietteelt de laatste jaren meer aandacht heeft gekregen van de opsporingsinstanties, waren de onderzochte dossiers wisselend van omvan g en reikwijdte. Met n ame in de pilotregio’s Brabant-Noord en Brabant Zuid-Oost werden in de afgelopen jaren diverse grote opsporin gsonderzoeken afgerond. De 19 bestudeerde zaken zijn in bijlage 1 sam engevat. De zaken zijn afzon derlijk genumm erd en in de tekst zal geregeld naar de verschillende casussen worden verwezen . [2]

In te rvie w s m e t be tro kke n e n bij d e w ie tte e lt

In de tweede plaats zijn personen geïnterviewd die actief betrokken zijn bij de wietteelt, of dat in het verleden zijn geweest. In deze gesprekken is m et nam e ingegaan op het bedrijfsproces en de sociale context van de wietteelt. De interviews zijn gehouden aan de han d van een aan dachtspun tenlijst (zie bijlage 4). De geïnterviewden waren op het m om ent van het gesprek n iet gedetin eerd of in een rechtszaak verwikkeld. Het betrof thuistelers, exploitan ten van ‘wiethokken ’, han delaars die op relatief grote schaal cann abis inkochten en doorverhan delden , alsmede eigenaren van een grow shop en een coffeeshop. Betrokken heid bij de bedrijfsm atige en grootschalige hennepteelt is als criterium gehan teerd: thuistelers met kwekerijen met hoogstens en kele tientallen plan ten zijn buiten beschouwin g gelaten. Uit een aanbod van 23 respondenten zijn op die gron d 16 personen gekozen waarm ee daadwerkelijk een gesprek is gevoerd. In bijlage 2 wordt elke respondent kort beschreven . De interviews zijn opgenom en en vervolgens zo letterlijk m ogelijk uitgetypt. In de tekst van dit rapport worden dan ook citaten uit deze interviews gepresen teerd. Het zoeken en benaderen van de respondenten kostte betrekkelijk veel tijd en overredingskracht. Veel mensen zagen het belang er niet van in om openlijk m et een on derzoeker te spreken over zijn of haar activiteiten in de wietteelt. Som m igen waren bereid om te praten om dat zij inm iddels hun activiteiten in de wietteelt hadden gestaakt en derhalve niets m eer te verbergen hadden . De respon denten zijn via een sneeuwbalmethode geworven . De eerste respondenten werden ben aderd via het internet en via het sociale netwerk van één van de onderzoekers. Daarn a is de geïnterviewden gevraagd of zij nog andere gegadigden voor een gesprek kon den noem en, en of zij de onderzoeker bij hen kon den introduceren. Het voordeel van interviews m et respondenten in het ‘vrije veld’ is dat zij, tegenover de onderzoeker, geen reken ing hoeven te houden met eventuele strafrechtelijke of finan ciële gevolgen van hun uitspraken. Het nadeel is uiteraard dat het verhaal van de geïn terviewde niet inhoudelijk kan worden De wereld achter de wietteelt

23

EUR/ UvT

gecontroleerd. Om de privacy van de respondenten te bescherm en is de informatieverzameling m iddels politiegegevens enerzijds en de interviews anderzijds, strikt van elkaar gescheiden . Beide on derdelen van het on derzoek zijn door verschillende onderzoekers uitgevoerd. Aangezien de verhalen van de geïnterviewden dus n iet m iddels andere bronn en kon den worden gecontroleerd bestaat de mogelijkheid dat zij de zaken groter of an ders hebben kun nen voorstellen dan ze in werkelijkheid waren. In de in terviews is geprobeerd dit te on dervangen door zoveel m ogelijk concrete detailvragen over de teeltactiviteiten te stellen. [3]

In te rvie w s m e t fu n ctio n a ris s e n van be tro kke n p artije n

In de derde plaats zijn gesprekken gevoerd m et fun ctionarissen van het OM, de politie en an dere instellin gen. In totaal gin g het om 19 personen . Met hen is een gesprek gevoerd aan de hand van de conceptteksten van de relevante hoofdstukken in deze rapportage. Tevens is gevraagd om comm en taar en aanvullin gen. In de vier betrokken politieregio’s werd gesproken m et teamleiders van de recherche die zich bezighouden m et de opsporing van de georganiseerde misdaad. Bij het OM werd gesproken met zaaksofficieren die bij opsporin gsonderzoeken naar henn epkwekerijen betrokken zijn geweest. In deze gesprekken lag de nadruk op de wettelijke mogelijkheden voor de aanpak van de wietteelt en de haalbaarheid van denkbare m aatregelen. Ook ran dvoorwaarden, bijvoorbeeld in term en van person eel of m aterieel, waaraan moet worden voldaan om tot een effectieve aanpak van de georganiseerde wietteelt te komen , werden besproken. Daarnaast zijn ook drie gesprekken gevoerd m et person en die indirect een rol spelen bij de aan pak van de wietteelt. Zo is een gesprek gevoerd m et een m edewerkster van Meld Misdaad Anoniem, m et een m edewerker van woningbouwveren iging Adeas en met een m edewerker van de afdeling diefstal van het Zuid-Nederlan dse en ergiebedrijf Essent. [4 ]

Bas is re gis tra tie ge ge ve n s

De derde bron van inform atie waren de gegeven s uit de politiële basisregistratie. Deze bron is op drie manieren gebruikt. Om te beginn en is de basispolitieregistratie gebruikt om aan vullende informatie te verzamelen over degen en die een rol speelden in de on derzochte dossiers van afgesloten opsporin gsonderzoeken. Daarbij is enerzijds gekeken naar de andere feiten waarvoor zij, in de afgelopen vijf jaar, m et de politie in aanraking zijn gekom en . Anderzijds is deze informatiebron gebruikt om meer inzicht te krijgen in hun sociale achtergrond, alsm ede in hun (crim in ele) relatienetwerk. In de tweede plaats is, op vergelijkbare wijze, nader onderzoek gedaan naar person en die als betrokken en werden verm eld bij grote hen nepkwekerijen , of bij andere inciden ten in relatie tot de hennepteelt, los dus van de concrete


24

EUR/ UvT

opsporin gsonderzoeken. De desbetreffen de zaken zijn geïdentificeerd aan de hand van politiële persberichten of kran tenberichten. Tot slot zijn nadere gegevens verzam eld op basis van een bestand van 142 grow shops in de zuidelijke politieregio’s. Daarbij is enerzijds n agegaan of in de politiële basisregistratie illegale activiteiten in relatie tot de grow shop werden verm eld, op het adres waar de win kel gevestigd is. Anderzijds is m et betrekking tot de uitbaters of m edewerkers van deze shops waarvan de n amen kon den worden achterhaald, n agegaan of zij in de afgelopen vijf jaar verdacht werden van strafbare feiten en is, aan de hand van de politiële basisregistratie, hun (criminele) relatien etwerk nader in kaart gebracht. Er is derhalve geen gebruik gem aakt van crim inele inlichtin gen of van an dere inform atiebestan den waarover de politie beschikt. [ 5]

Ove rige bro n n e n

Tot slot is een veelheid van openbaar bronn enm ateriaal verzam eld en bestudeerd, waarvan wetenschappelijke publicaties, open bare beleidsrapporten, kam erstukken, jaarverslagen van de pilotregio’s, mediaberichten en openbare rechterlijke uitspraken de belangrijkste waren . De categorie m ediaberichten verdient enige toelichting. Bij de vakgroep Strafrecht van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van Tilburg wordt al een aantal jaren onderzoek gedaan n aar transnation ale misdaad in het grensgebied van Nederland, België en Duitslan d, en de justitiële en politiële samenwerkin g bij de opsporin g. In het kader daarvan worden vanaf begin 20 0 4 de persberichten van de Nederlandse en Belgische politie in zake zware en georgan iseerde crim in aliteit in dit gebied systematisch verzam eld.35 Datzelfde geldt voor de berichtgeving in een aan tal lokale kran ten, die deels via het in tern et worden gevolgd.36 Deze m ediaberichten geven een in druk van de on twikkelingen in de wereld van de wieteelt, voor zover deze bijvoorbeeld gepaard gaan m et uitzettingen, aanhoudingen , aangetroffen goederen zoals hennepkwekerijen , verdoven de m iddelen, wapens, et cetera, of (gewelddadige) inciden ten. Voor zover m ogelijk zijn berichten in de geschreven pers teven s gecontroleerd in de politieregistratie of in de door politie uitgebrachte persberichten. Dit betrof alleen de feiten die zich in Nederland hebben afgespeeld, aan gezien de onderzoekers geen toegang hadden tot de Belgische of Duitse politiesystem en. Tot slot dienen de open bare rechterlijke uitspraken separaat te worden aangestipt. Deze bron kan tegenwoordig eenvoudig via het in tern et worden geraadpleegd. 37 De rechterlijke uitspraken zijn primair van belang vanwege de jurisprudentie die erin is vervat, m aar ze geven vaak tevens een beeld van de 35

Het betreft de websites van de politieregio’s Zeelan d, Midden- en West-Brabant, Brabant Zuid-Oost, Brabant-Noord, Lim burg-Noord en Lim burg-Zuid, alsmede de n ieuwssite van de Federale politie in België. Daarn aast worden ook landelijke m edia bijgehouden, zoals de website van h et Openbaar Min isterie, de Volkskrant en de Telegraaf. 36 Het gaat daarbij om het Brabants Dagblad en De Lim burger in Nederland; Het Belang van Lim burg, de Gazet van Antwerpen en Het Volk in België, alsmede de Aachener Zeitung in Duitsland. 37 Via www.rechtspraak.n l De wereld achter de wietteelt

25

EUR/ UvT

werkwijze en de aard van de illegale activiteiten van criminele sam enwerkin gsverbanden. Som s is er zelfs zeer gedetailleerde in form atie in vervat, zoals excerpten uit afgeluisterde telefoongesprekken. Enkele uitspraken hadden bovendien betrekking op de onderzochte zaaksdossiers, en boden daarop aanvullen de inform atie.

1.5

Be s lu it

In dit hoofdstuk zijn de achtergronden van het onderzoek geschetst, de doelstelling, de onderzoeksvragen en de opzet van het on derzoek. Voorts zijn de informatiebronnen die ten behoeve van deze studie zijn gebruikt de revue gepasseerd. In het vervolg van deze rapportage worden bij de beschrijving van de verschillende onderwerpen de diverse bronn en geïntegreerd gebruikt. In hoofdstuk 2 wordt allereerst het productieproces van de bedrijfsm atige wietteelt on der de loep genom en, en de wijze waarop de on derscheiden on derdelen daarvan worden uitgevoerd. Het tweede onderwerp van het onderzoek betreft de wijze waarop de uitvoering van het productieproces is georganiseerd, en in welke sociale con text de wietteelt zich afspeelt. Dit komt in het hoofdstuk 3 aan de orde. In de hoofdstukken 4 en 5 wordt vervolgen s dieper in gegaan op en kele specifieke aspecten van de wietteelt. Allereerst kom en in hoofdstuk 4 de internation ale dim ensies van de henn epkwekerij en – handel nader aan de orde. Daarbij gaat het en erzijds om de export van de in Nederlan d gekweekte wiet en anderzijds om de Nederlan dse betrokken heid bij wietplantages in het buitenland, met de n adruk op België en Duitsland. Een heikel on derwerp in relatie tot de bedrijfsm atige wietteelt is het geweld dat zich daarbij afspeelt. De bevindin gen van Bovenkerk (20 0 1) en Bovenkerk en Hogewin d (20 0 3) wekten m et n ame veron trustin g door de conclusie dat de wietteelt zich in belan grijke m ate zou afspelen in een sfeer van intim idatie en geweld. Om die reden wordt dit thema in hoofdstuk 5 n ader on der de loep gen om en. Vervolgens zal in hoofdstuk 6 aandacht worden besteed aan de aan pak van de wietteelt. Om te beginnen wordt nagegaan welke inspanningen , in het jaar 20 0 5, in de vier pilotregio’s zijn verricht om de wietteelt te bestrijden . Daarbij wordt bijvoorbeeld gekeken n aar de uitgevoerde opsporin gsonderzoeken, de hoeveelheid ontm antelde kwekerijen, het aan tal aangehouden verdachten, afspraken in het kader van een integrale aanpak, et cetera. Tot slot volgt in hoofdstuk 7 het algem een besluit van deze studie, waarin de onderzoeksvragen worden bean twoord, en de (denkbare) interventies m et betrekking tot de bedrijfsmatige wietteelt zullen worden sam en gevat.


26

EUR/ UvT

2

H e t pro d u ctie pro ce s

2 .1

In le id in g

In dit hoofdstuk zal aan dacht worden besteed aan de verschillende fasen van het productieproces van wiet. Welke stappen m oeten worden gezet om hennep te kun nen telen en oogsten, en wat kom t daar allemaal bij kijken ? In paragraaf 2.2 wordt ingegaan op de locatiekeuze van de kwekerijen. Vervolgens wordt aandacht besteed aan de kweekben odigdheden (paragraaf 2.3), de bouw en de inrichting van de kwekerijen (paragraaf 2.4), de stadia in de teelt van wiet (paragraaf 2.5) en ten slotte aan de laatste schakel in de keten, de verkoop van de oogst (paragraaf 2.6). In paragraaf 2.7 worden de bevin din gen uit dit hoofdstuk kort op een rij gezet.

2 .2

H e t kie ze n va n pro d u ctie lo ca tie s

De eerste stap in het productieproces is het zorgen voor een geschikte (veilige) productielocatie. De teelt, van stek tot oogst, kan in principe op één locatie worden uitgevoerd, m aar vaak worden verschillende ruimten gebruikt. In de afzonderlijke fasen van de teelt (zie paragraaf 2.5) worden andere eisen gesteld, bijvoorbeeld op het pun t van de duur van de belichtin g. Zo is er langduriger belichting nodig bij het stekken in de zogeheten ‘kloonkam ers’ dan bij het kweken van de hennepplanten .38 Goede belichting is van cruciaal belan g, anders mislukt de oogst. Een ervaren teler herinnert zich wat er fout ging tijdens zijn eerste kweek: Re s po n d e n t 13 : “De eerste oogst was alles fout gegaan . Diegene m et wie ik het had gedaan deed telkens de deur open om te kijken . Dus de plantjes kregen de hele tijd licht, donker, licht, donker. Hij gin g ook elke keer kijken als de lampen uit ston den. Dan deed hij het licht aan , waardoor ze m eer dan 12 uur licht kregen op een dag. Die planten raakten helem aal van slag. Ik heb alles eruit moeten trekken en het opnieuw m oeten doen.”

Een an der belangrijke vereiste die veelvuldig in de in terviews wordt genoem d, is het klim aat in de ruim te. In de kwekerij m oet een bepaalde luchtvochtigheid in stand worden gehouden , en ook de juiste tem peratuur is belangrijk voor de teelt.39 Als de klim aatsomstandigheden onvoldoen de zijn kan dit tot allerlei problem en leiden , zoals rot, insecten in de plan ten, of slechte groei. Niet alleen de apparatuur speelt hierbij een belan grijke rol, m aar volgens de respondenten is het groeiproces ook afhan kelijk van de aard van de locatie. Niet alle ruimten zijn even geschikt. Soms kunnen op een bepaalde plek onm ogelijk de goede

38 De m oederplant heeft ongeveer 18 uur licht n odig per dag, in tegenstelling tot de henn epplanten tijdens de groeiperiode, die slechts 12 uur licht per dag vereisen (BOOM, 20 0 4: p39). 39 Zie: Growside Maastricht V.O.F., Handleiding v an kw eken op v oorbem este aarde, via: www.growside.nl, alsm ede: Tem peraturen tijden s de kw eek , via: www.snow-white.n l.


27

EUR/ UvT

klim aatsomstandigheden worden gerealiseerd. De navolgen de citaten vormen daarvan een illustratie: Re s po n d e n t 2 : “Ik kweekte gem iddeld 25 gram per plant droog en dat is ongeveer het gem iddelde, misschien zelfs iets lager. Maar het lag er vooral aan de ruimtes die niet goed waren. Niet alle ruim tes kunnen gebruikt worden voor het groeien van de plantjes. Maar dat leerde ik natuurlijk pas gaandeweg. (…) Ik had ook problem en m et de luchtin laat, waardoor ik de temperatuur n iet goed kreeg”. Re s po n d e n t 9 : “De lucht m oet hoe dan ook n aar buiten en n aar binnen, dus de ruim te moet geschikt gem aakt kunnen worden als die er niet geschikt voor is. En dat lukt nou eenm aal niet altijd”.

Tot slot m oet bij het kiezen van een kweeklocatie reken ing worden gehouden met de grootte die de plan ten uiteindelijk zullen bereiken. De gem iddelde hennepplant wordt tussen de 60 en 10 0 centimeter groot, terwijl de lam pen on geveer 50 centimeter boven de planten m oeten hangen.40 Daarn aast m oet reken ing worden gehouden m et de hoogte van de plan tenbakken . Dit betekent in het algem een dat een kweeklocatie een m inimale hoogte van ongeveer twee meter moet hebben. Alvorens de planten in de plan tenbakken worden geplaatst om te worden opgekweekt, worden ze eerst ‘voorgegroeid’ tot ze wortel schieten . Het voorgroeiproces stelt m in der eisen aan de locatie dan de kweekfase, om dat de stekken slechts weinig ruim te in beslag n em en. Één van de respondenten , die al zes jaar wiet teelt, zegt hierover het volgen de: Re s po n d e n t 2 : “Tijdens het voorgroeien hebben de plantjes veel licht nodig, 18 tot 24 uur en weinig voeding. J e m oet elke dag wel even kijken hoe het gaat en de tem peratuur meten enzovoorts. De ruim te die ik eraan kwijt was is natuurlijk niet veel. J e krijgt de stekken in treeën en je kunt ze gewoon daarin onder die lamp zetten. Het neem t pas veel ruim te in beslag als je ze in groei gaat zetten , want dan m oeten ze in potten worden gezet, overpotten dus. Ze m oeten half n at half droog zijn. De plantjes m oeten ook gespoten zijn, want de luchtvochtigheid moet hoog zijn in deze weken .”

Maar de telers kun nen er ook voor kiezen om twee weken kweektijd te besparen door kant en klaar stekken te kopen bij een ‘stekken boer.’ De prijzen van de stekken blijken, afgaande op de in terviews en de gegevens uit en kele politiedossiers, uiteen te lopen. De prijsverschillen zijn het gevolg van wisselende vraag, m aar ook de soort, die op zijn beurt medebepalend is voor de kwaliteit van het ein dproduct, heeft gevolgen voor de vraagprijs. De stekkenprijzen varieerden in de onderzochte periode van 60 eurocent per stuk tot 2,50 euro. Een van de respondenten hield zich bezig m et de stekkenproductie, en hij verkocht gemiddeld 8.0 0 0 stuks per week. Zijn vraagprijs schomm elde altijd tussen de 1 en 2 euro per stek. Naast een locatie voor de stekkenkweek en de kweek van de plan ten m oet er een plek worden gevonden om de hennepplanten te knippen en te drogen . Som s wordt voor het knippen de kweekruim te gebruikt om dat daar de

40

Afhankelijk van de soort in com bin atie m et de gekozen kweekmethode. Zie: www.wietcd.n l


28

EUR/ UvT

apparatuur aanwezig is om stankoverlast te voorkom en. Thuistelers drogen de plan ten vaak thuis, in een an dere kam er van de wonin g. Re s p o n d e n t 9 : “Knippen deden we in dezelfde ruimte omdat het anders echt heel erg gaat stinken. Het drogen deden we altijd in de kamer ernaast want dan kon de wiet er meteen weer op. An ders verliezen we zeker 5 dagen.”

Er kun nen ook goede redenen zijn om het knippen gescheiden te houden van het kweken, en om ook weer op een an dere plek de wiet te drogen . Dit gebeurt over het algem een uit veiligheidsoverwegin gen, en wordt in de regel door de grotere kwekers gedaan . Een geïnterviewde teler die vier grote kwekerijen bezit, waar gem iddeld 1.0 0 0 planten staan, zegt: Re s po n d e n t 11: “Knippen doe ik altijd op een andere locatie, dit doe ik voor de veiligheid. Zo blijven de knippers van mijn ruimte van daan. Het kn ippen gebeurt op buiten locaties, buiten de stad bedoel ik dan, achteraf. Dan heb ik ook geen koolstoffilters nodig en zo. Ik ben dan ook binnen één dag weg daar. Kijk ik kweek expres acht keer. Zo heb ik elke week een oogst en niet alles in één keer. Want dat is echt niet te doen, dat zou veel te veel werk kosten.”

Uit de interviews en uit de politiedossiers blijkt dat de inpandige wietteelt op allerlei locaties plaatsvindt. In de eerste plaats op slaapkam ers, zolderkam ers, of in de kelders van wonin gen. Daarnaast wordt echter ook gekweekt in garageboxen, schuurtjes bij wonin gen, stallen bij boerderijen, of in bedrijfsloodsen . Re s po n d e n t 11: “Ik doe alles in bedrijfspanden . Ik heb sowieso vier vaste panden. Ik doe het on der grote loodsen, bijvoorbeeld een witlofboerderij. Ik werk onder de grond. De vloer eruit gebroken, m et een lader helem aal uit laten graven , kelder in gestort en een mooie ruimte opgebouwd. Hier staan on geveer duizend plantjes. Het is 60 vierkante meter dus reken allem aal m aar uit. Nou als je op het platteland woont dan hebben buren echt geen argwaan, want die heb je niet en je bent een bedrijfspand. Dus de activiteiten die daar plaatsvinden hebben te m aken m et de bedrijfsvoering.”

Naast deze vaste kweeklocaties worden ook wel m obiele locaties gebruikt, zoals binnen vaartschepen , zeecontainers of opleggers. Op deze wijze kan de kwekerij eventueel worden verplaatst wann eer de grond de telers te heet on der de voeten wordt. Bepaalde soorten zeecon tainers bieden ook een goede bescherming tegen het risico van ontdekking door m iddel van warm tedetectie. Dat geldt vooral voor con tainers die voor koeltransporten bedoeld zijn , en die om deze reden extra goed zijn geïsoleerd. Wanneer daarin een hennepkwekerij wordt geïnstalleerd valt dat m et in fraroodapparatuur veel m oeilijker te ontdekken. De kosten van de huur van een locatie Het is m oeilijk om betrouwbare informatie te vinden over de bedragen waarvoor m ensen een kam er in hun woning beschikbaar stellen voor de wietteelt. Datzelfde geldt voor de bedragen die worden n eergeteld voor de huur van bedrijfspan den die voor de teelt van wiet worden benut. In de politiedossiers zijn de betrokkenen geneigd om hun verdiensten zo laag De wereld achter de wietteelt

29

EUR/ UvT

mogelijk voor te stellen, van wege eventuele ontn emingsvorderin gen of dreigende verrekeningen m et onterecht ontvan gen uitkeringen . De verhuurders zullen om dezelfde reden en hun huurinkomsten bagatelliseren. De huurders kunn en daarentegen juist de hoogte van de huursom overdrijven, omdat zij die als aftrekpost mogen opvoeren. Bovendien is het m oeilijk in zijn algem een heid iets te zeggen over de hoogte van de huurprijzen , om dat de om stan digheden telkens variëren . Vaak werkt de verhuurder m ee aan het on derhoud van de plan ten of leent hij zich ervoor katvan ger te zijn , en ontvangt daarvoor uiteraard een groter deel van de opbrengst. In andere gevallen staat hij alleen de ruimte af. Ook bedrijfsloodsen of stallen verschillen: soms is loods voorzien van water en krachtstroom , m aar in een andere gevallen n iet. Een geïnterviewde kweker, die verschillende panden bezit, vertelt over een katvan ger die een pan d huurde voor een stekkenkwekerij: Re s po n d e n t 6 : “Ik heb een keer iets met een jongen sam en gedaan , hij zette het pand op zijn n aam . Ik betaalde iedere m aand de huur van het pand aan hem , dat pand koste 90 0 euro in de m aand. Dat was een stekkentuin. Daar waren 2 stekken hokjes van 170 planten, dus zeg maar 350 m oederplanten en dan een hele grote kamer dat als stekken kamer diende. Dat was een m oeilijk pand, m aar wel een heel m ooi pand. En hij kon er ook nog in wonen”.

In een van de interviews spreekt de respondent over het huren van leegstaande loodsen bij boeren tegen een vast m aandelijks bedrag. In elke loods heeft hij circa 1.0 0 0 planten staan : Re s po n d e n t 11: “Het werkt zo, de persoon heeft n iets met de kweekruim te te m aken. Die heeft hij n iet eens gezien bij wijze van spreken. Ik geef ze een vast bedrag van 3.0 0 0 euro per m aand en dat is het enige wat die persoon erm ee te m aken heeft. Eigen lijk betaal ik huurkosten en kosten dat hij zijn mond houdt”.

De m eeste verhuurders zijn zich ervan bewust dat de opbrengsten van de oogsten tegenwoordig heel wat waard zijn . Aan gezien zij als eigenaar/ huurder van de ruim te toch al de m eeste risico’s lopen , zijn eisen van twintig tot vijftig procent van de opbrengst niet ongebruikelijk. Bij de teelt in wonin gen is het gebruikelijk dat person en die de kwekerij installeren en degenen die de ruim te ter beschikking stellen de kosten delen, zo komt uit de interviews n aar voren . Re s po n d e n t 2 : “De huur van de hokjes deelden we sam en. Ik betaalde de helft m ee van de huur van de woning”. Re s po n d e n t 7: “We doen alles sam en, samen de huur betalen, sam en de spullen betalen en sam en de win st. We doen het 50 -50 . Maar het is wel allem aal op vertrouwensbasis. H ij n eem t het m ee en ik m oet hem maar geloven”.

Aan de andere kan t blijken er ook verhuurders te zijn die juist een ‘vrien den prijsje’ han teren. In casus 3 werd een loods waarin een drietal caravan s waren gestald die als kweekruimten waren ingericht voor 780 planten, voor slechts 10 0 euro per m aand verhuurd. Dit verklaarde althan s de verdachte, terwijl die er dus juist belan g bij had de huurprijs zo hoog m ogelijk voor te stellen. De wereld achter de wietteelt

30

EUR/ UvT

Uitpandige teelt Naast de inpandige wietteelt wordt een deel van de hennep op landbouwpercelen verbouwd, bijvoorbeeld tussen de m aïs. Die groeit even eens hoog op en daartussen zijn de hen nepplanten m in der zichtbaar. Ook worden de plan ten wel in bospercelen neergezet. Deze ‘buiten wiet’ is minder krachtig dan de ‘binn enwiet’. Dit is voor een bepaalde categorie gebruikers juist een aanbevelin g, temeer om dat sprake is van een n atuurlijk en biologisch veran twoord groeiproces. Over de om van g van deze buitenteelt is niet zo veel beken d: de politie lijkt er m aar weinig aandacht aan te besteden . In 20 0 4 werden in het district Venray (regio Lim burg-Noord) vijftien buitenplan tages on tdekt. De regiopolitie Braban t Zuid-Oost voerde in september 20 0 5 een ééndaagse actie uit, waarbij vanuit de lucht naar hennepplanten werd gezocht die tussen de m aïs groeiden. Dit bracht diverse locaties aan het licht, waar in totaal zo’n 7.350 plan ten werden gevonden.41 Bij de buitenteelt van henn ep is de kweker sterk afhankelijk van de weersom stan digheden. De afgelopen jaren is sprake geweest van warm e zomers, en dat was uiteraard bevorderlijk voor de buitenteelt. Bij vochtig weer is echter de kans groot dat schimm els in de planten ontstaan. Daarnaast bestaat het risico dat de planten worden on tdekt en gestolen. Één van de geïnterviewden, die graag buiten tuiniert, heeft jarenlan g ervaring m et buitenteelt. Het is volgens hem m eer hobby dan business: Re s po n d e n t 4 : “Een groot nadeel van buitenwiet is dat het rond oktober veel regent en dan kun je echt veel weggooien. Dan krijg je echt veel toprot en schim m els. We hebben de laatste tijd veel last van Polen die de plekken afstruinen voor wiet. Vorig jaar hetzelfde. H adden we er 30 0 gezet en op het laatst alles weg. Ik was er zelf niet bij, m aar kreeg een telefoontje: ‘de planten zijn weg’. Dat is nou het risico van tussen het m aïs zetten. Ik kan m e daar zo kwaad om m aken , echt m isselijk. Doe het toch lekker zelf en laat ons gewoon met rust”

2 .3

D e a a n s ch a f va n kw e e kbe n o d igd h e d e n

Voor de in pan dige teelt van henn epplan ten m oeten de nodige spullen worden aangeschaft. Om te beginnen het kweekm ateriaal zelf, zoals plastic bakken waarin de planten kunnen worden gezet, potgron d of steenwol, alsm ede groeien bestrijdin gsm iddelen. Voorts is elektrische apparatuur en toebehoren nodig, zoals bijvoorbeeld groeilam pen, transformatoren en tijdschakelaars. Wanneer iem and geen gebruik wil m aken van het lichtn et zijn ook stroomgen eratoren met bijbehorende brandstof nodig. Verder m oeten m aterialen worden aangeschaft voor het waterbeheer, zoals slangen , ringen , klem m en en dom pelpom pen . Tot slot zijn m aterialen nodig om de kwekerij af te scherm en , in de vorm van bijvoorbeeld isolatiemateriaal, zeil om te voorkom en dat het licht van de groeilampen ’s nachts zichtbaar is, alsmede afzuiginstallaties en

41 Regiopolitie Brabant Zuid-Oost, Politie pakt illegale hennepteelt in m aïs aan, 20 september 20 0 5.


31

EUR/ UvT

koolstoffilters om de henn eplucht te m askeren. Tot slot kunnen , wan neer er regelmatig niem and in de won ing of bedrijfsloods aanwezig is, ook camera’s of detectieapparatuur worden aangebracht. Deze m aterialen zijn afzonderlijk verkrijgbaar bij bijvoorbeeld de tuin bouwgroothandel en doe-het-zelf zaken. Grow shops bieden echter het complete assortim ent aan. Veertien van de zestien geïn terviewden kochten hun kweekbenodigdheden dan ook bij een groeiwinkel. Één van de respondenten , die zelf vijf jaar een grow shop heeft gedreven en hiermee recen t is gestopt, zegt: Re s po n d e n t 10 : “Wat we vooral deden was klanten helpen aan spullen, producten verkopen en bedenken wat handig zou kunnen zijn voor kwekers wat we kunnen m aken en verkopen. Een stukje innovatie dus. Dan kwam er weer iem an d langs die problem en had m et spint, die had weer problem en m et het opbouwen van zijn hok, die wist niet hoe een voedingscomputer werkte en noem zo m aar op. Veel advies h ebben we gegeven. Het meest ergerde ik m e aan m ensen die wilden kweken, maar er echt helem aal n iets van af wisten. Die gaf ik m eestal eerst een boek en ik zei dat zij m aar terug moesten komen als zij het boek hadden gelezen.”

De groeilam pen , klim aatbeheersingsapparatuur en afzuiginstallaties in hennepkwekerijen vragen veel en ergie. In de m eeste gevallen wordt die on ttrokken aan het lichtn et. Dit brengt echter risico’s m et zich mee. De energiebedrijven zijn thans alert op afwijken d stroom verbruik, met nam e in woningen . Het probleem van een hoog stroom verbruik kan worden on dervangen door de elektriciteit illegaal ‘voor de m eter’ af te tappen . Een extreem laag verbruik kan echter ook tot argwaan leiden . Een andere optie is derhalve het terugdraaien van de meters. Daarbij kan im m ers rekenin g worden gehouden met het normale verbruik. Er kunn en echter ook nog an dere problem en on tstaan: een grote kwekerij kan zoveel stroom vragen dat het lichtnet ter plaatse wordt overvraagd en storin gen het gevolg zijn. Zo werd bijvoorbeeld in augustus 20 0 6 in Tilburg een kwekerij met 2.50 0 planten en 1.550 hennepstekken gevonden omdat in de buurt diverse m alen de stroom was uitgevallen.42 Deze problem en m et de stroom voorziening kun nen worden omzeild door stroom generatoren te gebruiken . Die hebben als bijkom en d voordeel dat ze ook kunn en worden in gezet in loodsen waarin het aan de ben odigde electriciteitsvoorzieningen ontbreekt. Het gebruik van generatoren heeft echter ook nadelen: ze zijn duur in aan schaf of huur, en ze verbruiken veel dieselolie. In casus 19 werd een gen erator aangetroffen m et een waarde van 18.0 0 0 euro. Som s worden deze in vesterin gskosten verm eden door dergelijke generatoren te stelen of te verduisteren , bijvoorbeeld door ze met valse papieren te huren en vervolgens niet m eer te retourneren .43 De voor gen eratoren ben odigde dieselolie is een belangrijke kostenpost. Er kan gebruik worden gem aakt van de goedkope (on belaste) ‘rode’ landbouwdiesel, m aar het is ook hier mogelijk tot diefstal over te gaan. In casus 19, waarin sprake was van een zeer grote kwekerij, werd gebruik gem aakt van een gen erator die op gewone ‘witte’ dieselolie liep, die zeer waarschijnlijk van 42 43

Politie Midden- en West-Brabant, Persberichten district Tilburg, 25 augustus 20 0 6. T. Spapens en C. Fijn aut (20 0 5): p. 151.


32

EUR/ UvT

diefstal afkom stig was. In een in terview vertelde een respon den t dat hij een generator bezit die op aardgas loopt. Dat gas werd boven dien illegaal afgetapt, zodat het geen extra kosten m et zich m eebracht. Re s po n d e n t 11: “Kijk ik koop een aggregaat voor 24.0 0 0 euro op gas, die sluit ik rechtstreeks aan op de gasleiding en heb er helem aal geen omkijken n aar. Kijk diesel is wel een beetje hetzelfde verhaal, alleen moet daar een m an netje elke keer diesel kom en aan voeren . Dat is weer een m annetje m eer die het weet. Daarbij is rode diesel een stuk duurder en gas kost me niets. Ik zorg ervoor d at alles helem aal clean is en dat er geen sporen n aar m ij kunnen leiden. Het kost wel even wat, m aar het is de investering waard.”

Een nadeel voor de gebruiker is overigens dat de herkom st van generatoren , wan neer ze in een kwekerij worden aan getroffen , door de politie kan worden nagetrokken. Er m oeten dus extra m aatregelen worden getroffen , bijvoorbeeld in de vorm van het inschuiven van een katvan ger, om te voorkom en dat de generator naar de uitbater van de kwekerij leidt.

2 .4

H e t bo u w e n e n in rich te n va n e e n kw e ke rij

Nadat de productieruim te en de benodigde m aterialen , alsmede de energievoorziening, zijn geregeld, is de bouw en inrichting van de kwekerij de volgende stap in het productieproces. In de volksm ond wordt gesproken van het ‘bouwen van wiethokken .’ Enige kennis en inzicht is daarbij wel noodzakelijk, zo kon reeds uit de vorige paragraaf worden opgem aakt. De ruim te moet geschikt worden gem aakt voor de apparatuur en de kweekben odigdheden die hierin moeten kom en te staan. Er moeten bijvoorbeeld plan tenbakken worden getim merd, bevestigingen voor de belichting- en bevloeiingsapparatuur en voor de overige apparatuur zoals de afzuiginstallatie, koolstoffilters, de luchtinlaat, de luchtbevochtigers, et cetera. Één van de geïn terviewden, die sam en m et anderen een ‘wiethok’ heeft gebouwd m et 40 0 planten, stelt: Re s po n d e n t 9 : “Voordat je begint m et het bouwen van een hok is het wel zo m akkelijk om de ruim tes uit te tekenen . Zo weet je waar de luchtin voer en luchtafvoer moeten kom en . Er m oeten twee grote gaten in de muur zitten, eentje om lucht n aar buiten te blazen en één voor de luchtinvoer. Deze moeten n aar buiten gericht zijn . Som m ige doen dat door hun roosters, m aar op de kam er daarboven h ad ik geen rooster n aar buiten toe. Dus dan m aar de grote drilham er erbij. Zo zie je m aar dat een hok bouwen niet iets heel sim pels is en wel iets is waar je bij n a m oet denken . Want toen wij ontdekten dat de lucht nergens uit kon blazen, moest wel even iets anders worden bedacht”.

Bij de bouw en inrichtin g van de kwekerij moet eveneens aandacht worden besteed aan de afscherm in g. Dit beteken t dat de ruim te lichtdicht m oet worden gemaakt, dat isolatiem aterialen en dat moet worden voorkom en dat er stankoverlast on tstaat.44 Een respondent vertelt dat ook isolatiewol tegen de wan den m oet worden aan gebracht om geluidshin der te voorkom en. An der afschermingsm ateriaal, zoals folie, wordt eventueel aan gebracht om te 44

Zie www.hennepdesk.eu


33

EUR/ UvT

voorkom en dat de kwekerij via warm tedetectie kan worden gelokaliseerd. Stan kfilters m oeten voorkomen dat buurtbewon ers (letterlijk) lucht krijgen van de aanwezigheid van de kwekerij. Ten slotte m oeten niet alleen m aatregelen worden getroffen om de buren en de politie in het on gewisse te laten, m aar ook de collega-telers en wiethandelaars. Vooral de grotere kwekerijen in bedrijfspan den worden , blijkens de politiegegevens en informatie uit de in terviews, goed beveiligd vanwege het risico van ‘rippen’, oftewel diefstal van plan ten uit de kwekerij. De plan tages worden bijvoorbeeld van veiligheidssloten voorzien en soms zelfs van geavanceerde bewakingssystemen , zoals op afstan d bediende cam era’s of detectiesystemen die een signaal naar iem ands m obiele telefoon doorgeven. Re s po n d e n t 6 : “We hadden overal een sms com liggen voor de beveiliging, zo’n alarm zeg m aar”. Op het m om ent dat iem and je tuintje binnendringt krijg je een sm s binnen. Re s po n d e n t 11: “Ik heb zelf een program m aatje dat ik precies alles kan zien wat waar gebeurt. Ik heb overal camera’s han gen dus kan alles op afstand in de gaten houden”.

Tijdens de ontm anteling van grote kwekerijen werden, zo blijkt uit de on derzochte dossiers, ook wel vuurwapens of alarm pistolen aan getroffen. De stille getuigen van de achterdocht en angst die kenn elijk bestaan in de wereld van de wietteelt. Bij de opbouw van het ‘wiethok’ is het goed aan leggen en installeren van de elektrische apparatuur zeer belan grijk. In een kwekerij is im mers sprake van een hoge luchtvochtigheid, waardoor de kans op kortsluitin g aanzienlijk is wan neer de elektra on oordeelkun dig is aan gebracht. Regelmatige bran den in hennepkwekerijen illustreren dat. Zowel uit de onderzochte dossiers van afgesloten opsporingson derzoeken als uit de interviews blijkt dat voor de elektriciteitsvoorziening en erzijds ‘ervaringsdeskundigen’ worden ingeschakeld, maar an derzijds ook vakmen sen , zoals (ex-)m edewerkers van elektrotechnische installatiebedrijven of energiebedrijven. Elektriciens worden overigens n iet alleen ingeschakeld om de stroomvoorziening in de kwekerij te in stalleren , maar ook om elektriciteit ‘voor de m eter’ af te tappen, of om de m eters terug te draaien. De elektriciteitsm eters zijn verzegeld, zodat dit bedrog onmiddellijk opvalt tenzij een nieuw ‘loodje’ wordt aangebracht. Volgens een responden t kon dit voor on geveer 30 0 euro door een elektricien in orde worden gemaakt. In casus 7 werd een zegeltang aangetroffen die was gestolen van een on derhoudsmon teur van een energiebedrijf. In casus 17 was de hoofdverdachte als electricien in dienst bij een energiebedrijf. Hij kon vanwege dat werk zelf zegels aan brengen , en kluste in de avon duren bij door voor henneptelers de meter terug te draaien . Uit een interview kom t naar voren dat er ook een handeltje gedreven wordt in zegeltangen: Re s po n d e n t 2 : “Ik had verstand van stroom , m aar heb er geen speciale opleiding voor gehad. (...) Via de grow shop kende ik kerels die bij de Essent werkten die tangen verkochten en die speciale loodjes verkochten”.


34

EUR/ UvT

De opbouw van een klein e kwekerij van 30 0 planten vergt ongeveer zestig uur werk, zo verklaart een respondent. In een interview geeft een respondent aan dat hij met vijf of zes anderen, an derhalve week nodig had gehad om een hok met een capaciteit van 7.50 0 hennepplanten te bouwen. Uit de verklaringen van thuistelers blijkt dat de opbouw van de plan tages in de won ingen vaak een kwestie is van doe-het-zelven.45 Ervaringskennis is belangrijk, en daarvoor wordt vaak een beroep gedaan op het sociale netwerk van vrien den of familieleden die niet onbekend zijn m et de wietteelt. Als de aspirant-thuisteler niet over zo’n vriendenkring beschikt kan hij altijd nog bij een grow shop advies krijgen . De geïnterviewden geven aan ook boeken of video’s te gebruiken , of informatie op te zoeken op het internet. Bij grote kwekerijen wordt het werk vaak uitbesteed aan ‘hokkenbouwers.’ In casus 1 was zo’n hokkenbouwer betrokken bij de in richtin g van diverse kwekerijen. Hij kreeg van de opdrachtgever het geld waarm ee hij bij een grow shop de ben odigde materialen kocht. In een van de interviews bevestigt een exploitan t van kwekerijen dat hij lopen de reken ingen had bij en kele grow shops. Zodoende konden de hokken bouwers daar gem akkelijk materialen ophalen. Wekelijks betaalde hij de open staande reken ingen bij deze shops. Re s po n d e n t 6 : “Als er een hokje gebouwd m oest worden dan deden anderen dat voor m e en waren ze vrij om te halen wat ze nodig hadden voor dat hokje. Ik betaalde de bonnen d an allem aal en reed langs verschillende shops, waarm ee ik die afspraak had”.

De kosten voor het bouw en en inrichten van hokken Het bouwen van een kwekerij voor 10 0 plan ten kost, m et alle toebehoren , on geveer 2.0 0 0 euro.46 Één van de respondenten stelde dat hij “voor een hokje met 30 0 plan ten” circa 5.0 0 0 euro m oest investeren, m et de aan koop van stekken, de huur van de ruim te en het gebruik van de elektra m eegereken d. In enkele dossiers van afgesloten opsporingsonderzoeken komen vergelijkbare bedragen voor: In casus 1 vergde de inrichting van een kwekerij m et zo’n 30 0 planten een bedrag tussen de 2.275 en 3.20 0 euro. In dit geval bouwde de hokkenbouwer de plantage op ‘tot aan de elektriciteitsmeter.’ In casus 6 werd een kwekerij van 150 planten voorgefin an cierd door de uitbater van de grow shop, die ook de m aterialen leverde. In dit geval bedroegen de investeringskosten 2.0 45 euro. De eerste oogst leverd e de teler bijn a 4.0 0 0 euro op.

Op de totale kosten van het opkweken van de hennep, dat wil zeggen de kosten van elektra en water, kon nauwelijks zicht worden gekregen. De verschillen tussen de kwekerijen, bijvoorbeeld in omvang of kweekm ethoden , waren daarvoor te groot. Boven dien werd elektrische stroom vaak voor de m eter 45 Verklaringen in de dossiers van afgesloten opsporingsonderzoeken, alsmede in de basispolitieregistratie. 46 De prijzen zijn afkomstig van Positive Grow, een on lin e growshop. Deze bieden producten via het internet aan . Zie: http:/ / www.positivegrow.nl voor de complete prijslijst.


35

EUR/ UvT

afgetapt, of werden de elektriciteitsm eters in de woning teruggedraaid, zodat de stroom kosten nihil waren . Het is in elk geval duidelijk dat de productiekosten aanzienlijk lager liggen dan de uiteindelijke opbren gst van de wiet, waarover hierna meer. In één geval werden de productiekosten van een kilo cann abis geschat op 20 0 euro, uiteraard afgezien van person eelskosten . Dat bedrag lijkt echter wat al te laag, tenzij sprake is van een grote kwekerij en schaalvoordelen kunnen worden bereikt. Natuurlijk daalt de kostprijs eveneen s sterk wan neer de kwekerij meerdere oogsten oplevert, omdat dan de in vesteringskosten over m eerdere productiecycli kunnen worden afgeschreven.

2 .5

Vijf s tad ia in d e te e lt va n w ie t

In de wietteelt kunnen in principe vijf stadia worden onderscheiden: de productie van hennepstekken, het kweken van de planten , het knippen van de henneptoppen, het drogen van de toppen en tot slot het verwijderen van het hennepafval. (1)

Productie van stekken

Eind jaren negentig werd in het Algem een Politieblad nog beschreven hoe ‘kloonkam ers’ waar henn epstekken werden gekweekt, binn en de bedrijfsm atige wietteelt een sleutelpositie inn amen .47 Inm iddels kan echter worden geconstateerd dat dit onderdeel van de wietteelt is gedemocratiseerd: er zijn tal van grotere en kleinere ‘stekkenboeren ’ actief, die zich in dit werk hebben gespecialiseerd. In deze stekken kwekerijen wordt een aan tal gezonde m oederplanten voortduren d in het groeistadium gehouden, zodat ze gestekt kunnen worden . De stekjes wordt daarna een week of twee gegeven om te wortelen . Vervolgens worden ze in zogeheten ‘pluggen’ gezet. Pluggen zijn gem aakt van isolatiemateriaal en hebben een ron de vorm m et een doorsn ede van circa vijf centimeter en een hoogte van ongeveer drie centim eter. De stekjes worden daarna verkocht aan de afn emers en afgeleverd. In sommige gevallen worden stekken gebruikt voor eigen kweek. Bij on tman telin gen van deze stekkenkwekerijen m aakt de politie geen on derscheid tussen stekken en m oederplanten . Het aantal in beslaggenom en ‘plan ten’ is dan ook meestal erg hoog, m aar het meren deel daarvan betreft de stekken. In kleine stekkenkwekerijen worden doorgaan s enkele tientallen moederplan ten aangetroffen, in één voorbeeld uit de politieregistratie ging het om 8 2 moederplan ten en circa 1.40 0 stekjes. In casus 10 was echter sprake van een grootschalige en professioneel georgan iseerde stekken kwekerij. In een loods werden ongeveer 50 0 m oederplanten en ruim 13.0 0 0 stekken gevon den van verschillen de soorten plan ten. Zoals al eerder verm eld varieerden de prijzen in de onderzochte periode van 60 eurocen t tot 2,50 euro per stek. De productie van stekken vergt nogal wat 47

Algem een Politieblad, Pak de kloonkam er aan, 5 jun i 1999.


36

EUR/ UvT

werk, om dat het specifieke belichting, andere klim aatsomstandigheden en andere voeding vereist dan het kweken van henn epplan ten. Om die reden wen den de telers zich vaak tot grow shops of gespecialiseerde stekken boeren om de stekken aan te schaffen: Re s po n d e n t 9 : “Het is veel meer werk en je verdient met kweken hetzelfde. Nou dan weet ik het wel. Het is meer werk omdat je elke dag die planten moet bijhouden , precies de goede voeding geven , precies goed knippen, groeihokje, blokjes….nee ik doe gewoon liever wiet, veel m akkelijker. En als ze er eenm aal op staan, heb je er n iet zoveel omkijken m eer n aar. J a, af en toe het vat vullen en blaadjes weghalen , m aar dat is n ooit zoveel”.

(2)

Kw eken van de planten

De tweede stap in het productieproces is het opkweken van de henn epstekken tot volwassen plan ten. Het kweekproces zelf kan op verschillende m an ieren worden uitgevoerd. Het meest gebruikelijk is het kweken van de planten in potten om dat dit, volgen s een verklaring van één van de verdachten in een politieverhoor, de hoogste opbrengst zou leveren (casus 1). De soort die in dat geval werd geteeld leverde ongeveer 40 gram per plan t op. Er wordt ook wel gekweekt op zogen aam de kweekm atten, m aar de opbrengst zou dan, volgens dezelfde persoon , slechts 25 gram per plant bedragen. Ook an dere kweekm ethoden kunnen echter worden aan getroffen, bijvoorbeeld kweekketels. In januari 20 0 5 vond de politie in Nijm egen zelfs een plantage m et 5.0 0 0 plan ten, die allem aal in tonn en werden gekweekt.48 De dagelijkse verzorgin g van wietplan ten vergt niet bijzonder veel deskundigheid of tijd. Een thuisteler die circa 10 0 planten kweekt kan gemakkelijk zelf het onderhoud doen . Bij grotere kwekerijen m oet het werk wel worden uitbesteed. In casus 1 werd iem and in geschakeld om dagelijks 80 0 plan ten te verzorgen, hetgeen hem on geveer 2 uur per dag kostte. Hij ontving hiervoor 4.0 0 0 euro per oogst. Uitgaande van een groeicyclus van negen weken kwam dat dus n eer op circa 30 euro per gewerkt uur. Bij het kweken van de wietplanten kun nen zich verschillen de problemen voordoen . In de eerste plaats kan door on deskun dige belichting en bevloeiïng schade ontstaan . Uit de verslagen van telefoontaps die onderdeel uitm aakten van de bestudeerde politiedossiers, blijkt dat zich geregeld problem en voordeden: verkeerd afgestelde tijdschakelaars (casus 4), waterlekkages (casus 1, casus 9), stroom generatoren die niet op het juiste toerental wilden lopen, zodat het gewenste voltage niet werd gehaald (casus 7), et cetera. In de tweede plaats bleken kwekers regelmatig last te hebben van ongedierte en plan tenziekten, m et nam e van spint. De kwaliteit van de wiet wordt deels bepaald door het verloop van het kweekproces, dat wil zeggen de belichting, de voeding, de bevloeiïn g, de temperatuur, et cetera. De eerste drie weken van het groeiproces zijn bepalend voor de verdere verloop van de kweek en dus ook voor de kwaliteit van het eindproduct. Er bestaat echter ook kwaliteitsverschil tussen de soorten planten.

48

Braban ts Dagblad, Politie vindt henn ep in kw eekketels, 21 januari 20 0 5.


37

EUR/ UvT

Er zijn henn epsoorten die snel groeien m aar mindere kwaliteit cann abis opleveren. Een voorbeeld hiervan is ‘Top 44’. Deze snelgroeiende varian ten worden door telers aan geduid als ‘in dustriële’ hennep. Som m ige cann abiskwekers telen louter de snelgroeiende wiet. Wanneer de kosten en baten worden afgewogen lijkt de korte oogsttijd op te wegen tegen de lagere kwaliteit van de oogst: Re s po n d e n t 13 : “Kijk, in een groot hok zet je gewoon Top 44 weg en in een klein hok NLX. NLX is een witsoort en brengt m eer op per kilo, m aar Top 44 is een wietsoort die vaker in een jaar kan worden geoogst. Top 44 staat zeven weken en NLX tien weken . Kijk, je hebt een ruimte en je m oet gewoon bedenken hoe haal ik er op jaarbasis het meeste uit. En reken m aar uit, dat is Top 44. Dat zijn twee kweken meer per jaar dan NLX. J e hebt sneller geld, eerder je investering terug en m inder risico. Zo kweek ik. Het m aakt me niet uit of het goede of slechte wiet is, ik krijg het toch wel kwijt”.

Andere telers beweren echter het tegen deel: de lan gere oogsttijd zou zich dubbel en dwars terugbetalen door de hogere prijs die voor een betere kwaliteit wordt betaald: Re s po n d e n t 3 : “H et voordeel van een aparte soort is dat het sowieso aan een shop verkocht kan worden. Het moet wel tien weken afbloeien, m aar brengt meer op dan een reguliere soort. Op een gegeven m om ent is het gewoon een sim pele rekensom. J e m oet gewoon zakelijk doen. Kweken is gewoon een wetenschap. En vandaar ook de keus om een ander soort dan norm aal te kweken. Al is het alleen m aar voor de prijs. Het is gewoon een hele sim pele overweging. J e n eemt een PP en die m oet negen weken staan . J e plakt er één week meer aan vast voor onze soort en het brengt vervolgens m eer dan het dubbele op”.

Welke strategie wordt gehanteerd lijkt dus afhan kelijk van de persoonlijke inschatting van de teler. Boven dien is van belan g over welke afzetkanalen hij beschikt. In de door de politie ontm antelde grote kwekerijen (m eer dan 1.0 0 0 plan ten) bleken vrijwel altijd m eerdere soorten hennepplanten tegelijkertijd geteeld te worden . De feitelijke schifting in kwaliteit vond, blijkens de dossiers en de interviews, vooral plaats door de grote in kopers. Zij kochten diverse soorten wiet in . De goede kwaliteit cannabis werd verkocht aan coffeeshops, terwijl de wiet van middelm atige en lage kwaliteit voor de export bestemd werd. (3)

Knippen van de henneptoppen

Bij het telen van hennep gaat het uiteraard om het verkrijgen van de cann abishars, waarin zich de stof THC bevindt die de roesverwekkende eigenschappen heeft. Dit zijn de zichtbare kleine witte kristallen op de plan t. Met n ame de bloem toppen van de cannabisplan t scheiden veel hars af. Wann eer de cannabisplan t volgroeid is worden deze toppen geoogst. Nadat er is geoogst worden , in de m eeste gevallen, de hennepplanten m eteen geknipt. Het voordeel voor de henn epteler is dat dan gebruik kan worden gem aakt van elektrische knipm achines, en dat de toppen sn eller droog zijn . Het n adeel van het snellere droogproces is dat de kwaliteit van de hennep afneem t. De an dere


38

EUR/ UvT

optie is om de plan t eerst in zijn geheel te oogsten en te drogen , en dan pas te kn ippen . Het knippen van de plan ten vergt wel enige vaardigheid, maar n iet dusdanig dat thuistelers het niet zelf zouden kunn en. De planten worden on deraan de steel afgekn ipt, waarna ze van takken en bladeren worden on tdaan . De grote bladeren, waarop geen kristallen te vin den zijn, worden als eerst van de stam af geplukt. Het vereist m eer werk om alle klein e bladeren die overblijven te kn ippen. Een hen nepplant bevat m eestal veel bloem toppen die tussen de kleine bladeren zitten. Met een kleine schaar (of knipm achine) worden deze zorgvuldig tot de top afgeknipt. Aan gezien aan een wietplan t veel toppen groeien, is het knippen een tamelijk arbeidsin tensief werkje. Één van de respondenten gaf aan dat hij sam en m et vier andere person en elf uur n odig had gehad om 150 plan ten te kn ippen . Een andere respondent stelde dat hij ongeveer twintig minuten per plan t nodig had. Om dat het uit veiligheidsoverwegin gen van belan g is om het kn ipwerk zo sn el mogelijk uit te voeren, wordt vaak dag en n acht m et een aan tal men sen doorgewerkt. Twee respondenten vertellen hierover: Re s po n d e n t 9 : “Dan lieten we gewoon een p aar vrienden overkom en om hele dagen en n achten door kn ippen. De volgende ochtend alles opruimen en n aar het drooghokje brengen en dan kan even later alles klaar gem aakt worden voor een nieuwe oogst”. Re s po n d e n t 13 : “Omdat ik ben begonnen met knippen kon ik het zelf hartstikke snel. Dus hielp ik bij mijn eigen wiet ook zelf mee. We hadden een heel leuk vast clubje en het ging allem aal hartstikke goed. Hele betrouwbare jongens. Een m an of 6/ 7. Ze hielpen ook altijd mee bouwen. En ik ga nog veel m et die jongens om maar niem and kn ipt meer. (…). Het is heel moeilijk om een vast clubje te krijgen. Vooral omdat veel jongens die hebben gekn ipt nu zelf een hokje zijn begonnen”.

Volgens respon den t 1 krijgen knippers een uurloon van 12,50 tot 15 euro per uur. Ook respondent 2 betaalt dat bedrag. Hij vin dt het wel gem akkelijk verdien d: “Het is eigenlijk 15 euro per uur voor een beetje ouwehoeren.” (4)

Drogen van de hennep

De vierde fase in het productieproces is het drogen van de geknipte henneptoppen. Zoals hiervoor al werd aangegeven kan het drogen eventueel ook vooraf gaan aan het kn ippen . Na het drogen is het product in principe te gebruiken, bijvoorbeeld door het te verm engen met tabak en te roken. Het drogingproces is, evenals het soort plant, van groot belang voor de kwaliteit van het eindproduct. Het vergt een aantal weken om de geoogste henn eptoppen goed te drogen. De kwekers, ook de thuistelers, gaan in de praktijk verschillend om m et het drogin gsproces. In de m eeste gevallen wordt de hen nep binn en tien dagen gedroogd en verkocht. Wanneer de wiet te snel wordt gedroogd en verpakt, rijpt deze in de verpakkin g echter verder. Dit heeft een verlies van sm aak en geur tot gevolg, waardoor de kwaliteit achteruit gaat. Ook kun nen , wann eer de wiet nog niet goed droog is, schim m els ontstaan. Som m ige bedrijfsmatige telers De wereld achter de wietteelt

39

EUR/ UvT

proberen het drogingsproces te versn ellen door gebruik te m aken van droogkasten of an dere warmtebron nen . Ook dat is niet bevorderlijk voor de kwaliteit. An deren laten het drogin gproces echter op natuurlijke wijze plaatsvinden, om een zo goed m ogelijk resultaat te bereiken . Opmerkelijk is dat som m ige afnem ers ook genoegen nem en m et on geknipte henn epplan ten of m et henn eptoppen die n og niet gedroogd zijn. In dat laatste geval wordt gesproken van ‘n atte wiet.’ In casus 5 en casus 7 kochten grow shops alles in wat werd aangeboden , ongeacht de kwaliteit en de m ate van droging. Na het drogen hoeft de cannabis nog slechts te worden verpakt. In de regel worden die eventueel vacuüm gesealed in plastic. Dit wordt m eestal gedaan als het product wordt geëxporteerd. H enn ep die aan binn enlan dse afnem ers wordt verkocht wordt m eestal verpakt in speciale plastic zakken , waarna ze klaar zijn voor verhandeling. Deze attributen kun nen even eens in groeiwinkels of sm artshops worden gekocht. (5)

Verw ijderen van het hennepafval

De kwekers resteert nog een laatste stap, n amelijk het verwijderen van het afval, dat wil zeggen van de resten van de plan ten en de gebruikte kweekbenodigdheden . De eenvoudigste oplossing is om het afval als tuin afval op de gem een telijke vuilstortplaats aan te bieden . In casus 5 werd regelm atig afval naar de gem eentelijke vuilstort gereden. De m edewerkers van deze vuilstortplaatsen zien dat n iet altijd m et genoegen aan. In Tilburg nam en zij bijvoorbeeld het initiatief om afval uit henn epkwekerijen voortaan te weigeren , met het argumen t dat hen nepafval niet als particulier afval maar als bedrijfsafval m oest worden beschouwd. Een thuisteler die bij de vuilstortplaats afval kom t in leveren, loopt boven dien het risico dat het kenteken van zijn voertuig wordt gen oteerd. Uit de politiële basisregistratie kan tevens worden opgem aakt dat het ook n iet ongebruikelijk is dat het afval ergen s in de open bare ruimte wordt gedum pt. Dit is uiteraard strafbaar, en dus even min zon der risico voor de teler. Ook was in cidenteel sprake van telers die de potaarde en plan tenresten in hun eigen tuin begroeven. Om de problem en m et de afvalverwijdering op te lossen, bieden veel grow shops de klan ten de m ogelijkheid het afval daar ter plaatse aan te bieden. Één grow shopeigenaar beweerde zelfs dat hij afspraken m et de gemeente had gemaakt over het m ogen innem en van het hennepafval. Form eel gezien is echter ook het bezit van plantendelen strafbaar, om dat n iet alleen de toppen van de plant, maar ook de an dere delen werkzam e bestan ddelen bevatten .49 In casus 7 werd bij een grow shop, die als inkoopadres van een crim ineel sam enwerkin gsverband fungeerde, een 24 kuub container aan getroffen , die stam pvol hennepafval zat. 49 Zo kwam uit de politieregistratie een geval n aar voren van een persoon die bij een grow shop het afval m ocht ophalen en die daaruit, m et een bepaalde bewerking, alsnog de n odige hasjiesj wist te winnen. Of dit product ook kwalitatief goed genoeg was om voor verkoop in aan merking te komen verm eldde het proces-verbaal niet.


40

EUR/ UvT

2 .6

Ve rh a n d e lin g va n h e t e in d p ro d u ct

De laatste stap van het productieproces is de verkoop van het eindproduct. In deze studie staat de wietteelt centraal. We zullen alleen aan dacht besteden aan de eerste schakel van de han del, nam elijk die tussen teler en afnemer. De verdere organ isatie van de cann abishan del is geen on derdeel van dit onderzoek. Telers, zowel de kleine thuistelers als de grote telers, hebben m et drie typen afnem ers te m aken : coffeeshops, grow shops en opkopers. Er wordt vaak gesuggereerd dat de coffeeshops uitsluiten d door kleine telers worden bevoorraad. Vertegenwoordigers van de coffeeshopbranche schetsten tijdens een expertm eeting een beeld van strikt gescheiden circuits: en erzijds zouden er criminele groeperingen in de wietteelt actief zijn, die louter slechte kwaliteit aanboden die in de coffeeshops onverkoopbaar is. Daarom zouden de coffeeshops vooral aangewezen zijn op vaste, zelfstandige, toeleveranciers, die geen banden m et zulke criminele groeperingen zouden hebben , en die wel het gevraagde kwaliteitsproduct kon den leveren .50 Uit de interviews blijkt inderdaad dat er een leven dige han del is tussen kleine telers en coffeeshops. Een respon den t die coffeeshopeigen aar is geweest, verklaart dat hij geregeld aanbiedingen kreeg van klein e telers: Re s po n d e n t 16 : “Verder sta je in een coffeeshop dus komt er heel vaak iem an d binnen die een oogst heeft gedraaid en die zijn spul kwijt wil hebben. Echt hoeveel aanbiedingen ik heb gehad dat wil je niet weten. Echt heel veel. Nou de één zie je m aar één keer en de ander kom t wat vaker terug. Ze kom en met een plukje wiet dat we eerst even testen. Blijkt het goeie te zijn, dan kan hij zijn oogst kom en brengen tegen de prijs die wij ervoor geven ”.

Ook en kele telers verklaren in de interviews dat zij m et wietoogsten gingen leuren bij coffeeshops. Het betreft m iddelgrote telers waarvan er één bij vrienden vier ‘hokken’ had staan en een ander een kwekerij m et 1.50 0 planten had. Re s po n d e n t 3 : “De jongen die alles wegbrengt gaat langs de coffeeshops en gaat ermee leuren om het m aar zo te zeggen, en die stopt niet voordat hij de prijs heeft die hij wil hebben”. Re s po n d e n t 14 : “Nu hebben we een coffeeshop gevonden die het altijd afn eemt voor een hoge prijs. (…) We hebben nu twee vaste adressen. Kijk we gaan gewoon langs en gooien een m onster af. Nou vindt hij het wat, dan is het m ooi, vindt hij het niets, jam m er dan. En zo zijn we op zoek gegaan naar iem and die zegt: kun je mij dit vast leveren ?”.

Het beeld van de bevoorrading van de coffeeshops door louter kleine telers is echter niet volledig, zo kan op gron d van de bevindingen uit de politieon derzoeken worden geconstateerd. Daaruit blijkt dat ook criminele sam enwerkin gsverbanden coffeeshops bevoorraden . In vijf dossiers van 50 Expertmeeting in het kader van de pilot ‘hennep en georganiseerde crim in aliteit’, Eindhoven, 18 m ei 20 0 6.


41

EUR/ UvT

afgesloten opsporin gsonderzoeken (casus 2, 3, 5, 6 en 9) kon den zulke leveringen door de politie worden geobserveerd. In an dere onderzochte dossiers werd zichtbaar dat de coffeeshops niet rechtstreeks zaken deden met criminele sam enwerkingsverbanden, m aar dat een ‘henn epm akelaar’ als tussenpersoon optrad. Die kocht bij uiteenlopende criminele groeperingen wiet van goede kwaliteit in , en verkocht deze vervolgens door aan coffeeshops, on der meer in het westen van het land. Hij zette per week 50 tot 70 kilo om . Voor de uitbaters van coffeeshops biedt zo’n constructie de nodige voordelen : zij hoeven enerzijds zelf geen zaken te doen met crim inele sam enwerkin gsverbanden, en blijven anderzijds toch verzekerd van voldoende aanvoer. Het overgrote deel van de geproduceerde wiet werd echter n iet afgezet bij coffeeshops, m aar ingekocht door grow shops. Een deel van de groeiwinkels bleek letterlijk als vooruitgeschoven post van crim inele sam enwerkin gsverbanden te fun geren , zowel ten behoeve van de leverin g van stekken aan de telers, als voor het opkopen van de oogsten van de thuistelers en exploitan ten. Anders dan coffeeshops kijken grow shops niet naar de kwaliteit van het product, en blijken zij ook bereid om ‘halffabrikaten’ op te kopen , zoals natte wiet of zelfs hele on geknipte henn epplan ten. Respondent 15 is een voorbeeld van een teler die direct zaken deed m et de grow shop: Re s po n d e n t 15 : “Wij gingen altijd n aar een grow shop in een andere stad. En waar je je plantjes kan halen kun je h et ook weer terug brengen . Nou die zijn zo gegroeid dat het m akkelijk is om je wiet kwijt te krijgen ”.

Ook grootschalige telers die zelf de kwekerijen finan cierden en in richtten , zetten de oogst voor een deel af bij een grow shop (casus 1). Via de uitbaters van deze win kel werd het product vervolgens verder verhan deld, en ook geëxporteerd naar het buiten land. In hoofdstuk 3 wordt verder ingegaan op de rol van grow shops. Het derde type afnem er is de opkoper; som s doen telers zaken m et Nederlandse opkopers (tussenhandelaren) die internation ale contacten hebben , soms hebben zij directe con tacten met buitenlandse afn em ers. In casus 5 werd bijvoorbeeld aan Britse en Duitse afn em ers geleverd. In casus 7 werden kopers uit Polen , Italië en Duitsland bevoorraad. Zelfs het meest inferieure product von d n og zijn weg n aar het buitenland. Dit werd, wederom in casus 5, in Frankrijk verkocht, hoewel er zelfs daar maar een beperkte markt voor was. Ook één van de geïn terviewden had directe contacten m et afnem ers uit Engelan d, die elke week 50 tot 60 kilo kwam en ophalen . Een an dere respondent verkocht zijn hennep rechtstreeks aan afn em ers in Duitsland. In drie gevallen gin g de opbren gst via een tussenhandelaar n aar het buiten land. In casus 2 werden partijen can n abis direct verkocht aan afnemers van Franse afkom st, die de partijen verder doorverkochten in Fran krijk. In casus 5 werden zaken gedaan met een sam enwerkin gsverband uit Amsterdam , dat contacten had m et afn em ers in Groot-Brittannië en over een goede sm okkellijn beschikte. De spilfiguur van die groepering zit inm iddels een gevangen isstraf in het buitenland uit in verband m et xtc-sm okkel.


42

EUR/ UvT

In casus 7 was sprake van uiteen lopende handelscontacten m et andere afnem ers in Zuid-Nederlan d. De hoofdverdachte verkocht de cann abis aan verschillende van deze handelaars, die op hun beurt weer zorgden voor de verkoop aan afn em ers in bijvoorbeeld Italië en Duitsland. Spapens (20 0 6) onderzocht een dossier dat (onder m eer) betrekking had op de handel in verdovende m iddelen in de politieregio Limburg-Zuid. 51 Daarin was, om gekeerd, zichtbaar hoe drugshandelaars die bezig waren met de verkoop van softdrugs, diverse crimin ele contacten ben aderden om een hoeveelheid van enkele tientallen kilo’s cann abis, bedoeld voor een Duitse klant, bij elkaar te krijgen. Ook de criminele sam enwerkingsverbanden in de hier onderzochte zaaksdossiers handelden regelm atig onderlin g in partijen w iet. Zo leverde de groepering uit casus 2 bijvoorbeeld partijen aan het sam enwerkingsverband in casus 7.

In hoofdstuk 3.5 wordt uitvoeriger in gegaan op de rol van deze afnem ers. De verkoopprijzen De markt voor cannabisproducten is op zichzelf redelijk transparant: wiettelers kunn en zich bijvoorbeeld eenvoudig via in tern etfora in form eren over de gangbare prijzen.52 De prijs die de telers ontvingen liep uiteen van zo’n 1.80 0 tot 3.0 0 0 euro per kilo, afhan kelijk van het soort cann abisplant en de kwaliteit waarmee het proces van telen, knippen en drogen was uitgevoerd. In casus 6 werd bijvoorbeeld ‘witte’ cann abis ingekocht, van kenn elijk goede kwaliteit, voor 3.0 0 0 euro per kilo. De gemiddelde kwaliteit cann abis werd verhandeld voor prijzen tussen de 2.30 0 en 2.70 0 euro per kilo. In casus 5 werd een teler kennelijk steeds beter in de uitvoering van het kweekproces. Dat valt althans af te leiden uit het feit dat de afn em ers steeds hogere prijzen betaalden voor elke volgende oogst. Het begon met 2.30 0 euro per kilo, terwijl een derde oogst 2.770 euro per kilo opbracht.

De responden ten zijn graag bereid te praten over de opbrengsten en prijzen van de wiet. Zij blijken ook goed op de hoogte van de huidige marktprijzen (n ovember 20 0 6). Skun ksoorten , zoals Top 44, leveren gemiddeld tussen de 2.50 0 en 2.70 0 euro en witsoorten, zoals NLX, gem iddeld tussen de 3.50 0 en 3.70 0 euro per kilo. Re s po n d e n t 9 : “Tegenwoordig zetten we gewoon een skun k weg. Makkelijk en snel. (…) Maar goed, wij kregen 2.50 0 euro per kilo. Dit is redelijk laag, ik hoorde namelijk om m e heen dat we er m eer voor konden krijgen. Maar ja weet je, het is zijn vader en we doen het m et drie, ik ga nu niet n aar een ander lopen n atuurlijk” Re s po n d e n t 13 : Voor n atte wiet krijg ik 70 0 of 8 0 0 euro per kilo, Top 44 krijg ik tussen de 250 0 en 28 0 0 euro en NLX tussen de 350 0 en 37oo euro per kilo. Dat komt omdat het in Brabant is en dat zit dicht bij de grens m et Duitsland en België.” Re s po n d e n t 14 : “Ik zet NLX weg, om dat ik het een mooie plant vind. Het blijft heel mooi wit. (…) Nu krijg ik er gewoon 3.50 0 euro voor”.

51 T. 52

Spapens (20 0 6): pp. 349 – 350 . Bijvoorbeeld via http:/ / www.wietforum .n l.


43

EUR/ UvT

Enkele an dere geïnterviewden die wiet teelden n oemden in het algem een wat lagere bedragen. Eén van hen on tving een bedrag van 2.0 0 0 euro per kilo. Een ander had een vaste afnem er die 2.20 0 euro per kilo betaalde, m aar soms ook meer, en som s ook minder. Bijn a alle respon den ten stellen dat de prijzen in het afgelopen jaar zijn gestegen , en zij verklaren dit uit het dalende aanbod ten gevolge van de inten sievere aanpak van de thuisteelt. Ook en kele geïn terviewde rechercheurs geven aan dat het in vesteringsrisico voor telers is toegenom en door het politieoptreden , en dat daardoor de prijs voor wiet is gestegen. De win sten van de tussenhan del werden door de betrokken en als wisselend om schreven. In casus 10 verklaarde hoofdverdachte d at hij aan de ‘bem iddeling’ van som m ige soorten wiet, zoals N orthern Light Special, m aar zo’n 45 euro per kilo overhield. Gemiddeld genom en lag zijn winst echter op 137 euro per kilo, terwijl hij 60 à 70 kilo wiet per week inkocht en doorverhandelde. Ook één van de geïnterviewden vertelde dat hij m aar betrekkelijk wein ig winst maakte op de tussen handel. Hij verhandelde 40 à 50 kilo per week door, m aar stelde daar m aar zo’n 50 euro per kilo aan over te houden. An deren zouden 20 0 à 30 0 euro winst per kilo ‘pakken’, prim air door de thuistelers relatief slecht te betalen .

Voor deze tussenhandelaars lijken de werkelijke grote verdiensten te zitten in de handel m et buitenlan dse afnemers. In casus 8 werd vastgesteld dat Engelse afnem ers 3.357 euro per kilo wiet in rekening werd gebracht, hoewel daarin mogelijk ook transportkosten waren verdisconteerd. 53 Dan nog zou sprake kunn en zijn van een winst per kilo in de orde van zo’n 50 0 euro, wanneer wordt aangenom en dat het bij de export naar Groot-Brittannië niet gaat om de allerbeste kwaliteit wiet. De handel m et En gelse afn em ers was echter niet van risico’s on tbloot. Één van de geïnterviewden stelde dat degen en met wie hij zaken deed goed betaalden . Ze hadden echter de gewoon te om m aar de helft van de cann abis, bijvoorbeeld bij een levering van 40 kilo, vooraf te betalen, en de rest pas als het transport in goede orde was gearriveerd. Dit betekende dat ook de verkoper dus een financieel risico liep bij de sm okkeltran sporten . Aan gezien hij, als ‘makelaar in cannabis’, volgens eigen zeggen maar een betrekkelijk kleine winstm arge per kilo had, von d deze geïnterviewde het gevaar erbij in te schieten te groot. Als er wat m is gin g m et het transport, of als de afnemers slecht van betalen waren, m oest hij im m ers m aar zien hoe hij zijn centen kreeg.

53 Voor transporten van hasjiesj vanuit Marokko n aar Nederland werd in een zaak die in het kader van Spapens (20 0 6) werd onderzocht, om gerekend zo’n 275 euro per kilo in rekening gebracht. Gezien de risico’s die, vanwege de controles bij de landsgrens, aan een transport n aar Groot-Brittann ië kleven, m ag worden aangenomen dat ook daar de sm okkelkosten behoorlijk zijn .


44

EUR/ UvT

Re s po n d e n t 6 : “Kijk, als je bergen geld hebt dan kun je dat risico gerust nemen. Er zijn alleen zat jongens die zo de m ist in zijn gegaan en veel geld hebben verloren”.

2 .7

Be s lu it

In dit hoofdstuk is het productieproces van wiet gedetailleerd beschreven: welke stappen moeten worden gezet in dit proces, welke vaardigheden zijn hiervoor nodig en wat levert het op? In het volgen de hoofdstuk wordt beschreven hoe dit productieproces is georganiseerd. Uit de ‘droge’ beschrijving in dit hoofdstuk kom t n aar voren dat het telen van wiet een zeer laagdrem pelige illegale activiteit is. Het opbouwen van een plantage en het kweken van goede wiet vergt weliswaar de nodige kenn is en ervaring m aar, deze is inmiddels bij velen voorhan den, en kan bovendien ook via grow shops, in tern etfora en handboeken worden betrokken. Voorts zijn er ruim voldoende ‘dienstverlen ers’, zoals ‘hokkenbouwers’ en elektriciens actief, die specifieke karweitjes kunnen uitvoeren. Ook zijn er (n og steeds) tal van locaties voorhanden, zoals de eigen woning, een schuurtje of een leegstaan de bedrijfsloods , die geschikt zijn om als kwekerij te dienen. De wietteelt vergt in de tweede plaats m erendeels gron dstoffen en materialen die ook voor vele an dere toepassingen kunnen worden gebruikt. Slechts van bepaalde attributen, zoals (grote) koolstoffilters om geuren te maskeren , kan m en zich afvragen welke andere toepassingsm ogelijkheden die, buiten de wietteelt, verder nog hebben voor particulieren. Dit is echter n iet zonder m eer eenvoudig: er zullen bijvoorbeeld ook m aatregelen moeten worden getroffen om ‘lekkage’ n aar wiettelers van deze filters te voorkomen vanuit bedrijven die er wel een reëele toepassin gsm ogelijkheid voor hebben , of om ervoor te zorgen dat er geen illegale im port van uit het buitenlan d op gan g kom t. Alvorens zo’n m aatregel wordt overwogen is een ex an te evaluatie dus geen overbodige luxe. Tot slot kan, wan neer wordt gekeken naar de afzet van henn ep, worden vastgesteld dat ook hier sprake is van vele m ogelijkheden . Individuele telers kunn en de wiet verkopen bij coffeeshops, on der voorwaarde dat de kwaliteit goed is, of aanbieden bij grow shops en an dere in koopadressen van crim inele sam enwerkin gsverbanden, waar de kwaliteit m inder belangrijk is. De ruim e beschikbaarheid van afzetm ogelijkheden is cruciaal voor de wietteelt: de wietteelt kan alleen m aar grootschalig zijn wan neer er ook ruim e afzetm ogelijkheden bestaan voor de oogsten .


45

EUR/ UvT

3

D e o rga n is a tie van d e w ie tte e lt

3 .1

In le id in g

Hoe de wietteelt is georganiseerd is één van de belangrijkste vragen in dit on derzoek. Bestaat de wereld van de wietteelt vooral uit klein e zelfstan digen (de zogeheten thuistelers) of is er sprake van een bepaalde m ate van organisatie in het productieproces van de wietteelt en zo ja, hoe worden de verschillende werkzaam heden dan gecoördin eerd en door wie? In de n avolgende paragrafen zullen wij de vormen van organisatie schetsen die wij in het em pirische materiaal (de dossiers en interviews) hebben aan getroffen . Vier zaken zullen daarbij n ader worden belicht. In de eerste plaats kunn en zelfstandige telers worden onderscheiden die voor eigen rekening en risico wiet telen . Dit zijn in om te beginn en de kleinere telers (ook wel thuiskwekers gen oemd), die kwekerijen hebben van zo’n 10 0 tot maximaal 1.0 0 0 planten. De gem iddelde grootte van een kwekerij is 30 0 à 40 0 plan ten. Zij verzorgen de plan ten zelf en bieden de oogsten te koop aan bij coffeeshops of andere opkopers. Voor het opbouwen van de kwekerij, het om leggen van de elektriciteit of het kn ippen van de toppen , kunnen zij eventueel een beroep doen op on dersteuning van ‘dien stverleners.’ Daarn aast kunn en ook zelfstandige telers worden onderscheiden die de zaken op meer grootschalige wijze aanpakken. Zij runnen bijvoorbeeld een grote plantage m et 1.0 0 0 planten of m eer, of ze hebben meerdere kwekerijen tegelijk in bedrijf, die zowel in wonin gen als in bedrijfsloodsen ondergebracht kun nen zijn . In de tweede plaats zal worden ingegaan op de ‘faciliteerders’ van de wietteelt. De zelfstan dige telers maken , zoals in hoofdstuk 2 al werd verm eld, desgewen st gebruik van uiteenlopende dienstverlen ers. Grow shops spelen in de praktijk in dat n etwerk vaak een sleutelrol, en erzijds als faciliteerders van zelfstandige kwekers, en an derzijds als verzamelpunten voor de in koop van wiet. Via de grow shop kan de zelfstan dige teler stekken kopen, de oogsten afzetten, adviezen krijgen , en in con tact kom en m et ‘man netjes’ die de elektriciteit m an ipuleren, m et hokkenbouwers en met tussenpersonen die kn ipsters kunnen regelen . In paragraaf 3.3 zal dan ook nader worden in gegaan op de rol van de grow shops in het henn epn etwerk. In de derde plaats kunnen ‘exploitanten ’ worden onderscheiden. Daarbij gaat het om personen die de kwekerijen in stalleren bij thuistelers. De laatstgen oem den hoeven in dat geval alleen de ruim te ter beschikking te stellen, m aar ze kunnen even tueel ook een bijdrage leveren aan de verzorging. De exploitant n eem t in principe alle activiteiten ron dom de kwekerij voor zijn reken ing en fin anciert het geheel. Degene die de ruim te ter beschikkin g stelt krijgt een percentage van de opbrengst. Van wege het organ isatiewerk dat dit met zich m eebren gt hebben de exploitanten in de regel vijf à tien kwekerijen tegelijkertijd in bedrijf. Tot slot moet de gekweekte wiet worden afgezet. De cann abis van de beste kwaliteit wordt, zoals in hoofdstuk 2 werd beschreven, ten dele afgezet bij de Nederlan dse coffeeshops. De overige opbrengst en het m indere product De wereld achter de wietteelt

46

EUR/ UvT

verdwijnen over de landsgrenzen. Bij deze handel spelen ‘crim inele sam enwerkin gsverbanden’ een cruciale rol. Zij kopen de wiet op grote schaal in, via hun eigen grow shops of op andere verzam elpunten, en zorgen voor de export. Daarnaast exploiteren zij, m ede om verzekerd te zijn van voldoen de en constan te aanvoer, vaak ook zelf nog grote hennepkwekerijen in bedrijfspanden. De wiet wordt deels aan eigen criminele con tacten in het buitenland verkocht, en deels aan andere tussenpersonen die over deze afzetm ogelijkheden beschikken .

3 .2

Ze lfs ta n d ige te le rs

De eerste categorie wietkwekers die kan worden on derscheiden zijn de zelfstandige telers. Zij financieren de kwekerij zelf en voeren ook verder de werkzaam heden zo veel mogelijk zelfstandig uit. In de praktijk kunnen daarbij allerlei gradaties worden onderscheiden, variërend van thuistelers die bijna alles zelf doen – opbouwen , verzorgen, kn ippen , drogen – tot en met personen die zich m et van alles en nog wat laten helpen . Zelfstandige thuistelers installeren de kwekerij in de eigen won ing, of in een schuurtje bij het huis. In de interviews en in de basispolitieregistratie konden daarnaast echter ook zelfstandige telers worden aangetroffen die de zaken op grotere schaal hadden aan gepakt, bijvoorbeeld door een kwekerij met 1.0 0 0 plan ten of m eer te installeren in een bedrijfspand. Zij konden door de omvan g van de plan tage niet alles m eer zelf doen, maar m oesten uiteenlopen de hulpkrachten inschakelen. Een goed voorbeeld van (de start van) een zelfstan dige thuisteler kon worden aangetroffen in casus 9. Tijdens het opsporingson derzoek, dat overigens was gericht op een grow shop, kwam een m an in beeld die ter plaatse bij die winkel de kweekbenodigdheden, met inbegrip van de stekken , aanschafte. Hij was handig genoeg om de kwekerij zelfstan dig op te kunnen bouwen . Zijn vrouw, die n aar eigen zeggen ‘groene vingers’ had, verzorgde dagelijks de wietplan ten. Slechts het om leggen van de elektriciteit beheerste deze thuisteler niet zelf, m aar daarvoor kon hij, via dezelfde grow shop, een beroep doen op een m alafide elektricien . Zijn vrouw belde voor advies met de grow shop als er problem en waren m et ‘spin t’ of luis in de plan ten. Tot slot kon de oogst bij deze win kel worden verkocht. Ook in de interviews komt de rol van grow shops n aar voren als leveranciers van apparatuur, van advies of ‘m an netjes’ die specifieke karweitjes voor hun rekening kunnen nem en , en als inkoopadres. De drem pel om over te gaan tot het kweken van henn ep ligt derhalve bijzonder laag: ook ieman d die geen en kel contact heeft in het m ilieu van de wietteelt kan er, dan kzij de grow shop, eenvoudig m ee begin nen . In de praktijk hebben de m eeste thuistelers echter de nodige ken nissen of fam ilieleden die reeds een hennepkwekerij hebben, of hebben gehad. Naast de grow shops speelt derhalve ook het gewone sociale n etwerk een grote rol in het leven van de zelfstan dige telers. Contacten in het eigen relatienetwerk hebben het voordeel dat ze m eer vertrouwd zijn: wie garandeert im m ers dat een on beken de elektricien, die via de grow shop is ingehuurd, niet samen werkt m et rippers die de kwekerij komen leeghalen als de oogst bijna is volgroeid? De wereld achter de wietteelt

47

EUR/ UvT

Kweekbenodigdheden worden ook regelmatig tweedehands van beken den overgen om en , en via hen komt de aspirant-thuisteler ook in con tact met klusjesmannen die kunn en helpen bij het opbouwen van de kwekerij of m et elektriciens. Ook voor het m eehelpen bij het knippen van de plan ten zijn er in de eigen ken nissen krin g doorgaans gen oeg gegadigden te vinden, die voor 15 euro per uur wel een centje willen bijverdienen. Het knippen van de toppen is een tam elijk arbeidsinten sief karweitje. Voor het knippen van een kwekerij van 30 0 tot 40 0 plan ten in één dag blijken al sn el vijf of zes knippers nodig. Bijvoorbeeld in casus 2, casus 3 en casus 5 regelden de thuistelers daarvoor een aantal vriendinnen of fam ilieleden. Toen die ter plaatse werden aangehouden verklaarden ze dat ze alleen m aar op de koffie waren. Leeftijd speelde nauwelijks een rol: ook 65-plussers werden voor dit werk ingeschakeld. Bovenkerk en Hogewin d (20 0 3) beschrijven de zelfstan dige wiettelers als het type person en dat (de kleine thuiskwekers uitgezonderd) vooral voorkom t in arm e buurten van steden en dorpen en ook op woonwagenkampen . Hun om zet is gebonden aan de vloercapaciteit van de ruimte, en varieert tussen de tientallen en honderden planten per persoon.54 Ook in ons empirisch materiaal treffen wij voorbeelden aan van dit type telers. Het zijn m ensen die door deze illegale werkzaamheden boven het bestaan sm inimum kunnen uitstijgen . Zij kunn en dankzij de inkomsten uit wietteelt dure auto’s kopen en meerm alen per jaar op vakantie gaan totdat m isoogsten, politieacties of an der onheil voor een terugval zorgen . Er is dan na jaren wietteelt bij de kleinere telers weinig geld m eer over. Op de vraag waaraan het geld is uitgegeven zegt een respon den t het volgen de: Re s po n d e n t 1: “gewoon dingen van gekocht. Van alles, eten , kleren , heel vaak uit eten, een vriendin...daar gaat je geld ook zo aan op, tja, van alles. Ik leefde er van. Ik werkte niet op dat m om ent nee.”

Een andere respondent, die m om enteel 40 0 plan ten heeft staan in zijn wonin g, maakt alles m eteen op aan een uitbun dige leven sstijl: Re s po n d e n t 9 : “Alles dat ik verdien gaat er weer even hard uit hoor. Alles is zo duur geworden en als je een beetje een goed weeken d wil hebben kost dat aardig wat. We gaan meestal stappen op vrijdag en zaterdag, rijden veel rond en doen gewoon waar we zin in hebben. En dat kost nou eenm aal veel geld”

Respon den t 5 heeft tijden gekend waarin hij 1.0 0 0 planten had staan in een gehuurd pand en bij zijn ouders. Nu is hij verzeild geraakt in de amfetam in ehan del. Terugkijken d op zijn intensieve wietteeltperiode: Re s po n d e n t 5 : “in die tijd hebben we echt lekker geld verdiend. We hadden toen echt een goed leven, gewoon gokken, eten , drugs gebruiken, hierheen, daarheen ....wat een tijd! Maar niet dat we nu kunnen zeggen dat we er iets aan over hebben gehouden , van we hebben een m ooie auto gekocht of zo. Nee, we hebben alles m eteen uitgegeven.”

54

F. Bovenkerk en W. Hogewind (20 0 3): p. 115.


48

EUR/ UvT

De m eeste zelfstandige thuistelers beschikken niet over het vloeroppervlak om zeer grote kwekerijen op te kunn en zetten. Ook het ontbreken van het ben odigde investeringsgeld kan een spelbreker zijn . De om vang van de thuiskwekerijen gaat dan ook zelden boven de 1.0 0 0 planten uit, terwijl 30 0 à 40 0 planten het m eest gebruikelijk is. Uit de politiegegevens kom en echter ook voorbeelden naar voren van grootschalig werkende zelfstan dige telers, die over een eigen bedrijfsloods of an dere grote ruim te beschikten. Zo werd in de zijlijn van casus 6 een kwekerij m et ruim 3.0 0 0 planten opgerold – de kweekbenodigdheden waren in dit geval geleverd door de hoofdverdachte in die casus – die was opgezet door een ondernem er wiens reguliere zakelijke activiteiten niet bijzonder voor de wind gingen . De rechercheurs verm oedden dan ook dat een deel van de spullen in de plantage op de pof was geleverd.

3 .3

Fa cilite e rd e rs va n h e t p ro d u ctie pro ce s : d e g r o w s h o p s

In de voorgaan de paragraaf is reeds aangegeven dat grow shops een belangrijke rol spelen voor de zelfstandige telers. Hier wordt daarom dieper in gegaan op de rol van deze winkels. Een grow shop is daarbij gedefinieerd als ‘een win kel waar, aan particulieren , com plete inventarissen van goederen worden verkocht die nodig zijn voor de inpandige wietteelt, m et in begrip van materialen die enkel bedoeld zijn om de kwekerij af te scherm en voor de buitenwereld’. Met nam e dat laatste is een belangrijk elem ent. De uitbaters van grow shops wijzen er graag op dat de producten waarin zij handelen ook kun nen worden gebruikt om tom aten of an dere groenten te telen . Daarbij wordt echter voorbijgegaan aan het feit dat een tom atenkweker geen behoefte heeft aan zaken als afzuiginstallaties en koolstoffilters, die louter bedoeld zijn om geuren te maskeren . Grow shops faciliteren de productie van wiet in de eerste plaats door de verkoop van kweekbenodigdheden en van materialen die bedoeld zijn om de plan tage voor de buiten wereld af te schermen. Daarnaast kun nen de thuistelers bij de grow shop terecht voor advies. Het grootste deel van de grow shops gaat echter verder, door de kwekers desgevraagd te verwijzen naar ‘stekken boeren’ of naar personen die werkzaam heden in de kwekerij kunn en verrichten . Tot slot biedt een deel van de grow shops zelfs full-service. Dit wil zeggen dat n aast de legale kweekbenodigdheden ook de stekken ter plaatse worden geleverd, de oogsten van de telers worden ingekocht en dat ook het afval uit de kwekerijen er kan worden gedeponeerd. Uit afschermingsoverwegingen staan de stekken som s niet in de grow shop zelf, m aar bijvoorbeeld in een naastgelegen loods of in een an dere ruim te in hetzelfde pan d, die (op papier) aan een an dere huurder toebehoort. Een voorm alige grow shop-eigenaar die werd geïn terviewd vertelt dat zijn klanten alles kon den krijgen wat ze nodig hadden voor de wietteelt, ook de illegale m iddelen:


49

EUR/ UvT

Re s po n d e n t 10 : “Wat een kweker nodig heeft, konden wij bieden . Stel je nou voor als je wil kweken m aar je weet niets van de stroom , wij kennen kerels van de Essent die stroom kom en aan leggen bij je thuis. Wil je de m eter terug draaien , kan je bij ons loodjes kopen en een tang huren . U zoekt, wij leveren. Na ja n iet wij, m aar we zorgen dat je in contact kom t m et... Som s kwam er zelfs iem and langs die zich aanbood. Zo zijn we aan die tangen gekom en. Er kwam een kerel langs die bij de Essent werkt en tangen wilde verkopen”.

Dezelfde werkwijze kom t regelm atig uit de dossiers van afgesloten opsporin gsonderzoeken naar voren. Casus 9 is hiervan een voorbeeld. In casus 9 was de hoofdverdachte de eigen aar/ uitbater van een grow shop in de politieregio Lim burg-Zuid. Hij leverde de ingekochte wiet aan één of m eer coffeeshops. Bij de politie kwam een achttal kwekerijen in beeld. De telers opereerden volledig zelfstandig, ofschoon som m igen wel een beroep deden op (telefonisch) advies dat door een medewerkster van de grow shop werd gegeven, of op on dersteun ing door een elektricien die via de grow shop kon worden ingehuurd. En kele kwekers bleken kennissen van deze hoofdverdachte of medewerkers van de grow shop.

Een crim inaliteitsbeeld van grow shops In het kader van de pilot ‘Hen nep en georganiseerde crim inaliteit’ is door misdaadanalisten in de zes zuidelijke politieregio’s een crim inaliteitsbeeld vervaardigd, waarin diverse aspecten van de wietteelt onder de loep zijn genom en. Daarbij zijn ook de grow shops n ader beschouwd. In deze paragraaf worden daarvan en kele resultaten gepresenteerd. De analisten van de zes zuidelijke politieregio’s vervaardigden een overzicht van grow shops en kon den daaraan 40 8 personen koppelen. Van hen bleek 67 procent één of meer criminele an tecedenten te hebben. Softdrugs (31 procent), vermogen sdelicten (28 procent), geweldsdelicten (25 procen t) en overtredin gen van de Wet Wapen s en Munitie (12 procent), alsm ede delicten in relatie tot harddrugs (10 procent), speelden de belan grijkste rol.55 Op basis van de inven tarisatie van grow shops die door de misdaadanalisten van de zes zuidelijke regio’s werd sam engesteld, hebben wij 142 grow shops geïdentificeerd die aan de hiervoor gegeven definitie voldeden.56 In het volgende schema is de verdelin g over de regio’s weergegeven .

55

Één persoon kan op meerdere terreinen antecedenten hebben. De afzonderlijke percentages kunnen dus n iet worden opgeteld. 56 De oorspronkelijke lijst bevatte 178 shops. Door één van de regio’s waren echter ook de sm art- en headshops onder de noem er grow shop geschaard. En weer een ander deel van de lijst betrof gespecialiseerde bedrijven die in slechts één product handelden dat ten behoeve van de wietteelt kon worden gebruikt, zoals m eststoffen of groeim iddelen . Hoewel deze firm a’s op w ebsites voor hen nepkwekers wel als groeiwinkels worden vermeld, en enkele ervan ook in de bestudeerde dossiers van afgesloten opsporingsonderzoeken opdoken, is het de vraag of deze bedrijven strikt genomen als grow shop kunn en worden beschouwd. Tot slot bleken enkele shops inm iddels van het ton eel te zijn verdwenen . De wereld achter de wietteelt

50

EUR/ UvT

Tabel 3.1

Grow shops in de zes zuidelijke politieregio’s

Re gio

Aan tal

Pe rce n tage

In w o n e rs / g r o w s h o p

Zeeland

10

7%

38 .0 0 0

Midden- en West-Brabant

60

43%

17.0 0 0

Brabant-Zuid-Oost

22

15%

33.0 0 0

Brabant-Noord

8

6%

78 .0 0 0

Lim burg-Noord

13

9%

39.0 0 0

Lim burg-Zuid

29

20 %

22.0 0 0

14 2

10 0 %

2 7.0 0 0

To taal

Het schem a laat zien dat de grow shops zeer on gelijk over Zuid-Nederland verdeeld zijn . In de regio Midden - en West-Brabant bevin dt zich 43 procent van het totaal, en in de regio Limburg-Zuid 20 procent. In Zeelan d en BrabantNoord bevin dt zich daarentegen slechts 7, respectievelijk 6 procen t van de ZuidNederlandse grow shops. Afgezet tegen het aan tal inwoners van de politieregio’s blijkt dat in Midden - en West-Brabant, afgerond op duizend, één grow shop per 17.0 0 0 inwoners voorhan den is. Ook in de regio Limburg-Zuid is het aantal grow shops hoger dan gem iddeld in Zuid-Nederland. In de regio Brabant-Noord kan echter slechts één shop op 78 .0 0 0 inwoners worden aangetroffen . Ook in de regio’s Zeelan d en Limburg-Noord is het aantal shops benedengem iddeld. Er is dus sprake van aanzienlijke verschillen . Hoe die m oeten worden verklaard is n iet duidelijk. Aan de hand van politiegegevens is nader onderzocht welke illegale activiteiten in relatie tot de grow shops bekend zijn geworden. Enerzijds is nagegaan wat in de politiële basisregistratie wordt vermeld m et betrekking tot het adres van de groeiwin kel in kwestie. Vervolgens zijn de nam en van de eigenaren of beheerders, en - wan neer hun nam en bekend waren - ook die van de person eelsleden, in de basispolitieregistratie n agetrokken. Deze exercitie is noodgedwon gen slechts indicatief. Er kan om te beginnen ook in an dere politiële registratiesystem en relevante in formatie voorhanden zijn, die door ons wordt gem ist. Voorts besteden de verschillende politieregio’s, en daarbinnen ook de basisteam s, niet allemaal evenveel aan dacht aan deze shops. Som m ige grow shops worden bijna m aandelijks gecontroleerd of bezocht voor een gesprekje m et de beheerder of een verkoper. Elders kom t de politie echter vrijwel nooit ter plaatse, en zijn er in vijf jaar tijd – in prin cipe de periode die de basispolitieregistratie bestrijkt – m aar enkele verm eldin gen te vinden . Bovendien worden lang n iet altijd de n amen van de shops of van de uitbaters in de m utaties verwerkt. Het is dus niet in alle gevallen duidelijk of de eigenaar nog dezelfde is, of dat de winkel in middels niet in andere han den is overgegaan . On der het voorbehoud van deze beperkin gen worden in de volgende tabel de resultaten van de analyse van de (illegale) betrokken heid van deze shops bij de wietteelt weergegeven . De cijfers zijn beperkt tot zaken die ‘hard’ door de politie zijn vastgesteld. Met an dere woorden: er m oeten daadwerkelijk


51

EUR/ UvT

hennepstekken, cann abis of an dere strafbare goederen zijn aangetroffen in de grow shop. Andere inform atie, bijvoorbeeld m eldin gen omtrent henn epgeuren of verdachte bewegin gen rondom het pan d, zijn in de cijfers niet m eegen om en . Ook wan neer het bij aangetroffen hennepplanten ging om een proefopstelling van slechts enkele planten , is dit buiten beschouwing gelaten .57 Wanneer eigenaren of personeelsleden van de winkel elders bij strafbare feiten betrokken waren, m oeten zij daadwerkelijk als verdachte zijn aan gehouden . Wann eer er sprake is van relaties houdt dit in dat de betrokkenen met elkaar in verband staan vanwege vriendschap, fam iliebindingen of zakelijke con tacten in verband met de wietteelt of anderszin s, die verder gaan dan de aankoop van kweekbenodigdheden . Voor een goed begrip m oet worden verm eld dat de items in de volgende tabel afzonderlijk van elkaar m oeten worden gelezen . Met andere woorden: de eerste rij laat zien dat in 13 procen t van de grow shops de in koop en / of aanwezigheid van cann abis, n atte wiet of hennepplanten is vastgesteld. Bij 87 procent van de on derzochte shops was daarvan dus geen sprake. De items in de tabel kun nen derhalve niet verticaal worden opgeteld. Tabel 3.2

Grow shops en criminaliteit (N = 142)

Co n s tate rin g In de grow shop is de inkoop en/ of aan wezigheid van cann abis, n atte wiet of hen nepplanten vastgesteld In de grow shop is de verkoop en/ of aanwezigheid van henn epstekken vastgesteld In de grow shop is een henn ep- en/ of stekkenkwekerij aangetroffen Er is verkoop van soft- en/ of harddrugs vanuit de grow shop vastgesteld Eigen aren / personeel zijn van de shop zijn als verdachte aangehouden terzake delicten die verband houden m et softdrugs op andere locaties dan de (huidige) g row shop (henn epkwekerij, han del, henn epknippen, et cetera) Eigen aren / personeel van de grow shop zijn als verdachte aangehouden in één van de 19 bestudeerde opsporingsdossiers Eigen aren / personeel onderhouden relaties m et subjecten in één of m eer bestudeerde zaaksdossiers Eigen aren / personeel onderhouden relaties m et subjecten in onderzoeken n aar andere vormen van zware of georgan iseerde m isdaad Geen enkele verm elding in de politieregistratie om trent illegale activiteiten op de locatie van de grow shop of van eigen aren / personeel

Aan tal

P e rce n tage

13

9%

21

15%

8

6%

12

8%

14

10 %

11

8%

13

9%

12

8%

41

29%

57 Hoewel dit soort ‘proefopstellingen’ m ede bedoeld lijkt te zijn ter m askering van de inkoop van hennep. Zulke p lanten verspreiden im mers ook een hen nepgeur, dus als er bijvoorbeeld klachten kom en uit de buurt over een penetrante wietlucht, kan het personeel van de growshop bij een bezoek van de politie n aar de proefopstelling verwijzen.


52

EUR/ UvT

Uit de tabel blijkt bij slechts 29 procent van de onderzochte grow shops geen enkele verm elding in de politieregistratie, of geen enkele verm elding in negatieve zin, kon worden aangetroffen. Dat hoeft overigen s, gezien de kwaliteit van de gegevens, niet te beteken en dat er rondom deze shops ook niets illegaals gebeurt. De tabel laat zien dat van uit de grow shops naar verhouding het vaakst in stekken worden gehandeld (15 procent van de onderzochte shops). Bij 9 procent van de grow shops werd teven s de inkoop van hennep vastgesteld. Bij zo’n 10 procent van de grow shops was sprake van eigenaren, beheerders of personeelsleden die in de afgelopen vijf jaar werden aan gehouden terzake illegale activiteiten in relatie tot softdrugs, m aar niet op de vestigingslocatie van de grow shop. Zij hadden bijvoorbeeld zelf een hennepkwekerij, waren betrokken bij het opbouwen of afbreken van kwekerijen elders, werden op heterdaad betrapt bij het vervoer van henneptoppen of – stekken, of waren betrokken bij de handel in softdrugs. Voorts onderhield 9 procent van de uitbaters of personeelsleden van de on derzochte grow shops nauwe contacten m et één of meer verdachten in de on derzochte dossiers. In de bestudeerde opsporin gsdossiers kwam 8 procent van de Zuid-Nederlan dse groeiwinkels direct in beeld, en werden eigenaren of medewerkers als verdachten aangehouden. Even eens in 8 procen t van de gevallen was sprake van contacten m et personen die in an dere opsporin gsonderzoeken naar zware of georgan iseerde m isdaad figureerden . Daarbij ging het m et nam e om de productie van syn thetische drugs en de grootschalige im port van softdrugs uit het buitenlan d. In 8 procent van de gevallen werd vastgesteld dat vanuit de grow shop direct, in groothandelshoeveelheden, wiet aan buiten landse afnem ers werd verkocht. Opm erkelijk is dat deze praktijken zich goeddeels lijken te beperken tot het district Bergen op Zoom (politieregio Midden- en West-Braban t) en het district Zeeuws-Vlaan deren (politieregio Zeeland). Dit verschijnsel kan waarschijn lijk vooral worden verklaard vanuit het feit dat ter plaatse telken s één crimineel sam enwerkingsverband de coffeeshops in bezit heeft, de handel vanuit de illegale verkooppun ten bedrijft, en tevens één of m eer lokale grow shops uitbaat. 58 In vergelijkin g daarm ee werd in de politieregio’s Brabant Zuid-Oost en Lim burg-Zuid weliswaar enkele keren han del vanuit een grow shop vastgesteld, m aar daarbij leek het vooral te gaan om de verkoop van gebruikershoeveelheden aan m et nam e Nederlandse klanten . Tot slot werd in 6 procent van de grow shops op en ig mom ent een volwaardige hennep- of stekkenkwekerij aangetroffen. Het ging daarbij dus niet om ‘proefopstellin gen’ van enkele hen nepplanten. Bovendien is hierbij niet meegereken d dat bij grow shops regelmatig ‘een deur verderop’ wel kwekerijen werden gevon den . Diverse grow shops bleken te zijn gevestigd in panden die kadastraal waren opgedeeld, en waar dus op papier sprake was van m eerdere 58 In Bergen op Zoom werd tijdens de afrond ing van deze rapportage, eind februari 20 0 7, overigens een actiedag gehouden in het kader van een onderzoek van de politie Midden - en West-Brabant, waarbij tientallen leden van de desbetreffende crim in ele groepering werden aangehouden.


53

EUR/ UvT

huurders. De shop was bijvoorbeeld gevestigd op ‘Waterlaan 8a’ – de n aam is uiteraard fictief – terwijl het gehele pan d de adressen Waterlaan 8b tot en m et 8f om vatte. Op deze an dere adressen waren weer andere rechtspersonen gevestigd. Het is een m anier om de illegale activiteiten, zoals de stekken kweek en stekkenverkoop, of de in koop en de verwerkin g van de kant-en-klare wiet, form eel los te koppelen van de grow shop. Wann eer de m eer recente m utaties in de politieregistratie worden nagelezen blijkt dat de uitbaters van de grow shops steeds m eer beginn en te klagen over de geïntensiveerde aan pak van de thuisteelt. Klanten zouden steeds minder bereid zijn om spullen rechtstreeks bij de shop te kom en inkopen of ophalen, om dat zij vrezen dat de kentekens van hun auto’s ter plekke door de politie worden genoteerd. Somm ige telers nem en tegen maatregelen door een voertuig van een niet-kwekende vriend te len en, of desn oods een auto te huren , als zij kweekben odigdheden gaan ophalen. Somm ige grow shops hebben hun dienstverlening echter uitgebreid: zij leveren de aan gekochte goederen bij de klant thuis af. Aangezien de thuistelers ook risico lopen te worden gesignaleerd wan neer zij het hennepafval op de gem eentelijke stortplaats komen aan bieden , nem en veel grow shops in middels ook discreet het afval van de klanten in. De shop biedt het vervolgen s aan als bedrijfsafval, som s zelfs m et in stem m ing van de gem eente.

3 .4

Exp lo ita n te n va n w ie tkw e ke rije n

Na het interm ezzo over de rol van grow shops in de wereld achter de wietteelt, kom en we tot een bespreking van de volgende organ isatorische variant waarin het productieproces plaatsvin dt. In dit geval gaat het niet m eer om zelfstandige telers, m aar om personen die de kwekerij hebben ingericht in woningen of in bedrijfsloodsen die aan anderen toebehoren. Deze verhuurders stellen de kweekruim te beschikbaar, en delen in de uiteindelijke opbren gst. Degen en die de hennepkwekerijen op deze m an ier opzetten worden hier als ‘exploitanten van wietkwekerijen ’ aan geduid. Uit het on derzoek kwam en twee soorten exploitan ten naar voren. Om te beginn en was sprake van personen die zich louter m et het finan cieren en opzetten van wietkwekerijen bezighielden. Daarbij ging het vaak om exploitanten die eerst als zelfstan dige teler waren begon nen , en die daarm ee het nodige geld hadden verdiend. Zij werden daarop ben aderd door personen die niet over de n odige expertise of investeringskapitaal beschikten, om ook bij hen een ‘tuintje’ te kom en opzetten. Sommigen, zo kwam n aar voren in de interviews, waren er minder vrijblijven d ingerold, m aar gaven blijk van een zeker ondern em erschap. In de tweede plaats werden exploitanten aangetroffen waarvan het uitbaten van hennepkwekerijen slechts één van de bezigheden was. In casus 1 was de belangrijkste illegale activiteit de productie van en handel in synthetische drugs. Daarnaast had deze crim in ele groepering echter, zoals het in het politiedossier werd om schreven, ook een ‘divisie hennep’ die, buiten de hoofdm an, grotendeels los ston d van de ‘divisie synthetische drugs.’ De


54

EUR/ UvT

hennepdivisie had een tiental kwekerijen in bedrijf, zowel in wonin gen als in bedrijfspanden in Nederland en België. Ook in casus 4 was sprake van een misdaadondern em er die zich m et allerlei uiteen lopende illegale handel bezighield, alsm ede met de fabricage van synthetische drugs. Daarnaast was hij ook doen de m et het opzetten van hennepkwekerijen . Hij verloor daarvoor, mede door problem en in de kwekerijen , echter al vrij snel de belangstelling en deed daarop het geheel over aan één van zijn secondanten. Deze werkwijze van de exploitan ten verschilt in essen tie n iet van die van zelfstandige telers, behoudens in het opzicht dat zij n iet in hun eigen woning of bedrijfsopstallen actief zijn. Degene die de kweeklocatie beschikbaar stelt hoeft in principe zelf geen activiteiten in de kwekerij te verrichten. Vaak verleen den zij echter wel kleinere of grotere handen span diensten. De exploitan t kan zo nodig zelf de kwekerij bij ieman d thuis opbouwen , de plan ten verzorgen, de elektriciteit om leggen, en kom en knippen. Hij kan daarvoor, evenals de zelfstandige telers, echter ook een beroep doen op dienstverlen ers. Naarm ate de activiteiten groeien is de kan s echter groot dat de exploitan t m eer zaken , zoals het opbouwen van de hokken of het verzorgen van de planten, gaat delegeren aan hulpkrachten. In casus 1 en casus 4 bijvoorbeeld hadden en kele hulpjes een dagtaak aan het verzorgen van de planten in diverse kwekerijen. De exploitan t is uiteraard wel degene die ervoor dient te zorgen dat eventuele problemen in de kwekerij – die zich in de praktijk regelm atig voordoen – worden opgelost, en dat op tijd het ben odigde person eel, zoals een ploeg knippers, wordt geregeld. In casus 3 exploiteerde de verdachte tien kwekerijen. Deze waren allem aal relatief klein, m et zo’n 20 0 tot 40 0 planten. De exploitant had contacten m et een leveran cier van stekken, m et een elektricien, m et bouwers van de hokken en m et afn em ers.

Een belangrijke vraag is hoe de exploitant aan personen kom t die bereid zijn een deel van hun wonin g ter beschikking te stellen voor de wietteelt. Volgen s Bovenkerk en Hogewind (20 0 3) kom t in de relatie tussen exploitanten en de personen bij wie de kwekerijen zijn geplaatst geregeld dwang en intimidatie voor.59 Aan de ene kan t zouden de exploitanten hiervan gebruik m aken om kweekruim te te bem achtigen, aan de andere kan t zouden dwang en intimidatie worden toegepast als er iets mis gaat (politieacties, misoogsten) en de vraag aan de orde is wie daarvoor het gelag m oet betalen . Uit onze casussen en interviews kom t een an der beeld naar voren . In de regel kost het de exploitanten weinig moeite om person en te vinden die een deel van hun woning ter beschikking willen stellen voor de in richtin g van een hennepkwekerij. Veelal gaat het daarbij om con tacten uit het sociale netwerk van de exploitant. Slechts een enkele keer ging het om relatieve on bekenden. In casus 2 en casus 3 werden de kwekerijen geïnstalleerd bij personen uit de directe sociale om geving van de exploitant, die één en ander fin an cierde. In casus 2 ging het bijvoorbeeld om fam ilieleden, een vriend uit de sportschool, iem an d met wie hij wel een s handelde in brom fietsonderdelen, et cetera. 59

F. Bovenkerk en W. Hogewind (20 0 3): p. 117.


55

EUR/ UvT

In casus 12 richtte de exploitant en erzijds kwekerijen in bij bekenden. Anderzijds ‘ronselde’ hij ook tenminste één vaste bezoeker van een coffeeshop waar hij regelm atig kwam , en waarvan hij wist dat die in fin anciële moeilijkheden zat.

In het proces van contactlegging en besluitvorm ing zijn door ons weinig tot geen aan wijzin gen van geweld of intim idatie aangetroffen, niet met betrekking tot kwekerijen in wonin gen, en ook niet ten aan zien van bedrijfsopstallen die voor het inrichten van plan tages worden ben ut. In de praktijk hebben de exploitanten vooral te m aken m et vrienden of kennissen, die m aar al te graag wat bij willen verdien en m et het verhuren van ruim te. Een respondent die tot voor kort betrokken was bij de exploitatie van meerdere henn epkwekerijen, en die daarnaast ook op grote schaal stekken verkocht, zegt dat hij doorlopend verzoeken kreeg van mensen die graag kweekruim te ter beschikking wilden stellen : Re s po n d e n t 6 : “Als ik wilde had ik wel 10 0 tuinen 60 kunnen hebben, m aar op een gegeven m om en t zei ik: luister, ik wil er zoveel geld in investeren en dan ben ik gewoon klaar. Elke keer m oest ik alles investeren want n iem and had geld. Alles m oest van m ij afkom en. Ze kwam en elke keer n aar m ij toe, wil je bij m ij een tuintje opzetten? Ze wisten d at ik dat zo n u en dan deed bij anderen. Op een gegeven m om ent ging het echt allem aal te ver. Als ze gezeik hadden kwam en ze allem aal naar mij toe”.

Ook uit de onderzochte dossiers blijkt dat exploitan ten, die op zoek zijn naar ruim ten in won ingen , al snel bij vrienden of ken nissen kunn en slagen . Personen die een grote kwekerij willen opzetten, m et en kele duizenden planten of m eer, moeten in de regel echter actiever op zoek n aar geschikte locaties, omdat woningen of schuurtjes hiervoor n iet in aanmerking komen . Bedrijfsopstallen worden en erzijds on der valse voorwen dselen gehuurd, of m et m edeweten en instemm in g van de verhuurder. Anderzijds kan ook vaak de constructie van (illegale) on derverhuur worden aangetroffen. Het pand is in dat geval gehuurd voor de uitoefenin g van een feitelijke bedrijvigheid. Een deel van de ruim te wordt door de ondern emer in kwestie echter on derverhuurd, bijvoorbeeld om dat het m et de zakelijke activiteiten niet goed gaat. In zulke gevallen blijken de exploitan t en de on dernem er even eens vaak bekenden van elkaar, of gemeenschappelijke kennissen te hebben . Re s po n d e n t 11: “Tja, hoe gaat zoiets. Kijk het is een hele tijd slecht gegaan m et de witlof. De ouders van een vriendin van m ij hadden een witlofboerderij. Nou op den duur hoor je een beetje uit de verhalen dat ze ook wel weer eens op vakantie willen of gewoon hun hypotheek willen betalen (...) ik heb m ijn stoute schoen en aangetrokken op het dieptepunt en ben met hun om de tafel gaan zitten. Ze hadden er wel oren n aar. Nou de investering hoeven ze n iet bang voor te zijn , dat doe ik allem aal. Ik kon het geld laten zien en d an gaan ze er over n adenken . We zijn een script gaan schrijven hoe we het gin gen aanp akken.”

Door de grote beteken is van het sociale netwerk voor de exploitanten , zijn hun activiteiten vaak lokaal begrensd. In som mige straten in de steden zijn soms 60

Tuin en zijn synon iem voor kwekerijen.


56

EUR/ UvT

bijna deur-voor-deur henn epkwekerijen in won ingen aangetroffen. Het lijkt dan alsof er sprake is van één regisseur op de achtergrond die zo’n hele straat in zijn greep heeft. Uit de interviews kom t echter een ander beeld naar voren. Zo vertelde één van de responden ten dat in zijn straat diverse exploitanten actief waren. Re s po n d e n t 15 : “Iedereen h ad zijn eigen contacten en eigen wietkwekers. Dat is ieders pakkie an . Het en ige dat we deden was elkaar helpen en geld lenen . Iedereen deed m ee aan het telen, m aar iedereen had een an dere afn emer. Er is niet één persoon verantwoordelijk voor heel de buurt.

Er kun nen dus verschillende exploitan ten naast elkaar actief zijn , m aar het is ook m ogelijk dat zij on derdeel uitm aken van hetzelfde sociale netwerk, en m et elkaar samen werken. Deze complexiteit wordt heel goed onder woorden gebracht door respondent 13, die m omenteel een aantal kwekerijen exploiteert: Re s po n d e n t 13 : “Dus ik heb op dit m om ent drie hokjes. Die ene kerel waar ik het m ee doe die heeft ook weer een paar andere hokjes bij vrienden van hem en die vrienden van hem hebben ook weer m eer hokjes m et zijn vrienden . En zo gaat het m aar door. Nee, ik heb niets m et hun vrienden te m aken. (…) Meestal regel ik de stekken , m aar bij de en e hok die ik nu heb met die andere kerel heeft hij de stekken geregeld. (…) de wiet verkoop ik altijd aan dezelfde m en sen . Maar nu ik het m et andere jongens ook doe laat ik ze m aar. Wiet kwijt raken is voor m ij heel makkelijk, dat is hetzelfde als goud verkopen. Zo sim pel, ik ken zoveel m ensen . Maar als die andere jongen s het willen regelen m et wie ik het sam en doe, prim a. Als het m aar iets oplevert, anders doe ik het wel zelf. (…) Kijk je hebt de grote kweker en daarom heen hangen de kleinere kwekers en daarom heen hangen nog klein ere kwekers. En zo heb je een groepje, m aar dit is ook in constante wisselende samenstelling”.

On dan ks het feit dat de exploitanten ‘aansturen ’ en fin ancieren is er in de meeste gevallen sprake van horizon tale samenwerkin gsrelaties m et degenen bij wie de kwekerijen worden geïnstalleerd. De plantage wordt in on derlin g overleg en m et wederzijds goedvin den opgezet, en zowel de opbrengsten als de risico’s worden gedeeld. De al eerder geciteerde grote teler: Re s po n d e n t 6 : “Nou dan bouwden we weer een hokje bij iem and en betaalde ik alles zelf. De eerste keer m oest ik wel mijn geld terug hebben, wat het kostte. En wat er over bleef deelden we gewoon sam en. En ik heb het altijd zo gedaan , de helft voor de m ensen bij wie we kweekten en mijn helft deelde ik met mijn zwager. Eigen lijk had ik m aar 1/ 3 terwijl ik wel het m eeste deed. Mensen kregen 50 procent zeg maar”. Re s po n d e n t 2 : “De hokjes bij de anderen kwam eigenlijk ook allem aal van m ij af, m aar dit was 50 – 50 . Zij stellen hun huis beschikbaar en ik bouw daar een hokje op en zij helpen m ee. Maar kennis hebben ze niet, nee dat komt allem aal van m ij af”.

Vanuit het perspectief van de thuistelers bezien zijn vooral het gebrek aan kennis en geld reden om de samen werking met een exploitant aan te gaan . Wann eer iem and een aantal succesvolle oogsten achter de rug heeft kan hij dus eventueel ook als ‘zelfstandige teler’ verder gaan. Voorwaarde is uiteraard wel De wereld achter de wietteelt

57

EUR/ UvT

dat hij adressen heeft waar hij voor stekken terecht kan, of de oogsten kan afleveren. Gezien de hiervoor beschreven rol van veel grow shops in het productieproces, hoeft dat in prin cipe wein ig problem en te geven. Zelfstandige thuistelers kunnen zich, op hun beurt, ook tot exploitanten on twikkelen. Enkele respondenten spreken in die term en over hun ‘carrière’ in de wietteelt. Zij hebben, zoals an deren, niet onmiddellijk alle verdiensten uit de kwekerijen er doorgejaagd m aar hielden ook nog investeringsgeld over. Begonnen als klein e thuisteler zijn zij binnen enkele jaren zelf een exploitant geworden die zorg draagt voor verschillen de kwekerijen. En kele citaten uit de interviews illustreren dit: Re s po n d e n t 2 : “Alle win st, nou ja niet alle, m aar een groot deel van de winst leg ik apart en het hoognodige m aak ik op. Dus heb ik geld over om te investeren , zodat ik er m eer geld van kan m aken”. Re s po n d e n t 13 : “Gaandeweg verdien je zelf met kweken en in vesteer je de winst in nieuwe hokken. J e m oet wel vooruit gaan n atuurlijk”.

Wann eer person en die eerst alleen m aar ruim te ter beschikking stelden voor zichzelf beginnen, wekt dat weinig anim ositeit bij de exploitanten , hetgeen gezien het gemak waarm ee de gegadigden voor een kwekerij in de wonin g zich aandienen , op zichzelf wein ig verbazin g wekt. Het is niet on den kbaar dat de hardere integrale aan pak van de wietteelt, zoals die m et n ame in de grotere Zuid-Nederlandse gem een ten gestalte heeft gekregen, op term ijn echter zal leiden tot een afnem en d aanbod van personen die bereid zijn een kwekerij te laten installeren. Op dit m om en t lijkt hun aan tal in absolute zin echter nog niet substan tieel af te n em en. Wel kan uit in terviews en politiegegevens worden opgem aakt dat m inder bewoners van huurwonin gen bereid zouden zijn ruim te ter beschikking te stellen , vooral vanwege het risico op huisuitzetting. Met betrekking tot koopwoningen is uitzetting echter niet mogelijk, en daarom zou sprake zijn van een verschuiving in die richting. Daarbij speelt mede een rol dat de sterk gestegen prijzen ertoe hebben geleid dat veel recente huizenkopers op het ran dje van hun financiële spankracht balanceren . Op de verdiensten van de exploitanten is betrekkelijk weinig zicht gekregen . De exploitanten waarop zicht is gekregen hadden zo’n vijf à tien kwekerijen tegelijkertijd in bedrijf. Gezien het feit dat zij 50 à 70 procent van de opbren gst van de kwekerij opstrijken, waarvan dan uiteraard n og wel de investerings- en exploitatiekosten m oeten worden afgetrokken, moeten hun inkom sten derhalve aanzien lijk zijn . Het is uiteraard denkbaar dat ook hier het merendeel van het geld consum ptief wordt besteed. Een enkele keer vertelde een respon den t dat hij de opbrengsten in het buiten land liet beleggen. Re s po n d e n t 11: “En ik m oet geld uitgeven aan mensen van de bank in Zwitserland. Ik heb afgesproken dat ik een heel laag rentepercentage krijg en betaal hun n atuurlijk ook veel geld hierdoor. Ze weten van de bank niet wat ik doe en dat interesseert ze ook niet, zolang ze er m aar leuk aan verdien en. Zij beleggen het en investeren het weer. Echt een fin an cieel adviseur lacht m e vierkant uit. Maar dat risico kan ik niet lopen . Deze m ensen doen iets voor je, ze zijn betrouwbaar”.


58

EUR/ UvT

Hoewel dit citaat op zichzelf n iet erg geloofwaardig klinkt, laat het wel zien dat er ook exploitan ten zijn die n aar wegen zoeken om de opbren gsten wit te wassen en deze voor an dere dan louter consum ptieve doeleinden te gebruiken .

3 .5

Crim in e le s a m e n w e rkin gs ve rba n d e n

In Nederlan d wordt, volgens schattingen van de Dienst Nation ale Recherche In form atie (DNRI), 323 tot 766 ton cannabis per jaar geproduceerd.61 Hoewel deze ruim e m arge aanduidt m et hoeveel onzekerheden zo’n schatting is om geven , staat zon der m eer buiten kijf dat sprake is van een om vangrijke illegale activiteit. Schattin gen, even eens van de DNRI, van de om vang van de binnen lan dse afzetm arkt doen vermoeden dat het overgrote deel van de in Nederland geproduceerde can nabis naar het buiten land wordt geëxporteerd. In hoofdstuk 4 zal n ader worden ingegaan op de wijze waarop dat gebeurt. De vraag die in deze paragraaf nader aan de orde kom t is hoe de cann abis vanuit de kwekerijen van de zelfstandige telers of de exploitanten bij deze buitenlan dse afnem ers belandt. Zoals de titel van deze paragraaf al aangeeft blijken ‘crim in ele samen werkingsverban den ’ daarbij een belan grijke rol te spelen.62 Wij verstaan hieronder de sam enwerkin g tussen personen die er primair op gericht is (system atisch) m isdrijven te plegen. Soms beperkt de sam enwerking zich tot het uitvoeren van een specifiek type misdrijf (drugshan del; woningin braak), maar het sam enwerkin gsverband kan ook op het plegen van meerdere typen misdrijven zijn gericht. Zelfstandige wiettelers kunn en het eindproduct uiteraard zelf proberen te verkopen aan ein dgebruikers in binnen- of buitenland, of bij coffeeshops. Dat laatste gebeurt in de praktijk ook, zo blijkt uit enkele in terviews. Daarn aast bleek één van de geïn terviewde exploitan ten ook rechtstreeks toegan g te hebben tot con tacten m et Engelse afnem ers. Er m ag echter worden aangenom en dat, gezien de achtergrond van de geïnterviewde telers en exploitan ten, de m eesten niet over directe contacten met buitenlandse dealers of inkopers beschikken. Uit de grootschalige opsporin gsonderzoeken die in de afgelopen jaren in de politieregio’s Brabant-Noord (casus 5, casus 6) en Brabant Zuid-Oost (casus 7, casus 8 ) werden uitgevoerd, blijkt dan ook dat crim inele sam enwerkin gsverbanden als tussenschakels in deze handel optreden . Zij beschikken over de n oodzakelijke contacten om op grote schaal cann abis en hasjiesj te kunn en afzetten. De samenwerkin gsverban den hadden een vaste kern, veelal een fam ilieverband, en kenden een uitgekristalliseerde taakverdeling. Voor deze crimin ele sam enwerkingsverbanden is een belangrijk vraagstuk hoe zij van voldoende en constante aan voer van cann abis verzekerd kunn en blijven . Daartoe kunnen zij twee wegen bewandelen : zelf (grote) hennepkwekerijen opzetten in bedrijfspanden , of wiet inkopen die door 61 A.

van der Heijden (20 0 6). Daarmee is overigens niet gezegd dat groeperingen die zich niet met de export van cann abis bezighouden geen crim in ele sam enwerkingsverbanden zouden zijn. 62


59

EUR/ UvT

zelfstandige telers of exploitanten wordt geproduceerd. In de praktijk blijken deze crim in ele groeperingen vaak beide te doen. De nadruk ligt echter op de inkoop. Hiervoor is al gesteld dat een aantal grow shops tevens henn epproducten inkoopt in uiteenlopende stadia van verwerking. Telers kunnen de wiet gedroogd of n at aanleveren, of desnoods de hele, ongeknipte, plant. Ook de kwaliteit van de wiet speelt geen rol. In de voorn oemde opsporin gsonderzoeken bleken de crimin ele samenwerkin gsverban den telken s één of m eer grow shops te bezitten, waar op grote schaal wiet werd ingekocht. In casus 7 vorm de bijvoorbeeld een grow shop in Helm ond de spil van de activiteiten. Dezelfde groepering had ook nog een andere grow shop in de provin cie Zeeland in bedrijf, die n a de aan houding van de hoofdverdachten, halsoverkop werd overgedaan aan een n ieuwe (papieren) eigenaar. In casus 5 fungeerde een grow shop in Den Bosch als inkoopadres. Dit bedrijf was zelfs alleen m aar op papier een grow shop. In kweekm aterialen werd niet of n auwelijks gehandeld: feitelijk werden er alleen stekken geleverd en wiet ingekocht.

Er konden echter ook an dere inkoopadressen dan grow shops worden aangetroffen : In casus 8 beschikte het crim inele sam en werkingsverband weliswaar over een grow shop, m aar daarn aast konden de toeleveran ciers ook op het woon wagenkam p terecht waar vrijwel de hele groepering (een ‘fam iliebedrijfje’) woon de. In casus 7 konden de goede bekenden van de hoofdverdachte de wiet ook rechtstreeks bij hem thuis – een afgelegen villa in het buitengebied – afleveren . Ter plaatse had hij teven s een grote hen nepdrogerij.

Wann eer de aanvoer via de reguliere inkoopadressen tijdelijk on voldoen de was, deden de crimin ele sam en werkingsverbanden ook onderling zaken , of n amen zij wiet af van exploitanten van hennepkwekerijen, die bijvoorbeeld in casus 2 en casus 4 n aar voren kwamen. De exploitant die in casus 2 een hoofdrol speelde leverde bijvoorbeeld can nabis aan het criminele sam enwerkin gsverband in casus 7. De organ isator uit casus 4, voor wie de wietteelt m aar een zijdelingse activiteit was – hij richtte zich vooral op de productie van en de handel in syn thetische drugs en op de han del in gestolen voertuigen – verkocht de wiet aan de groeperin g uit casus 8. Zo nodig deden de diverse Zuid-Nederlandse criminele sam en werkingsverbanden ook zaken m et leveranciers elders in het land, bijvoorbeeld in de regio’s Gelderlan d-Midden, Rotterdam -Rijnm ond en Flevoland. Deze onderlinge han del betrof overigens niet alleen het eindproduct, m aar ook hennepstekken . In de praktijk reden hulpkrachten regelm atig op en neer om onderlin ge bestellingen op te halen of af te leveren. Naast de in koop van wiet van zelfstan dige thuistelers en exploitanten, hadden diverse criminele sam enwerkingsverbanden ook eigen grote kwekerijen in bedrijf. En erzijds zal daarbij het creëeren van een gegarandeerde aanvoer een punt van overweging zijn geweest, an derzijds is de winstmarge wann eer de wiet


60

EUR/ UvT

zelf wordt gekweekt natuurlijk nog aanzien lijk hoger dan wan neer louter wordt inen verkocht. De crim inele sam enwerkingsverband en in casus 5, casus 7 en casus 10 exploiteerden zelf grote kwekerijen. In die gevallen bleek sprake van een function ele verdeling: degene die in de grow shop inkocht bemoeide zich niet direct met de kwekerij. In casus 5 werden de kwekerijen bijvoorbeeld gerun d door de broer van een m an die in de grow shop werkte, tezam en m et degene die als inkoper optrad. In casu s 7 was sprake van twee hoofdverdachten , waarvan er één de algem ene leiding in handen had en de fin an ciën bestierde, terwijl de ander voor de installatie van de hennepkwekerijen zorgde, waar soms meer dan 10 .0 0 0 planten stonden. Weer an deren hadden een taak in de grow shop (inkoop) of regelden het knippen van de planten . Voor dat laatste karweitje werden regelm atig Polen ingeschakeld. De algem ene leider van het crim inele sam enwerkingsverband verzorgde merkwaardigerwijs wel zelf het drogen en verpakken van de wiet: in een kelder onder een loods bij zijn villa werd een henn epdrogerij aangetroffen. In casus 10 beperkte de hoofdverdachte zich louter tot de handel. In dit geval beheerde een fam ilielid de, even eens grote, henn epkwekerijen.

Er waren echter ook criminele sam enwerkingsverbanden die zich louter tot de handel beperkten, maar die m ogelijk wel kwekerijen ‘op afstand’ hadden staan . Met an dere woorden: zij betrokken de wiet van één of m eer zelfstandig opereren de grote telers, waarbij zij de inrichting van de kwekerij eventueel voorfinancierden, om er aldus van verzekerd te zijn dat deze de oogst niet op een an der adres zou verkopen. Dat laatste was bijvoorbeeld in casus 6 aan de orde. In de politieregio’s Brabant-Noord en Brabant Zuid-Oost werden in de afgelopen jaren diverse opsporingson derzoeken naar deze criminele sam enwerkin gsverbanden verricht. Deze onderzoeken concentreerden zich echter vooral op de inkoop en de productie van cannabis, en veel m inder op de export. Over de handel m et het buiten land is derhalve minder bekend geworden . In casus 6 werden handelscontacten vastgesteld m et een geren om m eerde Am sterdam se wetsovertreder die op dat m om ent over een ‘lijn’ naar Groot-Brittan nië beschikte. Ook in casus 8 was sprake van export n aar Groot-Brittann ië. Aan de hand van de basispolitieregistratie kon den contacten worden vastgesteld tussen het crim inele sam enwerkingsverband in casus 7 en de groepering die in casus 12 figureerde. Deze laatste groep hield zich op zijn beurt bezig m et de leverin g van verdovende m iddelen aan dealers in Duitsland. Deze zendingen werden door drugskoeriers afgeleverd. Contacten m et grote buiten landse afnemers komen in het criminele milieu uiteraard n iet zom aar tot stan d. De spilfiguren in de criminele sam enwerkin gsverbanden bleken hun sporen in de (georganiseerde) misdaad dan ook reeds te hebben verdiend, bijvoorbeeld in de drugshandel, de koppelbazerij, met roofovervallen, et cetera. Zij on derhielden m eestal n auwe contacten m et betrokkenen bij andere vorm en van georganiseerde m isdaad, zoals de productie van en handel in syn thetische drugs, de grootschalige im port van soft- en harddrugs, of voertuigen ladingdiefstallen . In casus 4, casus 7 en casus 8 werden bijvoorbeeld con tacten vastgesteld m et personen die actief waren in het m ilieu van de synthetische drugs. Ook waren er contacten m et De wereld achter de wietteelt

61

EUR/ UvT

personen die zich bezighielden m et de import van hasjiesj en m arihuana uit het buitenland, bijvoorbeeld in casus 7. In casus 5 werd aangen omen dat de hoofdverdachte ook betrokken was bij de sm okkel van an dere verdovende middelen naar Groot-Brittan nië, m aar dit werd in het rechtbankdossier niet verder gecon cretiseerd. Het afscherm in gniveau van de criminele sam enwerkin gsverban den valt niet eenduidig te beoordelen . En erzijds on derhielden m et n ame de inkopers in de grow shops vrij openlijk telefonische con tacten over de aankoop van wiet m et leveranciers, zowel zelfstandige telers als exploitan ten. Er werd natuurlijk wel versluierd gesproken, m aar die ‘codetaal’ was meestal eenvoudig te doorzien. Anderzijds nam en de spilfiguren van deze crim inele groeperingen soms verregaande afscherm in gmaatregelen . Een goed voorbeeld daarvan is te vin den in casus 7. In casus 7 sprak de hoofdverdachte alleen m ondelin g en persoonlijk m et zijn belan grijkste m edewerkers. Via de telefoon werden dan ook alleen gesprekken gevoerd in de trant van ‘kom even langs’, waardoor afluisteren wein ig opleverde. In dit geval hoefde ook weinig via de telefoon te worden besproken, aangezien de belan grijkste leden van de groepering elkaar vrijwel dagelijks troffen in de grow shop waarom heen de illegale activiteiten draaiden. Toch wisselde het crimin ele sam enwerkingsverband ook nog regelm atig van pre-paid m obiele telefoons. 63 De hoofdverdachte was bovendien ook zeer voorzichtig m et zijn auto’s: hij liet die nooit ergens onbeheerd achter, om aldus te voorkom en dat de politie de voertuigen van peilzenders kon voorzien. Tot slot had hij een won ing gekocht in het buitengebied, met daarom heen een groot om heind terrein. Daarenboven h ad hij een aantal lichtm asten geplaatst en waarschijn lijk ook nog andere verklikkerapparatuur. Dit h ad tot gevolg dat de locatie zeer m oeilijk door de politie kon worden benaderd. Deze m isd aadondernem er bleek n auwe contacten te onderhouden m et collega-criminelen , die zich onder meer m et de fabricage van synthetische drugs en de im port van softdrugs bezighielden .

Het zal duidelijk zijn dat de crim inele sam enwerkingsverbanden de in kom sten uit de wietteelt en – han del niet alleen maar consum ptief kunnen besteden: de opbren gsten zijn daarvoor sim pelweg te groot. In casus 7 werd het wederrechtelijk verkregen voordeel voor het hele criminele sam enwerkin gsverban d berekend op 59,5 miljoen euro, een som die over een periode van drie jaar zou zijn vergaard. Hoe dit geld werd besteed kon maar zeer ten dele worden achterhaald. De hoofdverdachte had in Nederland een woning gekocht van 1,5 miljoen euro, en daarn aast was sprake van een luxueuze levensstijl. Uiteraard reden de verdachten rond in de nieuwste modellen auto’s in de duurste prijsklasse, maar die stonden formeel op naam van een Belgisch leasebedrijf.64 Ook bezat één van hen een boot m et een nieuwprijs van 30 0 .0 0 0 euro. Het dossier bevatte echter geen informatie over eventuele buiten landse investeringen.

63 Dit werd gedaan om dat het dan enige tijd duurde voordat de politie de telefoonn um mers had achterhaald en weer kon gaan afluisteren . 64 Deze firm a m ag zich overigens verheugen in een grote populariteit in het Zuid-Nederlandse crimin ele m ilieu. Het desbetreffende bedrijf is op het internet bovendien volledig onvindbaar.


62

EUR/ UvT

In casus 8 werd bij de voordeelsbereken ing uitgegaan van een gemiddelde om zet van 20 4 kilo cannabis per week. Op jaarbasis zou het derhalve om 10 .60 8 kilo m oeten gaan. Een henn epplan t levert gem iddeld genom en zo’n 25 gram ein dproduct op. Voor deze hoeveelheid zijn derhalve op jaarbasis 424.320 hennepplanten n odig. Als die alleen door thuistelers geleverd moeten worden zouden daarvoor, uitgaande van een gem iddelde van 30 0 plan ten per plan tage en vier oogsten per jaar, perm an ent 354 kwekerijen in bedrijf moeten zijn .65 Het wederrechtelijk verkregen voordeel voor de hele criminele organisatie werd in dit geval berekend op 45 m iljoen euro, verdiend in de periode 1999 – 20 0 4. In deze casus werd het geld even eens in het eigen woongen ot en een dure leven sstijl, met inbegrip van regelmatige prijzige vakan ties, gestoken . Het samenwerkin gsverban d opereerde vanaf een relatief afgelegen woonwagenkam p in de regio Brabant Zuid-Oost en de politie constateerde dat de oude woonwagens lan gzam erhand door grote villa’s werden vervan gen. Tijdens de ‘actiedag’ in novem ber 20 0 4 werden , on der m eer, zeven tig auto’s en vijfen twintig boten in beslag gen om en . Deze groepering investeerde echter ook, zowel in Nederland als in België, geld in auto- en caravan bedrijven en in twee seksclubs. In an dere zaken bleek Span je het lan d waarheen het zwarte geld mede werd gesluisd. In casus 5 kocht de hoofdverdachte bijvoorbeeld een grote woning aan één van de ‘costa’s.’ In deze zaak werd het wederrechtelijk verkregen voordeel witgewassen via een autohandelaar. In een recent on derzoek van de politieregio Braban t-Noord, dat in deze studie nog niet kon worden m eegenom en omdat de zaak op dat m om en t nog niet was afgerond, woonde de hoofdverdachte zelfs perman ent in Spanje: voor zijn hennepzaken in Nederland vloog hij wekelijks heen en weer.

3 .6

Be s lu it

In dit hoofdstuk ston d de vraag cen traal hoe de wietteelt is georganiseerd. Zoals in hoofdstuk 2 al werd geschetst moeten in de wietteelt een aan tal stappen worden gezet, van het begin (de stek) tot het eindproduct. Bedrijfsruimten moeten worden geregeld alsmede productiemiddelen , er moet een kwekerij worden geïnstalleerd, de henneptoppen m oeten worden geoogst, gedroogd en verpakt, en het eindproduct m oet worden afgezet bij klanten in binnen - en/ of buitenland. In dit productieproces zijn de activiteiten op verschillen de m anieren georganiseerd. Er is om te begin nen de zelfstan dige teler die voor eigen reken ing en risico werkt. Hij regelt zelf de toevoer van stekken en heeft ook zijn eigen afzetkanalen. Zelfstan dige thuistelers, die doorgaans enkele hon derden plan ten kweken, zijn in principe in staat om zelfstandig alle stappen in het productieproces uit te voeren . Voor de werkzaam heden waarin hij niet 65 Hoewel het uiteraard om een ruwe schatting gaat – volgen s som m ige bronnen zou bijvoorbeeld een opbrengst van 40 gram per plant haalbaar zijn, en ook de aan wezigheid van megakwekerijen m et enkele duizenden planten of m eer zou de rekensom uiteraard beïnvloeden – betekent een en ander toch dat vele (zelfstandige) telers bereid moeten zijn de oogst bij hetzelfde adres af te leveren .


63

EUR/ UvT

bedreven is, zoals bijvoorbeeld het illegaal aftappen van elektriciteit, kan een beroep op dienstverlen ers worden gedaan , waarvan er velen in het hennepnetwerk aanwezig zijn. Grow shops spelen voor een deel van de zelfstandige telers een cruciale rol, om dat zij niet alleen de inven taris voor een kwekerij verkopen en advies geven, m aar vaak ook bemiddelen n aar dienstverlen ers, zoals elektriciens, ‘stekken boeren’, en inkopers van wiet. In een aantal gevallen levert de grow shop de stekken zelf, en worden ook de oogsten ter plekke ingekocht. Aspiran t-telers hoeven dus niet over contacten in het henn epn etwerk te beschikken om toch te kunn en beginnen. De drempel om over te gaan tot het installeren van een wietkwekerij wordt daardoor sterk verlaagd. Veel beginnende wiettelers kunn en bovendien ook in hun eigen sociale netwerk de noodzakelijke contacten leggen en adviezen verkrijgen. De tweede organisatievorm achter de wietteelt betreft de ‘exploitanten’, oftewel personen die henn epkwekerijen in woningen van anderen of in bedrijfsloodsen fin ancieren en inrichten, zo n odig ook de verzorgin g en het kn ippen van de plan ten voor hun rekening nem en, en die adressen hebben waar de oogsten kunn en worden verkocht. De kwekerijen worden vrijwel altijd bij kennissen ingericht. In de praktijk blijken deze exploitan ten maximaal vijf à tien kwekerijen tegelijkertijd in bedrijf te hebben. Zij m aken eveneen s gebruik van ‘hokkenbouwers’, elektriciens, plan tenverzorgers en hennepknippers, die doorgaan s echter ook nog voor an dere exploitan ten of, m et uitzondering uiteraard van de plantenverzorgers, voor zelfstan dige telers werken . Tot slot kunnen in de wereld achter de wietteelt crim inele sam enwerkin gsverbanden worden on derscheiden . Het belangrijkste kapitaal van deze groepen zijn de grootschalige afzetm ogelijkheden voor cann abis waarover zij, in binnen - en buitenland, beschikken. Deze groeperingen kunnen daardoor en erzijds grote hoeveelheden wiet van zelfstandige telers of exploitan ten inkopen , voor zover die uiteraard niet over eigen afzetkanalen beschikken , en anderzijds zelf grote plan tages opzetten . De wiet wordt ingekocht via de eigen grow shops of andere inkoopadressen . De afschermingmaatregelen die door de spilfiguren van deze verban den worden genom en wijken niet af van de m aatregelen die kunnen worden aangetroffen bij groeperin gen die zich in Zuid-Nederland bijvoorbeeld bezighouden m et de im port van harddrugs, de synthetische drugsproductie en – han del, of bijvoorbeeld georganiseerde ladingdiefstallen. De centrale figuren in deze criminele sam en werkingsverbanden waren in het verleden vaak al betrokken bij vorm en van zware m isdaad. Tot slot is zwaar geweld, of de dreiging daarm ee, ten aanzien van ‘zaken relaties’ bij deze groeperin gen geen uitzon derin g. Wann eer de vraag wordt gesteld of er in relatie tot wietteelt sprake is van georganiseerde crim inaliteit, dan kan die ten aanzien van deze groeperingen niet anders dan bevestigend worden bean twoord.


64

EUR/ UvT

4

In te rn a tio n ale d im e n s ie s van w ie tte e lt

4 .1

In le id in g

In dit hoofdstuk wordt nader in gegaan op de internation ale dimensies van de wietteelt. Daarbij kan n ader on derscheid worden gem aakt in twee aspecten. Om te beginn en wordt, zo bleek al in de voorgaan de hoofdstukken, een deel van de in Nederland geproduceerde cannabis geëxporteerd n aar het buitenland. Om te beginn en kopen drugstoeristen de verdoven de middelen , bedoeld voor eigen gebruik, in coffeeshops in ons land en ze n em en vaak ook gebruikershoeveelheden m ee terug n aar huis. Daarnaast plaatsen handelaars in verdovende m iddelen in m et nam e België, Duitslan d en Frankrijk hun bestellingen in Nederland, waarna ze naar de ein dbestemm in g worden gesm okkeld. In paragraaf 4.2 zal vooral nader worden in gegaan op de vraag hoe deze handelshoeveelheden worden geëxporteerd, en op welke wijze Nederlandse exploitan ten van wietkwekerijen en criminele sam enwerkin gsverbanden daarbij betrokken zijn. In de tweede plaats kunn en internation ale dimensies worden on derscheiden aan de hennepteelt zelf. Sin ds enkele jaren is, met nam e in het Belgisch-Nederlan dse grensgebied, een sterke stijging waarneem baar van het aantal aangetroffen cannabiskwekerijen . Regelmatig blijken Nederlanders daarbij direct betrokken, als huurders of bewoners van de panden, of als de organisatoren achter de kwekerijen. Daarn aast wordt ook door buitenlandse wietkwekers een beroep gedaan op Nederlan dse grow shops, voor de aankoop van kweekbenodigdheden en henn epstekken. Vooral in de grensregio’s zijn er aanwijzingen dat de telers ook de oogsten weer via Nederlandse in koopadressen afzetten. In het vervolg van dit hoofdstuk kom en deze beide internation ale aspecten van wietteelt in Zuid-Nederlan d nader aan de orde.

4 .2

Exp o rt va n in N e de rla n d ge kw e e kte ca n n a bis

Drugstoerisme is in de Nederlan dse grensstreken een bekend fenom een . De cliën tèle van de coffeeshops in de Nederlandse gren sgem eenten bestaat voor een belangrijk deel uit buiten landse kopers. De politieregio Limburg-Zuid schat dat per dag enkele duizen den drugstoeristen de regio bezoeken, overigens niet alleen voor de aankoop van softdrugs m aar ook voor harddrugs.66 Dat aan tal lijkt n og aan de bescheiden kan t. In de politieregio Zeelan d wordt bijvoorbeeld alleen al in de gem een te Terneuzen het dagelijkse aantal bezoekers, door de burgem eester, op gem iddeld 2.50 0 geschat.67 Een deel van deze buitenlan dse kopers consum eert de verdovende m iddelen ter plekke, m aar an deren n emen 66

T. Spapens en C. Fijn aut (20 0 5): p. 129. Het Volk, Elke dag m et 3.0 0 0 naar Terneuzen v oor een joint, 29 december 20 0 6. In vakan tieperioden zou het dagelijkse gem iddelde n og hoger liggen, en werd het op 3.0 0 0 geschat. 67


65

EUR/ UvT

(ook) een hoeveelheid voor eigen gebruik m ee de gren s over. Een an alyse van het GOC-team Heerlen van de KMAR, wees uit dat de buitenlan dse kopers van softdrugs gemiddeld op m aar 28 kilom eter van de Nederlan dse lan dsgrens woonden.68 Er mag dan ook worden verondersteld dat de drugstoeristen in de gren sstreken regelm atige bezoekers zijn van Nederlan dse coffeeshops. De m eeste drugstoeristen die Zuid-Nederlan d aandoen zijn afkomstig uit België, Duitslan d en Frankrijk. Het ligt voor de hand dat zij voor de aankoop van softdrugs de kortste en gem akkelijkste weg naar Nederland nemen . De klanten uit Duitsland doen , in relatie tot Zuid-Nederland, hun inkopen vooral in de coffeeshops in Zuid-Lim burg en in Roerm on d en Venlo.69 De kopers uit het Noordoosten van Fran krijk rijden doorgaan s even eens naar Zuid-Lim burg, terwijl de klan ten uit het Noordwesten van dat lan d thans vooral de omgeving van Breda, Roosendaal en Bergen op Zoom opzoeken, alsm ede ook ZeeuwschVlaanderen.70 Overigens doen de buitenlandse kopers ook andere gem eenten in de gren sregio’s aan . De export van handelshoeveelheden van de in Nederland geproduceerde cann abis, m aar overigens ook van softdrugs die eerst vanuit andere landen naar ons lan d zijn gesm okkeld alsmede ook van harddrugs, vindt in de regel plaats door m iddel van koeriers. Zij kom en doorgaans de bestellingen van de buitenlandse dealers ophalen in Nederlan d. Ook de omgekeerde figuur, waarin de Nederlan dse leveran ciers door hun eigen koeriers de goederen bij de klant laten afleveren, kan worden aangetroffen . Een voorbeeld daarvan is te vin den in casus 13. Sin ds de in voerin g van het vrije verkeer van person en, diensten en goederen in de Europese Unie in 1992, en door de sterk toegen om en m obiliteit in het algem een , is de sm okkel van drugs op het Europese contin ent sterk gefragm enteerd. Het oude beeld van een ‘hiërarchische’ drugsmarkt, waarin eerst een grote hoeveelheid verdoven de m iddelen n aar een buiten landse stad of regio wordt gesm okkeld om te worden verdeeld over tussenhandelaren, die op hun beurt de detailhandel ter plaatse bedienen , gaat op het Europese con tinent niet m eer op. In plaats daarvan kom en de kleinhandelaren uit de ons om ringen de landen zelf regelm atig, bijvoorbeeld wekelijks of maan delijks, naar Nederland om hier hun inkopen te doen.71 De illegale goederen worden door de voornoem de drugskoeriers gesm okkeld. Per transport vervoeren zij hoeveelheden die variëren van enkele hon derden gram men tot hon derd kilo softdrugs. Ook ‘cocktailzendingen’ van diverse soorten soft- en harddrugs zijn 68

T. Spapens en C. Fijn aut (20 0 5): p. 140 . Buiten Zuid-Nederland doen zij uiteraard ook andere gren sgem eenten aan , zoals Nijm egen , Arn hem , Winterswijk, Enschede, et cetera. 70 Daarn aast heeft de handel zich voor een deel verplaatst naar Belgische steden , als An twerpen, Gent en Luik, vanwege het feit dat de controles aan de Nederlandse landsgrens de afgelopen jaren zijn opgevoerd. De drugspanden aldaar worden bevoorraad vanuit Nederland. Zie: T. Spapens en C. Fijn aut (20 0 5) en B. de Ruyver (20 0 6) 71 L. Paoli (20 0 4) onderzocht de drugsm arkt in Frankfurt en constateerde de hier beschreven werkwijze. Wanneer de registratie van on derscheppingen van het GOC-team Heerlen wordt beschouwd, of de resultaten van controles door het J HT of de acties van de Belgische politie, kan worden geconcludeerd dat zulke lijnen ook met andere steden in België, Duitsland en Frankrijk bestaan. 69


66

EUR/ UvT

gebruikelijk, al naar gelan g de klanten kring van de afn emer waarvoor de koerier rijdt. Vanwege het geringe risico op aanhoudin g, ofwel aan de landsgrenzen, ofwel verderop in het bin nen lan d, worden doorgaans weinig tot geen afschermin gsm aatregelen genom en: de drugs worden een voudig m et personenwagens vervoerd. Naast België, Frankrijk en Duitslan d is ook Groot-Brittannië een belangrijk bestem m ingslan d voor verdoven de middelen uit Nederland, alsm ede ook voor vuurwapens. Deze transporten m oeten, vanwege het geringere aan tal punten waarop de Britse landsgrens kan worden overschreden en de n og altijd bestaande con troles aldaar, echter beter worden afgeschermd. Voor de smokkel naar Groot-Brittann ië wordt dan ook vaker gebruik gem aakt van voertuigen die van geheim e bergplaatsen voorzien zijn. Om dat de organisatie van zulke transporten ingewikkelder is, zijn de smokkelzen dingen per stuk vaak groter dan op het con tinen t.72 Verm oedelijk on dernemen wekelijks vele tientallen drugskoeriers en kleinhandelaars de reis naar Nederland om hier in kopen te doen. Dit kan althans worden afgeleid uit het feit dat bij vrijwel elke controle-actie van de Nederlandse of Belgische politie wel enkele koeriers worden onderschept. Een willekeurige greep uit de persberichten van de zuidelijke politieregio’s illustreert dat. Op 22 augustus 20 0 6 werden op de rijksweg A16 bijvoorbeeld een Fransm an en een Belgische vrouw aan gehouden die drie kilo cann abis vervoerden . Zij verklaarden die even tevoren in Breda te hebben gekocht.73 Op 27 augustus van dat jaar hield de politie in Ven lo twee Duitsers aan m et een kilo hennep en wat hasjiesj en cocaïne.74 Op dezelfde dag werden in Bergen op Zoom twee Belgen gearresteerd die 10 0 gram hasjiesj en 10 0 gram can nabis bij zich hadden. Hun aanhoudin g leidde n aar een illegaal verkooppun t, waar nog eens 2,5 kilo hasjiesj en hen nep werd gevonden , en waar nog en kele Belgische drugskoeriers aanwezig waren .75 Op 28 augustus werd in Roosendaal, n a een verkeersongeval, een Belg aan gehouden m et 60 0 gram cann abis in de auto.76 Deze voorbeelden kunnen n aar believen worden aangevuld m et an dere persm eldingen uit de zuidelijke politieregio’s. In de afgelopen jaren zijn de controles in de grensgebieden , en op de grote transportassen, sterk geïntensiveerd. Zowel aan de Nederlandse landsgrens als in België worden zeer regelm atig controle-acties gehouden . Sinds enkele jaren voert het Joint Hit Team (J HT), waarvan Nederlandse, Franse en Belgische politiemensen deel uitmaken , regelm atige controles uit op de routes Rotterdam -Lille (E19) en Luik-Maastricht (rijksweg A2), aan de ‘groen e grens’ (het grensgebied buiten de snelwegen ) en ook op de in tern ationale treinen . Recentelijk is ook een J HT met Duitsland gevormd. Ook lokaal vin den controles 72

Deze constaterin g betreft alleen de export vanuit Nederland . Bij de smokkel van softdrugs naar Nederland, bijvoorbeeld vanuit Marokko, gaat het vaak wel om zendingen van m eerdere honderden kilo’s tegelijkertijd. 73 Politie Midden- en West-Brabant, Persberichten district Breda, 22 augustus 20 0 6. 74 Politie Lim burg-Noord, Politie pakte drugsgebruikers op, 27 augustus 20 0 6. 75 Politie Midden- en West-Brabant, Verzam elde persberichten district Bergen op Zoom , 27 augustus 20 0 6. 76 Politie Midden- en West-Brabant, Persberichten district Bergen op Zoom , 28 augustus 20 0 6. De wereld achter de wietteelt

67

EUR/ UvT

plaats, bijvoorbeeld onder de vlag van het project Courage, dat sin ds en kele jaren in de gem eenten Roosen daal en Bergen op Zoom loopt. Drugskoeriers lopen niet alleen het risico om in Nederland te worden aangehouden. Ook verderop in België en op de route n aar Frankrijk, voert de politie m et grote regelm aat nachtelijke controleacties uit, de zogeheten Full Integrated Police Actions (FIPA). Deze acties worden in de eerste plaats op touw gezet om het m obiele ban ditism e te bestrijden.77 Een bijkom end effect is echter dat ook regelmatig m ensen tegen de lamp lopen die in Nederland verdovende middelen hebben gekocht. In België worden tevens regelm atig lokale controle-acties gehouden onder noem ers als ‘Antigoon’ arrondissement Antwerpen), ‘Goliath’ (arrondissem ent Gent) en ‘Obelix’ (arrondissement Tongeren). Een aantal keren per jaar worden controle-acties in m eerdere landen gecoördineerd uitgevoerd, onder de n oemer ‘Etoile.’ In de nacht van 10 op 11 juni 20 0 6 werd bijvoorbeeld in Nederlan d, België, Luxem burg en Frankrijk een ‘Etoile-actie’ gehouden , waarbij onder meer 7,5 kilo softdrugs, 1 kilo heroïn e en en kele hon derden gram men cocaïne in beslag werden genom en.78 Alleen al het J HT hield in 20 0 5 in totaal 28 7 verdachten aan tijdens 336 controles. Daarbij werden, naast harddrugs, 269 kilo cann abis en 222 kilo hasjiesj onderschept.79 In het kader van het project Courage werden in hetzelfde jaar ruim 442 kilo hennep en 16 kilo hasjiesj in beslag genom en .8 0 In al deze gevallen ging het uiteraard om een optelsom van de kleine hoeveelheden die door drugstoeristen werden meegenomen en de grotere zendingen die bij drugskoeriers werden aan getroffen . Als gevolg van de regelm atige controle-acties door de Nederlandse, Belgische en Franse politie op de gangbare sm okkelroutes, zijn de illegale verkooppun ten deels van Nederland naar steden als Luik, Antwerpen en Gent verplaatst, zo con stateert de Belgische politie. De bevoorrading vindt vanuit Nederland plaats, m aar de kopers lopen minder risico omdat zij nog m aar een deel van de route hoeven af te leggen. Degenen die de drugs vanuit Nederland naar de Belgische verkooppun ten vervoeren zijn beter in staat de controles te om zeilen , door tijdstippen te kiezen waarop de kan s op aanhouding klein is, bijvoorbeeld in de ochten dspits.8 1 Ook kunn en zij ‘verken ners’ vooruit sturen om na te gaan of de politie actief is. Vanuit de optiek van het onderhavige onderzoek is m et nam e de vraag van belan g waar de buitenlandse dealers de han delshoeveelheden aankopen. In principe kom en daarvoor drie wegen in aanmerking: m alafide coffeeshops; via illegale verkooppunten; directe con tacten m et exploitanten van wietkwekerijen ;

77

Daarbij ging het m et n am e om groepen Oost- en Zuidoost-European en, die tijdelijk in België verbleven, onder andere in Brussel, Antwerpen en Luik. Van daaruit pleegden zij in de wijde om geving wonin gin braken, of inbraken in bedrijven, en tevens garagediefstallen (diefstal van de autosleutel uit de woning, waarn a vervolgens het voertuig werd ontvreem d). Zulke groeperingen werden ook in verband gebracht met carjackings en overvallen op woningen. 78 Politie Midden- en West-Brabant, Internationale drugsactie boekt resultaten, persbericht 11 juni 20 0 6. 79 Politie Midden- en West-Brabant (20 0 6), R egion aal jaarverslag 20 0 5: p. 23. 80 Project Courage, J aarverslag 20 0 5: p. 18 . 81 Zie ook: T. Spapens en C. Fijn aut (20 0 5): p. 133. De wereld achter de wietteelt

68

EUR/ UvT

directe contacten met (leden van) criminele samen werkin gsverban den . We gaan op deze drie m ogelijkheden n ader in. In de gedoogde coffeeshops die zich aan de regels houden kan de consum ent m aar een beperkte hoeveelheid verdoven de m iddelen aan kopen. Het valt echter niet uit te sluiten dat som mige coffeeshops zich daaraan wein ig gelegen laten liggen. Dit komt bijvoorbeeld uit één van de interviews naar voren. Een voorm alige coffeeshophouder vertelde dat hij ook grotere hoeveelheden softdrugs dan de toegestane gebruikershoeveelheid aan buitenlandse klanten verkocht. Het was dan ook niet voor niets dat zijn shop de deuren m oest sluiten . Re s po n d e n t 16 : “We kregen een inval in de coffeeshop. Er is n atuurlijk teveel voorraad gevonden. Echt hoor, het gaat allem aal n aar consum enten . Hiervan bestond de klantenkring voor 8 0 procent uit Belgen . Ze n am en wel vaker grotere hoeveelheden m ee. Tuurlijk, dat doen alle Belgen . Die kom en hun handel hier halen, bij de shops. Ze gaan niet voor klein beetje elke keer n aar Nederland rijden ”.

Een andere mogelijkheid is dat de coffeeshops als con tactpun ten fungeren voor buitenlandse kopers die op zoek zijn naar grotere hoeveelheden verdovende middelen . Een gedetineerde die in het kader van Spapens (20 0 6) werd geïnterviewd, verklaarde dat het leggen van zulke contacten via een coffeeshop zeer eenvoudig was. Volgens hem was dat een kwestie van aan kom en met een luxe voertuig met een buitenlands kenteken en luidruchtig en tree maken in de shop. Na een m iddagje rondhangen waren er dan, volgens hem , altijd wel men sen die vroegen wat hij nodig had en die hem in con tact kon den brengen met leveran ciers. Hierm ee is dus niet gezegd dat de uitbater of het personeel van de coffeeshop in kwestie doorverwijzen n aar illegale verkooppunten : het kan ook een lid van de cliën tèle betreffen . Kopers die ‘de weg weten ’ kun nen in de tweede plaats direct hun inkopen doen bij illegale verkooppun ten, of koeriers ter plekke de bestellingen laten ophalen. Spapen s en Fijnaut (20 0 5) constateerden dat in het zuiden van Lim burg sprake is van een uitgebreide infrastructuur van locaties waar illegaal verdovende middelen, zowel soft- als harddrugs, worden verkocht.82 Zulke verkooppun ten waren te vin den in uiteenlopende sociale huurwoningen, appartem en ten in flats of kam ers in pan den die eigen dom waren van louche huisjesm elkers. Zo’n in frastructuur kan ook in andere grensgem eenten worden aangetroffen . Alleen in Bergen op Zoom en Roosen daal bijvoorbeeld, werden in 20 0 4 al 83 panden als illegale verkooppun ten voor verdovende m iddelen aangem erkt.8 3 Een jaar later waren er daarvan, als gevolg van een geïntensiveerde han dhavin gsaanpak in het kader van het project Courage, nog 34 over.8 4 Op illegale verkooppun ten worden regelmatig aanzienlijke hoeveelheden verdovende m iddelen aan getroffen . Zo werd in m aart 20 0 5 in

82 Bij de handel in harddrugs gaat het m et n am e om drugstoeristen die voor eigen gebruik inkopen. 83 Project Courage, J aarverslag 20 0 5, p. 9. 84 Ibidem .


69

EUR/ UvT

een loods in Maastricht bijvoorbeeld 34,5 kilo softdrugs en 60 .0 0 0 euro aangetroffen .8 5 De handel hoeft niet persé op vaste illegale verkooppunten plaats te vinden. De koper en verkoper kunn en ook telefonisch afspraken om op een andere plaats, bijvoorbeeld een wegrestauran t, over de hoeveelheid, prijs en kwaliteit te onderhandelen . Het Euregion ale Opsporingsteam (EOT) van de politieregio Lim burg-Zuid verrichte in 20 0 4 een onderzoek waarin een crimineel sam enwerkingsverband op die m anier bezig was m et de verkoop van ruim tien kilo cann abis en enkele duizen den xtc-pillen aan Duitse kopers.8 6 In dat specifieke geval hadden de handelaars zelf geen wietkwekerijen, en betrokken zij de softdrugs van een tweetal contacten in het Maastrichtse criminele m ilieu. Uit de interviews en de on derzochte dossiers van afgesloten opsporin gsonderzoeken kwam en echter ook en kele voorbeelden naar voren van exploitan ten van wietkwekerijen die zelf over han delscon tacten m et buitenlandse afn em ers beschikten. Zo werd één van de betrokkenen in casus 2 aangehouden toen hij, m et en kele an deren , op een parkeerplaats bezig was een zendin g softdrugs over te laden in de auto van een Franse drugskoerier. En één van de geïnterviewde wiettelers zei er het volgende over: Re s po n d e n t 11: “Ik hoef niet kilo’s te gaan verkopen overal en nergen s, al mijn wiet gaat weg en daar komt een vast bedrag voor terug. Iedere week gaat er wiet weg. En ik kan zeggen dat dit allem aal naar het buitenland gaat, o.a. Duitsland. Ik heb n atuurlijk mijn m annetjes hier aan wie ik het wegbreng en zij zorgen dat het op de juiste plek komt. Ik heb twee vaste afnemers en al mijn contacten lopen via hun”.

Tot slot bleken criminele sam en werkingsverbanden op uiteenlopende m an ieren betrokken bij de export. Enerzijds onderhielden zij rechtstreekse handelscontacten m et buiten landse afnem ers, bijvoorbeeld in casus 5 en casus 8. Anderzijds verkochten zij de wiet eerst aan handelaars in Nederlan d, die vervolgens voor de export zorgden . Een goed voorbeeld hiervan is te vinden in casus 13. In deze zaak ging het om een groepering die actief was in Venlo, en die wekelijks tientallen kilo’s softdrugs verkocht aan dealers in Duitslan d. De bestellingen werden opgehaald door Duitse drugskoeriers, m aar ook wel door Nederlanders bij de kopers thuis afgeleverd. De groepering in kwestie betrok de cann abis onder m eer van het crimin ele samen werkingsverband dat in casus 7 wordt beschreven, m aar daarnaast ook van andere groeperingen , on der m eer in Brabant-Noord en Lim burg-Noord.

4 .3 N e d e rla n d s e be tro kke n h e id bij h e n n e p kw e ke rije n in h e t bu ite n la n d De tweede in tern ationale dimensie van de Nederlan dse wietteelt die kan worden on derscheiden , is de betrokkenheid van Nederlanders bij hennepkwekerijen in het buiten lan d. Dat kan en erzijds de vorm krijgen van Nederlandse zelfstan dige thuistelers, exploitanten of criminele 85 86

Politie Limburg-Zuid, Grote drugsv angst, 16 m aart 20 0 5. Zie T. Spapens (20 0 6).


70

EUR/ UvT

sam enwerkin gsverbanden die in het buitenlan d kwekerijen inrichten, en anderzijds van buitenlandse telers die een beroep doen op Nederlandse grow shops of andere in kopers of faciliteerders. Met nam e in België, en in mindere m ate in Duitslan d, wordt de laatste jaren een toenemen d aantal hen nepkwekerijen aangetroffen. De Belgische minister van J ustitie On kelinkx m eldde in januari 20 0 6 aan het parlem ent een aanzienlijke stijgin g van het aantal grote cannabisplan tages, dat wil zeggen m et 50 0 plan ten of m eer, dat werd aan getroffen . In 20 0 3 gin g het om 12 grote hennepkwekerijen . Een jaar later waren het er al 35. En in 20 0 5 waren in België, tot en m et de maan d augustus, reeds 58 grote kwekerijen ontdekt.8 7 In de Duitse deelstaat Nordrhein -Westfalen werden in 20 0 5 in totaal 10 (grotere) kwekerijen gevonden, tegen 12 in 20 0 4. Hier was derhalve sprake van een lichte daling van het aantal, maar daar ston d tegenover dat de omvan g van de plan tages was toegenom en: de hoeveelheid in beslag gen omen plan ten steeg van 23.40 2 n aar 51.0 33.88 Met n ame in België worden de cann abisplantages vooral in de gren sgebieden m et Nederland aangetroffen. In 20 0 4 werden bijvoorbeeld in de arron dissemen ten Turnhout en Ton geren zo’n 45 kwekerijen opgespoord.89 In 20 0 5 was, alleen al in het in het arrondissem ent Ton geren, het aantal door de politie gevonden kwekerijen toegenom en tot 54 stuks. In an dere arron dissemen ten die aan Nederlan d grenzen werden in 20 0 4 26 (Hasselt), 25 (An twerpen), 24 (Denderm onde), 22 (Luik), 9 (Verviers) en 3 (Eupen), hennepkwekerijen aan getroffen . Bij de Belgische henn epkwekerijen blijken Nederlan ders vaak op de één of andere man ier betrokken. Dit weerspiegelt zich ook in het internation ale rechtshulpverkeer. In 20 0 5 ging zo’n tien procen t van het rechtshulpverkeer tussen België en de politieregio’s Midden- en West-Brabant en Zeeland, over Nederlanders die in verband waren gebracht met can nabisplan tages in België.90 In 20 0 1 speelde dat th ema nog vrijwel geen en kele rol.91 Hoewel het aan tal aangetroffen hennepkwekerijen in de Belgische en Duitse grensregio’s n og altijd in het niet valt bij de Nederlandse cijfers, is wel sprake van een snelle toenam e van het aantal aangetroffen kwekerijen. Of daarbij ook een rol speelt dat de Belgische en Duitse politie alerter is geworden op cannabisplan tages, of dat sprake is van een reëele toenam e valt n iet te zeggen. Het staat echter buiten kijf dat de Belgische en Duitse autoriteiten zich zorgen m aken over een mogelijke verplaatsing van de wietteelt vanuit Nederland. Het is dan ook de vraag wat de achtergron d is van de Nederlandse

87

Senat de Belgique, Ann ales, 19 jan vier 20 0 6, via: http:/ / www.senate.be. Landeskrim in alam t Nordrhein-Westfalen, Lagebild R auschgiftkrim inalität in N ordrheinW estfalen 20 0 5. 89 Federale Politie, 20 0 6, An aly se cannabisplantages in België: p. 13. 90 Het rechtshulpverkeer werd onderzocht in het kader van een lopend onderzoek naar de crimin aliteitsproblem atiek in de Belgisch-Nederlandse en Duits-Nederlandse grensgebieden. Dit onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Binn en lan dse Zaken en Kon inkrijksrelaties door de Universiteit Tilburg en de TU Twente. 91 Het rechtshulpverkeer m et betrekking tot 20 0 1 werd onderzocht in het kader van C. Fijn aut, T. Spapens en D. van Daele (20 0 5). 88


71

EUR/ UvT

betrokken heid bij de kwekerijen. Een nadere analyse van het rechtshulpverkeer met België wijst uit dat die drieledig is. Het rechtshulpverkeer gaat ten eerste over Nederlan ders die in België een huis hebben gekocht, en vervolgens zelf een hennepkwekerij in hun woning hebben in gericht, of m et een Nederlan dse exploitan t in zee zijn gegaan. In de tweede plaats betreft het gevallen waarin Nederlanders leegstaan de won ingen of bedrijfspan den hebben gehuurd waarin cann abisplantages werden gevonden. Tot slot gaat het om Belgische telers, die de kweekben odigdheden in Nederland bij een grow shop hebben gekocht, en even tueel ook de oogsten in ons land verkopen. We gaan op deze drie varianten n ader in. In de afgelopen jaren is, in het grensgebied m et België, sprake van een stijgen d aantal Nederlanders dat over de landsgrens een huis heeft gekocht. Daaron der blijken zich ook de n odige (potentiële) henneptelers te bevinden. In het Belgische Lan aken werden in de afgelopen jaren bijvoorbeeld diverse kwekerijen aangetroffen in pan den waar Nederlanders woon den .92 In casus 2 had de exploitant, die zelf woon achtig was in Zeeuwsch-Vlaan deren, diverse Nederlandse ken nissen die naar België waren verhuisd, en die graag een hennepkwekerij in hun woning wilden laten installeren. De kwekerijen werden ter plaatse door leden van het crim inele samenwerkin gsverban d opgebouwd. In casus 1 woon de één van de hulpkrachten van het crim inele sam enwerkin gsverband in een Belgisch grensdorp, en hij had in zijn woning tevens een wietkwekerij. Het in richten van een kwekerij in België heeft, volgens de geïn terviewde telers, zowel voor- als nadelen . Een eerste voordeel is dat het in België veelal gaat om vrijstaande wonin gen in plattelandsdorpen, waardoor het risico dat om won enden gaan klagen vanwege stankoverlast of bran dgevaar een stuk kleiner is. Re s po n d e n t 10 : In de shop hoorde ik van iem and dat hij in België een huis heeft gekocht met een stuk grond eraan . Hij heeft achteraan op zijn grond een grote contain er in de grond gegraven en een aggregaat aan gesloten . Nou wie wil daar nog achter komen ? Hij woont gewoon in zijn huurwonin g in Nederland en niem an d weet dat hij in België een huis heeft gekocht waar hij kweekt. Hij heeft geen last van buren dus dat m aakt ook niet uit. En m aar kweken”.

Een an der voordeel is dat de Belgische energiebedrijven afwijkingen in het stroom verbruik (n og) niet doorgeven aan de opsporingsinstanties. Re s po n d e n t 10 : “Het is daar ook m akkelijk met de stroom . Een Belgische klant vertelde m e dat hij stroom rechtstreeks van de stroom draad aan de kant van de weg trekt. In België lopen die draden boven de grond zo een huis n aar bin nen en dan weer n aar de straat. Echt een lachertje. Hij vertelde ook dat als ze daar lan gs kwam en om de m eter op te meten en je was niet thuis, je een briefje in je bus kreeg. Daarin vroegen ze of je wilde bellen om een afspraak te m aken . Nou dan doe je dat

92 Het Belan g van Lim burg, Cannabisplantage on tdekt in appartem en t Lanaken , 22 februari 20 0 5, Het Belang van Lim burg, Politie v indt cannabisplantage in Lanaken , 13 april 20 0 5, Het Belang van Lim burg, Politie vindt w eedplantage in Gellik, 10 jun i 20 0 5. Lan aken grenst direct aan Maastricht en kan , gezien het percentage Nederlan ders dat er woon achtig is, vrijwel worden beschouwd als een (gegoede) buitenwijk van die stad.


72

EUR/ UvT

niet en dan komen ze niet. Een andere jongen uit België vertelde dat bij hem de stroom nooit wordt opgem eten . J e hoeft alleen m aar een briefje in te vullen en de stand zelf door bellen . H an dig toch”

Voorts vertoont de Belgische wetgevin g (n og) de lacune dat pas sprake is van een strafbaar feit wanneer er is geoogst. Een geïnterviewde kweker die in een Belgisch grensdorp woont werd door de politie gearresteerd, m aar niet veroordeeld om dat hij aannem elijk kon m aken dat er nog n iet was geoogst. Re s po n d e n t 2 : “Mijn derde hokje was toen ik was verhuisd n aar België. Ik had daar een losstaande schuur. Daar had ik in totaal iets van 50 0 plantjes gehad. (…) Mijn laatste hokje was ook in België, verder de grens over. Hier had ik twee grote kam ers vol gezet, het waren iets van 70 0 plantjes. (…) Nee, ben wel een keer gepakt in België, m aar daar hebben ze m e niets kunnen m aken. Ik heb gezegd dat dit mijn eerste keer is dat ik het heb gedaan en dat ik nog niet heb geoogst. Ze hebben m e gepakt voordat ik kon oogsten. Dus zo heb ik er niets aan verdiend, alleen m aar in geïnvesteerd. Maar ik heb vrijspraak gekregen om dat ik nog niet had geoogst en dit niet strafbaar is in België.”

Tegenover deze voordelen staat echter het nadeel dat de thuistelers, wan neer het bewijs van de oogst wel kan worden geleverd, in België aanzienlijk zwaarder worden bestraft dan in Nederlan d. In november 20 0 6 werden bijvoorbeeld drie Nederlanders in België veroordeeld tot celstraffen van tien tot achttien maan den , voor een cann abisplantage waarin 40 0 planten ston den .93 De tweede vorm van Nederlandse betrokkenheid bij hennepkwekerijen in België betreft de gevallen waarin de huurder van leegstaande woningen of bedrijfspanden waarin wietkwekerijen worden gevon den, een Nederlan der blijkt te zijn. Ook bestaat de m ogelijkheid dat bij zo’n pand bijvoorbeeld regelmatig voertuigen m et een Nederlands kenteken werden gezien. Als dit het geval is kan m iddels rechtshulpverzoeken worden gevraagd om n adere iden tificatie of een verhoor van de huurders of de kenteken houders. Nader on derzoek in Nederland leverde echter meestal niet veel op. De pan den bleken in de onderzochte gevallen te zijn gehuurd m et behulp van de identiteitspapieren van personen die zelf niet bij de kwekerij betrokken waren. In casus 7 bijvoorbeeld, werden , tijdens een zoeking in de grow shop die door de organ isator in kwestie werd gedreven, kopieën van diverse iden titeitsbewijzen aan getroffen . Die waren deels gestolen , deels door de eigenaar, al dan niet terecht, als verm ist opgegeven en deels vrijwillig ter beschikking gesteld. In de meeste gevallen wordt gebruik gem aakt van katvangers, die hun eigen identiteitspapieren beschikbaar stelden voor het aan gaan van het huurcontract. Zij lieten zich alleen zien bij de onderteken in g van dat con tract, of zelfs dat n iet. De katvangers bleken zich, wanneer zij werden verhoord, m eestal van de dom m e te houden. Het kwam echter ook voor dat zij rustig vertelden dat zij hun identiteitspapieren tegen betalin g aan ieman d anders ter beschikking hadden gesteld. Uiteraard verklaarden zij verder niets over deze opdrachtgevers. De katvan gers leken boven dien niet erg te vrezen voor 93 Gazet van Antwerpen , Rechter can nabisplantage, 23 novem ber 20 0 6.


in

Turnhout

geeft

N ederlanders

celstraf

v oor

73

EUR/ UvT

persoonlijke consequenties. ‘Als de Belgen m e willen hebben moeten ze m aar om uitlevering vragen’, stelde één van hen in een politieverhoor, uiteraard weten de dat dit n iet zou gebeuren. Wann eer in de politieregistratie de achtergrond van deze strom annen nader wordt on derzocht, blijkt dat de m eesten contacten in het lokale criminele netwerk hebben . Zij zijn bijvoorbeeld aan getroffen in het gezelschap van gekende crim inelen, zijn regelmatige bezoekers van horecagelegenheden die als on tmoetin gsplaatsen van het m ilieu te boek staan, of zij hebben fam ilieban den met lokaal beken de wetsovertreders. Som m igen traden ook al op als katvanger voor kwekerijen in Nederlan d zelf, of hadden zelf al ooit een cannabisplantage in de eigen won ing gehad. Het gaat doorgaans om person en uit achterstan dswijken, die in financiële m oeilijkheden verkeren. Zij worden , bijvoorbeeld in het café of via ken nissen , benaderd om ‘iets bij te verdienen’, door hun identiteitspapieren uit te lenen . Een kleiner deel van de katvangers is zelf echter niet actief betrokken bij illegale activiteiten, althans voor zover dat uit het ontbreken van politiecon tacten kan worden afgeleid. De derde vorm van Nederlan dse betrokkenheid bij hennepkwekerijen in het buitenland is facilitering. De inpandige wietteelt kan in principe in elk land plaatsvinden . Een Duitse of Belgische wietkweker kan zaken als groeilam pen en potaarde eveneens een voudig in eigen land aanschaffen. Hij is voor hennepstekken en voor het afzetten van de oogsten echter afhankelijk van contacten in het criminele milieu. De Nederlandse thuisteler is wat dat aangaat in het voordeel: hij kan daarvoor im mers eenvoudig terecht bij m alafide grow shops, en eventueel ook proberen cann abis van goede kwaliteit rechtstreeks aan een coffeeshop te verkopen. Buitenlan dse hennepkwekers kunn en deze problem en om zeilen door de ben odigdheden in Nederlan d aan te kopen . Som mige grow shops bieden op hun w ebsite zelfs informatie in meerdere talen aan , om buitenlan dse klanten te lokken . In februari 20 0 5 werden in de regio Lim burg-Zuid bijvoorbeeld twee Hon garen aan gehouden , die m et een busje op weg waren n aar hun thuisland. In het voertuig bevonden zich kweekbenodigdheden en 10 6 hennepstekken .94 Het lag in dit geval niet voor de han d dat zij ook m et de oogst terug zouden komen naar Nederlan d, m aar m eer dat deze in het thuisland zou worden afgezet. Deze figuur kon vaker worden aan getroffen , bijvoorbeeld ook met betrekkin g tot België. In april 20 0 6 bijvoorbeeld, werden in het Belgische Leuven drie cann abisplantages opgerold waarbij Nederlan ders betrokken waren, m aar waarvan de opbrengst ter plaatse in het illegale circuit werd afgezet.95 Recen t werd een Belg door de rechtbank van An twerpen tot vijf jaar celstraf veroordeeld voor het opzetten en runn en van een tien tal hennepkwekerijen . In totaal werden daarbij 32 personen aangehouden. De hennepstekken kocht m en bij een Nederlandse grow shop, m aar de gekweekte cann abis werd in An twerpen en om gevin g afgezet.96

94

Politie Limburg-Zuid, Aantreffen hennep en kw eekm ateriaal in voertuig, 22 februari 20 0 5. De Standaard Online, Drugshandelaars veroordeeld, 18 augustus 20 0 6. Bij deze kwekerijen waren meerm aals auto’s m et Nederlandse kentekens gesignaleerd. 96 Gazet van Antwerpen, Tot vijf jaar cel voor 32-koppige drugsben de, 22 decem ber 20 0 6. 95


74

EUR/ UvT

De thuistelers in de gren sgebieden kunnen echter, evenals de Nederlandse kwekers, ook hun oogsten bij een Nederlandse afnemer te koop aanbieden. Het initiatief voor het opstarten van de kwekerij ligt in deze gevallen bij de buitenlandse kweker. In casus 9 kon daarvan een voorbeeld worden aangetroffen . H ier had een in België woon achtige Nederlander die in geldn ood was gekomen , besloten een hennepkwekerij te beginnen, en hij kocht de materialen in bij de grow shop van de hoofdverdachte in deze zaak. Een rechtshulpverzoek van de Belgische autoriteiten had bijvoorbeeld betrekking op een ontdekte hen nepkwekerij in het arrondissem ent Hasselt, waarbij de (Belgische) teler verklaarde dat hij de oogst aan een Nederlandse grow shop in de regio Braban t Zuid-Oost verkocht, waar hij tevens de kweekbenodigdheden had aan geschaft. De bezorgdheid van de Belgische en Duitse autoriteiten is vooral dat de praktijk van de bedrijfsm atige en grootschalige wietteelt in Nederland zich uitbreidt n aar hun landen, of zich mogelijkerwijs verplaatst. Wat kan hierover, op basis van het onderhavige on derzoek, worden gezegd? In hoofdstuk 3 is reeds gesteld dat grow shops de drempel voor aspirantwiettelers aanzien lijk verlagen , door full-service te bieden, met inbegrip van de inkoop van de oogsten . Het is onmiskenbaar dat ook buitenlandse telers daarvan kunnen profiteren . Dat hoeft zich niet noodzakelijkerwijs tot de buurlan den of de grensgebieden te beperken, zoals het voorbeeld van de Hon garen illustreert. De vraag of de facilitering vanuit Nederlan d ook betekent dat de henn epteelt zich n etto uitbreidt naar andere lan den kon op basis van de beschikbare inform atie echter niet worden beantwoord. Een an dere veronderstelling die, m et nam e in België, kan worden beluisterd, is dat de henn epteelt zich van Nederlan d naar de overzijde van de landsgrens verplaatst. Dit zou vooral worden ingegeven door de integrale aanpak die in Nederland steeds m eer wordt toegepast. 97 Uit de interviews kom t inderdaad n aar voren dat thuistelers de pakkans in België kenn elijk lager inschatten .98 Uit de dossiers van de afgesloten opsporingson derzoeken blijkt echter geen sprake van een bewuste voorkeur van de exploitan ten en crim inele sam enwerkin gsverbanden voor kweeklokaties in België. Zij m aakten daarentegen gebruik van elke kans die zich aandiende, hetzij in de vorm van iem and die een deel van zijn wonin g beschikbaar wilde stellen , hetzij in de vorm van een leegstaand bedrijfspand of huis dan men kon huren. Waar dat pand zich bevond speelde in de overwegingen geen zichtbare rol. In zekere zin is dat ook verklaarbaar: de risico’s voor de exploitan ten en crimin ele sam enwerkin gsverbanden op de achtergrond zijn imm ers betrekkelijk klein. Leegstaan de pan den worden gehuurd op naam van katvangers die geen informatie verstrekken, en ook thuistelers zijn m eestal niet gen eigd n am en te noem en. Het stijgende aantal kwekerijen dat in België wordt gevon den , en waarbij sprake is van Nederlandse betrokkenheid, lijkt dan ook met nam e het gevolg van het toegen omen aantal Nederlanders dat zich in de afgelopen jaren in België heeft gevestigd. 97 98

Zie hoofdstuk 1. In hoofdstuk 6 zal hierop n ader worden ingegaan. Met betrekking tot Duitsland kon daarover geen n adere inform atie worden verkregen.


75

EUR/ UvT

4 .4

Be s lu it

In dit hoofdstuk is de in tern ationale dimensie van de Nederlandse wietteelt aan de orde gekom en. In de eerste plaats gaat het daarbij om de export van Nederlandse cann abis n aar het buitenland, door drugstoeristen en drugskoeriers. Op basis van het on derhavige on derzoek kan worden geconcludeerd dat in de gren sgem een ten in Zuid-Nederland sprake is van een uitgebreide in frastructuur van verkooppun ten waar softdrugs worden verkocht. Wekelijks doen duizen den drugstoeristen, en waarschijn lijk tientallen drugskoeriers, Nederland aan om gebruikersrespectievelijk handelshoeveelheden verdoven de m iddelen te kopen of op te halen. Enerzijds blijken de exploitanten en crim in ele sam enwerkin gsverban den die in hoofdstuk 3 werden beschreven over directe handelscontacten m et buitenlandse afnemers te beschikken. An derzijds wordt de wiet door hen aan groeperin gen in Nederlan d verkocht die over de contacten m et dealers in het buitenland beschikken. De sm okkel heeft in belan grijke mate het karakter van leveringen ‘on dem and.’ Klein e en m iddelgrote handelaren in Duitsland, België, Frankrijk en Groot-Brittannië plaatsen regelm atige (wekelijkse) bestellin gen in Nederland, van die producten waar hun klan tenkring belangstelling voor heeft. Softdrugs worden, per zending, in hoeveelheden van enkele hon derden gram m en tot zo’n 10 0 kilo gesm okkeld. Op het Europese continen t is de pakkans voor de koeriers, on dan ks het toegen omen aantal controle-acties, nog altijd betrekkelijk klein . Voor de sm okkel naar Groot-Brittannië moeten m eer afschermingsm aatregelen worden gen omen . De tweede internationale dim ensie van de Nederlandse wietteelt is de betrokken heid van landgenoten bij henn epkwekerijen in het buiten land. Vooral in België, en in m indere mate in Duitslan d, wordt een toen em end aan tal hennepkwekerijen aan getroffen . Men m aakt zich dan ook zorgen over m ogelijke verplaatsingseffecten. Als daarvan sprake is, lijkt het vooral te maken te hebben met het toenem end aantal Nederlanders dat zich in België heeft gevestigd. On der deze emigranten bevinden zich de nodige personen die zelfstan dig een wietkwekerij opzetten, maar ook m en sen die bereid zijn een exploitant een cann abisplantage te laten installeren . In het laatste geval gaat het, even als in Nederland, om bekenden uit het sociale netwerk. Van bewuste verplaatsing lijkt echter geen sprake: exploitan ten en criminele sam en werkingsverbanden m aken daarentegen vooral gebruik van de mogelijkheden die zich aan dienen . Daarnaast blijken Nederlan dse grow shops een rol te spelen bij buitenlandse henn epkwekerijen . Zij verkopen, m et nam e in de grensregio’s, de (legale en illegale) kweekbenodigdheden desgewenst ook aan buitenlan dse telers of exploitanten van wietkwekerijen. De opbren st van de teelt bleek, door Belgische exploitanten die in Antwerpen en Leuven onderwerp van opsporin gsonderzoek waren geworden, te worden afgezet in het illegale circuit ter plaatse. In Belgisch-Nederlan dse grensgebieden konden echter ook voorbeelden worden aangetroffen waarin de oogst weer werd aan geboden op inkoopadressen in Nederlan d.


76

EUR/ UvT

5

Be d rijfs m atige w ie tte e lt e n ge w e ld

5 .1

In le id in g

Het onderzoek van Bovenkerk en Hogewind (20 0 3), waaraan in de onderhavige studie al een aantal keren werd gerefereerd, trok vooral de publieke en politieke aandacht van wege de bevinding dat exploitanten de thuistelers in een deel van de gevallen zouden dwingen tot het installeren van kwekerijen in hun wonin g. Ook zouden telers, waarvan de kwekerij door de politie was ontdekt, geen verklaringen durven afleggen om dat dit zou worden vergolden m et fysiek geweld. Deze dreiging m et geweld werd gezien als een voor de georganiseerde misdaad typerende m ethode van beïnvloeding van personen en afscherming van de eigen activiteiten. Dit werd dan ook beschouwd als een aan wijzin g dat de georganiseerde crim inaliteit vaste voet had gekregen in de wereld van de wietteelt. In hoeverre sporen deze (in terpretaties van) geweldsuitingen m et on s empirisch materiaal? In dit hoofdstuk wordt het geweld in relatie tot de wietteelt n ader on derscheiden in drie typen. Om te beginn en gaat het om geweld dat direct aan het productieproces gerelateerd is (paragraaf 5.2). Daarbij gaat het en erzijds om verticaal geweld, van exploitanten tegen telers, en anderzijds om horizontaal geweld, dat wil zeggen onderling tussen verschillende exploitanten of leden van uiteenlopende criminele samenwerkin gsverban den . In de tweede plaats kan geweld worden onderscheiden dat voortvloeit uit diefstallen van henn ep uit kwekerijen (paragraaf 5.3). Deze praktijk van ‘rippen’ leidt er enerzijds toe dat wiettelers soms verregaande maatregelen treffen om hun kwekerijen te bescherm en, waar even tuele dieven het slachtoffer van kunn en worden . Anderzijds kunnen diefstallen leiden tot wraakacties. Tot slot lopen degenen die betrokken zijn bij de softdrugsproductie en – handel het risico te worden overvallen (paragraaf 5.4). In het vervolg van dit hoofdstuk kom en deze verschillende modaliteiten nader aan de orde. In paragraaf 5.5 zullen de bevin dingen kort worden sam engevat.

5 .2

Ge w e ld in re la tie to t h e t p ro d u ktie pro ce s

5.2 .1 Ve rticaa l ge w e ld Verticaal geweld kan worden gedefinieerd als geweld dat in ongelijke relaties wordt gebruikt, bijvoorbeeld van de exploitan t tegen een thuiskweker die op de één of andere m anier in gebreke gebleven, of tegen een dien stverlener waarvoor hetzelfde geldt. Gezien de strafrechtelijke achtergron d van som mige betrokkenen kan het zeker niet worden uitgesloten dat in onwelgevallige situaties geweld wordt gebruikt. Maar van een system atisch gebruik van geweld (of geweldsdreiging) om ervan verzekerd te zijn dat m en zijn huis of schuur als kwekerij ter


77

EUR/ UvT

beschikking stelt, zijn in de onderzochte dossiers noch in de interviews aanwijzingen gevonden. De exploitanten van hennepkwekerijen in woningen maakten gebruik van vrienden en kennissen , en die werden over de streep getrokken door het vooruitzicht van een gem akkelijke bijverdienste. Uit de interviews kom t bovendien naar voren dat vrienden en kennissen van exploitan ten hen juist zelf opzoeken, om dat zij graag wat willen bijverdienen . Slechts in casus 12 kon in zekere zin worden gesproken van ‘ron selen’, aangezien de exploitan t en de teler elkaar in dat geval alleen ken den uit de coffeeshop. Exploitan ten financieren doorgaans de hele kwekerij, aan gezien degen e in wiens woning het geheel wordt opgezet daarvoor de m iddelen on tbeert. De kan s bestaat dus dat een thuiskweker, wan neer de plan tage wordt ‘geript’ of on tdekt door de politie, m et een schuld wordt opgezadeld. In de wietteelt is het evenwel gebruikelijk dat de exploitant het verlies dat ontstaat als gevolg van de on tdekkin g van de thuiskwekerij voor zijn reken ing n eem t. Ook indien een hennepkwekerij wordt geript is hij dus zijn geld kwijt. Dit is het risico dat een exploitan t n eem t wanneer hij ergen s een kwekerij installeert: Re s po n d e n t 15 : “Alleen als je ooit gepakt wordt dan zeg je n iet van wie het is. (…) En diegene die de kwekerij heeft betaalt, betaalt vervolgens al je boetes en dergelijke. Het is zijn risico en zijn geld”. Re s po n d e n t 13 : “Het ene jaar leef je echt als een god in Frankrijk en kun je alles betalen , m aar het andere jaar kun je zoveel pech hebben gehad dat al je hokken zijn geript of gepakt en dat je niets m eer hebt. Dat is het risico van het vak”.

Natuurlijk zijn er vele thuiskwekers die verklaren te zijn begonnen vanwege finan ciële schulden, m aar er kon geen enkel proces-verbaal worden aangetroffen waarin iem and stelt dat die schuld was ontstaan van wege een eerdere kwekerij. In de in terviews konden even min concrete gevallen worden aangetroffen waarin productieruim ten onder dwang ter beschikking m oesten worden gehouden van de exploitant. Daarbij zal ongetwijfeld een rol spelen dat de investeringskosten al n a de eerste oogst zijn terugverdien d. Boven dien bleken er steeds voldoende gegadigden te zijn die een ruim te ter beschikking wilden stellen . Toch vertelt een respondent uit een volksbuurt in één van de Braban tse steden iets over dwan g. Hierbij geeft ze echter wel on bedoeld aan dat het toepassen van geweld of uitoefenen van dwan g eerder uitzon derin g dan regel is, of wellicht dat het m eer op geruchten dan op feiten is gebaseerd. Het zouden ‘Turken’ zijn die de ‘zwakkere’ men sen uit de buurt dwingen ruimtes ter beschikking te stellen : Re s po n d e n t 15 : “Ik ken een vrouwtje in de bijstan d die bang is voor de maatschappij en van iedereen . Een sociaal zwakker iem and. Turken kom en dan daar bin nen en zeggen, je h ebt niets te zeggen ik pak je zolder af en ik ga kweken hier. Zo’n vrouwtje is in een zwakzinnige toestan d en weet niet hoe de maatschappij is en hartstikke ban g is om te praten of m ensenschuw is.”


78

EUR/ UvT

Som s werden sam enwerkingsrelaties gestaakt door de exploitant als er over en weer een gebrek aan vertrouwen was. In zulke gevallen kwam even min toepassing van geweld of dwang n aar voren uit de onderzoeksgegevens. De relatie werd sim pelweg beëindigd, en het conflict werd daardoor n iet op de spits gedreven: Re s po n d e n t 13 “Ik ben een keer opgelicht door een jongen. Ik had m et hem een hok en hij zou de wiet wegbrengen. Ik weet zeker dat hij meer per kilo kreeg dan hij zei tegen m e. Maar weet je,, het interesseert m e niet. Het staat allem aal op zijn naam en hij loopt het risico. Ik doe daar niet te moeilijk over. Triest figuur, wat interesseert m ij nou die 50 0 euro? Dus laat ik het m aar. Maar dat wordt echt veel gedaan hoor. Of dan zeggen ze dat het minder kilo is dan dat het werkelijk is. Nou ook goed, ze doen allem aal m aar”.

In het kader van het on derhavige onderzoek werden negentien dossiers van, soms grootschalige, afgesloten opsporin gsonderzoeken bestudeerd. Slechts in één daarvan (casus 12) was sprake van geweld van een exploitan t ten opzichte van een thuiskweker.99 In een ander geval (casus 19) was sprake van im pliciete dreigin g. In het eerste geval was de oorzaak van de geweldsexplosie de diefstal van een deel van een oogst van henneptoppen. Die lagen te drogen in de woning van de thuisteler toen ze werden gestolen . De exploitant verdacht de teler er echter van dat hij de oogst zelf had verduisterd, en probeerde hem met grof geweld tot een ‘beken tenis’ te dwingen . De exploitant ston d weliswaar bekend als gewelddadig, m aar hij had ken nelijk niet eerder geweld gebruikt tegen degenen die voor hem kweekten . Bovendien kenden in dit geval de exploitan t en de teler elkaar nauwelijks, hetgeen ook tam elijk ongebruikelijk is. In het andere voorbeeld was sprake van een zeer grote kwekerij (30 .0 0 0 plan ten) die was in gericht in een on dergron dse silo bij een boerderij. De eigenaar, die zelf op het perceel woon de, was in eerste instantie weliswaar akkoord gegaan m et de installatie, maar kreeg daarbij in een later stadium toch de n odige bedenkin gen. Vanwege het door hem gepercipieerde criminele kaliber van degenen die de plantage hadden opgezet, durfde hij hen echter niet meer de deur te wijzen. Tot slot zou som s ook, volgens politiebron nen , sprake zijn van criminele sam enwerkin gsverbanden die bewust grote kwekerijen ‘op afstand’ zetten . In zulke gevallen fin ancieren zij wel de inrichting en de planten voor, in ruil voor een percentage van de te verwachten opbrengst. Wann eer de kweker echter in gebreke blijft, bijvoorbeeld om dat zijn plan tage wordt ontdekt of geript, of om dat de oogst mislukt, eisen zij toch minim aal de in vesterin g terug. Als de teler de schulden niet kan voldoen loopt hij de kan s m et (grof) geweld te worden geconfronteerd. Met n am e groeperingen uit de woonwagenwereld zijn , zo is de in druk van rechercheurs in de regio Braban t-Noord, bedreven in deze werkwijze: zij hoeven zich op deze m anier niet met het productieproces bezig te

99 Daarn aast werd door m edewerkers van de pilot ‘Hennep en georganiseerde crim in aliteit’ nog één andere zaak aan gedragen waarin van verticaal geweld sprake was geweest. Van deze zaak kon in het kader van het on derhavige onderzoek het dossier echter n iet worden achterh aald.


79

EUR/ UvT

houden (‘dat lijkt teveel op werken’) m aar kunnen zich aldus op de handel concen treren (‘handel geeft status’). 10 0 De conclusie uit het voorgaande is derhalve dat verticaal geweld n iet m ag worden uitgesloten, maar dat de m ate waarin dit voorkom t lijkt m ee te vallen . Deze bevindin g was eveneens de uitkom st van een expertm eeting die in het kader van de pilot ‘Hen nep en georganiseerde criminaliteit’ werd georganiseerd, over het onderwerp van geweld in relatie tot de bedrijfsm atige wietteelt. 5.2 .2 H o rizo n taal ge w e ld Horizon taal geweld kan worden gedefinieerd als geweld dat en erzijds voortvloeit uit uiteen lopen de han delstransacties die in het kader van het productieproces moeten worden verricht, en an derzijds als geweld dat zijn oorsprong vin dt in concurren tie tussen crim inele sam enwerkin gsverbanden. Tijdens het productieproces van wiet zijn allerlei transacties aan de orde, bijvoorbeeld over de aankoop van productiem iddelen , m aar m eer n og m et betrekking tot de verh andelin g van het eindproduct. Daarbij kun nen uiteraard allerlei conflicten ontstaan, bijvoorbeeld als gevolg van het feit dat partners zich niet aan afspraken houden of betalingsverplichtingen niet n akom en, of wanneer de kwaliteit van de geleverde goederen tegenvalt. Als zich zulke con flicten voordoen kunnen de betrokken partijen uiteraard n iet n aar de rechter stappen . In plaats daarvan m oeten zij er onderling uit zien te kom en. Vaak blijkt dat ook te lukken. Goederen waar de klan t n iet tevreden over is kunn en bijvoorbeeld worden teruggen om en of er kan een vorm van schaderegeling worden overeen gekom en . Som s blijft m en gewoon zaken m et elkaar doen , m aar de consequentie kan ook zijn dat men elkaar vervolgens uit de weg gaat. Zo’n voorbeeld kwam n aar voren in de in terviews. Het betrof een respon den t die wekelijks 40 tot 50 kilo hennep n aar Engeland verkocht. De sam enwerking m et de Engelsen werd echter stopgezet, n aar aanleidin g van een m islukte tran sactie, zonder dat daar enig geweld aan te pas is gekomen. Re s po n d e n t 6 : Ik heb hem een keer in contact gebracht m et iem and anders en die heeft hem besodem ieterd. Toen was ie pissig op mij. Ik ben toen n aar Engeland geweest naar hem toe en we hebben een glas bier zitten drinken . Hij was helem aal over de zeik. Ik zei jongen, je hebt het n iet van m ij gekocht je h ebt het van hem gekocht. Ik zat er helem aal niet tussen. Toch is ie in één keer gestopt met me.”

10 0

Deze werkwijze kom t overigens niet uit de lucht vallen: hetzelfde prin cipe werd door crimin ele sam enwerkingsverbanden uit de woon wagenwereld toegepast m et betrekking tot de productie van synthetisch e drugs. Laboranten kregen (gratis) een hoeveelheid van de essen tiële grondstof PMK, en dien den in ruil daarvoor een hoeveelheid kant-en-klare xtc terug te leveren. Hoe en waar zij deze produceerden was verder hun eigen verantwoordelijkheid. Ook hier was sprake van zware fysieke bedreigingen of geweld wan neer zij in gebreke bleven en aldus met ‘schulden’ bleven zitten. Zie T. Spapens (20 0 6). De wereld achter de wietteelt

80

EUR/ UvT

Het is echter ook m ogelijk dat er geen vergelijk kom t, waardoor het con flict kan escaleren . In de onderzochte dossiers van afgesloten opsporin gsonderzoeken kon den daarvan en kele voorbeelden worden aangetroffen. In casus 5 werd een afnem er van een partij cann abis die weigerde te betalen op niet mis te verstane wijze on der de neus gewreven dat dit tot zware repercussies zou leiden . De betrokkene was zelf ondergedoken, maar vervolgen s werd zijn vader aansprakelijk gesteld. Ken nelijk slaagde hij er uiteindelijk in een betalingsregeling te treffen. In casus 7 werd in april 20 0 5 een grove aanslag gepleegd, waarvan de exacte achtergrond overigens niet duidelijk is geworden. Daarbij werd m et een gestolen auto de voorpui van de woning van het slachtoffer geramd. Vervolgens werd hij zwaar m ishandeld. De daders staken daarn a het voertuig in brand, waarop ook de woning vlam vatte. Dit voorval vorm de m ede de aan leiding om het reeds lopende opsporingsonderzoek tegen de verdachten in casus 7 te intensiveren.

In het algem een bestaat bij politiefunctionarissen de indruk dat veel gevallen van m oord en doodslag in het Zuid-Nederlan dse criminele m ilieu, althans in de afgelopen jaren , rechtstreeks m et de wietteelt in verband staan. In het kader van de pilot ‘Hen nep en georgan iseerde criminaliteit’ werden daarom de on derzoeken naar moord of doodslag die in de afgelopen vijf jaar in de zes ZuidNederlandse politieregio’s werden uitgevoerd n ader onderzocht. Uit die inven tarisatie bleek dat ongeveer 10 procen t van alle zaken waarin een TGO was opgestart, m et henn ep te m aken had. Dat lijkt een relatief laag percen tage, maar daarbij m oet wel worden aangeteken d dat verreweg de m eeste zware geweldsdelicten voortvloeien uit relatieconflicten en niet uit problem en rondom illegale activiteiten . In dat licht geplaatst is het percentage dan ook hoog te noem en. De exacte achtergrond van geweldsuitbarstingen tussen collegacriminelen blijft veelal on duidelijk. Van de Port (20 0 1) constateerde in een on derzoek naar liquidaties in het criminele m ilieu, dat bijvoorbeeld lan g niet altijd sprake hoeft te zijn van ration eel gedrag. Emoties kunnen in ruzies of conflicten gem akkelijk de overhand krijgen en , wanneer de betrokken en reeds gewapend zijn en een ‘kort lon tje’ hebben , sn el uit de hand lopen . Van korte lontjes was ook in de on derzochte dossiers enkele keren sprake. Zo was één van de hoofdverdachten al een s tot een lan gdurige gevangenisstraf veroordeeld voor een tweevoudige doodslag, en een ander voor het schieten op een politiem an . Horizon taal geweld lijkt echter vooral voort te vloeien uit on enigheid over han delstransacties en niet uit een even tuele concurrentiestrijd tussen afnem ers. Voor het laatste zijn geen aan wijzin gen gevonden. Er is eerder sprake van het tegendeel: de verschillende sam enwerkingsverbanden deden in de on derzochte gevallen juist regelmatig zaken m et elkaar, als één van hen op zoek was naar cannabis, of wan neer er juist sprake was van een overschot dat men via de eigen afzetkan alen niet kwijt kon .


81

EUR/ UvT

5 .3

W ra a ka ctie s in ve rba n d m e t h e t rip pe n va n kw e ke rije n

In de wereld van de georganiseerde wietteelt in Zuid-Nederland is het stelen van oogsten uit kwekerijen , oftewel rippen , ken nelijk schering en inslag. Opmerkelijk is dat zelfs in de interviews enkele respon den ten openlijk over hun bereidheid praten om een an der te rippen: Re s po n d e n t 13 “We gingen n aar een hok van 10 .0 0 0 planten en wilden alles weghalen . Dit is een beetje uit de hand gelopen . Ze kwam en van de beveiliging naar buiten gelopen met pistolen . We hadden wel an dere jongens m eegenom en met een pistool, m aar h et zijn echt linke jongens weet je. Het was echt een groot hok. We zijn toen zonder iets keihard weggerend.”

Ook in m ediaberichten wordt regelm atig bericht gegeven van ripacties. De volgende gevallen zijn voorbeelden uit persberichten. Op 12 juli 20 0 5 werden drie personen op heterdaad betrapt bij een inbraak in een woning in Hooge Zwaluwe. Daar bleek een cannabisplan tage m et ongeveer 50 0 planten te staan.10 1 Op 21 juli 20 0 5 betrapte de politie in Breda twee person en die bezig waren m et het stelen van hennepplanten in een kwekerij, die n agenoeg oogstrijp waren . Er stonden 1.60 0 planten in deze kwekerij.10 2 In oktober 20 0 5 werd in Eindhoven door de politie een in braak in een hennepkwekerij vastgesteld, waarbij 740 planten waren gestolen .10 3 Deze voorbeelden kunnen naar believen worden aan gevuld. De telers nem en uiteenlopende maatregelen om diefstal uit kwekerijen te voorkom en. Het m eest kwetsbaar zijn de plantages in bedrijfsloodsen of leegstaan de woningen, waar im mers niem and aan wezig is die de poging tot diefstal kan (proberen te) voorkom en. Degen en die deze kwekerijen in stalleren brengen dan ook het nodige zware han g- en sluitwerk aan . Doorgaan s wordt ook een beveiligin gssysteem geïn stalleerd, bijvoorbeeld in de vorm van een alarm installatie die een bericht n aar een mobiele telefoon verstuurt. Dat kan de GSM van de eigen aar van de kwekerij zelf zijn, maar ook een ingehuurde ‘bewaker.’ In casus 19 was bijvoorbeeld sprake van zo’n persoon, die kennelijk in de buurt van de kwekerij verbleef, en die telkens binnen enkele m inuten ter plaatse was als zich iets ongebruikelijks voordeed. In een ander geval, dat in de basispolitieregistratie werd aangetroffen, waren person en uit het portierswereldje van één van de Brabantse steden ingehuurd. Zij kwam en zeer snel ter plekke toen de politie de kwekerij binnen trad. In enkele an dere kwekerijen werden booby -traps aangetroffen , bijvoorbeeld in de vorm het on der stroom gezette deurklinken , of een explosief dat af zou gaan wanneer de deur werd geopend. Dat één en ander som s zware gevolgen kan hebben wordt geïllustreerd door een geval dat zich in novem ber 20 0 2 afspeelde. Daarin schoot iem and 10 1 Politie Midden- en West-Brabant, R ippers van henn epkw ekerij op heterdaad betrapt, 12 juli 20 0 5. 10 2 Politie Midden- en West-Brabant, Persberichten district Breda, 21 juli 20 0 5 10 3 Politie Brabant Zuid-Oost, 2e persbericht van zondag 30 oktober 20 0 5, 30 oktober 20 0 5.


82

EUR/ UvT

door een glazen deur op personen waarvan hij dacht dat zij bezig waren zijn hennepkwekerij leeg te halen . In werkelijkheid betrof het leden van een arrestatieteam van de politie. De verdachte hield tijden s de nachtelijke uren een geladen pistool onder handbereik, en toen hij mensen in zijn woning hoorde scharrelen , stond hij onmiddellijk op, laadde het pistool door en aarzelde niet te schieten .10 4 In mei 20 0 6 verdwenen in het Lim burgse Venray twee Marokkaanse jon gens spoorloos. Uit het politieonderzoek kwam naar voren dat zij verm oedelijk bezig waren geweest m et het stelen van henn epplan ten uit een kwekerij. Deze zaak was bij de afronding van dit rapport nog niet opgelost. On dan ks dit soort ‘preventiem aatregelen ’ valt de diefstal uit kwekerijen niet altijd te voorkom en. Het ligt voor de hand dat de teler die zoiets overkom t in grote woede on tsteekt, en aan gezien hij niet naar de politie kan stappen – er zijn overigen s in de politieregistratie enkele voorbeelden aan getroffen waarin de teler dat wel deed, m aar uiteraard n ul op rekest kreeg – zal hij zelf op de één of andere m anier genoegdoen ing moeten zien te krijgen. Het probleem is te achterhalen wie verantwoordelijk m oet worden gehouden. Daarbij wordt de beschuldigen de vin ger in de praktijk al snel gericht op personen die, naast de telers zelf, op de hoogte waren van het bestaan van de kwekerij, en die boven dien hadden kunn en uitrekenen wanneer de planten oogstrijp zouden zijn . Bij deze vorm van eigen rechter spelen is het risico op fouten uiteraard aanzienlijk: de kwekerij kan im m ers ook m eer toevallig door rippers zijn on tdekt, of één en an der kan het gevolg zijn van loslippigheid van de betrokken e zelf. In casus 11 leidde de diefstal van planten uit een kwekerij tot on en igheid om dat de elektricien, die de stroom voorzien ing had aangelegd, er door de eigen aren van de plantage van werd verdacht dat hij de locatie had verraden aan een bekende ‘ripper’ van kwekerijen. De slachtoffers, waarvan ten m inste één ook geen klein e jon gen in het lokale crim in ele m ilieu was, riepen hem daarop ter verantwoordin g. Het gesprek liep echter uit de hand, waarn a een schietin cident volgde en de elektricien zwaar gewond raakte. Tegen de hoofdverdachte werd vijf jaar celstraf geëist. In casus 7 kwam de verdenking van betrokkenheid bij het leegstelen van een henn epkwekerij een Eindhoven aar te staan op een aantal salvo’s uit een machin epistool die op zijn woonwagen gericht waren . Daarbij vielen overigens geen gewonden .

5 .4

Ove rva lle n o p be tro kke n e n bij d e w ie tte e lt o f -h a n d e l

Personen die betrokken zijn bij illegale activiteiten zijn in zekere zin ook zelf aantrekkelijke doelwitten voor overvallen en berovin gen. De daders in kwestie zullen im mers veronderstellen dat het slachtoffer geen (volledige) aangifte van gestolen geld of goederen zal durven doen bij de politie, wan neer die afkomstig zijn uit illegale activiteiten . Ook uitbaters van coffeeshops en grow shops lopen het risico van beroving. Overvallers lijken coffeeshops als aantrekkelijke doelwitten te beschouwen , n iet alleen vanwege de aan wezigheid van geld, maar 10 4

Zie LJ N: AL 1456, 22 september 20 0 3.


83

EUR/ UvT

ook van wege de voorraad wiet, die eventueel kan worden doorverkocht. Om dezelfde reden zijn grow shops waar wiet wordt ingekocht aan trekkelijk voor overvallers. Uit de onderzochte dossiers van afgesloten opsporin gsonderzoeken bleek dat diverse personen die daarin een rol speelden, m et overvallen te m aken hadden gehad. In casus 2 werd de coffeeshop overvallen waar een deel van de oogst uit de kwekerijen van de exploitant n aartoe gin g. Voor deze overval werden enkele Antillianen aangehouden en veroordeeld. Hun vriendjes vielen daarop nog een tijdlang de uitbater van de win kel lastig, om dat die de overvallers ‘verraden’ zou hebben aan de politie. In casus 6 trad één van de hoofdverdachten bem iddelend op bij een diefstal uit de woning van een Turkse coffeeshopeigen aar. Daarbij werd uit een kluis een bedrag van enkele tienduizenden euro’s gestolen , alsm ede een hoeveelheid verdovende middelen , en daarn aast werden ook andere waardevolle voorwerpen ontvreem d. Het slachtoffer kwam er al snel achter dat een groep jeugdige Marokkan en uit Den Bosch verantwoordelijk was geweest voor de overval, en kondigde wraakacties aan . Dat m aakte, kennelijk vanwege het crim inele kaliber van de uitbater van de coffeeshop, zo’n indruk dat de daders eieren voor hun geld kozen . Zij toonden zich direct bereid de gestolen goederen terug te geven. Dat gebeurde dan ook, m inus de drugs (die waren reeds gebruikt). In casus 10 werd de hoofdverd achte slachtoffer van een overval in zijn wonin g. Onder bedreiging van een pistool en een hakbijl werd de organ isator door drie gemaskerde daders gedwongen geld af te geven. Ze rukten een kluis uit de muur van de huiskam er waar on geveer 60 .0 0 0 euro in zat. De organisator in kwestie was hierdoor zo aangeslagen dat hij serieus van plan was te stoppen met de illegale activiteiten. Later kwam hij overigens op dat besluit terug.

In een in terview vertelt een voorm alige coffeeshop-eigenaar over zijn slachtofferschap. Hij werd een aantal jaren geleden beroofd door een groep Antillianen: Re s p o n d e n t 16 : “Ik ben zelf ook een keer beroofd in de coffeeshop. We hadden een speciaal hok waar mensen wiet konden kopen. Het was sluitingstijd en iedereen was n aar buiten. Ik was in het hok geld aan het n atellen toen ineen s 3 m annen n aar binnen liepen. Ik keek om hoog en voor m e stond een kerel met bivakmuts. Eerst dacht ik nog dat een vriend van m e een geintje wilde uithalen . Hij trok zijn pistool en richtte deze onder het glas door n aar m e. On dertussen zag ik een andere over de toonbank springen en het geld uit de kassa pakken . Ik moest alle wiet en hasj afstaan en ze hebben al het geld meegenom en. Het was een stel Antillianen . We hebben ze n adien niet m eer kunnen pakken. Zij kom en m et het vliegtuig speciaal overgevlogen om een berovin g te doen, geld te pakken en snel weer terug te vliegen. Ze hebben een paar duizen d euro buitgem aakt en een paar honderd gram hasj en wiet. Op dat m om ent was ik nog niet eens zo zeer geschrokken, die klap kwam eigen lijk pas achteraf”.

5 .5

Be s lu it

De vraag die in dit hoofdstuk aan de orde werd gesteld was in hoeverre de wereld van de wietteelt m et harde hand beheerst wordt door criminele sam enwerkin gsverbanden. Uit het on derzoek blijkt onm iskenbaar dat in de De wereld achter de wietteelt

84

EUR/ UvT

wereld van de wietteelt regelm atig sprake is van (zwaar) geweld. Dat geweld wordt echter, uitzonderin gen daargelaten , niet door exploitanten uitgeoefend tegenover telers of andere uitvoerenden (kn ippers, elektriciens). Horizon taal geweld is daaren tegen wel met enige regelmaat aan de orde, hoewel con flicten ook in der m inn e worden geschikt. Bij horizontaal geweld zijn m et nam e criminele sam enwerkingsverbanden betrokken . Hoewel de aanleiding van de conflicten vaak duister blijft, lijkt het bovenal te gaan om onenigheid die voorvloeit uit m islukte tran sacties, wanbetalin g, et cetera. Er lijkt tot n og toe geen sprake van concurren tiestrijd tussen groeperingen onderling. Geweld in relatie tot de wietteelt vloeit in de tweede plaats voort uit het rippen van henn epkwekerijen, of pogingen daartoe. Grote kwekerijen in bedrijfspanden zijn in de regel voorzien van een alarm systeem , en bij onraad kom t binn en en kele m inuten een (gewapen de) bewaker ter plaatse. Een (on ervaren) dief loopt dus grote risico’s. Daarn aast kunn en slachtoffers van diefstal zelf wraakacties op touw zetten , als zij vermoeden wie de dader zou kunn en zijn. Tot slot kan nog een derde vorm van geweld in relatie tot de cann abisbran che worden on derscheiden , namelijk het risico van gewapende overvallen op coffeeshop- of grow shophouders. De conclusie van Boven kerk en Hogewin d dat er sprake is van een veron trusten de on twikkeling in de wietteelt om dat thuistelers m et geweld door georganiseerde crim in elen zouden worden gedwongen kwekerijen in hun wonin gen te installeren , kan echter n iet door ons worden onderschreven.


85

EUR/ UvT

6

D e a an pa k va n de w e re ld a ch te r d e w ie tte e lt

6 .1

In le id in g

Het kweken van hennep, alsm ede het exporteren van cannabis of an dere softdrugs, is strafbaar gesteld in de Opium wet (OW). Softdrugs vallen on der Lijst II. Artikel 3 OW bepaalt dat het verboden is stoffen behorende tot lijst II binnen of buiten het gron dgebied van Nederland te bren gen (lid a); te telen, te bereiden, te bewerken, te verwerken , te verkopen , af te leveren , te verstrekken of te vervoeren (lid b); aan wezig te hebben (lid c); te vervaardigen (lid d). 10 5 In artikel 11 OW wordt de strafm aat bepaald m et betrekking tot artikel 3 OW. Lid 1 bepaalt dat ‘hij die handelt in strijd m et een in artikel 3 gegeven verbod, wordt gestraft met hechtenis van ten hoogste een m aand of geldboete van de tweede categorie. Lid 2 bepaalt dat ‘hij die opzettelijk handelt in strijd met een in artikel 3 onder B, C of D, gegeven verbod, wordt gestraft m et gevangenisstraf van ten hoogste twee jaren of geldboete van de vierde categorie’. Lid 3 stelt dat ‘hij die in de uitoefening van een beroep of bedrijf opzettelijk handelt in strijd m et een in artikel 3 gegeven verbod, wordt gestraft met gevan genisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie’. In lid 4, tot slot, is vastgelegd dat ‘hij die opzettelijk han delt in strijd met een in artikel 3 onder A, gegeven verbod, wordt gestraft m et gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de vijfde categorie.’10 6 In de beleidsregels Drugs, die worden uitgevaardigd door het College van Procureurs-Generaal (CPG), is echter n ader bepaald dat indien er geen sprake is van bedrijfsm atige teelt, de kweker afstand kan doen van de planten , en in dat geval zal een politiesepot volgen . Deze grens is gelegd bij vijf planten.10 7 In Nederland leeft breed de gedachte, zelfs bij veel politiem ensen, dat het telen van m axim aal vijf planten niet strafbaar zou zijn. Dat is echter onjuist: het CPG heeft louter bepaald dat in zo’n geval geen vervolging plaatsvindt. Zoals reeds in hoofdstuk 1 werd beschreven zijn in de zogen oemde ‘Can nabisbrief’ van 20 0 4, door de regerin g uiteenlopende m aatregelen aangekondigd om de wietteelt in Nederland te beteugelen . In dit hoofdstuk kom t nader aan de orde op welke wijze die in de afgelopen jaren gestalte hebben gekregen. Daarbij wordt ten eerste nagegaan welke aan pak is toegepast ten aan zien van de afzonderlijke kwekerijen – die dus zowel ‘eigendom’ van zelfstandige telers, exploitan ten als crim in ele sam enwerkingsverban den kunn en zijn – hoe deze inspanningen zich vertalen in cijfers, en welke effecten

10 5

Boven dien kunnen door de Minister van J ustitie, krachtens artikel 3a, vijfde lid, stoffen onder de werking van artikel 2 en 3 worden gebracht, in afwachting van toevoeging aan Lijst I of Lijst II. 10 6 Artikel 11 bevat ook nog een lid 5 en 6, waarin uitzonderingen worden gemaakt wann eer het slechts gaat om hoeveelheden hen nep of hasjiesj van ten hoogste 30 gram, of om geringe hoeveelheden bestemd voor eigen gebruik. In die gevallen zijn het tweede en vierde lid van artikel 11 n iet van toepassin g. 10 7 Geraadpleegd via http:/ / www.om .nl De wereld achter de wietteelt

86

EUR/ UvT

ze hebben op de bereidheid van m ensen om een hennepkwekerij in hun woning te (laten ) installeren. Vervolgens zal aandacht worden besteed aan de aan pak van de growshops (paragraaf 6.3), van de exploitanten (paragraaf 4.4) en van de criminele sam en werkingsverbanden (paragraaf 4.5). In de slotparagraaf (4.6) worden de bevin dingen uit dit hoofdstuk wederom sam engevat.

6 .2

D e a a n pa k va n a fzo n d e rlijke kw e ke rije n

De thuistelers kun nen nader worden onderscheiden in zelfstandige thuistelers en kwekers die slechts hun won ing ter beschikkin g stellen aan exploitan ten voor het installeren van een wietplan tage. Zij hebben in de regel 10 0 tot maximaal 1.0 0 0 planten in huis staan. Daarn aast zijn ook grotere zelfstandige wiettelers on derscheiden , die 1.0 0 0 planten of m eer in wonin gen of bedrijfspanden hebben, en tot slot ook de (zeer grote) kwekerijen die door criminele sam en werkingsverbanden worden opgezet. In principe is de aan pak die navolgen d zal worden beschreven relevant voor de opsporing van zowel de thuiskwekerijen als van (grote) kwekerijen in bedrijfspanden. Sin ds het uitbrengen van de ‘Cann abisbrief’ is met nam e de aanpak van de thuisteelt geïntensiveerd. Daarmee wordt dus ook geraakt aan thuistelers die niet zelfstandig opereren, m aar die hun wonin g slechts beschikbaar hebben gesteld aan een exploitan t. De reden voor de in tensievere aanpak van de hennepkwekerij in woningen zijn de overlast en gevaarzettin g die deze m et zich m eebren gt. Bovendien concentreert de thuisteelt zich in de sociaal-econom isch zwakkere buurten, hetgeen (verdere) verloederin g van deze wijken in de hand werkt. Tot slot gaat de wietteelt gepaard m et andere m aatschappelijk on gewen ste zaken , zoals energiediefstal, uitkerin gsfraude en belastingon tduiking.10 8 6 .2 .1 Ma atre ge le n te n aa n zie n van afzo n d e rlijke kw e ke rije n In deze eerste subparagraaf wordt kort beschreven welke aanpak in de afgelopen ten aan zien van de afzonderlijke kwekerijen is gehan teerd. Daarbij gaat het in de eerste plaats om de opsporing en on tman telin g van de plan tages door de politie. Ten tweede wordt aan dacht besteed aan de in tegrale benadering die op een aantal plaatsen wordt toegepast. Tot slot blijkt de telefonische anonieme meldlijn ‘Meld Misdaad An oniem (MMA)’ gevolgen te hebben gehad voor de individuele henn eptelers. De opsporing en ontmanteling van hennepkwekerijen in woningen is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de politie. De politie reageert bijvoorbeeld op aanwijzingen dat zich ergens een wietkwekerij bevindt. Die kunn en op hun beurt voortvloeien uit klachten over henneplucht of (water)overlast van buurtbewoners, of MMA-m eldingen . Het is ook m ogelijk dat de politie zelf de hennepkwekerijen op het spoor komt, bijvoorbeeld wan neer surveillanten m et hennepgeuren , of m et een kwekerij, worden

10 8

Zie: Ministerie van Bin nen landse Zaken en Kon inkrijksrelaties (20 0 6): pp. 5 – 6.


87

EUR/ UvT

geconfron teerd wan neer zij om een andere reden ter plaatse kom en . Ook breekt regelmatig brand uit in wonin gen als gevolg van de wietteelt. Voorts kan er ook meer actief worden opgespoord, bijvoorbeeld door het posten bij grow shops om n a te gaan wie daar kweekm aterialen kopen, of door middel van het m aken van warm tebeelden. In de m eeste politieregio’s worden , op grond van dit soort informatie, al sinds jaar en dag op regelm atige tijden ‘veegacties’ gehouden , waarbij op één dag een aan tal verdachte adressen gelijktijdig wordt bezocht. Op 29 maart 20 0 6 werd in de regio Midden- en West-Brabant bijvoorbeeld nog een grote regionale hennepactie gehouden. Bij die actie werden , verspreid over de regio, 38 hennepkwekerijen ontm anteld, waarbij in totaal 10 .544 planten kon den worden geruim d.10 9 Ook op andere plaatsen worden regelm atig ‘henn ephaaldagen’ gehouden, bijvoorbeeld maan delijks of zelfs wekelijks. In de tweede plaats wordt de thuisteelt van hennep aangepakt door middel van een in tegrale ben adering. In dit geval krijgen de kwekers waarbij een plan tage in de wonin g is aangetroffen niet alleen te m aken m et strafrechtelijke m aatregelen, m aar kun nen zij ook m et bestuursrechtelijke, civielrechtelijke en privaatrechtelijke gevolgen worden geconfron teerd. De politie en het OM, de Belastingdienst, gem een telijke instan ties zoals het Centrum voor Werk en Inkom en (CWI) en de sociale dienst, en private partijen , zoals energiebedrijven en woningbouwcorporaties, zijn de partners die op gecoördineerde en geïn tegreerde wijze m et elkaar sam enwerken . In diverse grote gem een ten zijn convenanten tussen deze verschillende partijen afgesloten . Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties heeft in 20 0 6 een voorbeeldconvenan t opgesteld, dat gem eenten als han dleiding kunn en gebruiken.110 De gedachte achter de integrale aanpak is dat de betrokken partijen aan het aantreffen van een hennepkwekerij in een wonin g, systematisch de maatregelen verbinden waartoe zij bevoegd zijn. De politie verricht opsporin gshandelin gen; het OM kan strafvervolging instellen; de Belastingdienst kan een naheffin g opleggen met betrekking tot verzwegen inkom sten; gem eentelijke instanties kunnen eventueel uitkerin gen terugvorderen ; het energiebedrijf kan aan gifte doen van stroomdiefstal en een navordering opleggen ; de wonin gbouwvereniging kan een huurovereenkom st on tbinden. Ook kan een rekenin g worden gepresen teerd voor de kosten van het afvoeren van de plan ten en kweekm aterialen naar de vuilstort. De bedrijfsm atige wietteelt beperkt zich uiteraard niet tot alleen achterstan dswijken in de (grote) steden. Ook in de dorpen op het platteland en in boerderijen in het buitengebied wordt hennep geteeld. In oktober 20 0 5 werd derhalve door de politie in het district Ven ray (regio Limburg-Noord) een project gestart om ook een integrale aanpak toe te gaan passen ten aanzien van

10 9 Politie Midden- en West-Brabant, Politie M idden- en W est-Brabant houdt grote henn epactie, 29 m aart 20 0 6. 110 Zie: Min isterie van Bin n enlandse Zaken en Kon inkrijksrelaties (20 0 6). Gem eenten vinden hierin een praktische handleiding om afspraken vast te leggen m et verschillende partijen om de henn epteelt gezam elijk aan te pakken


88

EUR/ UvT

hennepkwekerijen in agrarische gebouwen en in bedrijfsloodsen .111 Dit project kreeg de naam ‘Het groen e goud.’ In de derde plaats is en kele jaren geleden de mogelijkheid geïntroduceerd om illegale activiteiten of verdachte zaken anoniem te melden , via een telefoonlijn, onder de noem er ‘Meld Misdaad An oniem ’ (MMA). Hoewel burgers altijd al de mogelijkheid hadden zaken an oniem bij de politie te melden , is de drem pel om dat ook daadwerkelijk te doen door de introductie van MMA aanzienlijk verlaagd. Deze ‘kliklijn’ is weliswaar niet specifiek opgezet voor de aan pak van de wietteelt, maar in de praktijk blijkt dat veel m eldin gen daarop betrekking hebben . De cijfers illustreren dat: landelijk kwam en in 20 0 5 in totaal 4.234 an on iem e m eldin gen binnen m et betrekking tot wietteelt. Hierop werd, wan neer de aantijging op basis van andere gegevens aann emelijk leek, nadere actie ondernomen door de politie of door andere instan ties. Dit gebeurde in 71 procent van de aan gemelde gevallen . Als gevolg daarvan kon den 471 verdachten worden aan gehouden en 40 7 hennepkwekerijen worden opgerold.112 6 .2 .3 Re s u ltate n va n d e aan p ak in cijfe rs In deze subparagraaf wordt n agegaan tot welke resultaten de aan pak van de afzonderlijke kwekerijen heeft geleid, in term en van aantallen opgerolde plan tages. Het overzicht van deze cijfers wordt beperkt tot het jaar 20 0 5, het meest recen te jaar waarover, op dit m om ent, gegeven s beschikbaar zijn.113 Idealiter zou m en uiteraard willen weten wat de totale om van g van de wietteelt in Zuid-Nederlan d is, en hoe die zich als gevolg van de uiteenlopende interventies on twikkelt. Het m aken van een schattin g van de omvan g van de wietteelt in Zuid-Nederland was ook één van de onderzoeksvragen. Aan gezien deze vraag voor het doel van het onderzoek van secundair belan g was, is volstaan met het in ventariseren van het cijfermateriaal dat door anderen is verzameld of sam engesteld. Met betrekking tot Zuid-Nederland bleken , afgezien van een pogin g van het Dagblad De Lim burger, geen specifieke schattingen te zijn gemaakt. De landelijke schattingen die in de loop der tijd in uiteenlopende publicaties naar voren zijn gebracht, verschillen hemelsbreed van elkaar. Eerdere schattin gen kwamen uit op 36 tot 250 ton .114 Van der Heijden (20 0 6) kom t, in de m eest recente publicatie, tot een ondergren s van de 111

Zie http:/ / www.hetgroenegoud.info. Dit is een website die speciaal voor dit project werd opgezet. Aan het project werken de politieregio Limburg-Noord, een viertal woningbouwcorporaties, Essent, LLTB, het UWV, het OM, de gem eenten Venray, Horst aan de Maas, Sevenum , Bergen, Mook en Middelaar, Meerlo-Wanssum , Genn ep, de Provin cie Lim burg, en de Belastingdienst mee. 112 Alleen een MMA-melding is nog on voldoende voor een bezoek van de politie aan de woning. Er m oeten daarn aast ook nog andere aanwijzingen voorhanden zijn dat er mogelijk een henn epkwekerij aanwezig is, zoals bijvoorbeeld warm tebeelden, afwijkend electriciteitsgebruik, antecedenten van de bewon ers terzake verdovende middelen, et cetera. 113 Dit cijferm ateriaal is teven s bijeengebracht ten behoeve van de uiteindelijke evaluatie van de pilot ‘Hennep en georgan iseerde crim in aliteit’, die is voorgen omen aan het einde van de looptijd van dat project (20 0 6 - 20 0 9). 114 A. van der Heijden (20 0 6): p. 7. De wereld achter de wietteelt

89

EUR/ UvT

productie van 323 ton , en een bovengrens van 766 ton. Eventuele on twikkelingen in de om vang van de wietteelt, als gevolg van de in terven ties die in de afgelopen jaren zijn gepleegd, kunnen in het geheel n iet cijferm atig worden vastgesteld. Bij gebrek aan inform atie om trent de werkelijke om vang van de wietteelt, m oet worden teruggegrepen op cijferm ateriaal om tren t het aan tal on tman telde hennepkwekerijen. Die gegeven s worden op uiteenlopende plaatsen verzam eld. De Dien st Nation ale Recherche In form atie (DNRI) houdt op landelijk niveau een registratie bij, voor zover althan s informatie door de afzonderlijke politieregio’s wordt aangeleverd. De politieregio’s beschikken daarnaast over eigen cijferm ateriaal. Voorts houden ook private partijen , zoals energiebedrijven , gegevens bij m et betrekking tot henn epkwekerijen, wanneer daar bijvoorbeeld stroom diefstal werd gecon stateerd. On dan ks die inspannin gen blijkt het op dit m om en t on m ogelijk om het aantal on tman telde hennepkwekerijen exact te bepalen. De belan grijkste reden daarvoor is het ontbreken van een eenduidige definitie van het begrip ‘henn epkwekerij.’ Zo is niet helder of daaron der ook de niet-bedrijfsm atige plan tages van vijf planten of min der m oeten vallen. Ook is on duidelijk of in geval van een brand die door een hennepkwekerij wordt veroorzaakt ook de kwekerij wordt geteld. Hetzelfde geldt voor de vraag of ook een veldje hennepplanten in de open lucht als kwekerij m oet worden opgevat, of dat die term louter voor de inpandige teelt m oet worden gereserveerd. Bij gebrek aan een algem ene definitie tellen de analisten van de politieregio’s de kwekerijen goeddeels n aar eigen inzicht. Daar kom t bij dat de henn epkwekerijen n iet eenvoudig ‘met een druk op de kn op’ uit politiële basisregistratiesystemen vallen te halen .115 Het n avolgende overzicht m oet dus m et m itsen en m aren worden om kleed. In totaal werden in Nederland in 20 0 5, volgen s cijfers van de DNRI, 5.630 hennepkwekerijen ontm anteld. On geveer een kwart daarvan bevon d zich in de politietregio’s Braban t-Noord, Brabant Zuid-Oost, Lim burg-Noord en Lim burg-Zuid.116 Daarnaast is ook an alisten van de vier voorn oemde politieregio’s gevraagd om cijfers omtrent het aantal on tm antelde hennepkwekerijen te verschaffen, en tevens om daarover n adere in form atie te verschaffen. In de twee n avolgende tabellen worden de resultaten weergegeven . De verschillen in het cijfermateriaal illustreren de hiervoor geschetste problem atiek.

115 In het bedrijfsprocessensysteem worden henn epkwekerijen weggeschreven onder de algemene categorie ‘softdrugs’, waaronder bijvoorbeeld ook aantreffen van een partij cann abis, export of verkoop aan jongeren kan vallen. 116 Korps Landelijke Politiediensten (20 0 6): p. 32.


90

EUR/ UvT

Tabel 1a

Aangetroffen hen nepkwekerijen in de pilotregio’s in 20 0 5 (cijfers DNRI) Aan tal kw e ke rije n

Aan tal ge ru im d e pla n te n

Brabant-Noord

247

143.0 0 0

Brabant Zuid-Oost

193

8 8 .0 0 0

Limburg-Noord

134

90 .0 0 0

Limburg-Zuid

730

18 0 .0 0 0

1.3 0 4

5 0 1.0 0 0

Re gio

To taal

De tabel laat zien dat in 20 0 5, volgens de DNRI, in de vier oorspronkelijke pilotregio’s in totaal 1.30 4 kwekerijen werden aan getroffen , waarbij 50 1.ooo plan ten werden geruim d. De regio Lim burg-Zuid is m et 730 kwekerijen veruit koploper. In de regio Lim burg-Noord zijn daaren tegen ‘slechts’ 134 plan tages geteld. De volgende tabel geeft de cijfers weer die door an alisten van de vier regio’s in het kader van het onderhavige on derzoek werden aan geleverd. Tabel 1b

Aangetroffen henn epkwekerijen in de pilotregio’s in 20 0 5 (cijfers pilotregio’s) Aan tal kw e ke rije n

Aan tal ge ru im d e pla n te n

Om van g kw e ke rij < 2 0 0 plan te n

Brabant-Noord

249

142.796

42%

Gro o ts te o n tm an te ld e kw e ke rij 30 .0 0 0

Brabant Zuid-Oost

40 7

168 .257

57%

6.30 0

Lim burg-Noord

171

170 .0 49

63%

47.432

Lim burg-Zuid

616

279.365

48 %

15.740

1.4 4 3

76 0 .4 6 7

Re gio

To taal

Tabel 1b illustreert de verwarrin g m et betrekkin g tot het aantal aangetroffen kwekerijen. Slechts in de regio Brabant-Noord is het cijfer vrijwel gelijk aan het getal dat de DNRI vermeldt. In Limburg-Zuid wordt daarentegen een kleiner aantal plan tages geteld, terwijl het aantal geruim de planten m erkwaardigerwijs een stuk hoger wordt opgegeven. Met nam e de regio Braban t Zuid-Oost wijkt het cijfer af: het is m eer dan dubbel zo hoog als in de tabel 1a werd gepresen teerd. Ook in Lim burg-Noord is het aantal planten substantieel hoger dan uit de cijfers van de DNRI blijkt. Uit de cijfers blijkt dat de omvan g van kwekerijen in Lim burg-Noord gemiddeld het grootst is, waarna Lim burg-Zuid volgt. Ook werd in Lim burgNoord in 20 0 5 de grootste kwekerij ontm an teld: deze had een om vang van 47.432 planten . In Braban t Zuid-Oost stonden in grootste kwekerij die werd aangetroffen ‘slechts’ 6.30 0 planten .


91

EUR/ UvT

De politieregio’s hebben tevens cijfers aan geleverd om trent het aan tal aangehouden person en in relatie tot hennepkwekerijen. In totaal ging het om 1.8 66 personen , waarvan 341 in Brabant-Noord, 524 in Braban t Zuid-Oost, 385 in Limburg-Noord en 616 in Lim burg-Zuid. Ook dit cijfer is wederom hoogst indicatief, bij gebrek aan een eenduidige definitie van wie in relatie tot een aangetroffen henn epkwekerij als verdachte m oet worden aan gem erkt. Is dat alleen de huurder of eigen aar van de woning of het bedrijfspand, of geldt dat voor alle (volwassen) bewoners? Ook is het de vraag of de verdachten alleen degen en zijn die ter plaatse waren toen de politie binnen trad, of dat het ook personen betreft die pas na verloop van tijd, n a verder on derzoek, als zodan ig werden aan gem erkt. In de volgende tabel is weergegeven op welke locaties de hennepkwekerijen werden aan getroffen. Tabel 2

Lokatie aan getroffen henn epkwekerijen in de pilotregio’s in 20 0 5 (cijfers pilotregio’s)

Re gio

W o n in g ( in cl s ch u u r)

Be d rijfs pan d

Ove rig

Brabant-Noord

80

15

5

Brabant Zuid-Oost

79

13

8

Lim burg-Noord

78

11

11

Lim burg-Zuid

90

9

1

De tabel laat zien dat in alle pilotregio’s verreweg het grootste deel van de hennepkwekerijen in won ingen werd aangetroffen. Het betreft 78 tot 90 procent van de kwekerijen . Nadere cijfers laten zien dat huurwoningen nog altijd favoriet zijn. In Braban t Zuid-Oost bevond 80 procent van de kwekerijen zich in een huurwoning, in Limburg-Noord en Lim burg-Zuid gin g het om zo’n 70 procent van het totaal. Zoals hiervoor al werd vermeld houden ook private partijen gegevens bij over hennepkwekerijen . Een belan grijke partij in dit verban d is het energiebedrijf. Wanneer sprake is van stroom diefstal kan door de energieleverancier aan gifte worden gedaan , waarna een n avordering kan volgen. Het energiebedrijf Essent is in de vier pilotregio’s verreweg de grootste stroom leverancier. De navolgen de tabel laat zien hoeveel gevallen van stroom diefstal in 20 0 5 door Essent werden vastgesteld, waarbij sprake was van wietteelt, en waarbij navorderingen werden opgelegd. In 20 0 5 zijn landelijk door Essent in totaal 2.564 wonin gen bezocht in verband m et een verm oeden van stroomdiefstal. In 1.80 0 gevallen werd een factuur opgesteld, in de overige gevallen kon óf geen diefstal worden geconstateerd, óf kon er niem and aansprakelijk worden gesteld, óf er was niem and die als verdachte kon worden aan gem erkt. In de volgende tabel zijn de cijfers weergegeven met betrekking tot de vier oorspronkelijke pilotregio’s.


92

EUR/ UvT

Tabel 3

Registratie navorderin gen en ergiebedrijf vergeleken met cijfers politieregio’s

Re gio

Essen t

in

20 0 5

N avo rd e rin ge n Es s e n t

Aan tal po litie re gio ’s

Brabant-Noord

231

249

Brabant Zuid-Oost

316

40 7

Lim burg-Noord

197

171

Lim burg-Zuid

634

616

1.3 78

1.4 4 3

To taal

De tabel laat zien 1.378 n avorderingen betrekking hadden op de vier pilotregio’s. De gem eente Eindhoven valt buiten deze cijfers, aangezien Essent hier niet als energieleverancier optreedt. Uit n ader cijferm ateriaal van Essent blijkt dat in haar werkgebied 24.490 .0 0 0 kilowattuur aan stroom werd gestolen . De totale om vang van de navorderingen bedroeg 8.656.551 euro. 117 In de navorderingen wordt overigens niet alleen de diefstal zelf gerekend, m aar ook de kosten die het energiebedrijf moest m aken om de diefstal vast te stellen en de aangerichte schade te repareren.118 In de regio Limburg-Zuid werden , zowel door Essent als de politie, de meeste gevallen van stroom diefstal vastgesteld. Ook in de andere regio’s kom en de verhoudingen overeen. Toch is ook in deze cijfers sprake van en kele on gerijm dheden . In niet alle gevallen wordt im mers illegaal stroom afgetapt, bijvoorbeeld omdat de kwekerij m aar klein is, of omdat van stroomgen eratoren gebruik wordt gem aakt. Men zou dus verwachten dat het aan tal navorderin gen van Essent per definitie lager ligt dan het aantal kwekerijen in de politieregistratie. In twee van de vier pilotregio’s is dat, in aanm erking genomen dat Eindhoven in de cijfers van Essent niet is m eegerekend, echter n iet het geval. Ook in de regio Braban t-Noord is het verschil slechts zeer klein. Tot slot kan ook een beroep worden gedaan op cijfers van woningbouwveren igingen, m et betrekkin g tot uitzettin gen uit won ingen in verband m et de wietteelt. Een volledig beeld is m oeilijk te geven, aangezien in Zuid-Nederland uiteenlopende corporaties actief zijn, die voorts niet allem aal participeren in de integrale aan pak van de wietteelt. Aedes, een koepelorgan isatie van won ingbouwverenigingen , geeft aan dat in 20 0 5 bij alle aangesloten corporaties in totaal 493 vonnissen met betrekkin g tot uitzetting zijn uitgesproken . Hiervan zijn er 349 daadwerkelijk geëffectueerd. 6 .2 .3 Effe cte n va n d e aa n p ak va n d e te le rs De voorgaan de subparagraaf heeft laten zien dat de risico’s voor de individuele kwekers de afgelopen tijd zijn toegen om en als gevolg van de in tegrale aan pak en vanwege de grotere kans te worden ‘verklikt.’ Welke effecten daarm ee zijn 117 118

Deze cijfers waren helaas n iet per politieregio afzon derlijk beschikbaar. In deze cijfers is ook de politieregio Midden- en West-Brabant meegerekend.


93

EUR/ UvT

bereikt is thans, gezien de hiervoor geschetste meetproblem en , niet in cijfers uit te drukken. In in terviews m et wiettelers kan echter worden beluisterd dat de verscherping van de aanpak n iet zonder gevolgen is gebleven. Om te beginnen kan worden vastgesteld dat de thuistelers m et nam e het risico op huisuitzetting, m et daaraan gekoppeld dat men enkele jaren niet in aanm erkin g kom t voor een n ieuwe huurwon ing, zeer vrezen . Dit bleek bijvoorbeeld al uit berichten in de media die in hoofdstuk 1 werden besproken . Vijf van de zestien geïn terviewden onderschrijven dat het risico op huisuitzetting de an gst onder de (potentiële) telers heeft vergroot. Één van de respondenten zei het volgende: Re s po n d e n t 15 “Er staat in het contract dat je het huis uit wordt gezet. En je kun t dan de volgende vijf jaar geen huis m eer krijgen. Ik ken iem and die het huis is uitgezet en voor de kom ende vijf jaar geen huis m eer m ag huren . Die had geen werk, geen huis, geen kwekerij n iets m eer. Die heeft heel goedkoop zo’n oude caravan gekocht en die moet de kom ende vijf jaar op een camping wonen”.

Ook de gevolgen van de introductie van MMA worden onderschreven door de respondenten: thuistelers maken zich ernstig zorgen over de m ogelijkheid dat buurtbewoners naar zo’n lijn kunnen bellen, wanneer ze informatie hebben over personen die hennep telen . Re s po n d e n t: 6 “Ik heb er 6 a 7 jaar goed geld m ee verdiend en nu is het gewoon klaar. Er is teveel con trole nou en teveel gezeik. Het is de laatste twee jaar ontzettend verhard. Ook onder elkaar, veel afgunst, heel veel afgunst. Als ze denken: hij verdient m eer als ik, dan bellen ze al op n aar zo’n speciaal numm er”.

De effecten van een succesvol beleid kunn en ook tot uitdrukking kom en in schaarste en stijgen de prijzen. Daarvan lijkt even eens sprake. Coffeeshophouders klaagden tijdens een expertm eeting in het kader van de pilot ‘Hennep en georganiseerde criminaliteit’, dat het steeds moeilijker wordt om aan wiet te kom en : zij raakten hun vaste leveranciers kwijt omdat steeds minder m ensen nog wiet durfden te telen . De geïn terviewden onderschrijven eveneens dat sprake is van schaarste. Volgen s hen is deze prijsstijging ook inderdaad te wijten aan het verm inderde aan bod van wiet, en niet aan een gestegen vraag. Re s po n d e n t 13 “Vroeger begon ieder voor zich te kweken. Het was zoveel, d at de prijzen van de wiet heel erg laag stonden . Er was gewoon een overschot. Som s zaten growhops gewoon helem aal vol. Zo is dat allem aal ontstaan. Nu is dat wel even anders. Nu zijn al die m ensen gepakt en hele buurten uitgeveegd”. Re s po n d e n t 15 “H et ligt eraan hoe de prijzen van wiet staat. Soms geven ze hoge prijzen soms lage prijzen . Het is niet een vaste prijs. Tja, waar ligt dat aan ? Hoeveel wiet er in de om loop is en hoe m akkelijk ze het kunnen krijgen. Ik weet wel net als nu staan de prijzen heel hoog, er is een hoog risico, veel m ensen worden gepakt dus er is een stuk m inder wiet. Dan m oeten ze wel veel geven”.

Door de schaarste van de wiet zou boven dien worden gesjoem eld m et het eindproduct. Dit wordt door vier respon den ten aangegeven, en ook bij de De wereld achter de wietteelt

94

EUR/ UvT

politie zijn vergelijkbare signalen binnengekom en. Ook in de m edia verscheen recent een aan tal berichten over partijen vervuilde wiet, die waren versn eden met bakm eel, zan d of gem alen takjes.119 Crim inele samenwerkin gsverban den uit de woonwagenwereld zouden thans n atte on geknipte wiet opkopen. Ze bieden een forse prijs om aanbieders te lokken, m aar com pen seren deze hogere kosten vervolgens door de wiet kunstmatig te verzwaren m et glasschilfers. Dit procédé zou alleen maar op natte wiet kunnen worden toegepast. Een voormalige coffeeshopeigenaar vertelt hierover het volgen de: Er is een zwaar tekort in de coffeeshops aan wiet. Dat kom t enerzijds doordat er minder wiet in om loop is en anderzijds door een bepaalde groep. Wat ze doen is veel m eer geld geven voor wiet. Ze geven geld voor natte ongekn ipte wiet. Nou ideaal voor een kweker n atuurlijk. Een kweker krijgt meer geld voor zijn wiet dat hij niet hoeft te laten drogen en n iet hoeft te knippen. Dit scheelt hem veel risico en hij krijgt nog m eer voor zijn oogst ook. Dus wat doet iedereen , die brengt het naar het kamp toe. Wat ze erm ee doen is het volgende. Ze gooien er glassn ippers bij, zodat het de helft zwaarder wordt van gewicht. Dit verkopen ze allem aal aan het buiten land.

Het zal duidelijk zijn dat zulk bedrog tot ongewenste on twikkelingen kan leiden . Om te beginnen is het de vraag welke effecten het gebruik van deze vervuilde wiet op de gezon dheid heeft. Voorts zullen de afnem ers het zeker niet appreciëren om op deze m an ier te worden opgelicht, en dat kan op zijn beurt een toenam e van het horizontale geweld tot gevolg hebben. Hoewel de in tegrale aanpak en MMA dus niet zonder gevolgen lijken te zijn gebleven, is het de vraag of het effect op de productie op lan gere term ijn zal beklijven. Een deel van de geïn terviewde telers en politiem ensen, maar bijvoorbeeld ook een m akelaar, signaleren verschuivin gseffecten. Om te begin nen zijn nog lan g n iet in alle gem een ten ‘henn epcon venan ten’ afgesloten, m et nam e niet op het platteland. En op het platteland is de kan s dat om wonen den wetenschap hebben van de kwekerij, en dus kunn en ‘klikken,’ m in der groot dan in dichtbevolkte stadswijken . Het is dus niet ondenkbaar dat de henn epteelt deels naar het plattelan d zal verschuiven . Een geïnterviewde rechercheur constateerde tevens een verschuivin g naar boerenbedrijven. Reeds en kele jaren geleden werd in de regio Braban t-Noord al vastgesteld dat veel boeren het water als gevolg van opeen volgende crises – de varkenspest, de MKZ-crisis, de vogelgriep – fin ancieel aan de lippen stond, waardoor zij vaker bereid zouden zijn stallen zon der al te veel vragen te verhuren.120 In de tweede plaats zou de wietteelt ook verschuiven van huurwon ingen in achterstandswijken naar koopwoningen . Hieraan zouden de sterk gestegen huizen prijzen, waardoor de kopers vaak op de rand van hun fin anciële spankracht balanceren , debet zijn. Op bewon ers van koophuizen heeft een integrale ben adering min der vat, omdat zij niet het risico lopen van huisuitzetting.

119 120

Brabants Nieuwsblad de Stem, W iet bijna n iet m eer te krijgen, 27 oktober 20 0 6. Regiopolitie Brabant-Noord, T. Spapens en M. Bruinsm a (20 0 3).


95

EUR/ UvT

Een derde verschuiving die door politiem ensen , m aar bijvoorbeeld ook door een makelaar, wordt gesignaleerd is die n aar bedrijfsloodsen. Een makelaar waarm ee een gesprek werd gevoerd in het kader van een an der project, vertelde bijvoorbeeld dat het in de stad waar hij actief was, n auwelijks nog bedrijfsloodsen verkrijgbaar waren , vanwege de druk die de exploitanten en criminele sam enwerkin gsverbanden op deze markt legden. Hierdoor zou, volgens geïnterviewde telers, ook de groep die zich m et de wietteelt bezighoudt veran deren. Bedrijfsloodsen vergen im mers veel grotere investeringen , waardoor alleen n og kapitaalkrachtige criminelen zich aan de teelt zouden wagen . Boven dien zou deze ontwikkelin g kunn en leiden tot toenem en d geweld vanwege het risico op diefstal uit de kwekerijen . Re s po n d e n t 6 “Doordat de straffen zo laag waren trok het nou eenm aal ook een slag volk aan , dat vriendelijker en beter doordacht te werk ging. Maar nu is de politie flink zijn best aan het doen om het wereldje van de wiet n aar de kloten te laten gaan . Ze zorgen ervoor dat de prijzen gaan stijgen van de wiet en dat de risico’s zodanig hoog worden dat het alleen nog maar gekke m ensen aan trekt of grote crim inelen . De politie jaagt de ongevaarlijke m en sen weg. Ze zorgen ervoor dat de goede de plaats m oeten ruim en voor de slechten”. Re s po n d e n t 2 “Ze pakken niet de belangrijke mensen aan door de huistelers uit huis te zetten en op te p akken. Ik bedoel nu gaan m ensen in grote loodsen kweken , m oeten deze goed beveiligd worden voor het rippen dus komen er vuurwapens aan te pas, diegene die dit kunnen betalen zijn alleen nog m aar de grote crim inelen”.

Tot slot is, in hoofdstuk 4 reeds de m ogelijkheid beschreven dat telers de wijk nem en n aar het buiten land. Hoewel het aantal kwekerijen dat in België wordt aangetroffen sterk stijgen de is, en daarbij vaak sprake is van een vorm van Nederlandse betrokkenheid, kon een bewuste verschuiving op basis van de on derzoeksgegevens echter niet worden vastgesteld. Ook het absolute aan tal kwekerijen is in België nog altijd bescheiden .

6 .3

D e a a n pa k va n g r o w s h o p s

In het onderhavige rapport is reeds diverse m alen gecon stateerd dat grow shops op dit m om en t een cruciale rol spelen bij de bedrijfsmatige wietteelt. De activiteiten van deze winkels zorgen ervoor dat de instapdrempel voor potentiële hennepkwekers sterk wordt verlaagd. Dit als gevolg van het feit dat veel grow shops, buiten het leveren van de legale kweekm aterialen en het geven van adviezen om tren t de teelt, tenm inste bereid zijn de telers te verwijzen naar stekkenleveranciers, electriciens en opkopers van wiet. Een aan tal grow shops gaat nog een stap verder door ter plaatse de stekken te leveren, de oogsten in te kopen en het henn epafval in te n emen. Gebleken is dat som m ige grow shops zelfs weinig m eer dan frontstores zijn van crim in ele sam enwerkin gsverban den die op grote schaal cannabis leveren aan binnen- en buitenlan dse afn em ers. Een bijkom en d probleem is dat Nederlandse grow shops deze rol niet alleen vervullen voor in heem se wiettelers, m aar ook voor thuiskwekers aan de overzijde van de landsgrens.


96

EUR/ UvT

De Nederlandse autoriteiten voeren thans geen system atisch beleid ten aanzien van de grow shops. Een inven tarisatie die m et betrekking tot de ZuidNederlandse groeiwinkels werd uitgevoerd (zie hoofdstuk 3) liet zien dat deze maar op enkele plaatsen regelm atig door de politie worden gecon troleerd. Meestal krijgen deze shops echter m aar wein ig aan dacht. Wanneer ze als groothandel staan ingeschreven, en ze van buitenaf niet als grow shop herkenbaar zijn , is het bestaan bij de politie soms niet een s bekend. De aan pak van de grow shops blijft dan ook beperkt tot inciden tele acties. Een com plicerende factor is uiteraard dat een grow shop die zich louter beperkt tot het leveren van kweekm aterialen, en zich ook verder houdt aan de wettelijke eisen die aan de bedrijfsvoerin g worden gesteld, geen strafbare feiten begaat. Grow shops kunn en alleen worden aan gepakt wann eer zij de Opiumwet overtreden of sjoem elen m et de bedrijfsvoerin g. In het eerste geval kan , op basis van artikel 13b van de Opium wet, tot bestuurlijke sluiting worden overgegaan. Uit hoofdstuk 3 bleek bijvoorbeeld dat een niet onbelangrijk deel van de grow shops overtredingen van de Opium wet begaat, door te han delen in stekken of het inkopen van oogsten , door het afval uit kwekerijen in te n emen, en door te verwijzen naar allerlei ‘dienstverlen ers’ In het tweede geval kan valsheid in geschrifte ten laste worden gelegd. Zo bleek uit onze eigen inventarisatie dat een deel van de grow shops bij de Kam er van Koophan del is ingeschreven als groothandel, terwijl bij politiecontroles duidelijk werd dat zij wel degelijk aan particulieren leverden. Ongeoorloofde verkopen aan particulieren m oeten op de één of andere man ier valselijk in de bedrijfsadm inistratie worden verwerkt, of daarbuiten worden gehouden , hetgeen uiteraard strafbaar is. In Rotterdam-Rijnm on d is voorts recent geëxperim enteerd m et een aanpak van de grow shops in één district van die politieregio. Daarbij is een integrale benaderin g toegepast, waarbij uiteenlopende instanties – gem een te, politie, OM, AID, UWV, het en ergiebedrijf en de Belastingdienst – op basis van hun eigen bevoegdheden , een controle hebben uitgevoerd. Wanneer overtredin gen van de Opium wet werden geconstateerd, heeft de gem een te de bedrijven voor zes m aanden of langer gesloten , op gron d van art. 13b OW. De ervaringen leren dat het vaststellen van de daadwerkelijke aanwezigheid van hennepstekken, cann abis of henn epafval, door de rechter voldoende wordt geacht om tot bestuurlijke sluiting over te kunn en gaan . Voorwaarde daarvoor is wel dat deze spullen zich op het adres bevinden waarop de grow shop staat ingeschreven bij de Kam er van Koophan del. Daarn aast is ook gebruik gem aakt van verklaringen van thuistelers over de aan koop van stekken bij bepaalde grow shops.121 Wann eer deze aan pak wordt geïn tensiveerd mag worden aangenomen dat de grow shops, zoals op somm ige plaatsen nu al gebeurt, hun legale en illegale activiteiten n adrukkelijker zullen scheiden door deze op (adm in istratief) 121 In een geval waarin de stekkenkwekerij zich in een ander deel van het pand bevond, in een door de uitbater van de grow shop onderverhuurde ruim te, bepaalde de rechter dat verwijtbare betrokkenheid onvoldoende was aangetoond. Ook moet nog worden afgewacht of verklaringen van thuistelers omtrent bem iddeling vanuit de shops op zichzelf reeds voldoende bewijsm ateriaal vorm en om tot bestuurlijke sluiting over te kunnen gaan .


97

EUR/ UvT

verschillen de plaatsen onder te brengen . En de thuistelers die worden aangehouden leggen nu reeds zeer spaarzaam verklaringen af over hoe zij in contact zijn gekomen m et stekkenboeren , m alafide electriciens of afnem ers van cann abis. Wanneer zulke verklarin gen vaker als bewijsm ateriaal tegen grow shops worden ingebracht, m ag worden verondersteld dat de thuistelers, al dan niet zachtzinn ig, op het hart zal worden gedrukt dat zij tegenover de politie hun mond moeten houden. Een andere denkbare m ethode om de grow shops onder con trole te brengen is een vergunningenstelsel. De lokale overheid kan op dit m om en t in de Algem en e Plaatselijke Verordenin g (APV) reeds eisen stellen aan de vestigin g van grow shops. Het ophangpun t voor zo’n vergunn ingplicht is het feit dat het gem een tebestuur m aatregelen mag treffen om overlast of an dere aantastin gen van de openbare orde te beperken of te voorkomen . Dit betekent wel dat vooraf specifieke straten moeten worden aangewezen waar deze overlastproblem atiek speelt of wordt verwacht. De kans bestaat dan ook dat de grow shops zich, vanwege de vergunningplicht, ter plaatse niet zullen vestigen, of zullen vertrekken wann eer ze daar al zitten . Toch hebben de gem eenteraden van Bergen op Zoom en Roosen daal in juni 20 0 5 besloten zo’n stelsel in te voeren voor grow - en sm artshops, belhuizen en internetcafés.122 Concrete ervaringen m et deze m aatregel zijn echter n og niet bekend. Een derde m ethode die binn en de huidige wettelijke kaders overwogen kan worden, is het zogeheten ‘afnem en.’ Dit houdt in dat, op basis van het artikel 420 bis van het Wetboek van Strafrecht, wordt ingegrepen wanneer personen beschikken over woningen , dure auto’s of an dere luxegoederen , terwijl daar kenn elijk geen of slechts zeer weinig in kom sten , blijken de uit belastin gopgaven, tegenover staan. Een belan grijk voordeel is dat het gronddelict waarmee de zwarte inkomsten zijn verworven, niet lan ger in de bewijsvoerin g hoeft te worden betrokken. Ook het op anderman s n aam zetten van goederen biedt geen soelaas, aangezien diegenen op hun beurt ook m oeten kunn en aantonen waar het geld vandaan is gekomen . De politie Am sterdam -Amstellan d heeft deze afpakm ethode in sam enwerkin g m et de Belastin gdienst on twikkeld, en deze de ‘Cabrio-methode’ gedoopt. Van grow shops wordt door politiefunction arissen waarm ee in het kader van deze studie werd gesproken, verondersteld dat de gewone bedrijfsvoering geen bijzon dere winsten gen ereert. Er wordt pas groot geld verdien d wann eer wiet wordt ingekocht en doorverhandeld. Deze veronderstelling moet nader worden getoetst, m aar indien zij klopt biedt dit aanknopingspunten om de Cabrio-m ethode toe te passen op uitbaters van grow shops die er een opzichtig luxe levensstijl op nahouden. De hiervoor beschreven m aatregelen zijn alleen geschikt om grow shops aan te pakken die zich niet aan de regels houden , dan wel bieden ze slechts beperkte han dvatten om de vestiging van zulke win kels te reguleren. Er m ag echter worden aan genom en dat een verscherpin g van de controle op de grow shops ertoe zal leiden dat de illegale bezigheden van de bedrijfsvoering (verder) worden losgekoppeld van de legale, zodat de grow shop in kwestie

122

Project Courage, Jaarverslag 20 0 5, Roosendaal.


98

EUR/ UvT

weinig te verwijten valt. Ook de mogelijkheden om de grow shops aan een vergunningplicht te on derwerpen zijn op dit m omen t beperkt. Toch leeft de vraag bij opsporin gsinstan ties of de thans legale activiteiten van de grow shops niet verder aan banden m oeten worden gelegd. Het Ministerie van BZK heeft recen t een expertm eetin g georganiseerd om n a te gaan welke additionele m aatregelen eventueel zouden kun nen worden getroffen. Aldaar werden diverse suggesties besproken , waaron der de hiervoor beschreven ‘Cabrio-aanpak’ en het experim ent m et de integrale aanpak in Rotterdam . Als even tuele addition ele m aatregel is ook n agegaan welke voor en nadelen een vergunningen stelsel voor grow shops zou kunn en hebben. Een vergunnin gstelsel heeft, om te beginnen , als belan grijkste voordeel dat poten tiële uitbaters van grow shops kunnen worden gescreen d – de vergunningverlening zou bijvoorbeeld on der de Wet BIBOB kun nen worden gebracht – waardoor m alafide aspirant-uitbaters kun nen worden geweerd. Daarnaast kunnen in de vergun ningsvoorwaarden additionele eisen worden gesteld, bijvoorbeeld aan de bedrijfsadm inistratie of aan de naleving van de milieuregels. Bij de wietteelt worden im m ers ook de nodige schadelijke chemicaliën gebruikt. Dit zou de m ogelijkheden om bij overtredingen tot bestuurlijke sluiting over te gaan , n aast het huidige artikel 13b OW, kunnen verbreden . Een belan grijk nadeel van een vergunnin gstelsel is echter dat dit het bestaan van grow shops im pliciet van overheidswege sanctioneert. Dat is on gewenst omdat de rechter heeft bepaald dat ‘iedere exploitatie van een grow shop [op zijn ] m in st gen omen de verdenkin g van m edeplichtigheid aan overtredin g van de Opium wet m et zich m ee[bren gt]’.123 En dat is ook illegaal wan neer het om vijf plan ten of minder gaat. Het is dus maar de vraag hoe zo’n vergunningstelsel zich tot deze rechterlijke uitspraak verhoudt. Bovendien laat zo’n vergunningstelsel on verlet dat de illegale activiteiten n og altijd ‘een deur verderop’ zullen plaatsvinden. Zoals in hoofdstuk 2 reeds werd beschreven, zou ook kun nen worden gedacht aan het aan banden leggen van de verkoop van m aterialen die louter dien en om henn epkwekerijen af te scherm en , en die dus voor de teelt van andere producten geen gebruiksdoel hebben. Praktisch gaat het daarbij vooral om de verkoop aan particulieren van de afzuiginstallaties en koolstoffilters die worden gebruikt om hen nepgeuren te m askeren. Ook dit is echter niet zon der meer een voudig: er zullen bijvoorbeeld ook m aatregelen m oeten worden getroffen om ‘lekkage’ n aar wiettelers van deze filters van uit bedrijven die er wel een reëele toepassin gsm ogelijkheid voor hebben te voorkomen (bijvoorbeeld restaurants), of om ervoor te zorgen dat er geen illegale im port vanuit het buiten land op gang kom t. Alvorens zo’n m aatregel wordt overwogen is een ex ante evaluatie dus geen overbodige luxe. Een volgende den kbare mogelijkheid om de grow shops aan banden te leggen zou een uitbreiding van de Opium wet m et een artikel dat voorbereidin gshan delingen ook ten aanzien van softdrugs strafbaar stelt. Thans is zo’n artikel reeds in de Opium wet opgenom en in relatie tot de vervaardiging

123

LJ N: AT9224, 12 juli 20 0 5.


99

EUR/ UvT

van harddrugs (artikel 10 a OW). Met zo’n wetsartikel zou ook de leverin g van legale goederen strafbaar kunnen worden gesteld wanneer de leveran cier weet, of logischerwijs kan verm oeden, dat deze voor het plegen van strafbare feiten zullen worden gebruikt. Bij de bestrijding van de productie van synthetische drugs is artikel 10 a OW zeer bruikbaar gebleken . Een vergelijkbaar wetsartikel ten aanzien van Lijst II OW zou het function eren van de huidige grow shops vrijwel onm ogelijk m aken. De vraag kan echter worden gesteld of het veran twoord is om zo’n zwaar m iddel in te zetten terwijl tegelijkertijd het gebruik van softdrugs wordt gedoogd, en bovendien m aatschappelijk breed wordt geaccepteerd. Ook zo’n artikel biedt echter ontsn appin gsm ogelijkheden . De m eeste goederen die in een growshop worden verkocht zijn im m ers ook bij doe-het-zelf win kels en tuincentra te koop. Wan neer voorbereidingshan delingen in relatie tot wietteelt strafbaar worden gesteld valt dan ook te verwachten dat de bedrijvigheid van de grow shops verder zal worden verdeeld over (op papier) afzonderlijke firm a’s: op adres 1a kan m en dan bijvoorbeeld de plan tenbakken en de potaarde gaan verkopen; op adres 1b de groeilampen en de overige elektra; et cetera. Vervolgens kan dan bij de rechter worden verdedigd dat deze afzonderlijke bedrijven precies hetzelfde doen als de voorn oemde doe-het-zelf win kels en tuincentra. Tevens wordt het dan aanzienlijk moeilijker om wettig en overtuigend te bewijzen dat er willens en wetens goederen zijn geleverd die voor het plegen van strafbare feiten zullen worden gebruikt.

6 .4

D e a a n pa k va n e xp lo ita n te n

In hoofdstuk 3 is beschreven hoe exploitanten van wietkwekerijen een aan tal plan tages, doorgaans zo’n vijf à tien tegelijkertijd, finan cieren en installeren in de wonin gen van anderen of in bedrijfsloodsen. In deze paragraaf komt de vraag aan de orde hoe deze exploitanten zouden kunn en worden aan gepakt. Op voorhand kan worden vastgesteld dat exploitan ten deels worden geraakt door de hiervoor beschreven (in tegrale) aanpak van henn epkwekerijen . Zoals werd beschreven lijken de exploitanten van hennepkwekerijen m eer moeite te hebben om, althans onder huurders in de gemeen ten waar een hennepconven ant van kracht is, gegadigden te vin den die een plantage in de woning willen laten installeren. Tegelijkertijd hebben zij echter n og de nodige uitwijkm ogelijkheden, bijvoorbeeld n aar bezitters van koopwoningen. De activiteiten van de exploitanten zijn , zo blijkt uit het onderhavige on derzoek, ook door m iddel van gerichte opsporingson derzoeken aangepakt. Exploitan ten werden en erzijds on derwerp van kortlopen de on derzoeken op het niveau van de districtsrecherche (casus 2, casus 3, casus 12) of van de region ale recherche (casus 15, casus 16) en anderzijds zijn zij m eegenom en als on derdeel van (grootschalige) opsporingson derzoeken op het niveau van de region ale recherche (casus 1, casus 4). Slechts in het geval van casus 2 en casus 3 werd, met de nodige moeite, binnen de reguliere planning van de districtsrecherche de ruim te gevonden om een opsporin gsonderzoek tegen de exploitanten in kwestie te starten . In de overige zaken was de aanleidin g tot het on derzoek een andere dan de wietteelt. Het gin g bijvoorbeeld om synthetische drugs (casus 1, De wereld achter de wietteelt

10 0

EUR/ UvT

casus 4) of om een zwaar geweldsdelict (casus 12). En in het geval van casus 15 en casus 16 kaderden de onderzoeken in een bredere aan pak van één van de belangrijkste ‘vrijplaatsen’ in de desbetreffende politieregio, waarover veel publicitaire ophef was ontstaan . Uit het voorgaan de volgt dat in normale om standigheden een exploitant weinig risico loopt om te worden aan gehouden en vervolgd. De reguliere opsporin g vindt in Nederland plaats op het niveau van de basisteam s, de districten, de politieregio, de bovenregionale recherche en de nation ale recherche. Een exploitant zou norm aliter, binn en deze kaders, in aanm erking kom en voor on derzoek op het n iveau van de basisteams of de districten. De basisteam s besteden hun recherchecapaciteit doorgaan s echter vooral aan geweldsdelicten. Boven dien kunnen zij vaak niet m eer dan enkele dagen aan afzonderlijke zaken besteden . Wann eer er bijvoorbeeld een grote hennepkwekerij wordt gevon den kan ter plaatse en ig onderzoek worden gedaan , zullen even tuele verdachten en getuigen worden gehoord, en kan nadere informatie worden in gewonn en bij derden. Als dat geen direct resultaat oplevert m oet de zaak echter worden opgelegd, eventueel in afwachting van nader onderzoek op een hoger niveau in de politieorganisatie. Voor doorrechercheren op eventuele exploitanten , wann eer er ergens een wietplan tage is aan getroffen , is geen tijd. Op het n iveau van de districtsrecherche wordt in de praktijk de capaciteit eveneens grotendeels opgeslokt door onderzoeken naar zware geweldsdelicten, of andere zaken die het veiligheidsgevoel van de burgers sterk raken of zichtbare overlast veroorzaken, zoals seriem atige won ingin braken, ram kraken , drugshandel, et cetera. Er blijft doorgaans wein ig personele capaciteit over voor on derzoek n aar personen die weliswaar een aan tal henn epkwekerijen in bedrijf hebben, m aar die verder geen zichtbare problem en veroorzaken. Reguliere opsporin gsonderzoeken n aar exploitan ten, zoals in casus 2 en casus 3, zijn dan ook eerder uitzondering dan regel. Wann eer opsporingsonderzoeken daadwerkelijk worden gestart, blijken de exploitan ten betrekkelijk weinig afscherm in gsm aatregelen te nem en. Het on derhouden van de con tacten met de thuistelers en m et de uiteenlopende dienstverlen ers waarvan zij gebruikm aken geschiedt in de regel telefonisch, en hoewel er versluierd wordt gesproken, levert de interpretatie van die gesprekken wein ig problem en op. Voorts, kan door middel van observatie, de lokatie van de kwekerijen m eestal betrekkelijk gem akkelijk worden achterhaald. Een on derzoek tegen een exploitant kan derhalve in principe binnen en kele maan den worden afgeron d. De strafm aten die worden opgelegd ten aanzien van exploitan ten zijn verhoudingsgewijs hoog. Exploitan ten m aken doorgaans gebruik van vaste dienstverlen ers, en ook het bedrijfsproces verloopt in vaste stappen. Het gevolg is dat al snel sprake is van een ‘crim in ele organisatie’ in de zin van artikel 140 van het Wetboek van Strafrecht. In één rechterlijke uitspraak werd dat als volgt verwoord: ‘verdachte en zijn medeverdachten hadden binn en de organisatie ieder een eigen taak. Zo hielden somm igen zich bezig m et het uitzoeken van locaties voor henn epkwekerijen en richtten anderen de kwekerijen in , daarbij geadviseerd door deskundigen. Vervolgens namen weer anderen de dagelijkse De wereld achter de wietteelt

10 1

EUR/ UvT

verzorging van de hennepplanten op zich en hielpen velen m et de oogst en het kn ippen van de henn eptoppen . Tevens waren er personen die zorgdroegen voor de handel in en het vervoer van het ein dproduct: wiet. Om deze keten van werkzaam heden efficiën t op elkaar te doen aansluiten, was een goed georganiseerde taakverdeling on ontbeerlijk. Hiertoe hadden verdachte en zijn medeverdachten veelvuldig telefonisch con tact waarbij zij zich, ter voorkoming van on tm askering, vaak bedien den van versluierd taalgebruik. Verdachte had de kn ow how om trent de wietteelt, leverde de apparatuur en grondstoffen voor de wietteelt en verrichtte handen spandiensten in de henn epkwekerijen. Naar het oordeel van de rechtban k kan verdachte worden aan gem erkt als deelnemer aan een crimin ele organisatie.’124 In de voornoem de zaak werd de verdachte tot 24 maan den celstraf veroordeeld. In m ei 20 0 4 kreeg een andere exploitan t 3 jaar celstraf opgelegd. Hij had vier grootschalige hennepkwekerijen in bedrijf gehad en was even eens als leider van een crim inele organisatie aan gem erkt.125 Het belan grijkste probleem bij de aan pak van exploitanten is, zoals hiervoor reeds werd beschreven , het vinden van de ben odigde m en skracht om daadwerkelijk opsporingson derzoek te kun nen doen. Bovendien is verm oedelijk een aan zien lijk aan tal exploitanten actief, zo kan worden opgemaakt uit de interviews met wiettelers. Als er dus al opsporingsonderzoeken n aar individuele exploitan ten kunn en worden verricht, is het maar de vraag of daarm ee het netwerk substantieel wordt verstoord. De vraag is dan ook aan de orde of efficiëntere en/ of effectievere in terventies mogelijk zijn. Er kunn en in hoofdzaak twee in valshoeken worden onderscheiden. Een eerste denkbare m ethode om exploitanten te hin deren is ook hier de Cabrio-aanpak. Exploitan ten die m eerdere kwekerijen tegelijk in bedrijf hebben genereren im m ers aanzien lijke inkom sten , die m ede worden gebruikt om luxegoederen aan te schaffen . Met ‘afpakken’ worden de illegale activiteiten weliswaar niet direct beëin digd, m aar wordt wel bereikt dat exploitanten het leven zuur wordt gem aakt. Bovendien wordt hierm ee een duidelijk signaal naar de omgeving en naar de thuistelers afgegeven. Alvorens zo’n aan pak succesvol kan worden toegepast is het uiteraard wel n oodzakelijk om de exploitan ten ‘in beeld’ te krijgen . Uit het onderhavige on derzoek bleek dat zij op dit mom ent vaak niet bekend zijn bij de politie. Als er een kwekerij van een exploitant wordt opgerold leggen de bewoners van de woning in norm ale om standigheden geen verklaring af over degen e die de inrichting heeft verzorgd. Om te determ ineren wie als exploitan t optreden zal derhalve eerst actuele informatie bijeen moeten worden gebracht en geanalyseerd. Een tweede in valshoek is om het onderzoek op te schalen, en een groter deel van een lokaal hennepnetwerk, waarin m eerdere exploitan ten n aast elkaar actief zijn, onderwerp van opsporin gsonderzoek te maken . Ook hier geldt echter dat zulke onderzoeken alleen met succes ter hand kun nen worden genomen wan neer er beter zicht bestaat op de contouren van dat netwerk. Om te beginnen kunnen specifieke dienstverleners, m et nam e elektriciens, als vertrekpunt worden genom en voor n adere an alyse, om dat zij vaak voor 124 125

Uitspraak in de zaak LJ N: AT9224, 12 juli 20 0 5. Uitspraak in de zaak LJ N: AO918 7, 7 m ei 20 0 4.


10 2

EUR/ UvT

meerdere exploitanten tegelijk werken . Daarnaast is het evident dat de exploitan ten adressen m oeten hebben waar zij met de opbrengst uit de kwekerijen terecht kunn en. Zij zetten en erzijds de oogsten af bij coffeeshops en hebben soms ook zelf han delscontacten m et buitenlandse afnem ers. Anderzijds verkopen ook exploitanten de oogsten aan criminele sam en werkingsverbanden. Dit betekent dat de kans groot is dat een deel van hen (zijdelings) in beeld is gekom en in de opsporin gsonderzoeken die in de afgelopen tijd n aar criminele sam enwerkin gsverbanden zijn verricht. Een grondige an alyse van restinformatie uit deze onderzoeken zou derhalve, aan gevuld met inform atie uit andere bronn en, de ben odigde startinform atie kunn en bieden.

6 .6

D e a a n pa k va n crim in e le s a m e n w e rkin gs ve rba n d e n

Crim in ele sam enwerkingsverbanden zijn in hoofdstuk 3 onderscheiden als groeperin gen die over substantiële afzetm ogelijkheden voor softdrugs beschikken , in binn en- en buitenland. Zij kopen op grote schaal cannabis in , via één of m eer eigen grow shops of an dere in koopadressen, en hebben daarn aast regelmatig ook eigen grote henn epkwekerijen in bedrijf. Crim inele sam enwerkin gsverbanden worden op dit m om en t zowel in direct gehin derd, als direct in opsporingsonderzoeken betrokken. Crim in ele samen werkin gsverban den worden indirect ook gehinderd door de geïn tensiveerde aan pak van de thuisteelt. Die heeft im mers tot gevolg dat zij ofwel een zwaardere con currentiestrijd moeten leveren om het product, en hogere prijzen moeten betalen, ofwel zwaarder m oeten in vesteren in eigen kwekerijen, m et het risico dat zo’n plan tage wordt on tdekt of geript. De directe opsporing van de crim inele organisaties achter de wietteelt heeft echter wisselen de prioriteit in de pilotregio’s. De politieregio’s BrabantNoord en Brabant Zuid-Oost hebben de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in de opsporin g van criminele sam enwerkingsverbanden die de wietteelt als illegale hoofdactiviteit hadden . In beide regio’s werden grootschalige onderzoeken uitgevoerd, die elk ongeveer een jaar werk hebben gevergd. De politie in de regio Limburg-Zuid voerde in 20 0 5 een drietal onderzoeken uit, één n aar een grow shop die wiettelers in de grensstreek faciliteerde, één n aar een exploitant die een tiental kwekerijen in bedrijf had, en één n aar een groepering die hennepproducten verwerkte op een woon wagen kamp. Deze opsporin gsonderzoeken vergden elk zo’n drie m aanden werk. In de politieregio Zeelan d werden twee onderzoeken afgerond n aar exploitan ten die even eens on geveer een tiental kwekerijen runden . In de politieregio Limburg-Noord concen treerde men zich vooral op de kilohan del van softdrugs richting Duitsland. Naar producenten werd geen grootschalig on derzoek gedaan . Wel werd recherchewerk verricht naar aan leiding van vondsten van grootschalige kwekerijen en knipperijen, m aar dit leidde n iet tot de aanhouding van de opdrachtgevers op de achtergron d. In de politieregio Midden- en West-Brabant was het beeld hierm ee vergelijkbaar. Er werd één opsporin gsonderzoek verricht naar een groepering die zich vooral richtte op synthetische drugs, maar die ook een tiental grotere en klein ere hennepkwekerijen exploiteerde. Voorts werd een on derzoek gedaan naar een belangrijke hennepm akelaar. Dit onderzoek m oest De wereld achter de wietteelt

10 3

EUR/ UvT

echter, m et beperkte m enskracht en m iddelen, door een basisteam worden verricht. Bij de afsluiting van deze rapporage werd overigens duidelijk dat in 20 0 6 een grootschalig opsporingsonderzoek naar een crimineel sam enwerkin gsverband was uitgevoerd. Crim in ele sam enwerkin gsverbanden in de wietteelt en – handel scherm en zich goed af en zijn in dat opzicht vergelijkbaar m et groeperingen die zich m et andere vorm en van zware en georganiseerde misdaad bezighouden . Het blijkt vooral arbeidsintensief om bewijsmateriaal tegen de leidende figuren in deze sam enwerkingsverbanden te verzam elen . Zij regelen vrijwel geen zaken over de telefoon, n emen m aatregelen om zich af te schermen tegen observatie en wonen regelm atig op locaties die m oeilijk onopvallen d te benaderen zijn . De opsporin gsonderzoeken vergen dan ook relatief veel tijd en inspannin g. Doorlooptijden van een jaar of m eer zijn niet ongebruikelijk, en naast de gebruikelijke opsporingsmethoden (telefoon tap en observatie) m oet soms ook voor andere m iddelen worden gekozen, zoals het opn emen van vertrouwelijke comm unicatie m et een technisch hulpm iddel. Voor de leden van crim inele samenwerkin gsverban den geldt dat, de aard en omvan g van hun illegale activiteiten in aan m erkin g genomen, de uiteindelijke strafm aten vaak juist relatief laag uitvallen . Uitzon derin gen zijn de gevallen waarin de spilfiguren al eerder werden veroordeeld, bijvoorbeeld vanwege deeln ame aan an dere crimin ele organisaties of voor zware geweldsdelicten. Organisatoren die zich echter altijd hebben beperkt tot de wietteelt hebben doorgaans echter geen (zwaar) strafblad. De opgelegde celstraf leidt er dan ook niet toe dat de illegale activiteiten worden stopgezet. Casus 10 is daarvan een goed voorbeeld. De hoofdverdachte in deze zaak werd in en kele jaren tijd twee m aal aangehouden en veroordeeld. Nog in de proeftijd van de eerste zaak was de hoofdverdachte alweer actief m et de cann abishandel en – productie. Een specifiek probleem m et betrekkin g tot crim inele sam enwerkin gsverbanden in de wietteelt, dat door geïnterviewde rechercheurs naar voren werd gebracht, is dat de kern van zulke groepen vaak een fam ilie is, waarin ook de vrouwen hun partij vaak flink meeblazen. Crim inele familieverban den blijven – in tegenstelling tot samenwerkin gsverban den die louter op zakelijke overeen kom sten gebaseerd zijn – gem akkelijker in stand wan neer een aantal leden wordt aangehouden en veroordeeld. Degenen die een meer on dergeschikte rol spelen, alsm ede de vrouwelijke leden, krijgen doorgaan s zeer lage of in het geheel geen celstraffen opgelegd. Het gevolg is dat zij de illegale activiteiten een voudig kun nen voortzetten. De spilfiguren blijven vanuit de gevangen is de zaken aansturen: tijdens de regelm atige bezoeken aan de penitentiaire inrichting kunn en de leden die op vrije voeten zijn verslag kom en uitbrengen en instructies komen ophalen. Het zal duidelijk zijn dat het rendem ent van de opsporingson derzoeken , uitgedrukt in de m ate waarin de illegale activiteiten worden verstoord of beëindigd, in zulke om standigheden maar zeer betrekkelijk is. In de politieregio’s waar in de afgelopen jaren grote opsporin gsonderzoeken zijn verricht, wordt dan ook geprobeerd om de n adruk sterker op de ontn em ing van het wederrechtelijk verkregen voordeel te leggen. De wereld achter de wietteelt

10 4

EUR/ UvT

Fin ancieel rechercheren kan een belangrijke bijdrage leveren aan de opsporin g van georganiseerde crimin aliteit. Daarover bestaat vrij algemeen consensus bij zowel opsporingsinstanties als wetenschappers.126 Dat geldt enerzijds voor de fase waarin het bewijsm ateriaal tegen criminele sam enwerkin gsverbanden wordt verzam eld. Een goederen stroom kan imm ers niet zonder een (parallelle) geldstroom. An derzijds kan ontnemin g een belangrijk m iddel zijn om de crim in ele sam enwerkin gsverban den te treffen. Bovendien wordt hiermee voorkom en dat het geld in de bovenwereld wordt geïnvesteerd. Politiefun ctionarissen constateren dat het criminele geld on der meer wordt geïnvesteerd in coffeeshops, in de prostitutie en in de autohan del. Ook verdwijnt geld over de grens, bijvoorbeeld naar België of Span je. On tnem en blijkt in de praktijk om een aan tal reden en echter m in der eenvoudig dan in theorie.127 Om te beginnen on tbreekt het bij de politie vaak aan m ensen m et voldoen de diepgaande fin anciële expertise, vooral ook om dat volleerde experts op het vlak van de fin ancieel-econ omisch criminaliteit in het bedrijfsleven vaak een veelvoud van het politiesalaris wordt geboden. In de tweede plaats worden de vorderingen die de politie aan de hand van Strafrechtelijke Financiële On derzoeken (SFO’s) opstelt vaak, eerst door het OM en daarn a door de rechter, aan zienlijk naar ben eden bijgesteld. Tot slot is het m oeilijk om de opgelegde vorderin gen in hun geheel te innen . De feitelijke opbren gst blijft veelal beperkt tot het con tante geld dat bij zoekin gen wordt aangetroffen ; eventuele tegoeden op (buiten landse) ban kreken ingen , voor zover daarover in form atie voorhanden is; en de opbrengst van de openbare verkoop van de roerende en on roerende goederen waarop beslag kan worden gelegd. In en kele van de voorn oemde zaken werden nietem in forse claims neergelegd. Met betrekking tot de hoofdverdachte en zijn vrouw in casus 8 werd in het SFO een wederrechtelijk verkregen voordeel van 40 miljoen euro vastgesteld. De hoofdverdachte in casus 10 werd n a zijn eerste aanhouding geconfron teerd m et een vordering van 227.0 0 0 euro, waarvan hij zelf had aangegeven dit bedrag m et de illegale activiteiten te hebben ‘verdiend’. Toen hij ten tweede m ale werd aan gehouden voor vergelijkbare feiten kwam dit hem op een vorderin g van ruim 275.0 0 0 euro te staan . Ontn em ingsvorderin gen zijn doorgaan s zaken van lange adem, dus op dit mom ent is nog n iet duidelijk hoe deze zullen ein digen .

6 .7

Be s lu it

In dit hoofdstuk is n agegaan hoe de aanpak van de wereld achter de wietteelt op dit m om en t gestalte krijgt, en welke n adere interventies zouden kun nen worden gepleegd. Daarbij is nader on derscheid gem aakt tussen de aan pak die thans wordt gehanteerd ten aanzien van de in dividuele wietkwekerijen en de – telers, de grow shops die de wietteelt faciliteren, de exploitanten die m eerdere hennepkwekerijen in de wonin gen of bedrijfspan den van anderen hebben gefinancierd en geïnstalleerd, en de criminele sam enwerkingsverbanden die 126 127

Zie bijvoorbeeld T. Spapen s (20 0 6): pp. 112 – 116. W. Faber en A. van Nunen (20 0 2).


10 5

EUR/ UvT

eerst en vooral de scharnierpun ten zijn tussen de teelt en de export, en daarnaast ook vaak zelf grootschalige kwekerijen in bedrijf hebben . In het algem een kan worden geconstateerd dat de opsporingsinstanties en andere publieke en private partijen geen van de voornoem de betrokken en bij de wietteelt on gem oeid hebben gelaten . Met nam e de in tegrale aanpak van thuistelers lijkt, hoewel betrouwbaar cijferm ateriaal ten en e m ale on tbreekt, effecten op de wereld achter de wietteelt te hebben. An dere denkbare interventies, met name het ‘afpakken’ van luxegoederen die m et crim ineel geld zijn gekocht middels de zogenoem de ‘cabrio-methode’, zien er veelbelovend uit en zouden ook tegen grow shops en exploitanten van wietkwekerijen kunnen worden in gezet, alsmede tegen leden van crim inele sam enwerkin gsverbanden. Het belan grijkste probleem bij de aanpak van de bedrijfsm atige wietteelt kan worden sam engevat onder de noem er dat deze thans n og verre van sluitend is. Ten eerste lijkt de integrale aan pak van de thuisteelt bijvoorbeeld vooral goed te werken vanwege het risico van huisuitzetting waarm ee de telers worden geconfron teerd. Bewoners van koopwonin gen, of bezitters van bedrijfspan den of stallen bij boerderijen , worden hierdoor echter niet bedreigd, waardoor het afschrikken de effect van de in tegrale ben adering hier minder groot is. In de tweede plaats is het politiebeleid ten aanzien van de grow shops op lokaal niveau zeer verschillend. Op som mige plaatsen worden de shops zeer regelmatig gecon troleerd op overtredingen van de Opium wet, terwijl ze elders nauwelijks enige politiebelan gstelling krijgen. In de derde plaats krijgen exploitanten van wietkwekerijen m aar wein ig system atische aandacht. Slechts in de politieregio Zeeland kon den eigenstandige opsporingson derzoeken worden aangetroffen. In de an dere regio’s werden exploitan ten van wietkwekerijen slechts in relatie m et on derzoek naar an dere illegale activiteiten aangehouden en vervolgd. Enerzijds is een belangrijk probleem dat bij de districtsrecherches, en eventueel ook bij de basisteam s, de personele capaciteit in de regel wordt opgeslokt door opsporin gsonderzoeken n aar strafbare feiten die de rechtsorde m eer zichtbaar schokken . Anderzijds lijkt het ook te ontbreken aan voldoende inzicht in het ‘henn epn etwerk’, en wie daarbin nen als exploitant van wietkwekerijen actief zijn . Tot slot kan ten aanzien van de criminele sam enwerkin gsverbanden worden vastgesteld dat zij in en kele politieregio’s wel system atisch aan dacht van de opsporin gsinstan ties krijgen, terwijl zij elders vrijwel ongestoord hun gang kunn en gaan . Een belan grijk probleem is het betrekkelijk geringe ren dem en t van de opsporingson derzoeken n aar crim inele sam enwerkin gsverbanden. De strafm aten zijn , gegeven de omvan g van de illegale activiteiten, over het algem een laag, ondanks het feit dat de Opium wet en artikel 140 Sr. in principe ruime mogelijkheden bieden . Op dit m om ent beteken t een aanhoudin g en veroordeling van leden van criminele sam enwerkin gverban den in de wietteelt dan ook m eestal niet het einde van de illegale activiteiten. Zwaarder inzetten op financiële opsporing en ontn eming is in dit licht een weg die op som mige plaatsen reeds wordt bewan deld. De resultaten daarvan zullen echter pas op wat langere termijn zichtbaar worden . Bovendien is het natuurlijk niet de bedoelin g van het strafrecht dat een De wereld achter de wietteelt

10 6

EUR/ UvT

on tnemin gsvordering een zwaar accent moet krijgen om dat de opgelegde celstraffen kenn elijk onvoldoende effect sorteren . Het is dan ook mede zaak om het gehalte van de crim in ele sam enwerkingsverbanden zo helder m ogelijk bij de rechters over het voetlicht te brengen.


10 7

EUR/ UvT

7

Alge m e e n be s lu it

7.1

In le id in g

In dit on derzoek stond de bedrijfsmatige wietteelt in Zuid-Nederland cen traal. Dit vraagstuk is enkele jaren geleden hoger op de beleidsm atige agenda gekom en, onder m eer naar aan leidin g van wetenschappelijk onderzoek van Bovenkerk (20 0 1) en van Bovenkerk en Hogewin d (20 0 3). De beschrijving hierin van het verloederende effect van de hennepkwekerij op met nam e de volkswijken in de steden, waarbij criminele organisaties achter de wietteelt boven dien dwan g en geweld ten opzichte van thuistelers niet zouden schuwen , leidde tot bezorgdheid van de autoriteiten. In de zogenoem de ‘Cannabisbrief’ van april 20 0 4 kon digde het kabin et dan ook een in tensivering van de aan pak van de bedrijfsm atige wietteelt aan . Onderdeel daarvan was de aan pak van de criminele organisaties achter de hen nepteelt, die n ader werd uitgewerkt in de pilot ‘Henn ep en georganiseerde crim inaliteit’ in Zuid-Nederland. Het on derhavige onderzoek werd in de eerste plaats uitgevoerd om , ten behoeve van deze pilot, m eer inzicht te krijgen in de ‘wereld achter de wietteelt.’ Daarn aast is nagegaan hoe de henn epteelt op dit m oment wordt aangepakt en tot welke effecten dat leidt. Ten behoeve van het onderzoek is gebruik gemaakt van informatie uit diverse bronn en. De belan grijkste daarvan waren de dossiers van 19 afgesloten opsporin gsonderzoeken en interviews met 16 personen die bij de bedrijfsm atige wietteelt betrokken zijn (geweest). Daarn aast zijn in de pilotregio’s cijferm atige gegevens verzam eld, werden aan vullende gesprekken gevoerd m et rechercheurs en met vertegenwoordigers van andere instanties. Tot slot is ook uiteenlopende schriftelijke inform atie verzam eld.

7.2

Be a n tw o o rd in g van d e o n d e rzo e ks vra ge n

De doelstellin gen van deze studie zijn vertaald in zeven on derzoeksvragen. We zetten deze nogm aals op een rij: 1. Hoe ziet het productieproces van de bedrijfsm atige, grootschalige, wietteelt eruit en hoe wordt dit uitgevoerd? 2. Is er sprake van organisatie (sturing, fin ancierin g) in de wietteelt en in welke (sociale) context speelt deze illegale activiteit zich af? 3. Welke internation ale dim ensies kunnen worden onderscheiden aan de wietteelt en – han del in Zuid-Nederland? 4. In welke m ate is sprake van het gebruik van geweld of dwang in relatie tot de wietteelt? 5. Wat is de geschatte om vang van de wietteelt in de pilotregio’s? 6. Welke m iddelen worden door de politie ingezet in relatie tot de wietteelt, in de zin van con troles, opsporingson derzoeken , financiële on derzoeken , et cetera? Wat zijn de lacun es in de huidige aanpak?


10 8

EUR/ UvT

7.

Wat zijn de m eetbare resultaten van de huidige aanpak van de grootschalige wietteelt? Dit in term en van aanhoudin gen, opgelegde sancties en ontm antelingen van kwekerijen.

In de navolgen de subparagrafen worden deze vragen zo goed m ogelijk bean twoord. 7.2 .1 H e t p ro d u ctie p ro ce s Om een bepaalde illegale activiteit te beteugelen kan om te beginn en worden gedacht aan interventies in het productieproces. Of zulke interventies m ogelijk zijn is afhan kelijk van kritische facetten van dat proces, zoals schaars verkrijgbare grondstoffen . Vervolgens kunn en bijvoorbeeld m aatregelen worden getroffen om de verkrijgbaarheid daarvan te bem oeilijken. Daarn aast kan het productieproces ook specifieke kennis of vaardigheden vragen , waarover slechts weinigen beschikken . Ook op deze personen kunnen interventies worden gericht, bijvoorbeeld door hen m et voorrang onderwerp van opsporingson derzoek te m aken . In het volgen de schema wordt een overzicht gepresenteerd van de onderdelen van het productieproces van de bedrijfsm atige wietteelt.


10 9

EUR/ UvT

De e lactivite it Toelevering stekken

Toelevering van legale kweekben odigdheden

Opbouwen kwekerijen

Omleggen elektriciteit

Onderhoud kwekerijen

Inkoop wiet

Kn ippen

Drogen

Handel

Afvoer afval kwekerijen

U itvo e rin g Gebeurt zowel door grote als kleine (gespecialiseerde) stekkenkwekers. Verkoop aan thuistelers m ede rechtstreeks vanuit of via bemiddeling door grow shops. Doorgaans door grow shops. Ook worden m aterialen gekocht bij doe-het-zelf bedrijven , handels in tuinartikelen of in vijverin stallaties. Tevens handel in ‘tweedehands’ m aterialen door telers onderling. Gebeurt doorgaans door de thuistelers zelf of door personen die ervaring hebben m et het opzetten van eigen kwekerijen en die han dig zijn m et kluswerk. Gebeurt m eestal door person en die zijn opgeleid in de elektrotechnische installatie, in somm ige gevallen m edewerkers van energiebedrijven. Ook am ateurs zijn actief. Kunn en door thuistelers via grow shops worden benaderd. Gebeurt door zelfstandige thuistelers; door exploitanten of leden van crim in ele sam enwerkingsverbanden Gebeurt zowel relatief open lijk bij m alafide grow shops als m eer verborgen op andere inkoopadressen. Ook inkoop van goede kwaliteit wiet rechtstreeks door coffeeshops Gebeurt zowel in de kwekerijen zelf als op verzam ellocaties. Kn ippers (met n am e vrouwen) zijn vooral afkom stig uit sociale netwerk van de telers of exploitan ten . Crim inele sam enwerkingsverbanden schakelen ook Oost-European en (Polen) in . Gebeurt door thuistelers zelf, of bij hulpkrachten van crimin ele sam enwerkingsverbanden thuis. Doorgaans kleinschalige activiteit. Goede kwaliteit cann abis wordt door thuistelers, exploitanten en crim inele sam enwerkingsverbanden rechtstreeks, of via tussenpersonen , bij coffeeshops afgezet. Mindere kwaliteit wordt geëxporteerd, enerzijds via directe han delscontacten, anderzijds via ‘kilohandelaars’ in m et n am e grensgemeenten. Thuistelers en crim inele sam enwerkingsverbanden voeren afval direct af n aar stortplaatsen , of deponeren het afval bij grow shops die voor de verdere verwerking zorgen. Ook dum ping kom t voor.

Het productieproces van wietteelt blijkt vrijwel on afhan kelijk van gron dstoffen die niet ook voor vele andere legale toepassingen worden gebruikt. Slechts van (grote) koolstoffilters die worden gebruikt om de hen nepgeuren uit de kwekerijen te m askeren, kan m en zich afvragen waarvoor particulieren die verder nog nuttig kunnen gebruiken . Het productieproces is bovendien sterk ‘gedem ocratiseerd.’ Met betrekkin g tot alle onderdelen is een veelheid van aanbieders, uitvoerders of dienstverleners actief. Binnen dit proces kan slechts één cen trale actor worden on derscheiden : de grow shop. De wereld achter de wietteelt

110

EUR/ UvT

De groeiwinkels blijken de drempel voor (zelfstandige) thuistelers om een kwekerij te beginnen sterk verlagen. In prin cipe verkopen de shops slechts kweekbenodigdheden , en adviseren zij kweker, en deze activiteiten zijn legaal. In de praktijk blijken vele grow shops de telers echter ook te verwijzen naar ‘hokken bouwers’, elektriciens en stekkenleveran ciers, en nemen zij ook het afval uit de kwekerijen weer in . Som mige groeiwinkels gaan nog een stap verder door zelf de stekken te leveren en door ook de oogsten weer in te kopen. Som mige shops zijn niet m eer dan legale facades van criminele sam enwerkin gsverbanden, waar op grote schaal wiet wordt in gekocht, terwijl er nauwelijks nog in kweekbenodigdheden wordt gehandeld. De aan pak van malafide grow shops is in de praktijk n iet een voudig. Wann eer zij zich louter beperken tot verwijzing van de aspiran t-telers naar dienstverlen ers is dat m oeilijk strafrechtelijk te bewijzen. Voorts kunnen groeiwinkels waar thans vrijwel open lijk henn epstekken worden geleverd of oogsten worden ingekocht, wanneer de con troles worden geïnten siveerd, deze illegale activiteiten betrekkelijk eenvoudig scheiden van de legale bedrijfsvoering, door van verschillen de rechtsperson en en adressen gebruik te gaan m aken. In een aantal gevallen gebeurt dat n u reeds. Het bewijs dat de legale en illegale activiteiten door één en dezelfde groeperin g worden uitgevoerd is slechts met in tensief speurwerk te leveren. Een verscherping van de regelgeving, bijvoorbeeld m iddels het introduceren van een vergun nin genstelstel, valt te overwegen, m aar dat laat uiteraard on verlet dat de illegale activiteiten n og altijd eenvoudig naar ‘een deur verderop’ kun nen worden verplaatst. Boven dien wordt het bestaan van grow shops door m iddel van een vergunn ingstelsel im pliciet gesan ctioneerd, terwijl zij hun bestaan louter ontlen en aan de wietteelt, een strafbare activiteit derhalve. Een m aatregel in de vorm van de strafbaarstelling van voorbereidin gshan delingen in relatie tot de productie van softdrugs, die aan het bestaan van groeiwinkels in hun huidige vorm een effectief ein de zou maken , is op dit mom ent waarschijnlijk te ingrijpend, gegeven het feit dat het gebruik van deze verdoven de middelen wordt gedoogd en m aatschappelijk bovendien breed wordt geaccepteerd. Boven dien zou zo’n wetsartikel ertoe kunn en leiden dat de groeiwinkels hun activiteiten verder gaan verdelen over verschillende rechtspersonen , die op papier dezelfde bedrijfsactiviteit hebben als bijvoorbeeld doe-het-zelf win kels en tuincen tra. Een wellicht wel haalbare ingreep is het aan banden leggen van de verkoop, aan particulieren , van de m aterialen die louter ter afscherming van kwekerijen n odig zijn, m et n am e de geurfilters. Ook dit is echter niet zon der meer een voudig: er zullen bijvoorbeeld ook m aatregelen m oeten worden getroffen om ‘lekkage’ n aar wiettelers van deze filters van uit bedrijven die er wel een reëele toepassingsm ogelijkheid voor hebben te voorkomen, of om ervoor te zorgen dat er geen illegale im port van uit het buitenlan d op gan g kom t. Alvorens zo’n m aatregel wordt overwogen is een zorgvuldige ex ante evaluatie dus geen overbodige luxe.


111

EUR/ UvT

7.2 .2 D e o rga n is a tie van d e w ie tte e lt De tweede vraag was of er sprake is van organisatie in de wietteelt en in welke (sociale) con text deze illegale activiteit zich afspeelt. Uit het onderhavige on derzoek kwam naar voren dat de hen nepkwekerij op uiteenlopende m an ieren is georganiseerd. In het volgen de schem a zijn de gan gbare organisatievormen sam engevat. Organ is atie vo rm Zelfstandige telers

Zelfstandige telers of exp loitanten m et grote kwekerijen in bedrijfspanden .

Exploitanten m et 5 - 10 plantages in woningen

Crim inele sam enwerkingsverbanden die op grote schaal hen nepproducten inkopen, verwerken en verhandelen , met n am e voor de export, en eventueel ook eigen kwekerijen in bedrijf hebben (bedrijfspanden )

Activite ite n Verzorgen zelfstan dig de in richting en verzorgin g van hennepkwekerijen in de eigen won ing en bieden de oogsten aan bij coffeeshops of grow shops. Zorgen voor de huur van leegstaande bedrijfspanden of woningen. Regelen de fin an ciering, inrichting en de verzorging van de kwekerijen , alsm ede het knippen en verwerken van de oogst. Regelen de fin an cierin g, inrichting en zo nodig ook de verzorging van kwekerijen in woningen, alsm ede het knippen en verwerken van de oogst. De thuistelers stellen ruim te ter beschikking en verzorgen eventueel ook de planten. Zij on tvangen daarvoor een percentage van de opbrengst. De exploitanten bieden de oogsten aan bij de afnem ers. Deze groepen beschikken over ruime afzetm ogelijkheden in het criminele m ilieu. Zij maken veelal gebruik van grow shops of andere verzam elpunten waar henn epproducten worden ingekocht van zelfstandige thuistelers alsm ede van exploitanten . Hulpkrachten zorgen voor verdere verwerking (knippen, drogen, verpakken) Daarn aast exploiteren deze groepen doorgaans zelf m eerdere grote hennepkwekerijen.

De analyse van de organisatie van de bedrijfsm atige wietteelt leverde vier organisatievorm en op: de zelfstandige thuistelers; de zelfstan dige telers of exploitan ten m et grote kwekerijen in bedrijfspan den ; exploitan ten van kwekerijen in wonin gen; en criminele samenwerkin gsverban den die op grote schaal hennepproducten inkopen en doorverhan delen, en daarnaast vaak ook zelf grote kwekerijen in bedrijf hebben. H et on derhavige on derzoek biedt hierm ee op twee punten aan vullend inzicht ten opzichte van eerdere studies. Om te begin nen moet het beeld dat crim inele organisaties op grote schaal hennepkwekerijen zouden exploiteren in woningen, in grijpen d worden genuanceerd. In plaats daarvan blijken vele kleinere exploitan ten actief die elk maar 5 à 10 plan tages tegelijkertijd in bedrijf hebben. Deze activiteiten vin den veelal op lokaal niveau plaats, en in (hechte) sociale n etwerken. Degenen die de kwekerijen in de woningen hebben zijn vrijwel altijd goede beken den van de exploitan t. Exploitan ten worden thans maar in beperkte mate opgespoord en vervolgd, zo blijkt uit het on derhavige onderzoek. De thuistelers leggen zelden


112

EUR/ UvT

of nooit verklarin gen over hen af, waardoor zij vaak buiten beeld blijven. Dit bem oeilijkt ook de uitvoerin g van gericht opsporin gsonderzoek, waarvoor boven dien meestal onvoldoende personele capaciteit voorhan den is. Wanneer er wel onderzoek wordt gedaan blijkt het afscherm in gsn iveau doorgaans beperkt, waardoor het ben odigde bewijsmateriaal relatief snel bijeengebracht kan worden. In de tweede plaats kom en uit het onderzoek crim inele sam enwerkin gsverbanden naar voren . Deze groeperingen richten zich eerst en vooral op de inkoop en doorverhan deling van hennepproducten , dat wil zeggen: kan t-en-klare can nabis van uiteenlopende kwaliteit; natte wiet; hele on geknipte plan ten. De wiet van de beste kwaliteit wordt, zo nodig via tussenpersonen , afgezet bij de coffeeshops. De m indere kwaliteit wordt geëxporteerd. De wiet wordt en erzijds betrokken van zelfstandige thuistelers of exploitanten , door middel van de in koop in eigen grow shops, of op m eer onopvallende adressen. Anderzijds hebben deze groeperin gen vaak ook zelf grote plan tages, of werken zij sam en met zelfstandige telers die op zeer grote schaal in bedrijfsloodsen kweken. Deze samenwerkin gsverban den zijn , ook in termen van afschermingsm ethoden en de toepassing van horizontaal geweld, vergelijkbaar met groeperingen die zich m et andere vorm en van georganiseerde misdaad bezighouden . De spilfiguren zijn in het verleden vaak bij an dere vormen van zware m isdaad betrokken geweest, of onderhouden contacten in dit milieu. Voordeelsbereken ingen wijzen uit dat deze verbanden zeer grote illegale geldstrom en genereren. Met n ame in de politieregio’s Brabant-Noord en Braban t Zuid-Oost zijn in de afgelopen jaren grootschalige opsporin gsonderzoeken naar criminele sam enwerkin gsverbanden uitgevoerd. Bepaalde on derdelen van de illegale activiteiten, zoals het inkopen van wiet op verzam eladressen of het regelen van kn ippers voor de (grote) kwekerijen, vinden relatief open lijk plaats. De spilfiguren in deze organisaties blijken zich daarentegen echter zeer goed af te scherm en : zij wisselen vrijwel geen inhoudelijke inform atie uit via de telefoon , en nem en bijvoorbeeld m aatregelen tegen observaties. Een belangrijk probleem bij de verstoring van de activiteiten is dat het vaak om fam ilieverban den gaat, die in stan d blijven wann eer de kern leden zijn veroordeeld. De illegale activiteiten worden dan ook vaak voortgezet door de leden die nog op vrije voeten zijn . Ook veroordeelde spilfiguren kunn en al sn el hun plaats weer inn em en, aan gezien de celstraffen, wann eer m en zich ten minste louter tot de wietteelt en – han del beperkt, in het algem een laag zijn . Om dat de strafrechtelijke aan pak relatief weinig ren demen t heeft, wordt door de politie en het OM m eer ingezet op de ontn em ing van het wederrechtelijk verkregen voordeel. 7.2 .3 In te rn atio n ale d im e n s ie s van d e w ie tte e lt De internation ale dim ensies van de wietteelt hebben en erzijds betrekking op de export van Nederwiet over de landsgrenzen en anderzijds op de betrokken heid van Nederlan ders bij cann abisplantages in het buiten land. Met name dat laatste De wereld achter de wietteelt

113

EUR/ UvT

aspect baart de autoriteiten in de ons om liggen de lan den steeds m eer zorgen . De export van verdovende middelen vanuit ons land is uiteraard al lan ger een aandachtspunt. Uit het onderzoek blijkt dat crim in ele samen werkingsverbanden een spilfunctie vervullen bij de export. Ook exploitanten van wietkwekerijen hebben in een aantal gevallen rechtstreekse contacten met buitenlan dse afnem ers. De daadwerkelijke sm okkel is in hoge mate gefragmen teerd. Het gaat om klein e hoeveelheden per zending, die in de regel rechtstreeks bij klein e en m iddelgrote handelaren in Duitslan d, België, Frankrijk en Groot-Brittannië worden afgeleverd. De pakkans voor de drugskoeriers is verm oedelijk klein, hoewel bij elke con trole-actie wel één of m eer koeriers worden onderschept. Met nam e in België wordt in de afgelopen jaren een toen emend aan tal hennepkwekerijen aangetroffen, waarbij vaak ook Nederlan ders betrokken zijn. De vraag is dan ook of zich verplaatsin gseffecten vanuit Nederland voordoen , mogelijk van wege de in tensievere aan pak van de kwekerijen in ons land. Daarvan blijkt echter geen sprake. De toenam e lijkt veeleer te worden verklaard door het stijgen de aantal Nederlanders dat zich in België vestigt. Daaron der bevinden zich ook de nodige zelfstandige thuistelers en person en die bereid zijn een wietkwekerij in hun wonin g te laten installeren. In het laatste geval gaat het, even als in Nederlan d, om beken den van de exploitanten . Zij, en ook criminele sam enwerkingsverbanden, laten zich vooral leiden door opportun ism e bij het zoeken naar geschikte kweeklokaties. Nederlandse grow shops faciliteren daarnaast ook regelm atig buitenlandse telers. Ook zij kun nen voor kweekben odigdheden, adviezen, bem iddeling en hennepstekken terecht bij de groeiwin kels. Ook oogsten kunn en desgewenst bij som mige shops worden aangeboden . 7.2 .4 Ge w e ld in re latie to t be d rijfs m a tige w ie tte e lt Een bevin ding uit eerder on derzoek die voor de nodige verontrusting zorgde, was dat thuistelers het risico liepen van bedreigin g of geweldsgebruik door exploitan ten van kwekerijen . In een aantal gevallen zouden de telers zelfs on der dwang een deel van hun wonin g ter beschikking moeten stellen 128 Dit beeld m oet op grond van het on derhavige onderzoek in belan grijke m ate worden genuanceerd. De thuistelers werkten ofwel zelfstandig, ofwel ze waren persoonlijke relaties van de exploitan t. Slechts in uitzonderlijke gevallen bleek sprake van het ‘ronselen’ van thuistelers die in geldnood zaten . Daarmee is niet gezegd dat de wietteelt niet gepaard gaat m et (soms zwaar) geweld. De achterliggen de oorzaak daarvan was echter eerst en vooral het ‘rippen ’ van kwekerijen, of zakelijke on enigheid tussen crim inele sam enwerkin gsverbanden, bijvoorbeeld over wanbetalin g. Met nam e uit de interviews kwam n aar voren dat diefstal van bijn a volgroeide planten uit de kwekerijen, zowel voor de kleinschalige thuistelers als voor exploitanten die grotere kwekerijen met 1.0 0 0 planten of m eer in bedrijf hadden , een reële

128

Boven kerk (20 0 1) en Bovenkerk en Hogewind (20 0 3)


114

EUR/ UvT

dreigin g vormde. Wanneer de kwekerij toch werd leeggestolen resulteerde dit zo n u en dan in wraakacties waarbij ook vuurwapens werden gebruikt. 7.2 .5 Ge s ch atte o m va n g va n d e w ie tte e lt De volgende on derzoeksvraag betrof het m aken van een schattin g van de wietteelt in Zuid-Nederland. Deze exercitie is beperkt tot een inven tarisatie van de berekeningen die in uiteenlopende eerdere onderzoeken zijn gem aakt. De uitkom sten van die schattingen liepen echter zeer ver uiteen: van 38 ton tot 766 ton op jaarbasis. Specifiek met betrekkin g tot Zuid-Nederlan d waren geen bruikbare schattin gen voorhanden. Een belan grijk startprobleem , dat ook in het on derhavige on derzoek werd vastgesteld, is het on tbreken van betrouwbare basisinform atie over het aantal kwekerijen dat door de politie wordt ontm anteld, en de om van g van de productie ter plaatse. Naast de op dit pun t gebrekkige in form atiehuishouding bij de politie, wordt ook geen eenduidige definitie van het begrip ‘henn epkwekerij’ gehan teeerd. Het ontbreken van enigerm ate plausibele schattingen van de om vang van de wietteelt is overigens wel een serieus probleem: het bepalen van de outcom es van de (toekom stige) aanpak van de wietteelt wordt daardoor im mers op voorhand problem atisch. De conclusie kan echter geen an dere zijn dan dat op dit mom ent de vraag naar de om vang van de wietteelt in de pilotregio’s niet te bean twoorden valt. 7.2 .6 D e h u id ige aa n pak va n d e w ie tte e lt in d e p ilo tre gio ’s De huidige aan pak van de wietteelt concentreert zich in de pilotregio’s in de eerste plaats op de individuele kwekerijen , en daarn aast wordt opsporin gsonderzoek verricht naar exploitan ten en criminele sam enwerkin gsverbanden. Op basis van het onderhavige onderzoek kan worden geconstateerd dat in alle pilotregio’s regelm atig henn epkwekerijen worden ontm anteld. Om de thuisteelt te on tmoedigen is in een aantal gem eenten in de zuidelijke politieregio’s een henn epcon venan t afgesloten , om daarm ee een integrale aanpak van de telers te bewerkstelligen. Op het platteland wordt m et zo’n integrale ben adering slechts in het district Venraij van de politieregio Lim burgNoord geëxperim en teerd. Al met al wordt de in tegrale aanpak van de wietteelt derhalve nog m aar gefragm enteerd toegepast: n og lang niet alle gem eenten doen er aan m ee. Bovendien is de jurisprudentie m et betrekking tot de uitzettingen uit huurwoningen n og in ontwikkelin g. De export van verdovende m iddelen vanuit Nederlan d, waarbij het overigens m aar voor een deel gaat om in ons land geproduceerde can nabis, maar ook om harddrugs en verm oedelijk ook om softdrugs die eerst vanuit derde landen naar Nederland zijn gesmokkeld, heeft in wisselende m ate aandacht in de pilotregio’s. Het drugstoerisme is vooral een punt van zorg in de gren sgem eenten, m et n ame van wege de overlast die door de buitenlandse kopers, alsm ede door illegale verkooppunten, wordt veroorzaakt. In de


115

EUR/ UvT

afgelopen jaren zijn de controles op de gebruikelijke sm okkelroutes geïntensiveerd. Deze worden bijvoorbeeld op regelm atige basis uitgevoerd door het J oint Hit Team, en in het kader van de projecten Hektor (Ven lo) en Courage (Roosen daal en Bergen op Zoom). Daarn aast organiseert ook de Belgische politie zeer regelm atig n achtelijke controleacties, waarbij doorgaan s ook drugskoeriers worden onderschept die uit Nederland afkom stig zijn . Tot slot werden in de Zuid-Nederlandse politieregio’s in de afgelopen jaren opsporin gsonderzoeken verricht naar exploitanten van hennepkwekerijen en naar crimin ele sam enwerkingsverbanden. Deze on derzoeken liepen echter uiteen in aard en reikwijdte. In de politieregio’s Braban t-Noord en Brabant Zuid-Oost voerde de region ale recherche in de afgelopen jaren telkens m instens één grootschalig opsporingsonderzoek naar een crim ineel sam enwerkin gsverband uit. In de politieregio Zeeland werd een aan tal on derzoeken n aar exploitanten van wietkwekerijen verricht. In de politieregio Midden - en West-Brabant deed m en on derzoek naar een hennepmakelaar (casus 10 ), en maakte de wietteelt ook deel uit van een onderzoek naar een crimineel samenwerkin gsverban d dat zich vooral met synthetische drugs bezighield (casus 1). In de politieregio Lim burg-Zuid werden diverse kortlopen de onderzoeken uitgevoerd naar een growshop (casus 9), een exploitan t (casus 15) een crim ineel sam enwerkin gsverban d (casus 16) en een dienstverlen er (casus 17). In de regio Lim burg-Noord concen treerde men zich op de han del in softdrugs (casus 13 en casus 14). In deze zaken werden tevens on tnemin gsvorderingen opgelegd. 7.2 .7 Re s u ltate n va n d e aan p ak van d e w ie tte e lt in 2 0 0 5 De laatste onderzoeksvraag had betrekking op de opsporingsresultaten in de pilotregio’s m et betrekking tot de bedrijfsmatige wietteelt. Daarbij is 20 0 5 als ijkjaar genomen. Over de opsporingsresultaten in de pilotregio’s worden geen system atische gegevens bijgehouden. H et is dan ook zeer m oeilijk daarvan een goed beeld te schetsen . Dat geldt zelfs voor betrekkelijk elem entaire ‘outputgegevens’ als het aantal on tman telde hen nepkwekerijen , zoals hiervoor al werd beschreven . In de vier pilotregio’s waar inform atie werd verzam eld werden in 20 0 5 in totaal 1.343 kwekerijen geteld. De politieregio Lim burg-Zuid registreert verreweg de m eeste kwekerijen , terwijl het aantal in Lim burg-Noord het kleinst is. In 20 0 5 werden in de vier pilotregio’s 669.355 henn epplan ten geruimd. Bij een geschatte opbren gst van 20 à 25 gram per plan t zouden die goed zijn geweest voor afgeron d 14 à 17 ton cann abis. De resultaten van de integrale aanpak van de thuisteelt konden slechts in beperkte m ate worden achterhaald. De en ergiebedrijven legden in 1.378 gevallen n avorderin gen op vanwege stroom diefstal. De om vang daarvan bedroeg 8 .656.551 euro. Teven s werden 493 huurovereen kom sten opgezegd vanwege wietteelt, en werd in 349 gevallen tot daadwerkelijke huisuitzetting overgegaan. Cijfers om trent het aan tal door het OM vervolgde personen en de opgelegde strafm aten konden niet worden achterhaald.


116

EUR/ UvT

In deze gegevens zijn niet de resultaten van de opsporin gsonderzoeken naar de wietteelt verwerkt die in de vier pilotregio’s werden uitgevoerd. In al deze onderzoeken was sprake van de exploitatie of facilitering van hennepkwekerijen , en de verwerking en verhandelin g van de opbren gsten van de teelt. In 20 0 5 ron dde de regiopolitie Braban t-Noord één grootschalig on derzoek af (casus 5), dat on geveer een jaar in beslag nam . Tevens werd op dat mom ent al gewerkt aan een ander on derzoek, dat in 20 0 6 werd afgerond.129 In 20 0 5 liep eveneens een lan gdurig onderzoek in de regio Braban t Zuid-Oost (casus 7), dat eveneens pas werd afgeron d in 20 0 6. In de politieregio Lim burgZuid werd dat jaar een drietal on derzoeken uitgevoerd (casus 9, casus 15, casus 16), die elk ongeveer drie m aanden recherchewerk vergden. In de regio Lim burg-Noord werd geen opsporin gsonderzoek naar de georgan iseerde wietteelt gedaan, maar wel een on derzoek naar de han del in softdrugs (casus 14). In deze zaken werden teven s on tnemin gsvorderingen opgelegd, of de SFO’s zijn n og lopende. De resultaten van deze vorderingen zijn n og niet bekend.

7.3

Aa n kn o pin gs p u n te n vo o r in te rve n tie s

In deze studie zijn diverse opties de revue gepasseerd waarmee op de n iveaus van het productieproces, respectievelijk de crim in ele sam enwerking, in de bedrijfsm atige wietteelt kan worden geïn tervenieerd. Het ultiem e doel van deze interventies is uiteraard een verstoring te bewerkstelligen in het ‘henn epn etwerk’, om daarmee een daadwerkelijke verm indering van de om vang van de wietteelt te realiseren. Het henn epn etwerk vertoont echter een betrekkelijk groot in casseringsverm ogen. Bovendien betreft het een laagdrem pelige illegale activiteit, waarvoor weinig specifieke expertise nodig is. Om te beginnen kan worden geconstateerd dat de in tegrale aanpak die ten aanzien van individuele kwekerijen wordt toegepast, tot gevolg lijkt te hebben dat m inder person en bereid zijn wiet in hun (huur)won ing te telen . Dit heeft dus ook gevolgen voor de exploitanten en de criminele sam enwerkin gsverbanden, zo kan worden opgem aakt uit in terviews. De cijferm atige effecten zijn op dit m om ent n og niet duidelijk. De vraag is m et nam e of zich verplaatsingseffecten zullen gaan voordoen naar an dere lokaties. Ook kan een even tuele schaarste van wiet m ogelijk leiden tot m eer concurren tie tussen crimin ele samenwerkin gsverban den , tot oplichtingspraktijken, en aldus tot m eer onderling geweld, respectievelijk negatieve gezon dheidseffecten voor consum enten . Het valt derhalve aan te bevelen om zorgvuldig oog te houden op deze ontwikkelin gen. In de tweede plaats spelen de grow shops op dit m omen t een wezenlijke rol in de bedrijfsm atige wietteelt. Malafide groeiwin kels bieden ook full service met betrekkin g tot illegale activiteiten . Het wordt dan ook aanbevolen een beleid te on twikkelen dat erop is gericht de illegale activiteiten die in, of van uit, deze grow shops worden bedreven, zoveel mogelijk aan banden te leggen . Het breder doorvoeren van een in tegrale aanpak, waarm ee in het afgelopen jaar in 129 Deze zaak kon ten behoeve van het onderhavige onderzoek niet inhoudelijk worden bestudeerd, omdat het onderzoek op dat mom ent nog lopende was.


117

EUR/ UvT

Rotterdam is geëxperimen teerd, biedt aan kn opingspun ten om overtredingen van de Opiumwet, die thans vrijwel openlijk in een deel deze groeiwinkels plaatsvinden , aan te pakken. Dit zal echter naar verwachting maar tijdelijk resultaat opleveren , aangezien de uitbaters van de grow shops als gevolg van deze interven ties de legale en illegale activiteiten nadrukkelijker van elkaar zullen scheiden . Op term ijn zullen dus verdergaande m aatregelen nodig zijn , waarvan de haalbaarheid en wen selijkheid nog nader m oet worden on derzocht. Het onderhavige onderzoek laat in de derde plaats zien dat er waarschijn lijk vele (kleine) exploitanten van wietkwekerijen actief zijn , die elk zo’n vijf à tien kwekerijen in bedrijf hebben . Ten aanzien van de exploitanten is geconcludeerd dat zij bij de politie vaak nauwelijks ‘in beeld’ zijn . Wann eer dat wel het geval is ontbreekt het op dit m om en t vaak de personele capaciteit, bij de districtsrecherches of de basisteams, om opsporin gsonderzoek te doen. Deze on derzoeken hoeven op zichzelf niet veel tijd te kosten : het afscherm ingsniveau dat door de exploitanten wordt gehanteerd is over het algemeen vrij laag. Alvorens de aanpak van exploitan ten m et succes ter hand kan worden genom en is het echter noodzakelijk om de informatiehuishouding bij de politie op orde te brengen . Wanneer duidelijk is wie als exploitant optreden, kunnen ook innovatieve m ethoden, zoals de ‘Cabrio-aan pak’ worden toegepast. Ook zouden onderzoeken dan kunn en worden gericht op dien stverleners, die vaak voor meerdere exploitanten tegelijk werken, waardoor m et één onderzoek een breder resultaat kan worden bereikt. Inzicht in het (lokale) netwerk waarin deze exploitan ten en dienstverleners functioneren is daarvoor echter essen tieel. Tot slot zijn de crim inele sam enwerkingsverbanden onderscheiden, die vooral grootschalig wiet kun nen verhandelen , of (laten ) kweken om dat zij over grote afn em ers beschikken, veelal in het buitenlan d. De belangrijkste figuren in deze groeperingen scherm en hun illegale activiteiten goed af. Alleen m iddels inten sief en lan gdurig opsporin gsonderzoek valt het n odige bewijsm ateriaal te verzamelen. Op dit m om en t worden zulke onderzoeken m et n ame in de regio’s Brabant Zuid-Oost en Brabant-Noord uitgevoerd, terwijl recent ook in de regio Midden - en West-Brabant in het kader van een grootschalig opsporin gsonderzoek een actiedag heeft plaatsgevonden , waarbij en kele tientallen verdachten werden aangehouden. In an dere politieregio’s hebben deze groeperin gen echter m in of m eer vrij spel, terwijl ook in de voornoemde regio’s zeker n og vergelijkbare crim inele sam enwerkin gsverban den actief zijn. Wanneer m en de grootschaligheid van de wietteelt wil beteugelen is het zaak deze crim in ele groeperingen een hogere opsporingsprioriteit toe te kennen. Imm ers, de schaal waarop deze groeperingen toegan g hebben tot buitenlandse afzetmarkten vorm t een belan grijk ‘crim ineel kapitaal’, waarover betrekkelijk weinigen in de wereld achter de wietteelt beschikken. Tot n og toe is de aan pak van de wietteelt m et n ame gericht op de teelt zelf. Het verdient echter ook nadrukkelijk aanbeveling om de handel – de ‘achterkant’ van het bedrijfsproces - m eer aan dacht te geven . Een belangrijk probleem op dit m omen t het betrekkelijk geringe ren dem en t van deze intensieve on derzoeken, onder m eer als gevolg van de verhoudingsgewijs lage strafm aten . In dat licht valt aan te bevelen om, bijvoorbeeld aan de hand van een gedetailleerde casusbeschrijvin g van de De wereld achter de wietteelt

118

EUR/ UvT

werkwijze van zo’n groeperin g, het gehalte van dit type groeperingen sterker on der de aan dacht te brengen , ook van de zittende m agistratuur. Gezien de aard van deze verban den, die m aakt dat zij veelal ook nadat de kernleden zijn veroordeeld blijven voortbestaan , dien t ook het fin ancieel rechercheren binnen deze opsporin gsonderzoeken van af het begin een zeer belangrijke plaats te krijgen en dit ook, in samenwerkin g m et de FIOD-ECD, te com bin eren m et fiscale trajecten. Naast grootschalige opsporingson derzoeken valt aan te bevelen om ook de m eer zichtbare activiteiten van deze criminele samenwerkingsverban den zoveel mogelijk te hinderen. Dit kan gestalte krijgen door de in koopadressen (grow shops), systematischer aan te pakken ; door de grootschalige kwekerijen die een groep die in bedrijf heeft actiever op te sporen en te ontm antelen; door toepassing van de eerder gen oem de Cabrio-aan pak, waarm ee bijvoorbeeld luxegoederen van de leden van de groeperin g kunnen worden ‘afgepakt.’ Of verdergaan de m aatregelen met betrekking tot grow shops, zoals de strafbaarstelling van voorbereidingshandelingen m et betrekking tot Lijst II van de Opium wet, of een vergunningstelsel, zinvol kunn en worden doorgevoerd, dien t eerst nader te worden on derzocht. De bestrijding van de wietteelt stelt de betrokkenen , zo kan uit het bovenstaande worden opgem aakt, voor een groot dilem ma. Im m ers de wietteelt is een activiteit die tot dusverre sterk sociaal is in gebed in de gemeenschap. Er is wein ig sociale afkeuring en boven dien is de kennis en apparatuur die ben odigd zijn voor de teelt betrekkelijk gem akkelijk te verkrijgen . Maar tegelijkertijd zorgt die laagdrem peligheid er voor dat de wietteelt zich gem akkelijk kan verspreiden en bijdraagt aan de verloedering van bepaalde buurten . Im m ers de kleinschalige thuisteelt blijkt zeer winstgevend te zijn . De aanscherping van de bestrijding van de thuisteelt, onder m eer door middel van de zogeheten ‘integrale’ aanpak, verhoogt de risico’s voor de thuisteelt. Dit zou kun nen betekenen dat de zelfstan dige telers en exploitanten, die mom enteel nog gebruik m aken van hun sociale netwerken, plaats gaan maken voor telers die zich effectiever kunnen afscherm en van politie en justitieoptreden . Het dilem m a waarvoor de bestrijders van de wietteelt staan is dat zij on gewild een verschuivin g in het spectrum bewerkstelligen , van thuistelers naar criminele sam enwerkingsverbanden. Hoewel de aan dacht van de politie zich met nam e in de pilotregio’s specifiek richt op deze criminele sam enwerkin gsverbanden is het onzeker of de politie blijven d hoge prioriteit zal willen toeken nen aan deze intensieve opsporingson derzoeken; de kan s is groot dat grootschalige wietteelt en de verhandeling van de wiet n aar het buiten land het in de prioriteiten stelling zal afleggen tegen han del in hard drugs en an dere ern stige m isdrijven , zoals vrouwenhandel en om vangrijke fraudes. Het gevolg van de ‘in tegrale’ aan pak kan dus zijn dat de m arkt ‘crimineler’ wordt, zon der dat het vooruitzicht bestaat dat aan de aanpak van de criminele sam enwerkin gsverbanden blijven d hoge prioriteit wordt toegekend.


119

EUR/ UvT


120

EUR/ UvT

Su m m a ry Several years ago, Boven kerk (20 0 1) and Boven kerk & H ogewin d (20 0 3) pain ted an alarm in g picture of the stranglehold on cannabis cultivation in the Netherlan ds supposedly exerted by organ ised crim in al groups. In 20 0 4, the governm en t took up their fin din gs in the so-called ‘Can nabis Letter’, which announced a range of m easures to curb professional cannabis cultivation. As a result, a pilot project was laun ched in the south of the Netherlan ds, in particular aim ed at tacklin g organised crime in relation to cannabis cultivation. In light of this project, further research was requested into the organisation of the cultivation of cann abis and the groups behind it, as well as into possible novel intervention strategies. The research was carried out by Erasmus University Rotterdam and the University of Tilburg, from J uly 20 0 6 to March 20 0 7. The files pertaining to nineteen closed large-scale crim in al investigations were analysed an d sixteen profession al cannabis growers were interviewed. The researchers talked to police officers an d representatives of other agencies involved in tacklin g cann abis cultivation, and also collected and analysed num erical data as well as a wide ran ge of written m aterial. The presen t research focused, first of all, on the production process and the organ isation of cannabis cultivation, and also paid attention to the internation al dimension and to violence in relation to the profession al and large-scale cultivation of cann abis. The second central them e was the official approach to can nabis cultivation . The researchers exam ined current police efforts in the regions of North Brabant, South-East Braban t, North Limburg and South Limburg, as well as the effects of their actions to date. Th e p ro d u ctio n p ro ce s s The logistic process of cultivating and trading cann abis basically entails ten steps: acquirin g grow equipm en t; acquiring cuttin gs; setting up a grow room ; divertin g electricity; growing the plan ts; cuttin g the flowering tops; drying the tops; offerin g the harvest to a buyer; gettin g rid of hem p waste and, finally, the subsequent tradin g of the product. A further analysis of the logistic process reveals that it is stron gly ‘dem ocratised’: there are m any people who have the n ecessary kn owledge and skills to cultivate cannabis. Furthermore, m ost of the materials required for the production of cannabis are widely used in other applications, with perhaps the sole exception of the carbon filter used to eliminate the pungen t cann abis odour, a device not m an y private individuals outside the world of cann abis would seem to be in need of. It appears that grow shops in particular seem to facilitate the production process. They usually supply all the n ecessary legal cultivation equipm ent and they also give advice to growers. None of these activities are curren tly punishable by law. However, there are also a number of mala fide grow shops that will refer prospective cannabis growers to sellers of cuttings, wholesale cann abis buyers an d service providers such as electricians or ‘grow room builders.’ They also collect hem p waste from cann abis growers. Some of these De wereld achter de wietteelt

121

EUR/ UvT

grow shops go one step further: they will deliver cuttin gs on the spot and buy harvested cann abis from the growers. There is n o denying that these practices lower the threshold for citizens to engage in cann abis cultivation. Further analysis points to a large m ajority of grow shops in the south of the Netherlan ds being involved (or having been involved in the last 5 years) in violations of the Opium Law in on e way or an other. Th e o rgan is a tio n be h in d ca n n a bis cu ltivatio n In the organisation of professional cannabis cultivation four principal variations can be distinguished. Firstly, independent growers who operate at their own risk and use their own m oney to grow an ywhere between 10 0 and 10 0 0 plan ts on their own premises. To acquire grow supplies or cuttin gs they either go to grow shops or appeal to their social n etwork. The sam e goes for assistance in buildin g up a grow room or illegally divertin g electricity. The harvest is either sold directly to coffee shops or offered to grow shops and other buyers. Secon dly, larger-scale independent growers who operate plan tations in (rented) com m ercial properties or, for instance, farm sheds, where 10 0 0 plan ts or m ore are cultivated. Thirdly, operators who install 5 to 10 plantations in other people’s houses, m ostly acquaintan ces in their social network. With the occasion al exception, there is no coercion involved in the runnin g of these plan tations. Often several operators employ the sam e ‘grow room builders’, electricians and cutters. While the focus of their activities is at a local level, they sometimes install plan tations in a wider area or across the border, depen din g on their social network. These operators usually first gained the necessary experien ce in cann abis cultivation and m ade substan tial profits from it themselves. They are then approached by others with the request to install a ‘sm all garden ’ for them . Fin ally, crim in al cooperatives which are involved in buying, processing and selling cann abis products on a large scale an d, in addition, often run their own sizeable plantations. They have one or m ore grow shops at their disposal, or a less visible address where in dependen t growers or operators can deliver their harvests. The n ature and quality of the product is of little im portan ce, as these crimin al cooperatives will buy both dried and undried cann abis of varying quality, as well as unprocessed plan ts. The intermediary products are processed by the cooperatives them selves. The finished product is largely exported but also sold dom estically to coffee shops in the Netherlands, som etim es through middlem en. The key figures in these crimin al cooperatives have the con tacts needed to sell large amounts of cann abis both at home and abroad. A turnover of 10 0 to 20 0 kilos per week is not un usual. Finan cial in vestigations revealed that sometimes tens of m illions of euros were am assed in the span of on ly a few years. As a rule, the central players in these cooperatives have earn ed their spurs in serious crim e. The investigation revealed examples of illegal contracting, arm ed robbery and the production of synthetic drugs, as well as convictions for murder and firing at police officers. Measures taken to conceal their operations from the outside world are similar to those used in the De wereld achter de wietteelt

122

EUR/ UvT

production and trade of hard drugs. The cooperatives do n ot hesitate to use extrem e violen ce against ‘business partners’ who fail to keep their en d of the bargain in one way or another. Crim in al cooperatives play an im portant role in the world behind the cultivation of cannabis, n ot because they force people into installin g plantations in their homes, but because they provide an assured m arket to independent growers and operators. They offer growers and operators an opportunity to cultivate cannabis in the kn owledge that they will have n o difficulty selling their harvest. In te rn atio n al d im e n s io n s A considerable share of the cannabis produced in the Netherlands finds its way to foreign buyers. Large numbers of drug tourists from Belgium , German y and France visit the coffee shops in Dutch border com munities. Estimates from various regions put the n um ber at thousands of visitors per day. Apart from these individual users, there are drug couriers who travel to an d from the Netherlan ds every day, carrying several hun dred gram s to tens of kilos of cann abis. It appears from criminal investigations relating to German y that these couriers make the journey on behalf of sm all and m edium -sized dealers operating in Germ an town s an d cities. Regular border patrols by, am on g others, the J oint Hit Team usually result in one or more drug couriers being intercepted, but the risk of gettin g caught is generally low. Another international dim ension of cann abis cultivation relates to Dutch involvem en t in plantations in other coun tries. In particular, in Belgium m ore cann abis plan tations are discovered every year, thus raisin g the question whether there is a conscious shift of cannabis cultivation to this coun try. This assum ption could not be confirm ed on the basis of the current research findin gs. Som e in depen den t growers stated durin g in terviews that Belgium was indeed an attractive country because of the reduced chance of being caught by the police. However, an analysis of the m odus operandi of in dividual operators and crim in al cooperatives showed that their actions are largely driven by opportun istic motives: plantations are set up wherever a suitable location can be foun d. It should be m en tioned here that in recent years an increasing number of Dutch citizens (amon g them aspiring cann abis growers) have bought houses in Belgium . Fin ally, m ala fide grow shops do not lim it themselves to only advising Dutch cann abis growers; they are equally willing to offer their expertise to foreign customers. Frequen tly, the in ventory of Belgian or German plantations turns out to have been purchased from Dutch grow shops. The available data were insufficient to determ in e whether or not grow shop activities, especially in the border region, lead to a growing n um ber of Belgians and Germ ans turning to can nabis cultivation.


123

EUR/ UvT

Vio le n ce re late d to can n ab is cu ltivatio n Bovenkerk and Hogewind (20 0 3) conclude that, particularly in neglected urban areas, people were being coerced into cultivating cannabis. These findin gs attracted considerable attention. For this reason , violence related to cann abis cultivation was exam in ed m ore closely in the presen t research. First of all, the abovem ention ed conclusion with regard to ‘vertical violence,’ that is: violence by operators directed at growers, could n ot be confirm ed. Operators usually have no trouble finding home growers and candidates willin g to start a plantation within their own social n etwork. On ly on e instance of vertical violence was foun d. The case concern ed an operator who suspected a grower of stealin g som e of his plants. ‘Horizontal violence’ between crim inal cooperatives resulted largely from busin ess disputes, such as non-payment or failure to hon our agreem ents. The precise cause of outbursts of violence could not always be established. By far the m ost violence related to cann abis cultivation proved to result from the looting of plantations (‘rip-offs’). There are no figures available for theft from plantations, but from the in terviews with growers it appears that the risk is real. When thieves are caught in the act, they are frequen tly faced with extrem e violence. The victims of theft often make an effort to track down the culprits them selves. Suspicion gen erally falls on those who ren dered assistance in setting up the plantation and were therefore aware of its location as well as the ideal harvest time. Th e a p p ro ach to can n abis cu ltiva tio n At present, the approach to cann abis cultivation in the south of the Netherlands is m ainly focused on in dividual cannabis plantations. In 20 0 5, the police destroyed 1,30 4 plan tations in the regions North Braban t, South-East Braban t, North Lim burg and South Lim burg, according to the Dienst Nationale Recherche Inform atie (National In vestigation Information Service). The four police regions them selves arrived at a total of 1,443, while the largest energy supplier in the area assessed additional charges against 1,378 customers in the regions concern ed. The differen ce between the numbers is m ainly due to the lack of an un ambiguous definition of the concept ‘cann abis plan tation’. In by far the most cases, the plantations were foun d in private hom es (8 0 to 90 percent), and n early all of these were rented prem ises. In som e of the larger m unicipalities in the south of the Netherlands and in the countryside in the district of Venray in the police region North Lim burg, an integral approach is bein g used, which m eans that various official bodies work together, such as local councils, the police, public prosecutors, the tax departm en t, social services, housing corporations, et cetera. The risk of being evicted from rented prem ises especially appears to act as a deterren t. In the interviews, cannabis growers agreed that fewer people are now willing to set up a plantation in their hom es as a result of this. The im pact on the number of plan tations discovered by the police, or a possible shift to other locations – comm ercial prem ises, privately owned properties, locations abroad – could not De wereld achter de wietteelt

124

EUR/ UvT

yet be determ in ed. In this con text, it should be observed that these ‘cann abis covenan ts’ are still far from having been signed across the board. It appears that operators runnin g 5 to 10 cann abis plantations are on ly sporadically the object of a crim in al in vestigation . For on e thing, the police often have n o clear view of their activities. Furtherm ore, these cases are generally assigned a lower investigative priority than violent crim es, serial burglaries, et cetera. Fin ally, the criminal cooperatives involved in the cultivation an d trade of cann abis are being investigated to a certain degree. In the police regions North Brabant an d South-East Brabant, several m ajor crim inal in vestigations have been conducted at the level of the regional criminal in vestigation departmen t. Elsewhere, these crim inal groups have been the object of short-term investigations. However, there is no systematic investigative pressure on these cooperatives. A m ajor problem in volves the effectiveness of this type of investigation: m em bers of crim inal cooperatives who restrict them selves to cann abis cultivation often receive a relatively low senten ce and usually find it easy to resum e their illegal activities after serving a short tim e in prison . This is why the crimin al investigation services are currently trying to focus their efforts on the seizure of unlawfully obtained assets, but the results of this approach rem ain to be seen . Su m m a ry o f p o s s ible in te rve n tio n s

The in tegral approach to individual cannabis plantations seems to produce results, although its precise effects are n ot yet kn own . This approach focuses m ain ly on hom e growers, who are either operatin g at their own risk, usin g their own m oney, or offer floor space to operators. Assuming that dem ands of the cannabis m arket are not about to chan ge in an y significant way, it can be expected that changes will occur in the organisation of cann abis cultivation . It is conceivable that there will be an increase in m easures to conceal plantations an d that cannabis cultivation will m ove to safer locations. It is of the utm ost importance to carefully m onitor the possible occurrence of these consequen ces. Grow shops significantly lower the threshold for cann abis cultivation. More restrain ts should be im posed on the illegal activities of som e of these shops. It is also advisable to further exam in e the possibility of banning the sale of m aterials solely used to conceal cannabis plan tations from the outside world. At the m om en t, operators running several plantations are rarely investigated. It is advisable to try and survey the n etworks from which home growers are recruited an d subsequently interven e through shortterm crim inal in vestigations or the seizure of luxury goods on the basis of article 420 b Sr. Crim in al cooperatives have access to a large market, both at home and abroad. This constitutes a form of capital only available to a select few. The prom inen t position of the cooperatives in the world of cann abis cultivation derives from their tradin g relations. Normally, police strategies


125

EUR/ UvT

are aim ed at com bating the lucrative trade through tackling cultivation . But this strategy could also be redirected to tacklin g the trade first, in order to curb the lucrative cultivation. It should be possible to ham per crimin al cooperatives by targeting both the addresses where they purchase other people’s harvests, as well as the large plan tations they run them selves. In addition to this, police investigations should focus m ore system atically on these cooperatives, also in regions where this is curren tly n ot being done. Financial in vestigations could play a crucial role in such an exercise.


126

EUR/ UvT

Bijla ge 1 Ove rzich t van o n d e rzo ch te za aks d o s s ie rs

Ca s u s 1 Deze casus betreft een grootschalig opsporingsonderzoek van de region ale recherche Midden- en West-Braban t, dat werd gestart in 20 0 1 en afgesloten in 20 0 3. De bewuste crim inele groeperin g hield zich bezig m et de in richtin g en exploitatie van hennepkwekerijen, met de vervaardigin g van synthetische drugs, en met de export van zowel soft- als harddrugs. De hoofdverdachte was tenm inste al sinds het midden van de jaren negen tig n auw betrokken bij de fabricage van syn thetische drugs, en onderhield n auwe contacten m et belangrijke spelers in deze wereld. De henn epkwekerijen werden door leden van het crimin ele sam enwerkin gsverban d ingericht en onderhouden. Er was sprake van een zekere functiescheidin g tussen de ‘divisie’ syn thetische drugs en de ‘divisie’ cann abis. Het crim in ele sam en werkingsverband had zijn basis in een achterstan dswijk in één van de Brabantse steden en kon daaraan de nodige afscherming ontlenen . Ca s u s 2 Het onderzoek werd uitgevoerd door de districtsrecherche van ZeeuwschVlaanderen, regiopolitie Zeelan d, in 20 0 5. Hier was sprake van twee hoofdverdachten die zich gezam en lijk bezighielden met de exploitatie van cann abisplantages, zowel in Nederland als in België. De plan tages bleken te worden ingericht bij kennissen en fam ilieleden van de organisatoren. Personen uit het sociale netwerk van de exploitanten verzorgden de opbouw van de kwekerijen, leverden de henn epstekken aan. De oogsten werden verkocht aan coffeeshops en aan crim in ele sam en werkingsverbanden. De exploitant leverde on der m eer aan het criminele samenwerkin gsverban d dat in casus 7 werd beschreven . Ook werd cannabis geleverd aan illegale verkooppunten in het westelijk deel van de regio Midden- en West-Braban t. Ca s u s 3 Deze casus betreft even eens een onderzoek van de regiopolitie Zeelan d, district Zeeuwsch-Vlaanderen , dat werd afgesloten in 20 0 6. In deze zaak werden hennepkwekerijen gefaciliteerd vanuit een grow - ann ex coffeeshop. In de desbetreffen de shop werd enerzijds hennep ingekocht en werden teven s verdovende middelen verkocht, ook aan buiten landse afn em ers. De leden van het crimin ele samen werkin gsverban d waren teven s betrokken bij de in richting van hennepkwekerijen . In totaal werd informatie over elf kwekerijen verkregen , waarvan één in België. De kwekers waren ook hier voorn amelijk kennissen en familieleden van de organ isator. In februari 20 0 6 werd door de Nederlandse en Belgische politie een gezamen lijke con trole gehouden, gericht op de bezoekers van de bewuste coffeeshop, waarbij diverse person en werden aan gehouden in het bezit van verdovende m iddelen. De wereld achter de wietteelt

127

EUR/ UvT

Ca s u s 4 Dit opsporin gsonderzoek werd uitgevoerd door de regionale recherche van de politie Brabant-Noord in de periode van m ei 1999 tot en m et jan uari 20 0 1. De hoofdverdachte in het on derzoek hield zich bezig m et allerlei vormen van illegale handel, het om katten van en handelen in gestolen voertuigen , de heling van goederen die afkomstig waren uit bedrijfsdiefstallen , en m et de productie van syn thetische drugs. Ook werd een grote hoeveelheid vals geld bij hem aangetroffen . Daarnaast exploiteerde hij ook hennepkwekerijen . Als gevolg van problem en in de kwekerijen verloor de hoofdverdachte echter al sn el zijn belangstellin g en droeg hij de exploitatie over aan een secondant. De opbren gst werd verkocht aan het crim in ele samen werkin gsverban d dat werd beschreven in casus 8. De hoofdverdachte in deze zaak ston d bekend als uitermate gewelddadig. Hij bedreigde on der m eer een politiële pseudokoper, in relatie tot een aankoop van een partij xtc-pillen, met een vuurwapen. Hij probeerde later vanuit de gevangenis tevens de liquidatie van een collega uit het crim inele n etwerk te bewerkstelligen. Ca s u s 5 Deze casus om vat twee samenhangende opsporingsonderzoeken , die werden uitgevoerd door de region ale recherche Brabant-Noord, in 20 0 3 en 20 0 4. Het eerste on derzoek had betrekking op een crim ineel sam enwerkingsverband dat wiet inkocht en doorverhan delde. Het tweede onderzoek betrof het witwassen van wederrechtelijk verkregen voordeel voor, onder m eer, de hoofdverdachte in de eerste zaak. De wietteelt werd door het crim in ele sam enwerkin gsverband op grote schaal aangepakt, m et de grow shop van de organ isator als draaischijf. In dit criminele sam en werkingsverband werkten person en van Nederlandse, Turkse en Marokkaan se herkom st n auw sam en. Vanuit de grow shop werden kweekattributen en hennepstekken geleverd en de oogsten afgen omen . In de loop van het onderzoek kwam en diverse grote kwekerijen, met 1.0 0 0 planten of meer, aan het licht. H et crim inele samenwerkin gsverban d beschikte over ruim e afzetm ogelijkheden in binnen - en buitenland. Goede kwaliteit cannabis werd aan diverse coffeeshops in de regio Midden - en West-Brabant geleverd. De eigenaren van die shops hadden deels fam ilieban den met de organisatoren. Gem iddelde kwaliteit w eed werd verkocht aan Britse en Duitse afn em ers, on der andere via tussenperson en in het Lim burgse en het Am sterdam se. Ook werd in eindproducten en henn epstekken gehandeld m et de groepering uit casus 7. Zelfs de slechtste kwaliteit wiet vond afzet: die werd aan bepaalde groepen afnem ers in Frankrijk verkocht. De opbren gsten van de wietteelt en – handel werden witgewassen via een handel in tweedehands personen wagen s. Spil daarin was de eigen aar van twee autobedrijven in de regio Brabant-Noord en in België. Hij dreef een papieren handel met voertuigen die in Groot-Brittan nië waren ingekocht, en die werden De wereld achter de wietteelt

128

EUR/ UvT

afgezet in voormalige Oostbloklanden. Deze facilitator werkte overigens niet alleen voor de Braban tse groeperin g m aar ook voor een Amsterdam se organisator, die betrokken was bij de export van illegale goederen naar GrootBrittan nië. Het wederrechtelijk verkregen voordeel werd onder meer geïnvesteerd in onroeren d goed in Spanje. Ca s u s 6 Het opsporin gsonderzoek in deze casus werd uitgevoerd door de region ale recherche van de politieregio Brabant-Noord in 20 0 1 en 20 0 2. In deze zaak was sprake van twee hoofdverdachten , die gezamen lijk een grow shop bestierden . Deze winkel vormde het cen trale pun t voor de verkoop van legale en illegale kweekbenodigdheden en voor de afn am e van de gekweekte w eed. Boven dien verzorgde het crimin ele sam en werkingsverband desgewen st ook de in richting van de kwekerijen . Het gin g zowel om grote kwekerijen, waaronder één m et bijna 5.0 0 0 plan ten, als om relatief kleine plan tages m et slechts en kele honderden plan ten. De grote telers waren ken nissen van de organisatoren uit het criminele netwerk. De opbren gst van de teelt werd deels afgezet aan coffeeshops in het Brabantse. De organ isator had een goede naam in de wereld van de wietteelt, om dat hij een speciale soort cannabis van goede kwaliteit kon leveren. Daarnaast han delde hij echter ook in ‘industriële wiet’. Hij on derhield, met betrekking tot deze handel, nauwe contacten m et andere spilfiguren in het region ale criminele netwerk. Ca s u s 7 In deze casus stond een crim in eel samenwerkin gsverban d centraal dat op zeer grote schaal hennep inkocht en doorverhandelde aan afn emers in binnen- en buitenland. Het onderzoek werd uitgevoerd door de region ale recherche Brabant Zuid-Oost in 20 0 5 en 20 0 6. Het criminele sam en werkingsverband beschikte over grow shops in de politieregio Braban t Zuid-Oost en de politieregio Zeeland. De bedrijfsactiviteiten concentreerden zich enerzijds op de inkoop van wiet van zelfstandige thuistelers en de successievelijke verhandeling daarvan. Kwekers kon den de teeltopbrengsten in elke hoedanigheid aanleveren : gedroogd, n at of de com plete geoogste plan t. An derzijds had het crim inele sam enwerkin gsverband ook zelf grote kwekerijen in bedrijf, in Nederland en België. De groepering beschikte over eigen hennepknipperijen en – drogerijen voor de verdere verwerking. Voor het knippen werden onder m eer Polen ingeschakeld. Deze groeperin g concen treerde zich op in dustriële can nabis van middelm atige kwaliteit. De opbrengsten werden voor het belangrijkste deel, direct of via tussenperson en, verkocht aan buitenlan dse afn emers. Er werd m et regelmaat wiet in gekocht bij an dere crim inele groeperingen: er konden bijvoorbeeld contacten worden vastgesteld m et de sam enwerkin gsverban den in casus 2 en casus 5. De belan grijkste organisator stak het wederrechtelijk verkregen voordeel in Nederland onder m eer in een kapitale villa, waar ter plaatse tevens een grootschalige hennepkwekerij en – drogerij werd aangetroffen . Daarn aast werden investerin gen in Span je gedaan. De De wereld achter de wietteelt

129

EUR/ UvT

hoofdverdachten onderhielden contacten m et andere cen trale figuren in het Brabantse en Lim burgse criminele n etwerk die, naast wietteelt, onder an dere betrokken waren bij de fabricage van, en handel in, synthetische drugs, georganiseerde diefstallen van ladingen en bedrijfsdiefstallen, fraude, alsmede de handel in harddrugs en illegale vuurwapens. Deze contacten vloeiden on der meer voort uit de stroperij, die ken nelijk bij wijze van hobby werd beoefen d. Ca s u s 8 Deze casus betreft een opsporin gsonderzoek van de region ale recherche Brabant Zuid-Oost, dat in 20 0 4 werd afgesloten. Dit onderzoek had betrekking op een crimineel samen werkin gsverban d dat op grote schaal wiet in kocht en verhandelde. Bij de bereken ing van het wederrechtelijk verkregen voordeel werd uitgegaan van een schattin g van gem iddeld 20 4 kilo per week. De afnem ers bevon den zich on der m eer in Groot-Brittan nië. Het geld werd witgewassen via diverse autobedrijven , via een handel in boten , en via een seksclub in België. De politie nam tijdens het onderzoek zeventig auto’s, twin tig boten, een aan tal vuurwapens en enkele tientallen kilo’s henn ep in beslag. De voordeelsbereken in g m et betrekking tot de hoofdverdachte kwam uit op ruim 40 m iljoen euro. Hij was al eerder veroordeeld voor het schieten op een politiefun ctionaris. De twee belangrijkste verdachten werden in septem ber 20 0 5, in eerste aanleg, tot zes jaar cel veroordeeld. Ca s u s 9 Het opsporin gsonderzoek in deze casus werd uitgevoerd door het Euregion ale Opsporin gsteam (EOT) van de politieregio Lim burg-Zuid, in 20 0 5. Hierbij ging het om een organisator die vanuit een grow shop can nabisplan tages in zowel Nederland als België faciliteerde. In vergelijking m et de hiervoor besproken criminele samen werkingsverban den had hij betrekkelijk weinig crim inele contacten waardoor de schaal van de activiteiten , vergeleken m et bijvoorbeeld casus 5 en casus 7, betrekkelijk bescheiden was. De werkwijze was echter vergelijkbaar: van uit de grow shop werden kweekbenodigdheden en hennepstekken geleverd, en konden thuistelers desgewenst in contact worden gebracht m et personen die de kwekerijen opbouwden of de electriciteit buiten de m eter omlegden . De oogsten konden wederom bij de grow shop worden afgeleverd. Een coffeeshop in het Lim burgse was de belangrijkste afnem er van de ingekochte wiet. Ca s u s 10 Deze casus bestaat uit twee sam enhangen de opsporingson derzoeken , en werd uitgevoerd door het basisteam Waalwijk van de politieregio Midden- en WestBrabant. Om te beginnen werd, tijden s het on derzoek in casus 6 de aflevering van 15 kilo hen neptoppen geobserveerd. Nader on derzoek naar deze koper wees uit dat het ging om een m akelaar in cann abis, die leverde aan coffeeshops in on der m eer de Randstad. De wiet kocht hij zowel in bij uiteenlopende De wereld achter de wietteelt

130

EUR/ UvT

grow shops in Midden -Brabant als rechtstreeks bij leveranciers die meer grootschalige kwekerijen on derhielden. Last but not least n am hij zelf ook het initiatief tot het opzetten van grote can nabisplan tages, die deels door zijn zoon werden gerund. Hij verklaarde 60 tot 70 kilo wiet per week om te zetten. Hij werd hiervoor m edio 20 0 2 aan gehouden en legde, zeer on gebruikelijk, direct de nodige verklaringen af over zijn bezigheden. Hij vertelde on der m eer het slachtoffer te zijn geweest van een overval in zijn eigen woning, en om die reden uit het criminele m ilieu te willen stappen. De henn epm akelaar werd tot een bescheiden straf veroordeeld, maar daarnaast werd wel een on tnemin gsvordering van enkele honderdduizenden euro’s opgelegd. Dit beteken de echter niet het einde van de illegale activiteiten . De regiopolitie Midden - en West-Brabant startte daarom on geveer een jaar later een vervolgon derzoek. De hoofdverdachte bleek n og altijd actief m et het bemiddelen tussen kopers en verkopers van cann abis. Boven dien participeerde hij fin ancieel in diverse grote hennepkwekerijen. Die kwekerijen werden on derhouden door een aantal hulpkrachten. An deren zorgden ervoor dat de hennepplanten werden geknipt en gedroogd. De opbrengst werd vervolgens aan coffeeshops en grow shops geleverd. Ook dit tweede on derzoek werd uitgevoerd door de recherche van het basisteam Waalwijk. Dit beteken de dat de beschikbare personele capaciteit zeer beperkt was en het team m oest zich dan ook tot het uiterste inspannen om het on derzoek te kunn en ‘draaien ’. Noodgedwon gen moest het dan ook worden beperkt tot de m eest zichtbare illegale activiteiten. Ca s u s 11 Deze casus betreft een on derzoek n aar een schietpartij in de regio BrabantNoord in 20 0 4, waarbij iem and zwaar gewond raakte. Het slachtoffer werd door twee daders beschoten . Één van de schutters m aakte gebruik van een machin epistool. De directe aanleiding was een geschil over het rippen van een hennepkwekerij. Het slachtoffer werd er door de daders van verdacht dat hij hun kwekerij had weggetipt naar een groepering die zich specialiseerde in de diefstal van volgroeide hennepplanten uit plan tages. Hij zorgde voor het om leggen van de electriciteit, en wist derhalve de lokaties van allerlei hennepkwekerijen , en het tijdstip waarop de plan ten (bijna) volgroeid zouden zijn . Op dat m om en t haalde de ripploeg de kwekerij leeg. De eigen aars van de geripte kwekerij waren van m ening dat de electricien de enige persoon was die van het bestaan van hun plantage op de hoogte was, en besloten hem ter veran twoording te roepen . Die bespreking liep om niet geheel opgehelderde redenen uit de han d, en eindigde m et het schietincident. Ca s u s 12 Het opsporingsonderzoek in deze casus werd uitgevoerd door de districtsrecherche Walcheren van de regiopolitie Zeeland, en liep van augustus tot oktober 20 0 3. De aan leidin g was de aangifte van een zware m ishandelin g. Het slachtoffer was een hennepkweker. De hoofdverdachte was een exploitant De wereld achter de wietteelt

131

EUR/ UvT

van hennepkwekerijen . H ij stond teven s beken d als geweldspleger en was in 20 0 2 tot twaalf m aanden cel veroordeeld voor de (kleinschalige) im port van cocaïne. De reden voor de m ishandeling was het verdwijn en van vier kilo geoogste henn eptoppen uit de plan tage, die bij de thuiskweker te drogen hin gen. De exploitant verdacht het slachtoffer van de diefstal. Tijdens het opsporin gsonderzoek kwam en twee kwekerijen in beeld. Het rechercheteam kon de hoofdverdachte daarnaast, gerekend van af 1999, in verban d brengen met n og vijf plantages. Het betrof relatief kleinschalige kwekerijen m et 150 à 30 0 plan ten. Hij m aakte gebruik van twee hulpkrachten, waarvan er één de kwekerijen opbouwde en de an der voor het omleiden van de electriciteit zorgde. De opbrengst werd verm oedelijk geheel verkocht aan een coffeeshop waar de broer van de hoofdverdachte werkzaam was. Aldaar werd de kweker in kwestie geronseld. Het betrof een persoon die in fin anciële n ood zat. Andere telers waren echter afkom stig uit het sociale netwerk van de exploitant. De kwekers on tvingen 40 procen t van de waarde van de opbrengst. Ca s u s 13 Het opsporin gsonderzoek in deze casus werd gestart in november 20 0 1, door het rechercheteam Hektor van de regiopolitie Lim burg-Noord. Dit team opereert in het kader van het gelijknamige project in de gemeente Venlo en houdt zich vooral bezig m et drugshandel m et betrekking tot Duitslan d. Ook het on derhavige onderzoek had daarop betrekkin g. In het crim inele sam enwerkin gsverband, speelden twee personen van Turkse herkom st de hoofdrol. Zij verkochten softdrugs aan afnem ers in Duitslan d, en lieten de bestellingen ter plaatse door eigen koeriers afleveren . De beide dealers deden deels hun eigen zaken, en werkten deels samen . De transporten von den op zeer regelmatige basis plaats, en de partijen hadden een om vang van 20 tot 10 0 kilo, al n aar gelang de afzetm ogelijkheden van de kopers. De afn em ers bevon den zich overal in Duitslan d, in zowel grotere als kleinere steden. Tijdens het on derzoek kwam en bijvoorbeeld leveradressen in Berlijn, Kassel, Bochum en Remscheid naar voren . De belan grijkste verdachte versluisde het wederrechtelijk verkregen voordeel vooral naar Turkije. In relatie daarm ee kon den tien tallen MOT-m eldin gen worden achterhaald, betreffen de de periode van oktober 1999 tot en m et decem ber 20 0 0 . Op diverse rekeningen bij Turkse ban ken werd ruim 441.0 0 0 euro aan getroffen . De on tnem in gsvorderingen in deze zaak bedroegen in totaal 634.0 0 0 euro. De belangrijkste verdachte werd in eerste aanleg tot drieënhalf jaar veroordeeld. In hoger beroep werd dat echter tot drie jaar teruggebracht. Ca s u s 14 Het opsporingson derzoek in deze casus werd even een s uitgevoerd door het rechercheteam Hektor van de regiopolitie Lim burg-Noord. Dit project startte in april 20 0 5. Ook in dit geval ging het om de verkoop van softdrugs aan Duitse afnem ers. In deze zaak vond deze echter plaats vanuit vaste lokaties in Ven lo, waaron der een kadoshop. Voorn am elijk Duitse drugskoeriers haalden daar De wereld achter de wietteelt

132

EUR/ UvT

regelmatig hoeveelheden verdovende middelen , in de orde van en kele kilo’s, op. Één vaste koerier verdiende daarm ee bedragen van vier à vijfduizen d euro per week. Meer inciden teel leverden Nederlan dse koeriers de drugs in Duitslan d af. De ritten gin gen naar dichtbijgelegen plaatsen als Brühl en Duisburg, m aar ook naar Erfurt, München of Kassel. De hoofdverdachten in deze zaak waren eveneens van Turkse afkom st. Zij werkten echter nauw samen m et autochton e Nederlanders. De verdovende m iddelen werden vooral betrokken van leveranciers die gerelateerd waren aan de Lim burgse en Braban tse woonwagenwereld. De nam en van de belangrijkste verdachte en een aantal van zijn hulpjes doken ook al in 1996 op in een on derzoek van de regiopolitie Brabant-Noord naar xtc-productie en -han del.130 Ca s u s 15 Het onderzoek in deze casus werd uitgevoerd door de Divisie Recherche van de regiopolitie Lim burg-Zuid en startte begin 20 0 5. De aan leidin g was inform atie over een exploitan t die diverse grote hennepkwekerijen in bedrijf zou hebben . Hij werkte sam en met enkele secon dan ten die op hun beurt personeel regelden voor het opbouwen van de plantages of het knippen van de plan ten. In augustus 20 0 4 was een grote stekkenkwekerij (953 m oederplan ten en 13.550 stekken) opgerold waarbij één van deze m edewerkers was aangehouden, en ook het voertuig van de hoofdverdachte was gezien . Tijden s het opsporingson derzoek werd informatie verkregen over vier hennepkwekerijen in Nederland en België. Voorts konden plantages op n og eens acht lokaties in verban d worden gebracht met de hoofdverdachte. De fin anciële opbren gsten werden on der meer geïnvesteerd in woningen en voertuigen, die op n aam ston den van de vrien din van de hoofdverdachte. Hijzelf gen oot een bijstandsuitkerin g. Ca s u s 16 Deze casus had betrekkin g op een on derzoek n aar een crimin ele groeperin g die zich bezighield m et het exploiteren van hennepkwekerijen en het verwerken van de oogsten . Een deel van de activiteiten werd in sam en werking m et de hoofdverdachte uit casus 15 uitgevoerd. De Divisie Recherche van de regiopolitie Lim burg-Zuid was verantwoordelijk voor het onderzoek, dat liep van m ei tot septem ber 20 0 5. Daarbij kwam en zestien kwekerijen in beeld, waar in totaal bijn a 14.0 0 0 planten werden aangetroffen. De grotere plantages, m et tweeduizend planten of meer, waren ingericht in loodsen die speciaal voor dat doel waren gehuurd. De klein ere kwekerijen , m et 30 0 à 70 0 plan ten, bevon den zich in wonin gen. Leden van het criminele sam en werkingsverband bouwden (desgewen st) de kwekerijen op, leverden de stekken, en de groepering had tevens een electricien in dienst die voor het illegaal aftappen van de stroom zorgde. Bij gelegenheid werden Poolse arbeidskrachten ingeschakeld om werkzam heden in de kwekerijen te verrichten . De oogsten werden

130

Zie casus 3 in T. Spapens (20 0 6): pp. 333 – 334.


133

EUR/ UvT

bijeengebracht op een centraal punt, waar knipploegen voor de verwerking zorgden. Voor het ronselen van de knipsters was een vrouw veran twoordelijk. Ca s u s 17 Het onderzoek werd ein d 20 0 4 gestart door de districtsrecherche Kerkrade. Dit project was een vervolg op het aantreffen van een grootschalige henn epkwekerij in een loods in Brunssum . Daarbij was vastgesteld dat de electriciteit in de loods illegaal was afgetapt en kwam als verdachte een electricien in beeld, die werkzaam was bij een energiem aatschappij. De telefoon van deze dienstverlen er werd afgetapt, waarbij duidelijk werd dat hij zich regelm atig liet inhuren om m eters terug te draaien . De electricien bleek daarbij ook te werken voor klanten van een grow shop in Kerkrade, die door de eigenaar van deze shop naar hem werden verwezen . Tijdens het on derzoek werd vastgesteld dat de hoofdverdachte in een tien tal hennepkwekerijen de stroom meter had geman ipuleerd, waarbij hij 250 euro per geval rekende. Hij ging professioneel te werk, hetgeen bleek uit het feit dat hij de electriciteitsrekenin gen van de kwekers opvroeg die dateerden van voordat zij met de teelt begonn en waren , om te weten tot hoever hij de m eters kon terugdraaien om geen argwaan te wekken. Hij m aakte gebruik van een gestolen zegeltan g, om een nieuwe verzegelin g te kunn en aan brengen . De electricien was al m instens vijf jaar actief. Zijn wederrechtelijk verkregen voordeel werd berekend op 150 .0 0 0 euro. Ca s u s 18 In oktober 20 0 6 werd in de politieregio Lim burg-Noord een grote hennepknipperij aangetroffen. Ter plaatse waren 26 Polen bezig m et het kn ippen van hennepplanten. Er lag een voorraad van 150 .0 0 0 planten , oftewel naar schattin g (gedroogd) 330 0 kilo henn ep die, gerekend m et een min im ale opbren gst van 2.50 0 euro per kilo, een totale waarde van 8,25 miljoen euro vertegen woordigde. Gezien dat aan tal en de m anier van verwerkin g – oogsten van de gehele plant in plaats van kn ippen in de kwekerij – waren deze planten verm oedelijk niet alleen afkom stig uit thuiskwekerijen, m aar tevens uit meerdere grote en professioneel opgezette plan tages. Er werd dan ook een on derzoek opgestart m et het doel de person en achter deze knipperij te kunnen iden tificeren en aan te houden. Zoals te verwachten viel kwamen uit de verhoren van de aangehouden knippers geen relevante aankn opingspunten naar voren. Ook via de eigenaar van de opstallen en de zogen aamde huurder van het pand kon geen informatie worden verkregen die leidde naar degenen die achter het geheel zaten. An dere m ethoden van inform atieverzam eling, die niet kunnen worden beschreven , werden even eens toegepast, maar boden evenm in nieuwe aanknopingspunten . Het onderzoek moest op dat m om ent worden gestaakt, aan gezien het opsporen van degenen die verantwoordelijk waren voor deze knipperij een m eer grootschalig onderzoek zou vergen, dat de krachten van het basisteam te boven ging.


134

EUR/ UvT

Ca s u s 19 In april 20 0 5 werd op een boerderij in de regio Brabant-Noord een zeer grote hennepkwekerij aan getroffen , m et ongeveer 30 .0 0 0 planten. De plantage werd on tdekt tijdens een routin econtrole op de illegale tewerkstelling van vreem delin gen. In de kwekerij zelf werd een Poolse m an aan getroffen , die kennelijk verantwoordelijk was voor het verzorgen van de planten . Ook de eigenaar van de opstallen werd als verdachte aangehouden . H et geheel was on dergebracht in een ondergrondse silo, en de stroom werd door een grote generator geleverd (kostprijs 18 .0 0 0 euro). Deze werd aan gedreven m et dieselolie die verm oedelijk afkom stig was van diefstal, aangezien gebruik werd gemaakt van gewone ‘witte’ diesel, in plaats van de aanzienlijk goedkopere ‘rode’ diesel die doorgaans in de landbouw wordt benut. Uit het on derzoek bleek dat iem and zeer regelmatig met een busje ter plaatse kwam , verm oedelijk om de brandstof bij te vullen en om andere ben odigdheden te leveren voor de kwekerij, alsm ede voedsel. Deze persoon fungeerde tevens als ‘bewaker’ van de kwekerij, aan gezien hij bij on raad telken s zeer snel ter plaatse was. Hoewel hij dus ken nelijk dicht in de buurt van de plan tage woon de of verbleef, kon hij niet worden achterhaald. De verklaringen van de beide verdachten leverden evenm in aankn opin gspun ten op die zouden kun nen leiden naar degenen die voor de kwekerij veran twoordelijk waren . Ook hier werd het on derzoek n iet voortgezet aan gezien sn elle resultaten niet verwacht konden worden , en bij het basisteam de person ele capaciteit voor een meer diepgaand project on tbrak.


135

EUR/ UvT

Bijla ge 2 Ove rzich t van ge ïn te rvie w de n Re s p o n d e n t 1 Deze respon den t is een m an van 26 jaar. Hij heeft een middelbare schoolopleidin g gevolgd, die hij met deelcertificaten heeft afgeron d. Op dit mom ent is hij zon der vaste relatie en woonachtig in een huurwon ing van een woningcorporatie. Hij is sinds anderhalf jaar werkzaam als servicem an ager. In sam en werking met een familielid heeft hij, in zijn wonin g, een kwekerij m et 40 0 henn epplan ten gehad. Zelf had hij geen ervaring m et de wietteelt, m aar hij kon daarvoor een beroep doen op het voornoem de fam ilielid, die wel bekend was met het telen van hennep. De laatstgen oem de zorgde ook voor de stekken . Zelf regelde hij een afnem er voor de oogst. An dere familieleden hebben geholpen met knippen van de oogst. De kosten en de opbren gsten werden gedeeld door de beide partners. De geïnterviewde is thans gestopt m et de wietteelt, vanwege de vrees dat hij uit huis zou kun nen worden gezet wan neer de kwekerij zou worden ontdekt. In zijn sociale n etwerk kunn en zowel grote als klein e henneptelers worden gevon den , die in m eerdere woningen of in bedrijfspan den kweken , respectievelijk een kam er in hun won in g ter beschikkin g hebben gesteld aan een m eer ervaren hennepteler. Deze respon den t is in zijn jeugd in aan rakin g gekom en m et de politie. Vanaf zijn dertien de is hij m eerdere m alen m et justitie in aan rakin g geweest en hij heeft voor die feiten ook in jeugddetentie gezeten. Na zijn achttien de is hij tweem aal tot een celstraf veroordeeld. Hij is echter nog nooit veroordeeld voor de wietteelt.

Re s p o n d e n t 2 Deze respon den t is een man van 28 jaar. Hij heeft een lagere beroepsopleiding gevolgd en deze ook afgerond. De geïnterviewde heeft al tien jaar een vaste relatie, waarmee hij sam enwoon t in een particuliere huurwonin g. Na een aan tal jaren te hebben gewerkt voor een ander bedrijf is hij bij een grow shop gaan werken. Deze respondent is zes jaar geleden begonn en m et kweken van hennep in zijn eigen woning en hij heeft de teelt lan gzam erhand ook uitgebreid naar woningen van vrien den en fam ilie. In totaal heeft hij in de afgelopen zes jaar on geveer 2.50 0 planten gekweekt, op een zestal lokaties. Recen t heeft hij echter de wietteelt gestaakt. De reden daarvoor is dat degenen bij wie hij kweekte n iet meer verder wilden vanwege de risico’s te worden on tdekt en de dreigin g van huisuitzetting. Een andere persoon in wiens woning hij een hennepkwekerij had geïnstalleerd is zelfstandig verder gegaan als henn epteler, om dat hij zelf ook genoeg ken nis had verworven. Bij deze respondent zelf werd in de woning een kwekerij van 70 0 plan ten ontdekt, waarn a hij heeft besloten m et de wietteelt te stoppen .


136

EUR/ UvT

De stekkentoevoer werd in dit geval geregeld via de grow shop waar deze geïnterviewde zelf werkte. Hij kende diverse ‘stekken boeren’ die hem uiteenlopende soorten kon den leveren . De oogsten werden via diverse kanalen afgezet. In de eerste jaren heeft de respondent zijn wiet verkocht aan wie hem het aantrekkelijkste aan bod deed. Ook deze afnem ers kende hij via de grow shop waar hij werkzaam was. Uiteindelijk vond hij een vaste afnemer, die voornam elijk buiten landse bestemm in gen voor de cannabis had. Familie en vrienden hielpen op de verschillen de locaties m et het kn ippen van de planten . De elektrische installatie in de kwekerijen had hij zelf aangelegd. De opbren gsten en de kosten werden gedeeld m et degen en bij wie de kwekerijen waren geïnstalleerd. Deze respondent is eerder veroordeeld vanwege het knippen van hennep. Hiervoor heeft hij 240 uur werkstraf opgelegd gekregen . Voorts werd een kwekerij in zijn woning on tdekt m aar dat leidde, wegen s gebrek aan bewijs, n iet tot een veroordeling.

Re s p o n d e n t 3 Deze responden t is een m an van 23 jaar die een HBO-opleiding heeft gevolgd. Hij heeft een vaste baan en woon t sam en in een huurwonin g. Daarnaast bezit hij ook nog een koophuis dat hij heeft verhuurd. De geïnterviewde is enkele jaren geleden, in zijn toenm alige huurwonin g, gestart m et een kwekerij m et on geveer 350 planten . Op dit m om en t beheert hij vier verschillen de plantages, die zijn geïnstalleerd bij vrienden en familieleden . Twee ruim tes, m et ongeveer 125 m oederplanten, worden gebruikt voor het kweken van stekken. In de twee andere woningen zijn henn epkwekerijen m et 150 , respectievelijk 250 planten , opgezet. Hij werkt samen m et twee partn ers. Één daarvan is verantwoordelijk voor de verkoop van de stekken, terwijl de ander de afzet van de kan t-en -klare cann abis voor zijn reken ing neem t. Het kn ippen doet hij sam en met zijn vrienden en familie en zijn partn ers en diens familie en vrien den. De elektriciteit legt hij zelf aan . Hij heeft hiervan, naar eigen zeggen , voldoen de verstand. Deze responden t is n ooit veroordeeld voor enig strafbaar feit. Wel werd door de politie een kwekerij van hem ontm anteld waar op dat m om en t echter nog geen plan ten in stonden. De kweekmaterialen werden weliswaar in beslag genom en, m aar verder heeft dit voorval geen consequen ties gehad.

Re s p o n d e n t 4 Deze respon dent is een m an van 29 jaar. Hij is werkzaam in de tuinbouwsector. Hij is woonachtig in een huurwoning en heeft sinds enige tijd een LAT-relatie. Deze geïnterviewde kweekt als vanaf zijn veertien de hennepplanten, zij het op klein e schaal. Op dit m oment is hij kleinschalig doen de met het kweken van henn epstekken, met een vijftigtal moederplan ten. Daarnaast kweekt hij, eveneens op klein e schaal buiten wiet. Het gaat om een vijftigtal planten die bij vrienden en familie in de tuin staan, en daarn aast heeft hij, op een landbouwperceel, on geveer hon derd planten tussen de m ais staan. Daarn aast De wereld achter de wietteelt

137

EUR/ UvT

helpt hij regelm atig vrien den m ee met het knippen van de planten , of het geven van adviezen. Naast het klonen van hennepstekken houdt hij zich bezig m et het on twikkelen van nieuwe henn epsoorten. Deze geïnterviewde is n ooit veroordeeld. Hij is één keer betrapt in het bezit van zo’n hon derd gram wiet, m aar dat heeft verder geen strafrechtelijke gevolgen gehad.

Re s p o n d e n t 5 Dit interview betrof een m an van 30 jaar, die tezam en m et zijn vriendin van 24 jaar werd gesproken. De eerstgenoem de heeft diverse opleidin gen gevolgd, maar geen daarvan afgem aakt. Op dit mom ent is hij zonder werk. Zijn vrien din heeft een H BO-opleiding afgeron d en werkt wel. Beiden wonen sam en in een koopappartem ent. On geveer vijf jaar geleden zijn deze geïn terviewden een henn epkwekerij begonnen in een huurwonin g. De verhuurder van het pand was op de hoogte van het feit dat er een plantage zou worden geïnstalleerd en deelde m ee in de winst. Bovendien nam hij ook de kosten van de installatie van de kwekerij voor zijn rekening en had hij een adres voor de oogsten. Ter plaatse werden 350 plan ten gekweekt. De kweekm aterialen en de stekken verkregen zij via een grow shop. De beide geïn terviewden zorgden voor het on derhoud van de kwekerijen en voor het knippen van de plan ten. Later huurden zij, via diezelfde persoon, nog een an dere won ing waar 60 0 plan ten werden neergezet. Voorts hadden zij in de woning van een fam ilielid ook n og een s 150 planten staan. De beide geïnterviewden zijn sinds 20 0 6 gestopt m et de wietteelt. De reden was dat ze contacten onderhielden m et personen uit het m ilieu van de zware en de georgan iseerde misdaad, en om die reden ook zelf de nodige aandacht kregen van de politie. Deze respondenten werden echter nooit aangehouden of voor enig strafbaar feit veroordeeld.

Re s p o n d e n t 6 Deze geïn terviewde is de veertig gepasseerd en heeft sin ds een aantal jaren een eigen bedrijf. Hij heeft een opleidin g op MAVO-n iveau genoten. De respon dent is getrouwd en heeft vier kinderen. Hij is met zijn gezin woonachtig in een koopwonin g. Deze respondent heeft op grote schaal hennep geteeld. Hij is daarm ee on geveer tien jaar geleden begon nen en er recen telijk m ee gestopt. Twee jaar geleden had hij nog een vijfentwintigtal hennepkwekerijen in bedrijf in woningen . In die plantages werden 150 tot 60 0 planten gekweekt. Vanwege de expertise van de geïn terviewde m et de wietteelt kwam en de gegadigden voor een kwekerij op eigen initiatief naar hem toe. Zij gaven aan graag geld te willen verdien en m et het kweken van hennep, bijvoorbeeld om schulden af te kunnen lossen. Het betrof allem aal m en sen uit zijn sociale netwerk. Door de groei van zijn bezigheden ron dom de wietteelt is hij tevens m et het kweken van stekken begonnen. Deze handel bedroeg op zeker m om ent on geveer 10 .0 0 0 stekken per week. Daarnaast kocht hij ook de gekweekte wiet De wereld achter de wietteelt

138

EUR/ UvT

in. Zijn afnem ers waren voornam elijk woonwagenbewoners, en daarn aast had hij ook rechtstreekse con tacten m et buiten lan dse afnem ers. Van wege de om vang van de zaken – wietteelt, stekken handel, henn ephan del – heeft deze geïnterviewde verschillen de mensen in dienst genom en die uiteenlopende werkzaam heden voor hem verrichten. Daarbij gin g het bijvoorbeeld om een elektricien , kn ippersoneel, hokkenbouwers, vervoerders en beveiligin gsm ann en. Deze m ensen kwam en allen uit zijn sociale netwerk. H ij was de ‘regelaar’ van het geheel, incasseerde het geld, en verdeelde dit on der zijn m edewerkers. Korte tijd geleden heeft hij de hennepkwekerijen overgedaan aan andere exploitanten of aan de kwekers zelf, en is gestopt m et de wietteelt. De reden hiervoor is naar zijn zeggen het toen em ende risico en het feit dat moeilijker locaties te vin den zijn. Volgens hem is de enige optie die op dit mom ent voorligt om op grote schaal te gaan kweken in een bedrijfspan d, m aar daarvoor wilde hij niet kiezen om dathij een succesbedrijf run t en vier kinderen heeft. Door de jaren heen zijn verschillen de kwekerijen van deze respon dent opgerold. Zelf is hij echter n ooit veroordeeld, aangezien geen van de telers ooit verklaringen hebben afgelegd. Wel heeft deze responden t in zijn jeugd en kele jaren in jeugddetentie gezeten.

Re s p o n d e n t 7 Deze geïnterviewde is een man van m idden 40 . Hij is jaren arbeidson geschikt geweest, m aar sin ds kort werkt hij weer. Hij heeft een MAVO-opleiding gevolgd, die hij echter niet heeft afgerond. Hij woont in een huurwonin g, samen met zijn vrien din. Daarnaast heeft hij ook nog een ander pan d gehuurd, en kel met het doel om daar hennepplanten te kweken . Deze verdachte kweekt sin ds zijn 25e henn ep, toen hij sam en m et een vriend een plantage is begonn en. Die sam enwerkin g werd van wege een verhuizin g beëindigd. Twee jaar geleden is hij weer begonn en met de wietteelt, aangezien hij een huurwoning ‘over’ had, en een kennis van hem , een exploitan t, kweekruimte zocht. In de woning staan 20 0 planten . Het aantal is bewust klein gehouden , vanuit de gedachte dat de planten een hogere opbren gst hebben wanneer zij over een groter oppervlak verspreid staan . De exploitan t waarm ee hij sam enwerkt zorgt voor het materiaal, voor de stekken en voor de afzet van de oogst. De kosten deelt hij m et de responden t, die ook m eedeelt in de win st. De oogsten worden vooral naar het buiten land geëxporteerd. Deze respon den t is nog n ooit in aanraking geweest met politie of justitie.

Re s p o n d e n t 8 Deze respon den t is een man van m idden 30 . Hij heeft als hoogste opleiding de MAVO gevolgd, die hij pas op latere leeftijd heeft afgeron d. Hij woon t alleen en heeft geen kinderen. In zijn tienerjaren heeft hij voor een grow shop gewerkt, waar h ij de eerste ervaringen m et de wietteelt heeft opgedaan. Een aantal jaren later had hij De wereld achter de wietteelt

139

EUR/ UvT

drie kwekerijen in bedrijf, waar in totaal zo’n 1.0 0 0 planten stonden. Deze plan tages stonden in woningen van goede vrienden , die deelden in de kosten en in de winst. Nadat hij rond zijn dertigste tot drie keer toe werd aan gehouden in verband met een hennepkwekerij, is hij de activiteiten gaan beperken. Op dit mom ent heeft hij in zijn eigen huis een henn epkwekerij met 150 plan ten. Hij gebruikt een deel van de plan ten om te stekken, en daarnaast heeft hij een experim enteerruim te waarin hij nieuwe soorten probeert te on twikkelen. Tot slot is een deel van plan ten bedoeld voor eigen gebruik. De stekken verkoopt hij. Hij staat goed bekend in het wereldje, waardoor m ensen vanzelf naar hem toekom en om stekken te kopen. De overschot van de oogst wordt, via een hennepmakelaar, afgezet aan coffeeshops. Deze respon den t is, zoals vermeld, drie m aal veroordeeld voor de wietteelt. De eerste keer kreeg hij een boete, de tweede keer werd een werkstraf van 240 uur opgelegd. De derde keer is hij tien dagen vastgehouden, kreeg hij een boete en nogm aals een werkstraf van 240 uur.

Re s p o n d e n t 9 Respon den t 9 is een m an van 24 jaar die een LBO-opleidin g heeft afgerond. Hij werkt sin ds een aan tal jaren bij een bouwbedrijf en woont nog bij zijn ouders. Op dit mom ent heeft hij geen vaste relatie. Deze geïn terviewde heeft via een vriend van hem in een grow shop werkt ervaring opgedaan met de wietteelt. Toen hij een aantal jaren eerder werkloos was hing hij hele dagen rond in de shop. Daardoor kwam hij in contact m et exploitan ten die op zoek waren naar kweekruim te. Hij woonde op dat m om ent op zichzelf. In zijn won ing werd een hennepkwekerij van 40 0 planten geïnstalleerd. Dit ging een tijdlang goed totdat een jaar geleden de kwekerij werd on tman teld. Recen t is hij opnieuw begonn en m et een hennepkwekerij in hetzelfde huis, waar hij opnieuw 40 0 plan ten heeft staan. Zelf woont hij er dus niet. De exploitanten waarm ee hij sam enwerkt hebben al vele jaren ervaring met het telen van henn ep in diverse woningen en bedrijfspanden. Zij zorgen voor alle benodigde m aterialen , voor de stekken en voor de afn ame van de hennep. H et knippen wordt door vrienden gedaan . De electriciteitsm eter wordt na elke kweek teruggedraaid. Hiervoor worden via-via loodjes gekocht. De wiet wordt vooral geëxporteerd. Een fam ilielid van één van de exploitan ten is een groothandelaar in hennep en in stekken. Hij zorgt hiervoor. Deze respondent kom t regelm atig in aanraking met politie en justitie. Hij stelt alle illegale activiteiten aan te pakken die opleveren. Voor de wietteelt is hij echter m aar één keer opgepakt. Na bijna drie dagen te hebben vastgezeten is hij er uiteindelijk m et een maxim ale werkstraf vanaf gekom en.

Re s p o n d e n t 10 Deze respon den t is een m an van ein d veertig. Hij heeft een LBO-opleiding afgerond. Na een aantal jaren te hebben gewerkt voor een technisch bedrijf is werkloos geworden. En kele jaren later heeft hij m et vrienden een grow shop De wereld achter de wietteelt

140

EUR/ UvT

geopen d. Hij raakte daarop echter uitgekeken en heeft zich door zijn zakenpartn ers laten uitkopen. Op dit m om ent is hij werknem er van een grow shop. De geïn terviewde is twee keer gescheiden en heeft op dit m oment geen vaste relatie. Als eigen aar van een grow shop heeft deze respon den t zich bezig gehouden m et de verkoop van m aterialen voor de wietteelt, en m et het geven van advies en on dersteunin g aan henneptelers. Daarnaast bem iddelde hij ook tussen telers en dienstverleners zoals stekkenverkopers, hennepafn em ers, kn ippers en elektriciens. Zelf had hij daarn aast een kwekerij m et en kele honderden planten . Die plan tage heeft hij overigens nog steeds. Deze geïn terviewde is in zijn jeugd in aan raking gekom en m et de politie, en daarna ook n og enkele m alen. Daarbij ging het enerzijds om handel in drugs en anderzijds om het voorhanden hebben van een grote hoeveelheid henn ep. Voor het eerste heeft hij een aan tal m aanden celstraf gekregen en ook een werkstraf ondergaan . Voor de hennep heeft hij een werkstraf gekregen .

Re s p o n d e n t 11 Deze responden t is bijn a 30 jaar en woont sinds zeven jaar samen m et zijn vriendin in een vrijstaan de koopwon ing. Hij heeft geen kinderen . Zijn hoogstgenoten opleidin g is HAVO. Deze geïnterviewde werkt in de tuin bouwsector, en is veel in Duitsland actief. Op papier werkt hij m eer uren dan in werkelijkheid, om hiermee zijn zwarte in kom sten te m askeren. In zijn tienerjaren heeft deze respondent veel con tacten opgebouwd m et personen die in de wietteelt waren verwikkeld. Hij stond deze hen neptelers regelmatig bij m et adviezen, gezien zijn ervarin g in de tuinbouw. Dit leidde erteo dat hem werd aangeboden om in verschillende bedrijfsloodsen mee te gaan doen m et de wietteelt. Op dit m omen t heeft hij vier kwekerijen in bedrijf, met elk ongeveer 1.0 0 0 planten. Hij m aakt gebruik van de nieuwste technologieën, waardoor er nauwelijks bezoeken aan de ruim te hoeven te worden gebracht voor de verzorgin g van de planten . Hij m aakt bijvoorbeeld gebruik van voedingscom puters en van op afstan d te bedienen camera‘s. Deze respondent werkt n aar eigen zeggen alleen . De eigen aren van de pan den verhuren slechts de ruim te. Hij m aakt gebruik van vaste stekkenleveranciers, en heeft ook een vaste afnem er die de hennep n aar het buitenland exporteert. Het kn ippen van de planten gebeurt op een afzonderlijke lokatie. Daarvoor m aakt hij gebruik van Oost-Europese knippers. Deze geïnterviewde is nog n ooit in aanraking geweest m et politie of justitie. Ook werd n og nooit één van zijn hennepkwekerijen door de politie gevon den.

Re s p o n d e n t 12 Deze respondent is 27 jaar oud. H ij woont nog thuis bij zijn m oeder en heeft geen vaste relatie. Hij heeft HAVO-opleiding gevolgd, m aar die heeft hij niet afgemaakt. Hij heeft uitein delijk een LBO-opleiding afgeron d. Op dit m oment helpt hij m ee in een grow shop van een goede kenn is. In de de grow shop waar De wereld achter de wietteelt

141

EUR/ UvT

hij werkt vin den allerlei illegale drugsactiviteiten plaats, wordt wiet in gekocht en vindt verkoop van hen nepstekken plaats. Deze respon dent kwam op school in contact met m ensen die hem de ‘kneepjes van het vak’ hebben geleerd. Sinds een jaar heeft hij een kwekerij m et 150 plan ten in de kelder van zijn huis staan . Daarvoor heeft hij m et diverse vrienden geparticipeerd in hennepkwekerijen die zij in hun woningen hadden staan. Deze vrien den zijn daarm ee echter gestopt van wege de toegenomen strafdreigin g en het risico van huisuitzettin g. De geïnterviewde geeft aan druk bezig te zijn m et ‘n etwerken’ in het criminele milieu, om zo uitein delijk zelf ‘groot’ te worden . Hij vertelt veel con tact m et henneptelers te hebben, en hen advies en on dersteuning te geven. Via de grow shop kan hij hen aan stekken helpen , en afzetmogelijkheden voor de oogsten bieden. Deze responden t is volgens eigen zeggen nog nooit in aanraking geweest m et politie of justitie.

Re s p o n d e n t 13 Deze respon den t is 26 jaar oud en heeft de MAVO en verschillende MBOopleidin gen gevolgd. Geen daarvan heeft hij echter afgem aakt. Than s volgt hij ook nog een MBO-opleidin g. Hij woont alleen in een particulier huurappartem en t. Zijn relatie is on langs op de klippen gelopen. Deze geïnterviewde is ‘opgegroeid m et de wietteelt’, aangezien een zeer goede bekende, die hij zelf als fam ilie beschouwt, op grote schaal hennep teelt, in kwekerijen met duizenden tot tienduizenden plan ten. Op zijn veertiende is deze respondent voor die teler begon nen m et het kn ippen van de planten en het opbouwen van de kwekerijen . Nadat hij genoeg ervaring had opgedaan m et het kweekproces is hij begonnen m et de exploitatie van eigen kwekerijen in de woningen van vrienden. Het ging om plan tages variërend van hon derd tot duizen d plan ten. Via m on d-op-m ond reclam e boden zich steeds meer gegadigden voor een kwekerij bij hem aan. De in koop van stekken verliep via diverse adressen en dat gold ook voor de de afzet van de hen nep. De stekken werden daar gekocht waar ze het goedkoopst waren en de hennep werd verkocht aan degene die op dat m om en t de hoogste prijs bood. Volgens deze respondent zijn de activiteiten groten deels gestaakt. Veel kwekers zijn gestopt, uit an gst voor opsporin g en vervolging, de kwekerijen werden opgerold, of de kwekers zijn zelfstan dig verder gegaan . Op dit mom ent heeft deze exploitant nog drie hennepkwekerijen in bedrijf, die goed zijn voor een totaal van 150 0 plan ten. Zelf had hij tot een half jaar geleden ook n og een kwekerij met 1.0 0 0 plan ten, m aar deze is door de politie gevonden en ontm anteld. Deze respon den t is in zijn jeugd in aanraking gekom en m et politie en justitiem en hij heeft m eerdere m alen in jeugddetentie gezeten. Daarna is hij echter nooit m eer aan gehouden , totdat zijn kwekerij m et 10 0 0 planten werd on tman teld. Hiervoor heeft hij een boete gekregen , de m axim ale werkstraf. De navordering van de stroom leveran cier m oet n og binn enkom en.


142

EUR/ UvT

Re s p o n d e n t 14 Deze respondent is 26 jaar en heeft sinds 3 jaar een vaste relatie met een vrouw. Ze wonen samen in een koopwonin g. Zelf werkt hij in bij een vervoersbedrijf en rijdt op het buitenlan d. Hij heeft de MAVO afgeron d. Hij is tijdelijk werkeloos geweest, en in die periode is hij gestart m et activiteiten in de wietteelt. Hij is begonnen als henn epknipper voor een goede bekende. Na verloop van tijd is hij zelf begonnen met de wietteelt. Vervolgens heeft hij een aantal jaren drie verschillen de hennepkwekerijen bij bekenden in bedrijf gehad, in om vang variëren d van 10 0 tot 50 0 planten. Hij wilde grootschalig kweken en heeft uiteindelijk een winkelpand gehuurd. Deze kwekerij werd echter binnen een half jaar opgerold, waarna één van zijn andere kwekerijen ook is on tman teld. De overige vrienden hebben besloten met de wietteelt te stoppen , vooral vanwege het veranderen de beleid van politie en justitie. Sinds kort is hij weer gestart m et een henn epkwekerij van 150 plan ten, in de woning van een vriend. De respon den t zorgt voor de kenn is en expertise en zijn vrien d voor woonruim te. De kosten en de opbren gsten worden gedeeld. De stekken koopt hij in via een grow shop van een vriendin van hem en de opbrengst verkoopt hij aan een coffeeshop, die hem een zeer aantrekkelijke prijs biedt. De elektriciteit laat hij terug draaien door een deskundige, die daarvoor voor 30 0 euro rekent. Kn ippen doet hij samen met vrien den en vriendinn en. Er zijn in twee kwekerijen van deze responden t on tman teld, m aar hij is daar n ooit strafrechtelijk voor vervolgd. Wel heeft hij zich m oeten melden op het bureau. Verder heeft hij geen con tacten m et politie of justitie gehad.

Re s p o n d e n t 15 Deze geïn terviewde is een vrouw van 46 jaar. Ze woon t in een volksbuurt in een stad in Zuid-Nederland. In deze wijk was het gebruikelijk dat het m eren deel van de straat hennep kweekte. Ze heeft drie kinderen . Één is onder de 15 en de overige twee zijn begin 20 . Ze werkt voor een sociale instellin g in de buurt, waardoor ze veel contacten heeft m et de bewoners. Ze is gescheiden , maar heeft sin ds kort een nieuwe vrien d, waar ze m ee sam enwoon t in een koopwoning. Ze heeft sinds zeven jaar ervarin g in de wietteelt en is hiermee in aanraking gekom en doordat ook in de rest van de buurt op grote schaal hennep werd geteeld. Ze heeft vijf jaar lang succesvol een henn epkwekerij van een exploitan t in bedrijf gehad m et 50 0 planten . Hiern a is ze naar een koopwoning verhuisd, waar een kwekerij in de kelder werd opgestart. Sinds haar scheiding ruim een jaar geleden is ze hier volledig m ee gestopt. Haar n ieuwe vriend wil niets te m aken hebben m et de wietteelt, waardoor ze n iet opnieuw is begonnen. De stekken kocht ze in bij een grow shop, waar ze haar opbren gst ook terug n aar toe bracht. Dit ston d volledig los van de overige bewon ers in haar buurt die henn ep teelden. Van hen heeft ze veel advies en ondersteuning kunn en krijgen tijdens het kweekproces en ze hielpen elkaar m et het knippen van de hennep en het aanleggen van de stroom .


143

EUR/ UvT

Deze respon den t is, meer dan 10 jaar geleden , één keer veroordeeld voor een an der delict dan wietteelt. Voor de wietteelt is ze nog nooit gepakt of veroordeeld.

Re s p o n d e n t 16 Deze respon dent van tegen de 30 is zelf geen hennepteler, m aar heeft m eer dan zeven jaar een coffeeshop in zijn bezit gehad. Deze coffeeshop heeft vorig jaar zijn deuren m oeten sluiten , waarna hij werkeloos is geworden. Hij heeft zijn middelbare opleidin g niet afgemaakt, om dat hij op jon ge leeftijd in een coffeeshop is gaan werken. Hij is al m eer dan 5 jaar samen m et een meisje, waarmee hij nu verloofd is. In de tijd dat hij een coffeeshop run de, is hij vele m alen in con tact gekom en m et verschillen de henn eptelers [van grote organ isaties tot kleine huistelers] en heeft verschillende buiten landse afnem ers gehad. Vanwege het nul-beleid van de gem eente heeft hij de coffeeshop nooit feitelijk op zijn naam gehad. Hierdoor is deze ook gesloten. De gem eente kwam erachter dat de feitelijke eigenaar niets meer van doen had m et de coffeeshop, waardoor deze alle rechten had verloren om geopen d te blijven . Tot het laatst toe heeft hij dit aangevochten, m aar zonder succes. Dit is tot de hoogste rechter gekomen , die de gem eente heeft bevestigd. Deze respondent heeft verschillende an tecedenten op zijn naam . Allen zijn ze gerelateerd aan de handel van wietteelt en de coffeeshop. Enerzijds werd er teveel voorraad in de coffeeshop aangetroffen tijdens invallen en anderzijds werden er grote hoeveelheid hasj en wiet aangetroffen bij de coffeeshop in de buurt. Dit werd echter wel al hem gerelateerd. Hiervoor heeft hij diverse keren werkstraf m oeten uitvoeren en heeft bijn a een jaar in de gevan genis gezeten.


144

EUR/ UvT

Bijla ge 3 Pro to co l vo o r d e a n a lys e va n zaa ks d o s s ie rs Deel 1 1

Alge m e e n

Sam envatting zaaksdossier -

2

Sam envatting van de afzonderlijke deeldossiers. Zijn er bruikbare referen ties n aar uitspraken op www.rechtspraak.n l of naar andere openbare stukken of m ediaberichten? Aard en om vang van de illegale activiteiten

-

3

Waarm ee hield het crim inele sam enwerkin gsverband zich bezig? In welke hoeveelheden werd er geproduceerd of gehan deld? Wie waren de afn em ers van ein dproducten (nation aal internation aal)?

en

Crim in eel netwerk -

-

Met welke person en in het crimin ele netwerk (blijkend uit betrokken heid bij an dere zware of georgan iseerde illegale activiteiten ) waren er contacten (via andere zaaksdossiers of BPS/ Xpol)? Wat zijn de an tecedenten van de leden van het crim inele sam enwerkin gsverband (via BPS)? Wat was de aard van de bin din gen tussen de leden van het criminele sam enwerkin gsverband (zakelijk, fam iliaal, vrien dschapsbanden , et cetera)?

Deel 2

Orga n is a tie van h e t crim in e le be d rijfs p ro ce s

4

Crim in ele sam en werking

4.1

Wie waren de leden van het criminele sam enwerkingsverband en welke rollen hebben zij gespeeld? - Fin anciers; - Organisatoren; - Hulpkrachten ; - Dien stverlen ers; - Contacten in het criminele netwerk.

4.2

Wat was de structuur van het crim inele samenwerkin gsverban d?

5

Organisatie van het criminele bedrijfsproces

5.1

Organisatie van de goederenstroom (voor zover relevant voor de specifieke illegale activiteiten)


145

EUR/ UvT

-

Waar werden grondstroffen verkregen? Waar werden productiem iddelen verkregen? Hoe vond productie plaats? Waar werden grondstoffen , tussen- en ein dproducten, afval opgeslagen? Werden delen van de goederen stroom verdeeld over m eer lokaties? Hoe werd getransporteerd? Hoe vond de verhandelin g plaats? Hoe werd gesm okkeld?

-

Organisatie van de informatiestroom Welke comm unicatiehulpmiddelen werden gebruikt? Hoe verliep de inhoudelijke com m un icatie? Hoe verliep de organisatorische com m unicatie? Hoe verliep de sociale com m unicatie? Deden zich knelpunten voor in de com m un icatie?

5.2

5.3

Organisatie van de geldstroom -

6

Hadden de leden van het samen werkin gsverban d reguliere inkom sten? Hoe verliep de financierin g van het crimin ele bedrijfsproces? Hoe vond betalin g in relatie tot han delstransacties plaats (legaal/ illegaal) Hoe werden de leden van het sam en werkingsverband betaald? Hoe werden de fin anciële opbrengsten witgewassen/ besteed? Afscherm in g

-

Hoe werd de identiteit afgescherm d? Hoe werd de goederenstroom afgeschermd? Hoe werd de informatiestroom afgescherm d? Hoe werd de geldstroom afgescherm d? Overige constaterin gen met betrekkin g tot afschermin g.


146

EUR/ UvT

Bijla ge 4 Aa n d ach ts pu n te n lijs t in te rvie w s 1

Pe rs o o n s ge ge ve n s

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6

Geboortedatum / leeftijd. Geslacht. Werk, aard en aantal gewerkte uren. Opleiding. Leef-/ woon situatie (partn er/ kinderen ). Gebruik van verdovende m iddelen.

2

H is to rie

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8

Hoe lan g ervaring / wann eer begonnen ? Hoe ertoe gekomen. Hoeveel plan ten/ kwekerijen. Sam enwerking met anderen. Hoe is ken nis verkregen ? Verdiensten. Weten vrienden/ familie/ om geving van het kweken ? Eerdere veroordelingen voor teelt.

3

Lo gis tie k

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

Benodigde activiteiten (opbouw, groei, bloei, ein de). Benodigde materialen/ benodigde kennis. Sam enwerking met anderen. Vaardigheden/ om standigheden (intern versus extern ). Hoeveel tijd wordt aan de teelt gespen deerd. Vervoer m aterialen/ eindproduct

4

In ve s te rin ge n / o p bre n gs te n

4.1

In vesteringen (m aterialen, kennis, veiligheid, contacten , geldboete, straf et cetera). Opbrengsten (winst, kennisverm eerderin g, contacten et cetera). Risico’s (milieu, brand, veiligheid, geldboete, straf, maatregelen , pesticide, rippers et cetera). Verdelin g winsten/ investeringen / verliezen. Bestedingspatroon winsten. Concurrentie. Afwegin gen voortzetten / stoppen kweken.

4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7


147

EUR/ UvT

5

An d e re m e n s e n

5.1 5.2 5.3 5.4

Afwegin gen om m et ieman d wel of niet zaken te doen . Hoe worden noodzakelijke contacten verkregen ? Welke problem en doen zich voor m et contacten ? Zijn er veel mensen in de sociale om geving die kweken ?

6

Ove rig

6.1 6.2 6.3 6.4 6.5

Vind je zelf dat je m et het telen iets verkeerds doet? Zie je jezelf als een professional en waarom ? Eerdere veroordelingen/ menin g over an dere vormen van criminaliteit? Eerdere veroordelingen familie/ vrien den / kennissen? Zijn er nog an dere dingen die je kwijt wil?


148

EUR/ UvT

Biblio gra fie Bie de E., H. Ferwerda en I. van Leiden , 20 0 4, Op de grens; Evaluatie van het A-team , Arn hem , Advies- en On derzoeksgroep Beke. Bielem an B. en H. Naayer, 20 0 6, Coffeeshops in N ederland 20 0 5, Aantallen coffeeshops en gem een telijk beleid 1999 – 20 0 5, Groningen, In traval. Bovenkerk F., 20 0 1, Misdaadprofielen, Am sterdam , Meulenhoff. Bovenkerk F. en W. Hogewind, 20 0 3, Hennepteelt in Nederland, het probleem van de crim inaliteit en haar bestrijding, Politiewetenschap n r. 8, Zeist, Kerckebosch. Bun t van de H., 20 0 6, Hoe stevig zijn de fundam enten van het Nederlandse cannabisbeleid?, J ustitiële Verken nin gen, jrg. 32, nr. 1: 10 – 23. Elshout D., Onze w ijk, een volksbuurt in de v uurlinie, Breda, De Geus. Faber W. en H. van Nunen , 20 0 2, Het ei van Colum bo? Evaluatie van het Project Financieel Rechercheren, Oss, Faber Organisatievernieuwing. Fijn aut C.J .C.F., A.C. Spapen s en D. van Daele, 20 0 5, De strafrechtelijke rechtshulpverlening van Nederland aan de Lidstaten van de Europese Unie, Politieweten schap n r. 25, Zeist, Uitgeverij Kerckebosch. Gooren W. en J . Rebel, 1998, Trendkaart Veiligheidsatlas georganiseerde crim inaliteit in de politieregio Brabant-N oord, Tilburg, IVA. Heijden van der, A., 20 0 6, De cannabism arkt in N ederland, Ram ing van aanvoer, productie, consum ptie en uitvoer, Zoeterm eer, Korps Landelijke Politiediensten. Klerks P., 20 0 0 , Groot in de hasj, Theorie en praktijk van de georganiseerde crim inaliteit, Anwerpen , Sam son/ Kluwer rechtswetenschappen. Ooyen-Houben van M., 20 0 6, H oe w erkt het Nederlandse drugsbeleid, J ustitiële Verken nin gen, jrg. 32, n r. 1: 24 – 45. Paoli L., 20 0 4, Märkte der Krim inalität, in : D. Oberwittler en S. Karstedt (red.), Soziologie der Krim inalität, Wiesbaden , VS Verlag für Sozialwissenschaften : 356 – 38 3. Politie Brabant-Noord, A.C. Spapens en M.Y. Bruinsm a, 20 0 3, Veiligheid voorop, Veiligheidsatlas 20 0 3, Politieregio Brabant-Noord/ IVA Tilburg, Den Bosch/ Tilburg. Ruggiero V., 20 0 0 , Crim e and M arkets, Oxford, Oxford Un iversity Press. Ruyver de B., 20 0 6, Drugs in de lage landen, de Belgische kant van het verhaal, in: J ustitiële Verkenningen , jrg. 32, nr. 1: 135 – 145. Port van der M., 20 0 1, Geliquideerd, Crim inele afrekeningen in N ederland, Amsterdam , Meulenhoff. Snippe J ., B. Bieleman , H. Naayer en C. Ogier, 20 0 4, Preventieve doorlichting cannabissector c.a., Groningen , In traval. Spapens T. en C. Fijn aut, 20 0 5, Crim inaliteit en rechtshandhaving in de Euregio Maas-Rijn, deel 1, An twerpen / Oxford, In tersentia. Spapens T., 20 0 6, Interactie tussen crim inaliteit en opsporing, De gev olgen van opsporingsactiviteiten voor de organisatie en afscherm ing van XTC-productie en – handel in Nederland, An twerpen/ Oxford, In tersentia.


149

EUR/ UvT

Tijhuis, A., 20 0 6, Transnational Crim e and the Interface Betw een Legal and Illegal Actors; the Case of the Illicit Art and Antiquities Trade, Nijm egen , Wolf Legal Publishers. T.M.C. Asser Instituut, 20 0 5, Experim enteren m et het gedogen van de teelt van cannabis ten behoeve van de bev oorrading van coffeeshops – internationaal rechtelijke en Europees rechtelijke aspecten, Den Haag. Terpstra J ., 1996, Over fam ilies, piraten en beunen. Achterstand en subcultuur in een Nederlandse nieuw bouw w ijk, Sociologische Gids, 43 (3): 20 4 – 224. Tweede Kamer, Vergaderjaar 20 0 4 – 20 0 5, 240 77, nr. 156. Tweede Kamer, Vergaderjaar 20 0 5 – 20 0 6, 240 77, nr. 170 . Valkenburg H., 20 0 6, Erkennen en Herkennen, De W et Bevordering Integriteitbeoordeling door het Openbaar bestuur in relatie tot de bestrijding van georganiseerde crim inaliteit, An twerpen / Eindhoven / Luxenburg, Stichtin g BeNeLux-Un iversitair Centrum . Weustenraad RA E.A.H., 20 0 5, W ederrechtelijk verkregen voordeel hennepkw ekerij bij binnenteelt onder kunstlicht, Standaardberekening en norm en, Leeuwarden , Bureau On tnem in gswetgeving Open baar Ministerie (BOOM).


150

EUR/ UvT

De w e reld achte r de w iette elt

Recommend Documents