De Verschrikkelijkheid van het moment: de rol van zelfvertrouwen en herstel van zelfvertrouwen in het proces van studeren , 28 maart 2013 Marc Ophalvens, Studentenpsycholoog ‐ gedragstherapeut
I. Zelfbeeld = Denken over , perceptie en beoordeling van zichzelf : kennis/ vaardigheden/ eigenschappen/ kwaliteiten /gebreken/ eigenaardigheden… Opbouw: op basis van ervaringen en distilleren van eigenschappen
Overall negatief zelfbeeld = algemene kijk op zichzelf doorgaans gevat in een algemene uitspraak over zichzelf De essentie gevat “ik heb niets te bieden (op geen enkel vlak)” “ ik ben niet interessant (op geen enkel vlak)“ “ ik ben lelijk, dom en doe niets goed” “ ik begrijp niet dat mijn vriend iets in mij ziet” …
Overall negatief zelfbeeld = Men registreert in het eigen handelen nooit het positieve = voorspelt in alles en nog wat het onvermogen. !! brengt doorgaans met zich mee: “bij mij zal aanpak X toch niet werken (want ik ben te zwaar / hopeloos geval ) De verschrikkelijkheid van het moment = elke ervaring die dit “overall” etiket van mezelf bevestigt. (noot : soms ook bij vlotte, aangename, succesvolle, goed voorkomende… personen. )
Situationeel (aangetast) negatief zelfbeeld Situationeel negatieve kijk op zichzelf: negatieve zelf‐uitspraken beperkt tot bepaalde domeinen/ thema’s Bv. M.b.t. studie‐aanpak , ten aanzien van kans op mislukken ten aanzien van relaties met anderen ten aanzien van je sport “Wiskunde kan ik niet” “Dit lukt mij nooit (maar andere – belangrijke - dingen wel)” “Daar heb ik het karakter niet voor” “Een power point maken over dat thema zie ik echt niet zitten”
cfr. Gebrek aan self‐efficacy = eigen inschatting om bepaalde taken tot een goed einde te brengen of zijn doelen te bereiken.
Negatief zelfbeeld: inschatten ernst Vasev
(vragenlijst aangaande studie en examenvaardigheden – Depreeuw e.a.)
- schaal ZV :
vooral situationeel geformuleerde vragen maar bij extreem lage score wijst het op overall negatief zelfbeeld (PC < 10) - schaal FA: faalangst - schaal SW: studiewaardering - schaal VI: vermijding-inzet
Negatief zelfbeeld: inschatten ernst Spontaan gegenereerde zelf-uitspraken Vraag ernaar: 1) noem eens zoveel mogelijk positieve eigenschappen van jezelf 2) zeg eens welke kleine of grote ervaringen je vandaag meemaakte waarvan je kan zeggen “hey dat is ferm van mij”
Negatief zelfbeeld: inschatten ernst : Rosenberg Self-Esteem Scale (10 items) -
Over het algemeen ben ik tevreden met mezelf Soms vind ik dat ik nergens voor deug Ik beschik over een aantal goede kwaliteiten Ik ben in staat om allerlei dingen net zo goed te doen als de meeste andere mensen Ik vind dat ik niet veel heb om trots op te zijn Soms voel ik me beslist nutteloos Ik vind dat ik minstens even veel waard ben als anderen Ik zou willen dat ik wat meer respect had voor mezelf Al met al ben ik geneigd mezelf een mislukking te vinden Ik ben wel over mezelf te spreken (helemaal mee eens / mee eens/ mee oneens/ helemaal mee oneens// scores van 0 tot 3 // hoog is positief ZB //lager dan 15 is zeer laag)
Overall negatief zelfbeeld: remediëring (Methode: Manja De Neef: negatief zelfbeeld, hulpboek)
1) Logboek “positieve ervaringen” inzoomen op alle mogelijke alledaagse “micro”- ervaringen
2) 3) 4) 5)
Eigenschappenlijst Boycot Gedragsverandering initiëren Positief verhaal over jezelf wat maakt jou tot waardevol persoon
Negatief zelfbeeld: voorbeeld vanuit remediëring Ik heb geen ruzie gemaakt met mijn broer. Dit mini-positief feit kan getuigen van eigenschappen als: - geduldig - verdraagzaam - beheerst - verstandig - vredelievend - empathisch …
Negatief zelfbeeld: voorbeeld vanuit remediëring Ik heb goede muziek in de auto geluisterd. Dit mini-positief feit kan getuigen van eigenschappen als: -
kunnen genieten goed voor jezelf zorgen een goede smaak hebben zich kunnen concentreren ontspannen kunnen rijden …
II. Initiëren van studie-gedrag De essentie gevat: De “verschrikkelijkheid van het moment” (in relatie tot de pregnante verleiding van het alternatief) Drie fundamentele verkeerde premissen 1. keuze als eindpunt 2. congruentie gedrag en gedachten / gevoelens 3. De verschrikkings-misvatting
De rol van zelfbeeld • Gebrek aan Self‐efficacy = geloof dat mij dat toch niet lukt om het anders aan te pakken (mede a.g.v. misvattingen) = onveranderlijk zelfbeeld “zo ben ik nu éénmaal” “daar heb ik het karakter niet voor” “ik kan alleen maar onder druk werken” = extreem self‐fulfilling = eigenlijk ook beslissing ‐ aanpak‐onwetendheid speelt hier een rol
• In combinatie met zelf‐overschatting
De remediëring • Psycho‐educatie • Sturing via toepassing zelfcontroleprincipes • Doelstelling • Studieregistratie • Goestingmanagement : eerste inspanning , dan ontspanning …
• Met sterke explicitering en uitvergroting van het keuzemoment als beslissingsmoment = Mental set creëren
III. Examens en risico op mislukking De essentie gevat (deelaspect zelfbeeld) : “Kan ik erop vertrouwen dat wanneer het (ten langen laatste ) fout zou lopen met mijn studieloopbaan, ik dit op één of andere manier te boven kom en mijn leven nog zinvol kan invullen ? Indien niet, dan zit ik gevangen in de angst.
Examens en risico op mislukking Angst-gerelateerde gedachten (als deel van zelfbeeld) -
Dat lukt mij nooit Ik kan dat niet Ik ben dom Ik ga niets meer weten Ik ga tilt slaan Ik ga het niet kunnen Als hij daar iets van vraagt ben ik zeker gebuisd
Examens en risico op mislukking: zelfbeeld/zelfvertrouwen versterken
Zelfvertrouwen bijtanken
≠ Geruststelling geven (dat het wel goed zal gaan…)
= Zichzelf kunnen voorhouden dat men standhoudt als het misloopt
Examens en risico op mislukking: zelfbeeld/zelfvertrouwen versterken Psycho-educatie met gerichte oefeningen = in eerste instantie inzoomen op situationele 1) Expliciete uitweg voor “the worst case scenario” 2) Expliciete exposure houding oefenen 3) Gedachten zijn maar gedachten 4) Eigen kracht aktiveren + 5) Doelstelling 6) Mindfulness
