De Tweede Wereldoorlog Van één oorlog naar de volgende

De Tweede Wereldoorlog

Van één oorlog naar de volgende 1918-1945

D E G E V O L G E N VA N D E E E R S T E W E R E L D O O R L O G Bekijk bij het binnenlopen van de tentoonstelling de vier vitrines links van je. Ze vertellen je over de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog. Waarvoor heeft dit voorwerp gediend?

Wie heeft het volgens jou gebruikt?

In de tweede vitrine liggen twee helmen. Van wie waren ze? Wat kom je te weten over de soldaten die ze gedragen hebben?

Europa voor 1914

Loop de zaal verder in en bekijk de twee kaarten van Europa (voor en na 1914). Noem vier nieuwe landen die na de Eerste Wereldoorlog ontstaan.

Vragenlijst voor leerlingen van het basisonderwijs Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis 1



Noem twee gebieden die Duitsland moet afstaan. Aan welke landen worden ze toegekend? Gebied Land

Welk deel van zijn grondgebied heeft Duitsland ongeveer verloren?

r 1/2

r 1/4

r 1/8

Achter je zie je een vitrine met Duitse bankbiljetten. De zware economische crisis die het land van 1920 tot 1923 teistert, heeft nare gevolgen voor het dagelijkse leven van de gewone mensen. De Duitse munteenheid was de Mark. Hoeveel Mark zijn deze biljetten zoal waard? Geef twee voorbeelden.

Wat is de waarde van het grootste Eurobiljet dat je kent? Lees deze getuigenis van een jonge Duitser (1923): “Op een dag liep ik een café binnen om een kop koffie te bestellen. Volgens de prijslijst kostte die 5.000 Mark. Gelukkig had ik precies zoveel op zak. Maar toen een uur later de rekening kwam, moest ik 8.000 Mark betalen!” Bekijk na het lezen van de getuigenis de tabel. En beantwoord de vraag die eronder staat. Voedingsmiddel per kg

Prijs in Mark April 1923 Oktober 1923

December 1923

Boter Brood Melk (1L) Spek Suiker

17600 1389 960 12000 2200

5600 miljard 467 miljard 360 miljard 10400 miljard 1240 miljard

128 miljoen 14,1 miljoen 8 miljoen 240 miljoen 26 miljoen

Wat is er hier aan de hand? Kies het goede antwoord. • De Duitse Mark wordt alsmaar minder waard. • De Duitse Mark wordt alsmaar meer waard. Vragenlijst voor leerlingen van het basisonderwijs Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis 2



BELGIË IN DE NAOORLOGSE PERIODE Omdat Koning Albert tijdens de oorlog erg moedig was geweest, werd hij na afloop niet alleen in België zelf, maar ook in andere landen als een held beschouwd.

De internationale prestige van de koning blijkt uit de vele medailles en decoraties die hij ontvangt. Noem drie landen die elk op hun manier hun bewondering voor Albert lieten blijken.

België wil niet opnieuw een inval zoals in 1914 beleven en begint daarom zijn grenzen te verdedigen. Er worden forten en kasematten* gebouwd. Eén ervan is die van de Vesder, die hier is nagebouwd.

Zoek 3 versterkte steden op de kaart aan de muur.




DE TOTALITAIRE REGIMES

Loop naar de borstbeelden van de drie dictators* toe. Wie zijn deze drie mannen? Noteer de naam van het land dat ze bestuurden en teken het symbool dat ze gebruikten. Naam Land Symbool

Welk van deze stellingen is van toepassing op een

totalitair regime?

• Er is maar één politieke partij. • De bevolking wordt met geweld bedreigd. • Je kan zelf kiezen op welke partij je stemt. • Eén ras is beter dan alle andere. • Je mag denken, zeggen of schrijven wat je zelf wil. • Eén iemand is de baas. • Iedereen wordt altijd en overal in de gaten gehouden. Maak aan de hand van de stellingen die volgens jou van toepassing zijn zelf een definitie van een totalitair bewind.




Voor dictaturen is de jeugd enorm belangrijk omdat ze makkelijk gemanipuleerd* en geïndoctrineerd* kan worden. Loop naar de vitrine over de Hitlerjugend.

Op welke manier oefent het bewind controle uit op de jeugd?

Wat deden de kinderen die bij de jeugdbeweging waren? Duidt de juiste antwoorden aan. Zoektochten houden

Aan gymnastiek doen

Patriottistische liederen zingen

Schietoefeningen houden

Klusjes opknappen voor bejaarden

Optochten door de straten houden In de toenmalige Duitse samenleving werden jongens en meisjes op verschillende taken voorbereid. Bekijk de foto’s op de affiche “Idealer Beruf ” (het ideale beroep): welke beroepen zijn voor meisjes bestemd?

Ben jij het eens met die taakverdeling? Motiveer je antwoord.




DE TWEEDE WERELDOORLOG De Duitse inval Loop naar de zaal over de Blitzkrieg*: daar zie je hoe Hitlers ideeën oorlog veroorzaakten in Europa. Bekijk ook de video over de oorlog in Europa. Wat gebeurt er met België op 10 mei 1940?

Hoe lang duurt de Belgische veldtocht*?

De Belgische koning stond ook aan het hoofd van het leger. Hoe heette hij?

Loop naar het diorama* over de exodus*. Voor de tweede keer in 25 jaar slaat de Belgische bevolking op de vlucht voor het Duitse leger.

Wie neemt er zoal de benen? Waarom?

Wat gebeurt er met de Belgische soldaten nadat het leger zich heeft overgegeven? Noem drie plaatsen of landen waar er tijdens de oorlog Belgische soldaten aanwezig zijn.




Na twee maanden hebben de Duitsers een groot deel van Europa bezet. Er is echter één land dat hardnekkig weerstand blijft bieden. Dit land wordt een toevluchtoord voor iedereen die de strijd tegen de Nazi’s* verder wil zetten. Zoek in het rooster de antwoorden op de volgende vier vragen. De woorden staan horizontaal, vertikaal of diagonaal. Zoek drie landen die door de Duitsers bezet zijn. Zoek het land waar alle mensen die de strijd niet opgeven naartoe vluchten. Zoek de naam van een neutraal land (in Europa) dat niet door de Duitsers werd veroverd. Zoek de naam van de Britse eerste minister, die uitgroeide tot een symbool van de strijd tegen Hitler. A

Z

L

L

A

P

O

G

N

E

A

R

T

A

I

E

A

S

I

B

T

A

B

L

A

U

A

R

R

A

I

A

Z

A

N

E

D

E

R

L

A

N

D

I

A

N

A

S

W V

E

L

Z

A

L

E

A

A

A

A

N

A

T

U

I

I

T

G

I

E

A

M

L

A

U

A

S

A

V

A

T

A

R

I

A

B

A

A

A

G

T

A

E

L

L

D

S

V

E

E

N

I

S

E

A

T

I

A

V

A

A

E

E

A

A

B

A

A

A

A

I

A

T

Q

L

A

A

A

R

A

A

C

A

A

A

R

A

A

U

A

U

A

A

L

L

A

A

D

A

A

B

A

A

A

R

A

X

E

A

L

A

A

A

E

A

T

A

B

A

A

N

A

E

A

A

A

N

L

A

F

O

A

A

A W A

A

A

M

A

A

M

D

I

A

O

A

A

A

Y

X

A

Z

A

B

A

A

A

A

A

R

H

A

A

A

C

A

D

A

A

U

A

A

G

M

G

A

C

H

U

R

C

H

I

L

L

R

A

A

N

N

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

G

A

A

E

A

O

A

P

Q

R

S

T

A

U

V

A

G

A

A

A




Ondanks de Duitse overwinning in het Westen wordt er verder gevochten. Stukje bij beetje raken er meer landen bij de oorlog betrokken: ze scharen zich aan Duitse of aan geallieerde* zijde. Het conflict groeit dan ook uit tot een WERELDoorlog die zich op het vasteland, op zee en in de lucht afspeelt. De oorlog in de Middellandse Zee In het midden van deze zaal zie je een kaart van het Middellandse Zeegebied. In de vitrines eromheen vind je voorwerpen uit de landen/gebieden waar de oorlog zich heeft afgespeeld. Duid ze aan op de blinde kaart en noem één voorwerp voor elk van de volgende landen/gebieden. landen/gebieden 1. 2. 3. 4. 5.

voorwerp

De Balkan (Griekenland en Joegoslavië) Het Nabije Oosten Egypte Libië Kreta




In Rusland en in de Afrikaanse woestijn hebben de soldaten te lijden onder het extreme klimaat. Ze komen maar traag vooruit en hebben het moeilijk bij het vechten. De foto’s illustreren de moeilijkheden waarmee de soldaten geconfronteerd worden. Zeg voor elke foto of hij in Rusland of in Afrika is genomen en met welk van de vier problemen (rechts) de soldaten te maken krijgen.

Rusland of Afrika

Russie ou Désert

Rusland of Afrika

Hitte Kou Dorst

Rusland of Afrika

Rusland of Afrika


Dooi/modder



De oorlog breidt zich uit over de rest van de wereld. In Afrika, Europa en Azië: overal wordt er gevochten. Ook de Verenigde Staten raken bij de oorlog betrokken. De gevechten vinden plaats op het vasteland, maar ook op zee en in de lucht. Iedereen streeft ernaar de meeste soldaten en het beste materiaal te hebben. De oorlog op zee Dit is de commandobrug van een schip dat de Atlantische Oceaan oversteekt. Om de geallieerden* te bevoorraden, stuurden de Verenigde Staten schepen met materiaal naar Groot-Brittannië en Rusland. Welk materiaal vervoerden die schepen? Tanks Kanonnen Geld

Voedsel Paarden Bommen

Televisietoestellen Vliegtuigen Vrachtwagens

Konvooien* trachtten de schepen te beschermen tegen de aanvallen van Duitse duikboten die ze achterna zaten en ze probeerden te kelderen. Om de schepen op te sporen, luisterde de bemanning van de duikboten naar

geluiden onder water. Kruip in de observatiepost van de duikboot. Je kunt er niet alleen een schip, maar ook andere geluiden horen. Welke?




Met bombardementen trachtten beide kampen fabrieken, wegen, spoorwegen en elektriciteitscentrales te vernietigen. Daarnaast probeerden ze ook de burgers te ontmoedigen door steden aan te vallen. De oorlog in de lucht Zowel ’s nachts als overdag bombardeden Britten en Amerikanen de door Duitsland bezette gebieden. Ganse steden worden volledig van de kaart geveegd, honderdduizenden onschuldige burgers sterven, miljoenen anderen hebben geen huis meer om in te wonen. Beeld je in dat je in het ruim van een bommenwerper zit. Onder je liggen de ruïnes van een Duitse stad die werd gebombardeerd. Op de foto’s zie je voorwerpen die de stadsbewoners nodig hadden tijdens de bombardementen.Schrijf op waarvoor ze dienden.

Sirene

Verduisterde lamp

Zandzakje

In deze zaal zie je de schietkoepel van een Engels bombardementsvliegtuig. De schutter heeft iets raars bij zich. Wat is het?

☞ Een ballon ☞ Een draagbare telefoon ☞ Een knuffeldier ☞ Een trompet ☞ Een wekker Vragenlijst voor leerlingen van het basisonderwijs Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis 11



De Duitsers zijn bang dat de geallieerden een landing op de kusten van West-Europa voorbereiden om de bezette gebieden te heroveren. Daarom richten ze een verdedigingslinie op die zich uitstrekt van Noorwegen tot in Zuid-Frankrijk. Bunkers voorzien van kanonnen moeten de kust bewaken en verdedigen. Hier zijn drie verschillende dingen nagebouwd: Een bunker die bestand is tegen biologische en chemische aanvallen

14.7

14.8

Een gevechtsstelling 14.6bis 14.6tris

Een observatiebunker De gevechtsstelling: Vervolledig de tekst door de volgende woorden in te vullen: luchtafweer – telemeter – telefoon – camouflage – gasmasker

14.6

14.2

14.1

14.3

14.5

14.4

Wanneer de veld....... rinkelt om alarm te slaan, haasten de Duitse soldaten zich naar buiten. Ze zetten hun helm en hun ........ op en zorgen dat hun ................. kanon klaar is om de naderende vijand te beschieten. Dankzij hun ............. weten ze op welke afstand die zich bevindt. Omdat ze zo goed als onzichtbaar zijn dankzij hun .......................net, hopen ze de vijand te kunnen verrassen. De bunker: hier brengen de soldaten meerdere dagen en nachten door. Welke dingen gebruiken ze om te eten zich te ontspannen te communiceren

zich te beschermen bij een aanval Vragenlijst voor leerlingen van het basisonderwijs Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis 12



Op 6 juni 1944 wordt de ergste nachtmerrie van de Duitsers werkelijkheid wanneer de geallieerden landen op de kusten van Normandië. Zo’n 7.000 schepen en 175.000 manschappen bestormen de stranden en kliffen. In de nacht ervoor hadden vliegtuigen parachutisten gedropt in het binnenland. De herovering van Europa kan beginnen! Twee diorama’s tonen je een Amerikaanse parachutist klaar voor de sprong en Britse paracommando’s die zich op Normandische bodem hergroeperen. Behalve hun wapens hebben de soldaten ook een heleboel andere dingen bij zich: je ziet ze in de kleine vitrines vooraan. Noem drie voorwerpen die ze voor elk van de volgende vier taken gebruiken. Hygiëne

Voeding

Onderhoud van materiaal

Zelfverdediging




Op de stranden stuiten de geallieerde soldaten op allerlei hindernissen. In dit diorama zie je er een heleboel: notenkrakermijn betontetraëder houten paal met anti-tankmijn Cointet-element Tsjechische egel

Teken ze op hun juiste plaats op het strand. Het schema links van het diorama kan je daarbij helpen.

Het strand




Bezet België Vier jaar lang (mei 1940-september 1944) is België door de Duitsers bezet. Het politieke, culturele en economische leven van alledag is volledig aan hun wetten onderworpen. Loop door de grote radio heen om deze zaal te bezoeken. Tijdens de oorlog speelde de radio een belangrijke rol. Waarvoor werd hij zoal gebruikt? Onderstreep de juiste antwoorden.

☞ om de laatste nieuwe hits te beluisteren ☞ om boodschappen van de leider te verspreiden ☞ om op de hoogte te blijven van wat er in andere landen gebeurde

☞ om patriottistische liederen te beluisteren ☞ om je te ontspannen Tijdens de oorlog hebben sommige Belgen voor de Duitsers gewerkt. Mensen die samenwerken met de bezetter* noemen we collaborateurs. Hun collaboratie* kan verschillende vormen aannemen: verbind elk van de afbeeldingen met de juiste vorm van collaboratie. Intellectuele collaboratie: Belgische journalisten die in Duitse kranten artikels ten voordele van de Duitsers schrijven.

Economische collaboratie: Belgen die in Duitse fabrieken werken, zowel in Duitsland als in bezet België.

Militaire collaboratie: Belgen die meevechten met de Duitsers, bijvoorbeeld tegen de Russen.

Politieke collaboratie: Belgen die de Duitsers helpen om België te besturen. De bekendste zijn Staf Declercq en Léon Degrelle. Hun foto’s vind je in de vitrine.




In een bezet land wordt het dagelijkse leven van de mensen volledig in de war gestuurd. Ze hebben problemen om zich te verwarmen en om aan genoeg voedsel en kleding te komen. Ze mogen niet langer gaan en staan waar ze willen, naar om het even welke radiozender luisteren of kranten lezen die niet door de Duitsers worden uitgegeven. Omdat er te weinig levensmiddelen zijn, worden ze gerantsoeneerd. In de winkels betaalde je niet alleen met geld, maar ook met

Bekijk in de vitrine de lijst die de rantsoenering* in 1943 weergeeft: welke vier voedingsmiddelen zijn beschikbaar en in welke hoeveelheden? Levensmiddel

Hoeveelheid

Welke vijf producten zijn er in deze winkel te koop? Wat ontbreekt er volgens jou? Wijn

Kaas Citroen

Sla Bouillon

Koolraap Melk

Olie Ham

Ovomaltine Broodjes




De Duitse repressie* Bepaalde Belgen worden door de Duitsers als gevaarlijk beschouwd. Ze worden opgepakt, gedeporteerd* en vermoord. Welke drie soorten personen worden door de Duitsers opgepakt? Waarom gebeurt dat? 1.

Personen

Redenen

2. 3.

Welk merkteken moesten de Joden dragen?

Wat staat er op de vitrine van de schoenmakerij te lezen en waarom?

Sommige Belgen beginnen zich op allerlei manieren tegen de Duitsers te verzetten. Als je door de muurkast achter de winkel heenloopt, ontdek je in de zaal erachter op welke manier ze dat deden. Maar luister eerst naar de gecodeerde boodschappen die het verzet* via de verboden radio uitzendt!




Het Belgische verzet* stuurt gecodeerde berichten naar zijn oversten in Londen. Die antwoorden via de Engelse radio, de BBC, die door de Duitsers is verboden.

de olifant heeft een slagtand gebroken

Hiermee kun je de code ontcijferen. a

b

c

d

e f

g h i

j

k

l m n o

p q

r

s

t u

a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v

w x y

z

v w x y z Verbind elke foto met de vorm van verzet die hij illustreert.

Sabotage

Spionage

Valse papieren

Verboden radioprogramma’s Geheime berichten




Wanneer iemand van het verzet werd gearresteerd, schoten de Duitsers hem dood of stuurden hem naar een concentratiekamp. De gevangenen in die kampen waren erg ondervoed, werden slecht behandeld en moesten dwangarbeid verrichten. Ze leden honger, kregen allerlei ziektes en werden door de Duitsers mishandeld, zodat ze meestal stierven. Concentratiekamp: Plaats waar de Nazi’s Joden, Zigeuners, homoseksuelen, mensen met andere opvattingen of mensen die ze als gevaarlijk beschouwden, opsloten. De Nazi’s beschouwden de gevangenen als een soort slaven die voor hen moesten werken. Veel gevangenen stierven van honger, door één of andere ziekte of omdat ze mishandeld werden. Uitroeiingskamp: Plaats waar de Nazi’s alle Joden en Zigeuners naartoe brachten om ze uit te roeien*. Dat gebeurde in gaskamers, waarna hun lichamen in verbrandingsovens gecremeerd* werden.

Zoek de concentratiekampen op de kaart en schrijf op in welk land ze zich bevonden. Kamp

Land

Breendonk (doorgangskamp) Dachau Buchenwald Auschwitz Zoek de uitroeiingskampen op de kaart en schrijf op in welk land ze zich bevonden: Kamp

Land

Treblinka Belzec Maïdanek Auschwitz




Deze gevangenen dragen een herkenningsteken op hun jasje. Je vindt het ook terug op de kleding in de vitrine. Teken het na en geef het de juiste kleur. Ken jij de betekenis van dit symbool? (Indien niet vind je de verklaring onder de kaart met de concentratiekampen)




WOORDENSCHAT Bezetter Blitzkrieg

Collaboratie Cremeren Deporteren Dictator Diorama

Exodus Geallieerden

Indoctrineren Kasemat Konvooi(en)

Manipuleren Nazi

Rantsoenering

een land dat een ander land binnenvalt en er vervolgens ook de baas speelt een “bliksemsnelle oorlog” waarbij de vijand tegelijkertijd met tanks en vliegtuigen wordt aangevallen de vijand helpen of met de vijand meeheulen wanneer het oorlog is lijken verbranden mensen tegen hun wil ergens heen brengen, bijvoorbeeld naar een werk- of een concentratiekamp iemand die in zijn eentje de macht grijpt en dingen beslist zonder met anderen te overleggen een feit uit het verleden dat met echte voorwerpen uit die tijd of voorwerpen die er net zo uitzien, wordt nagebootst de bevolking die massaal op de vlucht slaat als er gevaar dreigt, bijvoorbeeld wanneer er een oorlog uitbreekt de landen die samen tegen de Duitsers hebben gevochten (België, Frankrijk, Groot-Brittannië, de Verenigde Staten,...) ervoor zorgen dat iedereen dezelfde mening heeft als jij een versterkt bouwwerk dat deel uitmaakt van de verdediging van een fort een groep geallieerde handelsschepen begeleid door oorlogsvaartuigen die ze beschermen tegen de aanvallen van Duitse onderzeeërs iemand beïnvloeden met een bepaald doel of nazisme, regime (1933-1945) dat in Duitsland door Adolf Hitler in het leven werd geroepen. Autoritair bewind dat het Germaanse ras als superieur beschouwde en het wilde zuiveren van alle nietGermaanse elementen (racisme, antisemitisme). Dit leidde tot de uitroeiing van Joden, Zigeuners, gehandicapten, “asocialen” en tegenstanders van het regime. in de winkels was alles slechts in kleine hoeveelheden beschikbaar. Je betaalde met geld maar ook met bons: iedereen ontving elke maand een beperkt aantal bonnen. Vragenlijst voor leerlingen van het basisonderwijs Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis 21



Repressie

Uitroeien Veldtocht Het verzet

arrestaties, martelingen, deportaties, executies en andere gemene dingen die de Duitsers deden om wraak te nemen op het verzet. een bepaald soort mensen allemaal vermoorden een leger dat ten oorlog trekt iedereen die op een actieve manier weerstand biedt tegen de bezetter

Legendes en verantwoording voor de foto’s p.1 p.2 p.3 p.5 p.6 p.8 p.9 p.10 p.11 p.12 p.13 p.14 p.15

p.16 p.17 p.18 p.20

Armprothese van een oud-strijder, Ierland, ca. 1920, © KLM Noodgeld uitgegeven door de stad Recklinghausen (Noord-Rijnland en Westfalen) op 15 september 1923, voor de waarde van 50 miljoen Mark, © KLM Koning Albert, © KLM Kaart met de Belgische versterkingen, 1940, © KLM Optocht van de Hitlerjugend, Duitsland, ca. 1933, © KLM Affiche “Idealer Beruf”, NSDAP, Amt für Volkswohlfahrt, Gau Berlin, Duitsland 1943, © KLM Rosengart wagen, © KLM Pearl Harbour, © History Navy Mil. Duitse troepen in Rusland, © KLM Afrika, © MRA Winter uniform, Duitsland, © KLM Diorama: de commandobrug van een Brits schip, 1942, © KLM Een Atlantisch konvooi, © KLM Deur van een Duitse onderzeeër, © KLM Sirene, lamp, zandzakje, © KLM Achterste geschutstoren van een Britse Whitely bommenwerper, © KLM Diorama: een bunker uit de Atlantikwall, © KLM De landing, © KLM Utah Beach, © KLM Radiotoestel van het type Volksempfänger, Duitsland, 1933, © KLM Affiche “Nous partons travailler en Allemagne” (“Wij gaan werken in Duitsland”), België 19401944, © KLM Staf Declercq, © KLM Signal, © KLM Recruteringsaffiche, België, © KLM Rantsoeneringsbonnen, © KLM De keuken achter de winkel, © KLM Identiteitskaart van isaac Assael, met de vermelding “Jood”, © Adm. des Victimes de guerre Het geheime leger, © KLM Het Belgische verzet, 1944, © KLM Concentratiekamp, Duitsland, © KLM


De Tweede Wereldoorlog Van één oorlog naar de volgende

Recommend Documents