SeaRail Ant werpen 14 j uni 2016
De uit dagingen voor goederenvervoer per spoor Jan Blomme Gewest elij k Havencommissaris
1
Inho ud
• •
Vra a gst elling Spo o rvervo er: o p zijn ret o ur? – Wereld – Europa/ België • De rea lit eit va n het beleid • Uit da gingen • Nieuw mo ment um, nieuwe a a npa k?
2
Vra a gst elling
•
25 ja ren va n een a ct ief mo da l-shift beleid result eerde niet in een significa nt e vera ndering va n het a a ndeel va n het spo o r in Euro pa en België!
•
Mislukking o f een meer subt iele int erpret a t ie?
•
Welke a a npa k o m het spo o r een nieuw ela n t e geven?
3
De mo da l-split in Euro pa is a l een kwa rt eeuw st a biel met st erk o verwicht wegvervo er
EU-15: modal split transportmodi, 1990-2013 (tonkm) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
BINNENVAART
8,4
7,2
6,8
6,8
6,7
6,8
6,9
RAIL
18,3 17,3 16,1 16,2 15,5 15,3 15,8 15,2 14,9 15,1 14,5 14,1
14
13,9 14,1 14,8
15
15,3 14,3 14,9 15,9 16,2 16,4
ROADS
73,3 74,3 75,6 75,4 76,6 77,1 76,4 77,1 77,6 77,4 78,1 78,7 79,2 79,3 79,2 78,6 78,2 77,8
8,4
8,3
8,4
8
7,6
7,8
7,7
7,5
7,5
7,4
6,8
6,7 79
7,6
7,2
7,9
8,1
77,5 76,9 75,9 75,5
Bron: Eurostat
4
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Astitel
Astitel
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Astitel
Evolutie modal split België (1991 - 2013)
Evolutie modal split Duitsland (1991 - 2013)
Bron: Eurostat 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Astitel
Ma a r int ern gro t e diversit eit : verschillende
gro eipa den la ndt ra nspo rt mo di België en buurla nden Evolutie modal split Nederland (1991 - 2013)
100 90
80
70
60
50
40
30
20
10 0
Evolutie modal split Frankrijk (1991 - 2013)
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
5
Go ederenspo o rvervo er: o p zijn ret o ur? Myt he en werkelijkheid Top-15 landen aandeel spoor in modalsplit vrachtvervoer, 2012 (in %)
Belang goederenspoorvervoer in de wereld, 2010 (x 109 tonkm) 3.500 3.000 2.500
80 70 60 50
2.000 1.500
40 30
1.000
20
500
10
0
0
6
To p-15 la nden in de wereld o p het vla k va n go ederen- en pa ssa giersspo o rvervo er De belangrijkste vracht spoorlanden, 2014 (in 109 tonkm) 3000
De belangrijkste vracht spoorlanden, 2014 (in 106 ton) 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0
2500 2000 1500 1000 500 0
De belangrijkste passagiers spoorlanden, 2014 (in 106 passagiers) 18000 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0
7
St ruct urele zwakt en Europees spoorvervoer: “ it is t he geography, st upid” Dichtheid spoornet (km/ km2) Besluiten: 1.
Spoor blijft een belangrijke vervoersmodus in belangrijke delen van de w ereld
2.
Europa mist de landmassa van andere continenten/ landen + nabijheid zeehavens als alternatief voor spoorvervoer
3.
Europa is gefragmenteerde spoormarkt
4.
Structurele veranderingen in industrieel w eefsel w aardoor minder vrachtvervoer per spoor
5.
Meer passagiersvervoer in Europa
Omvang vracht spoorvervoer (tonkm)
8
Ha vens spelen een bela ngrijke ro l in genera t ie t o t a a l spo o rgo ederenverkeer •
In België genereren havens meer dan de helft van het goederenspoorvolume (Mio t)
•
Antwerpen alleen is goed voor een derde van het Belgische spoorvervoer
Transportvolumes havens per spoor versus totaal goederenvervoer per spoor (2014) 365
400 350 300
•
In Duitsland genereert het intermodaal spoorvervoer van Hamburg en Bremen bijna een zesde van het totale goederenvervoer per spoor
250 200 150 100 50
(*)
56
(**)
56
39
18
(***)
8
0
•
In Nederland staat het containerspoorvervoer van Rotterdam voor ongeveer 20% van het totale spoorvolume. Rotterdam is in tegenstelling tot Antwerpen en de Duitse havens een minder uitgesproken spoorhaven
België
Duitsland
Totaal goederenverkeer spoor
Nederland
Havens (spoorvolumes)
Source: Eurostat, w ebsite havenbesturen (*): Spoorgoederenverkeer België; cijfers van 2011 (**) Havens België: Antw erpen, havens NL: Rotterdam, havens Duitsland: Bremen/ Bremerhaven, Hamburg (***) uitsluitend containervervoer per spoor
9
De rea lit eit va n het beleid (I) “go ede int ent ies”
EU – Transport w hite paper 2011 •doelstellingen voor spoorvervoer: •Tegen 2030, minstens 30% van het vrachtvervoer >300 km per spoor of binnenvaart; •Tegen 2050 moet dit aandeel gegroeid zijn tot minstens 50%;
EU Commissaris voor transport Violeta Bulc (2014): • “terugdringen CO2
emissies met 60% by 2050. belangrijke rol voor spoor .”
Federaal regeerakkoord (2014) • “10.2.8 De stimulering
van het goederenvervoer per spoor is essentieel om België als logistieke draaischijf verder te kunnen ontw ikkelen …
Vlaanderen: Beleidsnota 2014-2019 Minsterie Openbare Werken • Het investeringsplan
van Infrabel zal rekening houden met de prioriteiten van de Vlaamse spoorstrategie…Een vlotte toegang tot spoorvervoer en een efficiënte aanpak om voldoende goederen bij elkaar te brengen om spoorvervoer een kans te geven zijn belangrijk.
10
De rea lit eit va n het beleid (II) Succesvo lle reviva l spo o r in so mmige regio ’s buit en Euro pa . “ Lessons t o be learned ”? • •
In de grote spoorlanden blijft het goederenvervoer per spoor groeien USA: • Oprichting Amtrak • Staggers Act 1980: deregulering • Toename marktaandeel: nieuw e markten • Modal-split van 29% in 1980 tot 33,3% in 2010. • Hoe: • o.a. opkomst containers: ontstaan landbridges • Enorme productiviteitsverhogin gen (o.a. double stack) • Sterke prijsdalingen! • National Rail Plan (Obama)
Goederenspoorvervoer USA, Rusland, China en Duitsland, 1980-2010 Bron: OESO
11
De rea lit eit va n het beleid (III) Do elst ellingen Euro pese Co mmissie Doelstelling: • Spoor revitaliseren en keren negatieve trend in marktaandeel
Strategie: • creëren interne spoormarkt • Efficiëntie spoorondernemingen verbeteren • Duurzame mobiliteit
12
De rea lit eit va n het beleid (IV) Ho e? a a npa k EC
Hoe: via richtlijnen en spoorpakketten • Spoorpakket 0 • Richtlijnen 91/ 440, 95/ 18 en 95/ 19 • Spoorpakket 1 • Richtlijn 2001/ 12, 2001/ 13, 2001/ 14 • White paper 2001 • Spoorpakket 2 2002 • Spoorpakket 3 2003 • Wirboek 2011 • Spoorpakket 4
Wat? • Scheiding infrastructuur en exploitatie • Principe spoorw egvergunning • Aanvraag gebruik rijpaden + vergoeding • Veiligheidsattesten • Rail freight freew ays” • Netw ork statements • Technische maatregelen interoperabiliteit, o.a. ECTS (oprichting ERA) • Openstellen markt internationaal vervoer • Rijbew ijs/ certifiëring machinisten
13
De rea lit eit va n het beleid (V): er is duidelijke vo o ruit ga ng gebo ekt o p het vla k va n libera lisering, zo wel in Euro pa a ls in België Marktaandeel Belgisch goederenvervoer per spoor, in % 120 100 80
Andere SNCF
60
DB Schenker 96,5
40
88,2
Crossrail 76,3
B-Logistics
20 0 2006
2010
2014
Bron: Aerts, Smets &Maes, Spoorvervoer toegepast (2016)
14
Uit da gingen (I): wa t leert de vergelijking t ussen spo o r en binnenva a rt ? • • • •
Groter aantal operators Middelgrote private operators Sterke liberalisatie Bijna geen congestie
• • • •
• • • • •
Geen grensoverschrijdende belemmeringen Minder sterke reglementering Geringere veiligheidsrisico’s Vrij gebruik netw erk Weinig vermenging met passagiersvervoer
• • • • •
Binnenvaart
Beperkt aantal operators Overw icht van grote “nationale” operators Gedeeltelijke liberalisatie Meer congestie en grotere uitgaven infrastructuur Wel grensoverschrijdende belemmeringen Sterkere reglementering Grotere veiligheidsrisico’s Gebondenheid aan rijpaden Vermenging met passagiersvervoer
Spoor
15
De 7 Uit da gingen (I) “ zelfs de hoogst e t orens beginnen aan de grond” 1. Visie • Hoe een door alle partijen gedragen visie over de toekomst van het spoorvervoer
ontw ikkelen?
2. Aansturing/ implementatie • Fragmentatie aansturing: Europees/ federaal/ gew estelijk/ lokaal (havenbesturen/ POM’s/ …). • Hoe partijen gericht doen samenw erken?
3. Competitie: w elk competitiemodel? • “cut-throating competition”? • Internationale partners, sterke lokale speler en nichespelers?
4. Regelgevend kader: hoe versoepelen/ versnellen? • Opstart bedrijven, opleiding personeel, homologatie materiaal, spooroperatie buiten rijpad
16
De 7 uit da gingen (II)
5. Infrastructuur: minder maar sneller en gerichter? • Nu sterke nadruk op grootschalige infrastructuur (ook in buitenland) • Meer ruimte geven aan “quick w ins”? Modernisering signalisatie, w achtbundels, …
6. Operationeel: sneller en flexibeler • Rail Traffic Management: meer flexibiliteit, • “Rail Facilitation”: evenw icht veiligheid en marktbehoeften, bv. paralelle operaties op
bundels • Coördinatie partners: convenanten met lokale beheerders? • Te lange en dure aanvragen rijpaden
7. Wie neemt de leiding? • Wie w ordt in Belgisch/ Vlaamse context de trekker? Is dit nodig?
17
Nieuw mo ment um, nieuwe a a npa k? Groeiende belangstelling verladers en transportbedrijven • • • •
Groeiend belang van duurzaamheid Toename congestie Rekeningrijden Tekort vrachtw agenchauffeurs
Initiatieven “bottom up”: innovatief, en breder gedragen Nieuw e vraag, nieuw e markten? • Continentale Oost-Weststromen (niet alleen Italië maar meer en meer ook
Centraal- en Oost-Europa • Conventionele lading (bestemming gestufte en gestripte lading?)
18
DANK vo o r uw a a nda cht !
19
