De Uitstromer Nieuwsbrief

Pronkjuweel: vereniging voor aqua en meer

oktober 2011

De Uitstromer Nieuwsbrief

Van uw voorzitter Beste aquariumvrienden, In dit nummer:

Agenda en Hobbyavonden 2 De kwaliteit van het aquariumwater

2-4

Algen in het aquarium

5-8

Adressen en verenigingsin- 9 formatie

De kop is er weer af maar nog niet iedereen is al toe aan aquariumpret als ik zo de opkomst van de eerste avondbekijk. (Met Frans Maas die helemaal uit Noord-Brabant kwam). Nu ging de uitnodiging ook erg laat de deur uit, waarvoor onze excuses, dus mogelijk lag het daaraan? In het bestuur hebben we afgesproken om beter hierop te letten en een ieder, ja, ook ik, heeft beterschap belooft, dus……. De volgende hobby-avond zal een soort thema-avond worden waar iedereen zijn zegje mag doen! Als thema zou ik de kwaliteit van het water voorstellen: de kwaliteit van het water waarmee wij doorgaans onze aquaria opstarten, welk water gebruiken wij? Dit kan zijn; leidingwater, het zogenaamde osmosewater, gedemineraliseerd (demi) water of is het zinvol regenwater te gebruiken? Wat zijn uw ervaringen hiermee? Heeft u vragen hierover? Zijn er andere alternatieven? Aan u om het ons te zeggen of te vragen. Natuurlijk kunt U ook andere vragen en/of thema’s ter tafel brengen en u zult zien dat zo’n avond dan eigenlijk veel te kort is! Als u beelden wilt laten zien, (dia’s of digitaal) laat dit even aan het bestuur weten, telefoonnummers elders op de website! Zoals altijd zijn belangstellende niet-leden ook van harte welkom en het verplicht tot niets. Graag tot maandag 24 oktober in het zaaltje van cafe West-End, we beginnen om 20.00 uur, tot dan!

Uw voorzitter, Geert van Laarhoven

Van de penningmeester! 24 oktober Thema avond: Welk Water? Tijd voor uw eigen verhaal, uw eigen vragen en uw eigen ervaring.

Geacht lid, het einde van het jaar is weer in zicht, dus het is weer tijd om aan de contributie van AV Pronkjuweel te denken. Ik hoop dat u afgelopen jaar veel plezier heeft gehad van uw lidmaatschap! Het lidmaatschap kost 37 € per jaar. Met Het Aquarium erbij 54 € per jaar. Huisgenoot leden betalen 5 € per jaar. Graag de contributie voor 1-12-2011 overmaken op rekening 61.41.86.900 ten name van AV Pronkjuweel te Groningen. Vriendelijke groet Michiel van der Waaij, Penningmeester

De Uitstromer

Pagina 2

Agenda en Hobbyavonden

Agenda en Hobbyavonden 26 september Hobbyavond. Frans Maas: Cory Story - Corydoras 24 oktober Hobbyavond. bakkenronde 28 november Hobbyavond. Hans van Osendarp: Zwemmen tussen de kardinalen 19 december Hobbyavond. Uitslagavond Huiskeuring 23 januari 2012 Hobbyavond. 27 februari 2012 Ledenvergadering 26 maart 2012 Hobbyavond.

De kwaliteit van het aquariumwater Dit artikel verscheen eerder in “Het Aquarium” van de NBAT. Tekst: Sander Kalsbeek,. Voor de ene aquarist is de kwaliteit van het aquariumwater een zaak van veel meten en middeltjes toevoegen, terwijl een andere zegt er niet meer aan te doen dan één keer in de maand een deel van het water te verversen. Beide liefhebbers zweren bij hun methode en zeggen op deze manier de beste resultaten te behalen. In dit artikel zal geprobeerd worden om een aantal zaken omtrent het aquariumwater uit de doeken te doen. De temperatuur Het eerste waar je op moet letten als je een aquarium hebt, is op de temperatuur. Die is erg belangrijk voor vissen, zeker als het de bedoeling is om te gaan kweken. De meeste vissen zullen bij een te hoge of een te lage temperatuur geen eieren afzetten. Mocht dit wel gebeuren, dan zullen de eieren beschimmelen. De optimale temperatuur ligt voor de meeste tropische zoetwatervissen tussen 22° C en 26° C. Er zijn ook op deze regel uitzonderingen. De dwerggoerami (Colisa lalia) zet haar eieren pas af bij een temperatuur die hoger is dan 26° C, terwijl de bekende goudvis (Carassius auratus) haar eieren het liefst afzet bij een tempe-

ratuur lager dan 22° C. Als er dus (nieuwe) vissen in het aquarium komen, moet eerst de literatuur worden geraadpleegd om te zien of de aquariumtemperatuur afwijkt van de optimale temperatuur voor de vis. Een thermometer die met behulp van een zuignapje op de voor- dan wel de zijruit bevestigd kan worden, is al voor een paar gulden te koop in de dierenspeciaalzaak. Het is aan te bevelen om de temperatuur wekelijks te controleren. Daarnaast moet goed op het gedrag van de vissen worden gelet. Als de vissen overactief zijn of juist erg sloom, dan moet de temperatuur worden gecontroleerd. Verstandig is het dan om een extra thermometer bij de hand te hebben om te zien of de therrnometer in het aquarium niet afwijkt. Het zuurstofgehalte Behalve dat de vissen het bij een bepaalde temperatuur aangenamer vinden, is de temperatuur erg belangrijk voor de hoeveelheid zuurstof die er in het water opgelost zit. Hoe hoger de temperatuur, des te minder zuurstof er oplost in het water. Zuurstofverzadiging De zuurstofconcentratie wordt onder andere op peil gehouden door het plantenbestand. De

groene planten in het aquarium fotosynthetiseren. Temp

Mg O2/L

4° C

13,13

10°C

11,33

15°C

10,15

20°C

9,17

22°C

8,83

24°C

8,53

26°C

8,22

30°C

7,63

Hierbij worden koolzuurgas (koolstofdioxide) en water omgezet in suiker en zuurstof. Bij de opneming van zuurstof uit het water scheiden de vissen koolstofdioxide uit. De concentratie zuurstof zou zonder fotosynthetiserende planten steeds lager worden en de concentratie koolstofdioxide alleen maar hoger. Omdat de bladgroenkorrels van de groene planten hun eigen voedingsstoffen (suikers) kunnen maken en hierbij zuurstof produceren, blijft zowel de zuurstof- als de koolstofdioxideconcentratie op peil. Als de hoeveelheid zuurstof

De Uitstromer

Pagina 3

Vervolg de kwaliteit van het aquariumwater

De groene planten in het aquarium fotosynteren. Hierbij worden koolzuurgas en water omgezet in suiker en zuurstof: Foto: het aquarium van K. Gielstra, keuring district Noord 2011 die de planten maken, niet voldoende is - bijvoorbeeld in een speciaalaquarium voor cichliden met alleen maar stenen en misschien een enkele plant - kan er een luchtpompje worden gebruikt. Als de concentratie zuurstof te laag is, dan kan men dat merken aan het gedrag van de vissen. Is dit namelijk het geval, dan gaan de vissen naar het wateroppervlak om lucht te happen. Vervang dan direct een groot deel van het water door vers water (en laat dit zodanig in de bak lopen, dat het wat lucht

meemengt, redactie). Om het probleem een volgende keer te voorkomen, moeten er nieuwe planten in het aquarium komen. Met name echte waterplanten, zoals waterpest en Cabomba, produceren veel zuurstof in het water De zuurgraad De zuurgraad van het water wordt uitgedrukt in pH. De pHschaal loopt, eenvoudig gezegd, van 0 tot 14:

Zuur

Neutraal

basisch

1

7

14

De pH is voor de vissen erg belangrijk, omdat er verschillende ziektes kunnen ontstaan als de pH niet goed is. Een aantal van deze ziektes zijn: • De base-ziekte, hierbij vertonen de vissen een vreemd zwemgedrag, ze zwemmen tegen de voorruit en proberen uit de bak te springen. Ook kan de huid verslijmen of kan vinrot en huidschimmel optreden. • De zuurziekte, hierbij vertonen de vissen dezelfde symptonen als bij

Zelfs het water in een speciaal aquarium voor cichliden kan goed op kwaliteit gehouden worden! Foto: het aquarium van A. Smit, keuring district Noord 2011

de base-ziekte (en komen bovendien op een abnormaal fraaie kleur, red.). In een tropisch gezelschapsaquarium zal de pH normaal gesproken schommelen tussen de 6 en 7. Deze schommelingen worden veroorzaakt door twee processen. In de eerste plaats door de ademhaling van de vissen. Doordat de vissen ademhalen, wordt er zuurstof verbruikt en komt er koolzuurgas (= koolstofdioxide) vrij. Dit koolzuurgas zorgt ervoor, dat het water zuurder wordt. In de tweede plaats ge-

De Uitstromer

Pagina 4

Vervolg de kwaliteit van het aquariumwater bruiken de planten voor de fotosynthese koolzuurgas, waardoor het water basisch kan worden. In een goed lopend aquarium zullen deze processen in evenwicht zijn. Een andere oorzaak van een lage pH (zuur water) kan zijn, dat er veel kienhout in de bak ligt. In dit kienhout zit looizuur en dit komt in het aquariumwater. Het is dus zaak om nieuw kienhout eerst goed uit te koken om problemen met de pH te voorkomen. De pH kan op een vrij simpele manier worden bepaald. Er is zogenaamd pH- papier in de handel, dat snel en duidelijk de pH aangeeft. De hardheid Opgeloste calcium- en magnesiumzouten vormen samen met koolzuur bicarbonaten (bicarbonaatzouten). De bicarbonaten zijn voor een groot deel verantwoordelijk voor de hardheid van het water. De calcium- en magnesiumzouten zitten opgelost in het kraanwater. De hoeveelheid van deze stoffen varieert per waterleidingbedrijf. De hardheid van het water kan op

verschillende manieren worden weergegeven. De meest gebruikte manier is dat de hardheid wordt uitgedrukt in de totale hardheid. Deze totale hardheid wordt uitgedrukt in Duitse hardheidsgraden (° DH). Hierbij komt 1° DH overeen met 10 mg CaO per liter water. Het is moeilijk te zeggen wat de goede hardheid voor het water is, omdat dit per vis nogal verschilt. Waterhardheid en vissen 0-4 zeer zacht Hasemania nana 4-8 zacht Microgeophagus ramirezi 8-12 middelhard Cichlisoma meeki 12-18 hard Julidochromis-soorten 18-30 zeer hard Malawi-cichliden 30 extreem hard 31 geen In het aquariumwater zitten naast de bicarbonaatzouten ook nog andere zouten. Om een

Omdat de groene planten zuurstof produceren, blijft zowel de zuurstof- als de koolstofdioxideconcentratie op peil. Foto aquarium B. Dekker, www.paradijsvis.nl

Kienhout of wortelhout. onderscheid tussen de bicarbonaatzouten en de overige zouten te maken is er ook een andere manier om de hardheid weer te geven. De waterhardheid kan ook worden uitgedrukt in carbonaathardheid en nietcarbonaathardheid. De carbonaathardheid wordt weergegeven met KH. Slot Zoals al uit het bovenstaande blijkt, is aquarium houden zeker niet alleen maar een glazen bak met leidingwater vullen en er niet meer naar omkijken. Maar het andere uiterste is natuurlijk het dagelijks meten van de verschillende parameters. Het lijkt mij verstandig om de temperatuur geregeld te controleren en de overige waterwaarden een paar keer per jaar te meten. Hierbij moet echter wel bedacht worden dat, als er ongewenste veranderingen in het aquarium optreden, zoals bijvoorbeeld overmatige algengroei of vreemd zwemgedrag van de vissen, de oorzaak vaak ligt in de kwaliteit van het water. Als er dus een verandering optreedt in het aquarium, dan moeten alle hierboven genoemde waterwaarden worden nagekeken. Als de nodige apparatuur hiervoor niet in eigen bezit is, dan is het ook mogelijk om het

water na te laten kijken bij de aquariumspeciaalzaak. Elke goede aquariumspeciaalzaak zal dit gratis of voor een gering bedrag voor zijn klanten willen doen en desgewenst zullen ze ook met goede tips komen om de kwaliteit van het water te verbeteren. Echter, bovenal blijft gelden dat voorkomen beter is dan genezen. Eens per maand ongeveer eenkwart van het aquariumwater vervangen door leidingwater (uiteraard oppassen in gebieden met extreme samenstelling van het leidingwater, red.) en verder een goed filtersysteem zullen bijdragen aan een kwalitatief goed aquarium.

Hasemania nana

Julidochromis transcriptus

De Uitstromer

Pagina 5

Algen in het Aquarium door Arjan de Winter Het volgende artikel is gebaseerd op artikelen die geschreven zijn door Arjan de Winter. Al zijn artikelen zijn onder andere te vinden op www.dewinters.nl/artikelen In dit eerste deel van een reeks artikelen over algen in het aquarium wordt vooral aandacht besteed aan de eigenschappen van algen en de factoren die invloed hebben op het ontstaan van algen in het aquarium. Ook de meest gangbare theorieën die algengroei in het aquarium proberen te verklaren komen aan bod in dit artikel. Terwijl dit artikel zich vooral aan de theorie over het ontstaan van algen in het aquarium beperkt, zal in het volgende artikel over dit onderwerp vooral de verschillende praktische bestrijdingsmethodes tegen algen ter sprake komen. Op zijn tijd zal iedereen met een aquarium wel eens hinder ondervinden van algen in het aquarium. Over het onderwerp algen in het aquarium is dan ook al heel wat geschreven en het aantal beschreven methodes om van algen in het aquarium af te komen overstijgt haast het aantal soorten algen. Ondanks de boekwerken vol die er reeds geschreven zijn over algen in het aquarium schiet de kennis over algen in het aquarium vaak nog te kort om ieder geval van overmatige algengroei in het aquarium goed te verklaren. Dit wil echter geenszins zeggen dat er geen goede methodes zijn om algen te bestrijden, maar meer dat er geen oplossing is die voor ieder aquarium toepasbaar is. Enerzijds kan het bestrijden van algen hierdoor in sommige gevallen een langdurig en moeizaam proces zijn, maar anderzijds is er geen enkel onderwerp over het aquarium waarmee men zo veel praktijk kennis kan op-

doen over het biologisch evenwicht in het aquarium als met algen bestrijden. Ondanks de toegenomen rol van techniek in het aquarium en de toegenomen kennis, waardoor aquariums gemakkelijker in goede conditie te houden zijn, is de bestrijding van algen anno 2005 nog steeds vooral een kwestie van persoonlijke ervaring en experimenteren met waterwaardes, inrichting en de gebruikte techniek. De bestrijding van algen in het aquarium moet echter ook geen obsessie op zich worden. Een algenvrij aquarium zoals vele boeken nog wel eens over willen schrijven is een utopie, die naar mijn mening niet zinvol is om na te streven. Naar mijn mening zijn algen in een beplant aquarium pas ongewenst wanneer ze grootschalig op de bladeren van de planten zitten, waardoor de algen het uiterlijk, de groei en de levensduur van de planten nadelig beïnvloeden. Het doel van algen bestrijden moet dan ook niet het compleet uitroeien van alle algen in het aquarium zijn, maar vooral te voorkomen dat de algen te overheersend worden of het terugdringen van algensoorten die het aquarium domineren. Een kleine hoeveelheid algen in het aquarium is niet zo'n probleem en op sommige plaatsen kunnen algen het aquarium ook juist verfraaien. Een voorbeeld hiervan is te zien op de rechter foto waar algen het kienhout in mijn aquarium verfraaien en een meer natuurlijk aanzicht geven. Ook algen op de achterwand of op rotsen kunnen vaak juist mooi aandoen en het geheel een natuurlijker aanzicht geven. Natuurlijk zijn niet alle algen het zelfde en is de ene soort hinderlijker dan de andere. Een algensoort die men echter nooit moet dulden in het aquarium zijn de zogenaamde blauwe algen. Deze

Puntalgen op Kienhout Foto: Arjan de Winter algen worden ook wel cyano bacteriën genoemd doordat zij zowel een plantaardige als bacteriële stofwisseling hebben. Blauwe algen overwoekeren de bodem en de planten in het aquarium en verstikken hierdoor de planten. Ook geven blauwe algen stoffen af aan het water die andere bacteriën in hun groei belemmeren. Als deze algen in een aquarium voorkomen is het belangrijk deze zo snel mogelijk te verwijderen en bestrijden.

Wat zijn algen Algen zijn in principe primitieve planten, die voor hun groei afhankelijk zijn van de zelfde factoren als de reguliere planten in het aquarium. De bestrijding van algen kan dan ook het best gedaan worden door beïnvloeding van de zelfde factoren die voor planten juist gebruikt worden om de groei te beïnvloeden. De belangrijkste factoren voor de groei van planten en algen zijn hieronder weergegeven.

Blauwalg… Zo snel mogelijk bestrijden!

De Uitstromer

Pagina 6

Vervolg algen in het aquarium • de hardheid van het water • de temperatuur van het water • de verlichting • de zuurgraad van het water • voedingstoffen in het water Mede door de verwantschap met de planten die in het aquarium gehouden worden kan het voorkomen van algengroei in een aquarium een lastig proces zijn. Ook zijn in praktijk niet alle vijf de methodes goed bruikbaar om algen in het aquarium te bestrijden. Van de punten 1 en 2 zijn eigenlijk nauwelijks gegevens beschikbaar over hun effect op algen in het aquarium en of deze processen te sturen. In de sloten en meren in Nederland is in de zomer echter goed te zien hoe een stijgende temperatuur een ware algenexplosie kan veroorzaken in deze wateren tijdens de zomermaanden. Zowel de hardheid van het water als de temperatuur zijn echter waardes die normaliter zo gekozen worden dat deze geschikt zijn voor de vissen en planten die in het aquarium gehouden worden. Doordat deze waardes zeer van belang zijn voor de gezondheid van de vissen en de groei van de planten is het aantal mogelijkheden om met deze waardes te experimenteren redelijk beperkt in het aquarium. De verlichting van een aquarium kan sterk van invloed zijn op de algengroei in een aquarium. Dit kan in praktijk echter gaan om een gebrek aan verlichting als een teveel. Ook het spectrum van het licht kan van invloed zijn op het verschijnen van sommige algensoorten in het aquarium. De verlichting boven een aquarium moet over het algemeen goed in balans zijn met de plantengroei in het aquarium. In aquarium met weinig planten of

planten die niet zo veel licht nodig hebben, kan een sterke verlichting extra algengroei in het aquarium veroorzaken. Voor een dicht beplant aquarium, waarin ook voldoende voedingsstoffen voor de planten aanwezig zijn is het meestal echter gewenst om juist een sterke verlichting te gebruiken om te voorzien in de eisen van de planten. Naast de sterkte van de verlichting boven het aquarium is vooral ook de verlichtingsduur per dag van invloed op algengroei. Vooral in beplante aquarium waar de verlichting meer dan 12 tot 14 uur aanstaat kunnen algen hun kans grijpen, aangezien de planten over het algemeen niet langer dan 12 uur per dag actief zijn en dan in een ruststand gaan. Ook zonlicht is een factoor waarmee rekening gehouden dient te worden. Het beste is het om een aquarium zo te plaatsen dat er geen of slechts weinig direct zonlicht op kan vallen. Aquariums die dagelijks veel zonlicht ontvangen hebben over het algemeen een veel grotere kans op ongewenste algengroei. Punt 4, de zuurgraad van het water, is een factoor die wel regelmatig gebruikt wordt om algen in het aquarium te voorkomen of te bestrijden. De ervaring met de zuurgraad van het water is dat vooral hoge pH waardes van boven de 7,5 tot extra algengroei kunnen leiden. Om algengroei te beperken is het meestal aan te bevelen om de pH van het aquariumwater tussen de 6,5 en 7,2 te houden. In praktijk dient de pH waarde van het aquariumwater ten eerste aangepast te worden aan de eisen van de vissen in het aquarium en de carbonaathardheid van het water. De meeste vissoorten die in het aquarium gehouden worden hebben een voorkeur voor

een neutrale tot licht zure pH van het water, waardoor het in de meeste aquariums goed mogelijk is (en zelfs gewenst) om de zuurgraad van het water in dit bereik te houden. De belangrijkste factoor voor het ontstaan van algen zijn de voedingstoffen in het water. Met name fosfaten en nitraten worden in verband gebracht met algengroei in het aquarium. Doordat de hoeveelheid voedingsstoffen in het water maar een gering effect heeft op de vissen in het aquarium is dit het meest bruikbare aspect om algen in het aquarium te voorkomen of te bestrijden. Vanwege de rol die fosfaten en nitraten spelen bij de algengroei als wel de plantengroei zijn er een divers aantal methoden om de hoeveelheid van deze voedingsstoffen in het aquarium te beïnvloeden. De huidige theorieën die momenteel bestaan over algengroei in het aquarium zijn dan ook met name gebaseerd op het fosfaat en nitraat gehalte van het aquarium. Theorieën om algengroei te voorkomen Gezien de grote hoeveelheid methodes om algen te voorkomen en bestrijden is het aantal theorieën die algengroei in het aquarium proberen te verklaren zeer gering. Over het algemeen beperkt men zich tot slechts twee theorieën, die zoals gebruikelijk bij het onderwerp algen elkaar redelijk tegenspreken. Theorie 1: beperking van beschikbare voedingsstoffen voor algen De oudste en nog steeds meest beschreven methode om algen te voorkomen in het aquarium is door het beperken van de beschikbare voedingsstoffen voor algen. Bij deze methode wordt er vooral naar gestreefd om de fosfaat en nitraat gehaltes in het aquarium te minimaliseren. Het idee hierachter is dat wanneer

minimaal één van deze voedingsstoffen niet of in zeer geringe hoeveelheden aanwezig is de algen in hun groei geremd worden. Het echt minimaliseren van deze voedingsstoffen is praktisch alleen maar mogelijk met een aquarium met een kleine visbezetting of in een aquarium met zeer veel planten, aangezien aquariumplanten net als algen fosfaten en nitraten als voedingsstoffen nodig hebben. Over het algemeen wordt deze theorie vooral gebruikt voor dicht beplante aquariums, waarbij de opvatting heerst dat de planten in het aquarium beter in staat zijn de voedingsstoffen uit het aquariumwater op te nemen dan de algen. De jarenlange praktijk lijkt ook te onderschrijven dat aquariums met lage fosfaat- en nitraat waardes over het algemeen minder last hebben van overmatige algengroei dan aquariums met hoge fosfaat- en nitraat waardes. In praktijk zijn er echter ook veel aquariums die niet overeenkomen met deze theorie, zoals zwaar met fosfaat en nitraat 'verontreinigde' aquariums waarin nauwelijks noemenswaardige hoeveelheden algen te vinden, maar ook net zo veel 'voorbeeld' aquariums met nauwelijks fosfaten en nitraten die toch overwoekert worden met algen.Vanuit de praktijk blijkt dan ook dat een lage fosfaat en nitraat waarde zeker geen garantie is voor een algenvrij aquarium. Ondanks de 'zwarte gaten' in de beschreven methode van beperking van de fosfaat- en nitraatwaardes heeft de hierboven beschreven benadering van fosfaat en nitraat in het aquarium jarenlang als standaard gefungeerd. Pas de laatste jaren lijken er mondjes maat andere benaderingen te komen op dit thema. Vooral vanwege problemen met algen in dicht beplante aquariums met zeer lage fosfaat- en/of

De Uitstromer

Pagina 7

Vervolg algen in het aquarium nitraat waardes is men zich opnieuw in dit thema gaan verdiepen. Waarom dit pas de laatste jaren in gang gezet lijkt te zijn durf ik niet met zekerheid te zeggen, maar ik vermoed dat het de trend van het beperken van het aantal vissen in het aquarium (bron van fosfaat en nitraat) en het verbeteren van de groeiomstandigheden van de planten in het aquarium (de verbruikers van fosfaat en nitraat) ervoor gezorgd heeft voor het inzicht dat eenzijdig beperken van de fosfaat- en nitraatwaardes in het aquarium zeker niet altijd het beloofde resultaat oplevert. Theorie 2: zorgen voor een voedingstoffen balans tussen fosfaat en nitraat Sinds enige jaren begint langzaam het besef door te dringen dat het eenzijdig beperken van fosfaten en nitraten niet altijd een garantie is voor succes. Naar aanleiding van experimenten die uitgevoerd zijn tussen de verhouding stikstof (in het aquarium vooral aanwezig in de vorm van nitraat) en fosfor (in het aquarium vooral aanwezig in de vorm van fosfaat) in het water is

er een verband gelegd tussen de kans op de ontwikkeling van blauwe algen of groene algen. Deze theorie is vooral bekend geworden onder de naam Redfield ratio. In Nederland was Charles Buddendorf op zijn website de persoon die de zogenaamde Redfield ratio beter bekend maakte onder het grote publiek. Een uitgebreid artikel over deze ratio is terug te vinden op de website van Charles Buddendorf. In het kort komt het erop neer dat de kans op algen bepaald wordt door de verhouding tussen het stikstof en fosfor gehalte van het water, wat in het aquarium versimpeld kan worden naar de verhouding tussen nitraten en fosfaten. De optimale verhouding tussen stiksof en fosfor in het aquarium is 16:1, waarbij de kans op algen het kleinst is. Hieronder staat de Redfield ratio in tabelvorm weergegeven berekend uit de verhouding nitraat en fosfaat.

Methodes om algen te bestrijden Mechanisch verwijderen van algen Onder het mechanisch verwijderen wordt verstaan het handmatig verwijderen of door afzuigen met een slang verwijderen van algen uit het aquarium. Deze methode is normaliter niet zo zeer een methode om algen mee te bestrijden, maar meer om te voorkomen dat een algensoort zodanig dominant wordt dat het storend is of dat er schade aan de planten ontstaat. Het mechanisch verwijderen van algen is vooral van toepassing op blauwe algen, draadalgen en bruine algen. die relatief eenvoudig uit het aquarium gehaald kunnen worden. Zeker bij blauwe algen in het aquarium is het belangrijk om de algen regelmatig met een slang weg te zuigen uit het aquarium om te voorkomen dat ze het hele aquarium verstikken. Tevens is het hiernaast van belang om de oorzaak van de blauwe algen plaag te vinden en het aquarium zo bij te sturen dat de blauwe algen geen kans meer hebben. In het geval van draadalgen is het verwijderen minder kritisch dan met blauwe algen en dient het verwijderen vaak vooral een optisch doel. Draadalgen

kunnen vaak gemakkelijk verwijdert worden door ze om een stokje te draaien of gewoon om een vinger. Bruine algen zijn net zo als blauwe algen mechanisch te verwijderen door ze met een slang af te zuigen, maar zijn over het algemeen ook goed met algeneters te bestrijden of een wijziging in de verlichting. De overige algensoorten in het aquarium zijn meestal niet zo eenvoudig mechanisch te verwijderen doordat zij zich meestal goed vastzetten aan de planten of decoraties. In een vroeg stadium van het opkomen van baardalgen en penseelalgen wordt nog wel eens geadviseerd begroeide decoratie goed schoon te maken en de aangetaste planten te verwijderen. Wanneer deze algensoorten echter al verder verspreid zijn door het aquarium is het weinig zinvol om de hele inrichting van het aquarium maar weg te doen en dienen deze algen toch met andere methodes bestreden te worden. Aanpassen van de verlichting Algen zijn net als planten in het aquarium afhankelijk van licht voor hun fotosynthese. Door het aanpassen van de sterkte van de verlichting of het spectrum kunnen sommige algensoorten met succes bestreden worden. Met name bruine algen kunnen met succes met bestreden worden door een sterkere verlichting toe te passen (of te oude TL balken vervangen door nieuwe) of door het spectrum van de verlichting aan te passen. Over het algemeen is echter vooral belangrijk om de verlichting boven het aquarium zodanig te kiezen dat er een goede balans is tussen de gebruikte verlichting en planten. Een dicht beplant aquarium, waarin gebruik gemaakt wordt van CO2 bemesting en een basis aquariumplanten bemesting zal de behoefte van de planten hoog zijn en is een sterke verlichting gewenst. Wanneer er echter een

De Uitstromer

sterke verlichting gebruikt wordt zonder dat er voldoende voedingsstoffen als bijvoorbeeld CO2 en sporenelementen voor de planten beschikbaar zijn kan een sterke verlichting juist algen in de hand werken. Voor het spectrum van de verlichting boven het aquarium zijn vooral lampen met een hoog rood aandeel aan te bevelen voor een goede plantengroei. Algen geven over het algemeen de voorkeur aan een hoog blauw aandeel in het spectrum. Er zijn ook speciale TL balken op de markt met een folie over de lamp dat UV licht filtert wat algen in hun groei zou moeten remmen. Boven mijn eigen aquarium heb ik dit type TL balken enige tijd gebruikt, maar geen wezenlijk voordeling of nadelig verschil met gewone TL balken kunnen ontdekken. Naast de verlichting boven het aquarium is vooral zonlicht een factor die sterke algengroei in een aquarium kan veroorzaken. Bij de plaatsing van een aquarium is het aan te raden het aquarium op een zodanige plek te zetten dat er geen direct zonlicht opvalt of slechts voor korte duur. Voor het bestrijden van sommige algensoorten wordt nog wel eens aangeraden om het aquarium enige dagen te verduisteren, zodat de algen bij gebrek aan verlichting afsterven. In een beplant aquarium zullen echter ook de planten hiervan schade ondervinden, waardoor deze methode vooral geschikt is voor onbeplante aquariums. Na de periode van verduistering dienen afgestorven algen en planten mechanisch verwijdert te worden. De verlichting dient weer stapsgewijs opgebouwd te worden, door bijvoorbeeld met een verlichtingsduur van 5 uur te beginnen en iedere dag een uur langer te verlichten tot de normale verlichtingsduur weer bereikt is.

Pagina 8

Algen bestrijden met chemische middelen Chemische middelen op algen mee te bestrijden zijn globaal in te delen in middelen die de algen daadwerkelijk proberen te doden en middelen die de waterkwaliteit aanpassen en hierdoor de groeiomstandigheden voor algen verslechteren. Het gebruik van de daadwerkelijke bestrijdingsmiddelen is controversieel en over het algemeen is het gebruik hiervan af te raden. Door de grote overeenkomst tussen planten en algen is het moeilijk een product te maken die enkel de algen bestrijd en de planten met rust laat. Tevens zullen vaak ook nuttige bacteriën gedood worden door deze producten, waardoor het biologisch evenwicht van het aquarium verstoord wordt. Hoewel dit soort producten over het algemeen wel de algen in het aquarium doden, wordt de oorzaak van de algengroei niet bestreden, waardoor de algen meestal weer terugkomen na enige tijd. Vanwege de nadelen die deze producten hebben zijn ze over het algemeen af te raden en moeten ze vooral gezien worden als een laatste redmiddel. Veiliger in het gebruik en meer gericht op een daadwerkelijke oplossing van het algenprobleem zijn producten die de waterkwaliteit aanpassen, waardoor de groeiomstandigheden voor de algen verslechteren. De laatste jaren zijn er redelijk veel producten op de markt verschenen die fosfaten en/of nitraten uit het water verwijderen. Ook zijn er producten die juist bedoelt zijn om het fosfaat en/of nitraat gehalte te verhogen in het geval van tekorten of een onbalans in de verhouding tussen fosfaat en nitraat. Hoewel ik persoonlijk meer een voorstander ben om een goede biologische balans te vinden voor het nitraat en fosfaat gehalte, kan het bij een aquarium in onbalans praktisch zijn om dit soort producten te

gebruiken. Eén van de belangrijkste factoren van algengroei in het aquarium blijft toch het fosfaat en nitraat gehalte, waardoor dit soort producten zeker nuttig kunnen zijn. Voor het beperken van de hoeveelheid fosfaat en nitraat in een aquarium blijft het in eerste instantie belangrijk om het aquarium niet te over bevolken, regelmatig water te verversen en snelgroeiende planten te gebruiken. Het gebruik van chemische middelen om het nitraat en fosfaat gehalte te verlagen moeten vooral gezien worden als tijdelijke oplossing tot het probleem met fosfaten en nitraten structureel opgelost is. Aanpassen van de zuurgraad van het water In eerste instantie dient de zuurgraad van een aquarium afgestemd te zijn op de vissoorten die in het aquarium gehouden worden, maar de zuurgraad kan ook een instrument zijn om algengroei te bestrijden. Over het algemeen wordt vooral een hoge pH waarde van het water (meer dan 7,5) in verband gebracht met sommige algensoorten. In één van mijn eigen aquarium heb ik met door een niet goed geijkte verouderde pH elektrode gedurende lange tijd een veel hogere pH gehad dan ik dacht, waarbij ik veel last had van een vieze drabbige zwarte algensoort die wat op een soort blauw algen leek, maar dan zonder de vieze geur die blauwe algen normaliter afgeven. Na de aanschaf van een nieuwe pH elektrode voor mijn CO2 bemesting en een verlaging van de zuurgraad verdwenen deze soort algen bijna als sneeuw voor de zon. Over het algemeen wordt een neutrale tot licht zure pH waarde van het aquariumwater geadviseerd om algengroei te beperken. Voor beplante aquariums is vooral het gebruik van een CO2 bemesting aan te raden om de zuurgraad van het aquariumwa-

ter in het juiste traject te houden. In aquariums met weinig planten of planten die weinig licht nodig hebben kan ook het filteren over turf een methode zijn om licht zuur aquarium water te maken. Vanwege de verkleuring van het aquariumwater door het filteren over turf is deze methode minder geschikt voor dicht beplante aquariums waarin licht goed moet doordringen voor een gezonde plantengroei. Hoewel de zuurgraad van het aquariumwater een factor kan zijn waarmee algengroei bestreden kan worden, moet deze factor ook niet te zwaar opgenomen worden. Bij extreme pH waardes van het aquarium kan de zuurgraad zeker een factor zijn die algengroei stimuleert, in veel gevallen van algengroei zal de oorzaak echter ook gezocht moeten worden in andere factoren zoals het nitraat en fosfaat gehalte van het water. Aquariumplanten gebruiken in het aquarium Over het algemeen staan aquariums met een goede plantengroei erom bekend dat ze relatief weinig last hebben van algen. Naast een decoratieve functie vervullen planten in het aquarium een belangrijke rol in het aquarium. Drie belangrijke eigenschappen van planten in het aquarium zijn de volgende: 1. Aquariumplanten nemen nitraten en fosfaten op uit het water als voedsel 2. Aquariumplanten helpen mee aan het tot stand komen van een biologische evenwicht in het aquarium 3. Aquariumplanten geven zuurstof af aan het aquariumwater De hierboven genoemde drie eigenschappen van planten in het aquarium kunnen indirect ervoor zorgen dat algen in het aquarium minder kans krijgen.

Ook op het web actief: www.av-pronkjuweel.nl

Pronkjuweel: vereniging voor aqua en meer

A.V. Pronkjuweel is de aquariumvereniging voor de stad Groningen en Ommelanden. De vereniging is opgericht op 6 september 1973. Naast zoetwater- en zeeaquaria besteedt de vereniging ook aandacht aan terraria, palludaria en vijvers. Elke maand wordt een hobby-avond georganiseerd, meestal op de derde maandag in de achterzaal van café Westend op de hoek van de Kraneweg en de Friesestraatweg in Groningen. A.V. Pronkjuweel is aangesloten bij de N.B.A.T. Inschrijfnummer K.v.K.: V 023614

Adressen Bestuurs– en Commissieleden Voorzitter Geert van Laarhoven tel.: 050 – 3126002, Albertine Agnesplein 1a , 9717 ET Groningen,

[email protected] Secretaris Han Witzel

tel.: 0592 - 399123 of 06 - 17240566, Delft 32, 9406 GG Assen, E-mail: [email protected]

1e Penningmeester Michiel v.d.Waaij

tel: 06 - 17182316 of 050 - 3133476, Vishoek 2 9712 AR Groningen, [email protected]

2e Penningmeester Jan Palmen

tel.: 050 – 5733622, Beukenlaan 6, 9741 HM Groningen

Algemeen lid Marie Blom

tel.: 050 – 5713010, Wegalaan 20, 9742 NC Groningen, E-mail: [email protected]

Biologische commissie: G. van Laarhoven

A. Agnesplein 1 a, 050 - 3126002, E-mail: [email protected]

Activiteiten commissie: F. Klatter

Stadskanaal, E-mail: [email protected]

Technische commissie: R. Hempenius

J. Schorerstraat 39, Groningen, 050 - 5715394

Materialen commissie: W. v/d Waard

Vondellaan 394, Groningen, 06 - 40742384

B. van Laarhoven

A. Agnesplein 1 a, Groningen, 050 - 3126002

M. v/d Waaij

Vishoek 2, Groningen, 050 - 3133476

Werkgroep Zeewater: G. van Laarhoven H. Oudman

A. Agnesplein 1 a, Groningen, 050 - 3126002 v.d. Doesstraat 2, Groningen, 050 - 3142585, E-mail: [email protected]

Contributie A.V. Pronkjuweel per 2011 Lidmaatschap A = Pronkjuweel + lidmaatschap NBAT ·················· € 37,00 Lidmaatschap B = Pronkjuweel + NBAT + Het Aquarium ·············· € 54,00 Jeugd (tot 19 jaar) ····························································· € 25,00 Huisgenoten ··································································· € 5,00 ABN AMRO rek. nr.: 614186900 t.n.v. AV Pronkjuweel te Groningen

www.fritskuiper.nl

Ledenadministratie: J. Palmen, Beukenlaan 6, 9741 HM Groningen,

tel.: 050 - 5733622

Advertentie tarieven ‘De Uitstromer’: Het plaatsen van advertenties in De Uitstromer kost per jaar voor: ¼ pagina: € 25,⅓ pagina: € 30,½ pagina: € 40,hele pagina: € 50,-

Prijzen inclusief link van onze website. Wie een advertentie in “De Uitstromer” wil plaatsen of iemand kent die dit wil doen kan contact opnemen met Vivianne Rousseau, tel.: 050 - 5775959.