De veranderde vrijwilligerswetgeving Boost! Laakdal & Meerhout 10 november 2012
© vzw-kliniek.be
2012
Programma van deze sessie
© vzw-kliniek.be
2012
Programma van de infosessie • Definitie, toepassingsgebied en onderscheid verenigingen • Informatieplicht • Vergoeding van kosten • Aansprakelijkheid • Verzekeringen • Gratis vrijwilligersverzekering • Enkele moeilijke gevallen • Nuttige bronnen
© vzw-kliniek.be
2012
1
Definitie en toepassingsgebied
© vzw-kliniek.be
2012
Definitie vrijwilligerswerk (1/2) • Iets doen – Wat men niet hoeft te doen – Waar men niet voor wordt betaald
• Voor anderen – Die je niet kent – Die hieruit geen winsten halen
• In een bepaald verband – Een ‘vast verband’ (vzw, lokaal bestuur…) – Een ‘feitelijk verband’ (buurtcomité…)
© vzw-kliniek.be
2012
Definitie vrijwilligerswerk (2/2) • De nieuwe wet voegt hieraan toe: – Iemand die reeds aan een organisatie verbonden is met een arbeidscontract kan geen vrijwilligerswerk voor deze organisatie doen (tenzij niet in verlengde van job) – Vrijwilligerswerk in openbare besturen wordt toegelaten
© vzw-kliniek.be
2012
2
Toepassingsgebied (1/2) • Vereiste van georganiseerd verband Opdat de wet van toepassing zou zijn moet er alleszins sprake zijn van een onderling overleg van twee of meer personen bij het organiseren van de activiteiten (onbaatzuchtig, geen winstverdeling) en van het uitoefenen van een rechtstreekse controle door deze personen op de werking. • Belang van toepassingsgebied
• Informatieplicht • Onkostenvergoeding (zie verder)
© vzw-kliniek.be
2012
Toepassingsgebied (2/2) • Vrijwilligerswerk • Alle vrijwilligers actief op het Belgisch grondgebied • Ook voor de buitenlandse activiteiten die georganiseerd worden vanuit België voor vrijwilligers die hoofdzakelijk in België wonen • Activiteiten in België van buitenlandse organisaties
© vzw-kliniek.be
2012
Onderscheid verenigingen (1/2) • Feitelijke vereniging – bestaat juridisch niet – principe: onbeperkte aansprakelijkheid
(zowel leden als bestuurders) – afwijkende regeling < vrijwilligerswet (zie verder)
• Vzw – beschermd statuut & rechtspersoon – lage drempel & soepel in gebruik – en vooral beperkte aansprakelijkheid
(enkel bestuurders bij zware fout)
© vzw-kliniek.be
2012
3
Onderscheid verenigingen (2/2) • In het kader van het vrijwilligersstatuut – Onderscheid
• (Verbonden aan) rechtspersoon (Verbonden aan) feitelijke vereniging met personeel Afdeling van een andere organisatie (koepel) • Andere feitelijke verenigingen (doorgaans de kleinste verenigingen) – Belang van het onderscheid
• Aansprakelijkheid • Verzekeringen (zie verder)
© vzw-kliniek.be
2012
Vanaf welke leeftijd? • Minimaal 15 jaar (jaar waarin je
16 wordt)
© vzw-kliniek.be
2012
Mag werknemer vrijwilliger zijn? • In principe geen toestemming
nodig. Vrijwilligerswerk zit immers in privésfeer.
© vzw-kliniek.be
2012
4
Vrijwilligerswerk bij werkgever? • Opletten! Vrijwilligerswerk mag
geen achterpoortje zijn om werknemers te misbruiken. Taken die in het verlengde van je job liggen, mag je dus niet als vrijwilliger uitoefenen.
© vzw-kliniek.be
2012
Stage = vrijwilligerswerk? • Stages, PWA-jobs,... vallen niet
onder het vrijwilligerswerk
© vzw-kliniek.be
2012
Pesten op het werk geldt ook • Zelfde regels gelden voor
vrijwilligers. Ook zo w.b. regels m.b.t. veiligheid, hygiëne, ongewenste intimiteiten…
© vzw-kliniek.be
2012
5
Hoogzwanger en vrijwilliger? • 7 dagen vóór en 8 weken na de
bevalling mag je geen vrijwilligerswerk doen
© vzw-kliniek.be
2012
Informatieplicht
© vzw-kliniek.be
2012
Informatieplicht • Verplicht, voor alle vrijwilligersorganisaties (ook kleine feitelijke verenigingen) • Eventueel meerdere regelingen, per type vrijwilliger • Kan eventueel gegoten worden in zogenaamde informatienota
© vzw-kliniek.be
2012
6
Informatieplicht • Verplichte mededelingen – sociale doelstelling organisatie – juridisch statuut organisatie, voor de feitelijke vereniging de identiteit van de verantwoordelijke(n) van de vereniging (minstens één naam) – afgesloten verzekering BA voor zowel de organisatie als voor de vrijwilligers (let op bij feit. ver.!) – eventuele andere vrijwilligersverzekeringen en welke, bv. rechtsbijstand, lichamelijke ongevallen, e.a.
© vzw-kliniek.be
2012
Informatieplicht • Verplichte mededelingen (vervolg) – of een (kosten)vergoeding betaald wordt en zo ja, wat en wanneer, forfaitair of bewezen door documenten – geheimhoudingsplicht: letterlijke tekst artikel 458 van het Strafwetboek opnemen – kleine feitelijke vereniging: persoonlijke aansprakelijkheid vrijwilliger vermelden en eventuele afwezigheid verzekering
© vzw-kliniek.be
2012
Informatieplicht • Aanpak – informatienota mogelijk – tekenen voor ontvangst is niet verplicht, wel aan te raden – kan per vrijwilliger (moet indien specifieke functie), per groep of per project – best zo ruim mogelijk (niet te zeer versnipperen)
• Model informatienota beschikbaar via www.vrijwilligerswerk.be
© vzw-kliniek.be
2012
7
Vergoeding van kosten
© vzw-kliniek.be
2012
Vergoeding vrijwilligers • Vergoeding MAG, maar MOET niet • Echte vergoeding valt onder werknemersregeling > werkgeversverplichtingen • Onkostenvergoeding niet verpakken als loon (dus niet in termen van per uur/per stuk)
© vzw-kliniek.be
2012
Maximumvergoeding • kostenvergoedingssystemen mogen, in hoofde van één vrijwilliger, per kalenderjaar in principe NIET worden gemengd <>flexibele regeling vanaf 29/5/2009: tot 2000 x km verplaatsingsverg. auto kan, momenteel: 605,20 euro • •
de vrijwilliger moet zelf waken over het niet mengen én de maximumgrenzen ook voor uitkeringsgerechtigden zonder verlies vervangingsinkomen
© vzw-kliniek.be
2012
8
Maximumvergoedingen Forfait
Reëel
Max. € 31,44/dag én max. € 1257,51/jaar geen kwartaalgrens
Geen maxima
Geen bewijs nodig
Alles bewijzen
Niet aangeven, fiche bij overschrijding nominatieve lijst
Niet aangeven aan belastingen
Opnemen in register en boekhouding
Geen buitensporige bedragen
Mag niet gekoppeld aan prestatie (bv. /uur)
Km: max. € 0,3352/km of fiets € 0,20/km (beperkte cumul)
© vzw-kliniek.be
2012
Vergoeding soms verboden • werknemer bij gelegenheid een vrijwilligerstaak voor werkgever • arbeidsongeschikten met uitkering mogen geen vergoeding krijgen (+ toelating) • autonoom overheidsbedrijf dat ook een onderneming exploiteert of indien de organisatie aan de vennootschapbelasting is onderworpen (dan best afzonderlijke vereniging voor vrijwilligerswerk oprichten) © vzw-kliniek.be
2012
Boekenbon verjaardag aangeven? • Kleine geschenken moeten
fiscaal niet worden aangegeven. Vrijwilligers mogen af en toe ‘vergoedingen in natura’ ontvangen. Wekelijkse boekenbon... ligt moeilijker!
© vzw-kliniek.be
2012
9
Aansprakelijkheid
© vzw-kliniek.be
2012
Aansprakelijkheid (1/3) • Soorten aansprakelijkheid – Strafrechtelijk – burgerrechtelijk
• contractueel • buitencontractueel
© vzw-kliniek.be
2012
Aansprakelijkheid (2/3) • Gemeen recht – – – –
wie door eigen fout of daad schade veroorzaakt aan anderen moet die schade herstellen of vergoeden
> Steeds band vereist tussen fout en schade. Indien er geen schade is, kan er ook geen aansprakelijkheid zijn
• Concept goede huisvader • Vrijwilligerswet – specifieke regeling
© vzw-kliniek.be
2012
10
Aansprakelijkheid (3/3) • Immuniteit voor vrijwilliger onder vrijwilligerswet • Uitzonderingen: – – – –
kleine feitelijke vereniging strafrechtelijke aansprakelijkheid schade aan zichzelf bedrog, zware fout of eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomende lichte fout (vgl. regeling werknemers)
© vzw-kliniek.be
2012
In de praktijk • … Meestal milder oordeel voor
vrijwilliger, zeker bij kleine fout. Grove fouten, herhaaldelijke kleine fout of opzettelijke fout leiden wél tot aansprakelijkheid. • Vrijwilliger kleine feitelijke vereniging, die niet onder vrijwilligerswet valt, blijft aansprakelijk, ook bij lichte fout; dus beroep doen op familiale polis. • Gratis verzekeringen via provincies
© vzw-kliniek.be
2012
Vrijwilliger geeft er de brui aan • Vrijwilliger beging ernstige fout.
Engagement niet nagekomen.
© vzw-kliniek.be
2012
11
Geld in eigen zak = verzekerd? • Inbreuken op strafrecht zijn nooit
verzekerd. Vrijwilliger is steeds individueel aansprakelijk.
© vzw-kliniek.be
2012
Lokaal niet op slot – geen diefstal • Steeds band vereist tussen fout en
schade. Hier geen schade, dus ook geen aansprakelijkheid.
© vzw-kliniek.be
2012
Verzekeringen
© vzw-kliniek.be
2012
12
Verzekeringen (1/3) • Wettelijk verplichte verzekeringen – Burgerlijke aansprakelijkheid (BA) organisatie én vrijwilligers in kader van vrijwilligersstatuut – Arbeidsongevallenverzekering indien werknemers – Autoverzekering indien auto in eigendom organisatie – Brand en ontploffing – Wielerwedstrijden
© vzw-kliniek.be
2012
Verzekeringen (2/3) • Facultatieve/aanbevolen verzekeringen – – – – – –
Lichamelijke ongevallen Rechtsbijstand Bestuurdersaansprakelijkheid Brandverzekering Contractuele aansprakelijkheid “Alle risico’s” / Evenementenpolis
© vzw-kliniek.be
2012
Verzekeringen (3/3) • Enkele tips… – Lees de kleine lettertjes! (polis) – Makelaar biedt breder advies (meerdere maatschappijen) dan agent – Schat risico’s realistisch in
© vzw-kliniek.be
2012
13
Verplichte verzekering •
Verzekeringsplicht voor alle organisaties waarvan de vrijwilligers immuniteit genieten Niet verplicht voor kleine feitelijke verenigingen, maar sterk aanbevolen • Inhoud:
•
– minstens burgerrechtelijke aansprakelijkheid (BA) – minimumgarantievoorwaarden wettelijk vastgesteld
© vzw-kliniek.be
2012
Gratis vrijwilligersverzekering
© vzw-kliniek.be
2012
Gratis verzekering • In de eerste plaats bedoeld voor de kleine feitelijke verenigingen • Gefinancierd met Lotto-gelden • Georganiseerd door de provincies (provinciale steunpunten vrijwilligerswerk) • Publieke organisaties of met bijzondere overheidsinvloed komen NIET in aanmerking • Dekking – van organisatie en vrijwilligers – voor burgerrechtelijke aansprakelijkheid, lichamelijke ongevallen en rechtsbijstand NIET contractuele aansprakelijkheid
• Tijdens + op de weg van en naar
© vzw-kliniek.be
2012
14
Gratis verzekering • • •
Gratis Eerst erkenning aanvragen via gemeentelijk loket Beperkt tot 100 vrijwilligersdagen per jaar <> uitbreidbaar (2 x 100 dagen, 28 euro/100 dagen extra)
© vzw-kliniek.be
2012
Gratis verzekering •
Dekking BA (1/2): – Gebouwen en inhoud – –
Gebruik bij gelegenheid en tijdelijk (max. 30 d./jaar) Ook schade ter gelegenheid van reizen (bv. hotelkamer)
– Toevertrouwde voorwerpen – – –
Roerende goederen aan vrijwilligers toevertrouwd NIET goederen organisatie, schade door diefstal, verlies of verdwijning en motorvoertuigen Bv. tent gehuurd voor fuif
– Dranken, eetwaren en kleine werken – –
Ook andere producten of werken (buiten exploitatie) Bv. voedselvergiftiging door aangeboden maaltijd
– Vervoermiddelen – – –
–
Indien geen beroep op andere verzekering mogelijk Aansprakelijkheid vrijwilliger als passagier aan vervoerend motorrijtuig Aansprakelijkheid organisatie door aangestelden in uitoefening van functie waarvan organisatie geen eigenaar, huurder of houder is Vrijwilliger met eigen auto > eigen polis
© vzw-kliniek.be
2012
Gratis verzekering •
Dekking BA (2/2): – Zelfrijdende werktuigen en motorrijtuigen –
Uitgezonderd modelcontract auto en/of verplichte BA motorrijtuigen
– Materiaal en voertuigen van derden – –
Materiaal van derden die bij de organisatie werken uitvoeren Schade aan voertuigen van derden die gestald zijn op de terreinen van de organisatie
– Burenhinder – –
Op voorwaarde gevolg van ongeval Niet voor zuiver onstoffelijke schade
– Milieuschade –
Milieuaantasting indien gevolg ongeval
– Burgerlijk verweer –
Verzekeraar treedt in plaats organisatie indien ze dezelfde belangen hebben
© vzw-kliniek.be
2012
15
Gratis verzekering •
Dekking BA – verzekerde bedragen: – Voor lichamelijke schade tot 21 158 412 euro (aan actuele index 30/06/2007). – Voor materiële schade tot 1 057 921euro (aan actuele index 30/06/2007). – Schade aan toevertrouwde goederen tot een maximum van 25 000 euro – Schade aan gebouwen tot een maximum van 250 000 euro met een vrijstelling van 10% met een minimum van 125 euro en een maximum van 500 euro. – Behalve voor schade aan gebouwen, is er geen franchise ten laste van de verzekerde
© vzw-kliniek.be
2012
Gratis verzekering •
Rechtsbijstand (1/2): – Strafrechtelijk verweer – – –
Schadegeval gedekt door waarborg BA van de polis Politieovertreding als fietser of voetganger Onvrijwillige doodslag of verwondingen
– Verhaal –
Door maatschappij op derde die aansprakelijk gesteld wordt om schadevergoeding te verkrijgen
– Onvermogen –
Waarborg vergoeding indien aansprakelijke onvermogend
– Strafrechtelijke borgstelling –
Vooruit betaald om verzekerde vrij te houden of te krijgen, terug te betalen
– Vrije keuze van advocaat en expert – –
Eén advocaat en/of expert, naam mee te delen Overdreven kosten te protesteren
© vzw-kliniek.be
2012
Gratis verzekering •
Rechtsbijstand (2/2): – Verzekerde bedragen: – – – –
Strafrechtelijk verweer: 50 000 euro Burgerlijk verhaal: 50 000 euro Onvermogen: 15 000 euro Strafrechtelijke borgstelling: 12 500 euro
© vzw-kliniek.be
2012
16
Gratis verzekering •
Lichamelijke ongevallen (1/2): – Plotse gebeurtenis, vreemd aan het lichaam – Waarborg: – – –
Overlijden Tijdelijke of blijvende ongeschiktheid Kosten geneeskundige verzorging
– Gelijkgesteld met ongeval en dus ook verzekerd: –
O.m. bevriezing, verstikking, verdrinking, aanslagen, insectenbeten
– Verzekerde bedragen: – – – – – – –
Geneeskundige verzorging: 100% RIZIV-nomenclatuur Vervoer en repatriëring Tijdelijke arbeidsongeschiktheid: 9 euro/dag; vanaf 31e; tot max. 2 jaar na het ongeval Blijvende invaliditeit: 30 000 euro (100%) Overlijden: 12 000 euro Begrafeniskosten: 620 euro Schade aan eigen goederen: 3000 euro met 300 euro vrijstelling, niet voor schade motorrijtuigen
© vzw-kliniek.be
2012
Gratis verzekering •
Belangrijkste uitsluitingen (1/2): – Ongevallen veroorzaakt of verergerd door opzet of grove schuld van een verzekerde of begunstigde – Schade aan de eigen organisatie – Schade veroorzaakt door gebouwen ter gelegenheid van de opbouw, wederopbouw of de aanpassingswerken eraan – Schade veroorzaakt door personeelsleden of deelnemers – Schade voortvloeiend uit het verlies, de verdwijning of de diefstal van informatiedragers van elektronische apparatuur, met inbegrip van de opgeslagen informatie en de onstoffelijke schade die hieruit voortvloeit – Vrijwillige verminking, zelfdoding en de gevolgen van een poging tot zelfdoding
© vzw-kliniek.be
2012
Gratis verzekering •
Belangrijkste uitsluitingen (2/2): – Ongevallen die voortvloeien uit de deelname aan snelheids-, regelmatigheids of behendigheidsritten en -wedstrijden met motorrijtuigen of -vaartuigen, trainingen inbegrepen – Verergeringen van de gevolgen van een ongeval die te wijten zijn aan een ziekte of een lichaamsgebrek die voor het ongeval al bestonden. – Het bezit en het gebruik van luchtvaartuigen anders dan als passagier. – Ongevallen veroorzaakt door vuurwerk, springstoffen, munitie en oorlogstuigen. – Ongevallen die het gevolg zijn van het beoefenen van alpinisme, diepzeeduiken, speleologie, luchtsporten zoals benji, valschermspringen, deltavliegen en zweefvliegen; gevechtssporten (uitgezonderd judo), rafting, bobslee en skeleton. © vzw-kliniek.be
2012
17
Enkele moeilijke gevallen
© vzw-kliniek.be
2012
Afbakening vrijwilligers • Bestuurders ook, voor zover onbezoldigd en geen presentiegelden • Leden die meer doen dan gewoon deelnemen kunnen ook vrijwilliger zijn • Kinderen kunnen occasioneel ook vrijwilligerswerk doen (verbod op kinderarbeid), vanaf 15 jaar geen beperking en mag ook vrijwilligersovereenkomst tekenen (tenzij uitdrukkelijk verzet ouders) © vzw-kliniek.be
2012
Afbakening vrijwilligers • Werknemer kan ook vrijwilligerswerk doen, indien niet in verlengde van zijn job en mag geen vergoeding krijgen
© vzw-kliniek.be
2012
18
Uitkeringsgerechtigden • Werklozen en (deeltijds) bruggepensioneerden – vooraf aan uitbetalingsinstelling melden aangifte C 45 B – door beide partijen te ondertekenen – RVA 12 werkdagen om te weigeren
• geen vrijwilligerswerk cf. wet • geen normale vrijwilligersactiviteit • beschikbaarheid werkloze vermindert (geen reden voor bruggepensioneerden) – Algemene toelating organisatie via formulier C 45 F, al dan niet met vrijstelling indivuele aangifte – “Vriendendienst” via C 45 A (bij privé-persoon)
© vzw-kliniek.be
2012
Uitkeringsgerechtigden • Arbeidsongeschikten – geen voorafgaande toelating meer nodig MAAR – adviserend geneesheer moet schriftelijk “verenigbaarheid” vrijwilligerswerk met gezondheidssituatie bevestigen – ambtenaren wegens gezondheidstoestand vervroegd pensioneerbaar: hiërarchische overste verwittigen
© vzw-kliniek.be
2012
Uitkeringsgerechtigden • Leefloners – Mensen met een leefloon (KB 07/03/07) moeten hun vrijwilligerswerk meedelen aan hun dossierbeheerder bij het OCMW
• Werklozen in wachttijd – Geen formaliteiten – Want niet uitkeringsgerechtigd – Behalve vrijwilligers die naar het buitenland trekken:
• in principe enkel duur vakantiedagen • tenzij vrijstellingen (zoals werkzoeken, sportmanifestatie, ‘jonge werkzoekende NGO-coöperant’…
© vzw-kliniek.be
2012
19
Vervangingsinkomens • loopbaanonderbreking, pensioen, overlevingspensioen, en de gewaarborgde versies hiervan – Geen beperkingen vrijwilligerswerk
© vzw-kliniek.be
2012
Vreemdelingen • Vrijwilligerswerk in ondergeschikt verband mag niet zonder arbeidskaart, maar ook niet met arbeidskaart. • Vrijwilligerswerk kan dus in principe enkel uitgevoerd worden door vreemdelingen die vrijgesteld zijn van arbeidskaart • Boete tot 15000 euro (of 75000 indien illegaal) • Zie vreemdelingenrecht.be voor details © vzw-kliniek.be
2012
Nuttige bronnen
© vzw-kliniek.be
2012
20
Nuttige bronnen www.vrijwilligerswerk.be – informatie statuut • model informatienota • grensbedragen onkostenvergoedingen
– modelinhoud polis – vacaturebank vrijwilligers www.provant.be/vrijwilligersverzekering – aanvraagformulier – samenvatting polis www.provant.be/welzijn/samenleven/vrijwilligerswerk/ – algemene info – activiteiten – lokale initiatieven ter ondersteuning
© vzw-kliniek.be
2012
Nog vragen? Steunpunt vrijwilligerswerk provincie Antwerpen Boomgaardstraat 22 2600 Berchem 03 240 61 65
[email protected] www.provant.be/welzijn/samenleven/vrijwilligerswerk/
> aanvraag gratis vrijwilligersverzekering > algemeen advies Davy De Laeter specifiek juridisch advies en begeleiding (uurtarief)
[email protected]
© vzw-kliniek.be
2012
21
