20‐2‐2015
De Tweede Wereldoorlog (9.5)
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Onderzoeksvraag: Hoe leidden de economische problemen en de politieke spanningen tot het uitbreken van de Tweede wereldoorlog en hoe verliep deze oorlog Kenmerkende aspecten: * Het voeren van twee wereldoorlogen. * verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering Gemeenschappelijke kenmerken
Italië
Duitsland
Eén leider
Mussolini, de Duce
Hitler, der Führer
Anti‐ democratisch en anticommunistisch. Afschaffing parlementaire democratie en vestiging van een totalitaire dictatuur (terreur, indoctrinatie, propaganda, censuur) . Belangen natie gingen boven die van het individu.
Vanaf 1925. Knokploegen: Zwarthemden, de Fasci di Combattimento
Vanaf 1933, na machtigingswet. Knokploegen: bruinhemden, de Sturmabteilung (SA)
Tegen afspraken van Versailles en sterk nationalistisch, uit op veroveringen
Mare Nostrum, wilde de glorietijd van Italië gedurende het Romeinse rijk doen herleven.
Het Derde Rijk , wilde o.a. de glorietijd van het Duitse Keizerrijk doen herleven. Zocht Lebensraum in het oosten van Europa.
In 1936 sloten daarom Duitsland en Italië een bondgenootschap, de zogenaamde as Rome‐Berlijn. Hitler en Mussolini hadden elkaars steun nodig voor hun agressieve buitenlandse politiek.
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
1
20‐2‐2015
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Buiten Europa streefde net als Duitsland en Italië ook Japan naar expansie. Redenen: • dichtbevolkt • Japan was in de 20ste eeuw snel gemoderniseerd met een grote industrie maar had weinig grondstoffen • behoefte aan afzetgebieden door industrialisatie. Overeenkomsten met Duitsland: 1. Superioriteitsgedachte, ook Japanners vonden hun cultuur superieur aan die van andere (Aziatische) volkeren Aansluiting in bondgenootschap daarom 2. afkeer van het communisme 1936 Japan en Duitsland sluiten het zogenaamde anti‐ kominternpact (gericht tegen het communisme – USSR), Italië sluit zich in 1937 aan 1937 Japan valt China binnen. 1940 de drie landen gaan elkaar ook militair bijstaan.
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Op weg naar de 2e Wereldoorlog, zwakke reacties van het westen op de agressie! Voorbeeld 1 1935 Italië valt Abessinië (nu Ethiopië) binnen. Reactie
•
Sancties door Volkenbond zijn niet effectief. Engeland weigert bijvoorbeeld het Suezkanaal te sluiten voor Italiaanse oorlogsschepen die naar Abessinië varen.
2
20‐2‐2015
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950 Op weg naar de 2e
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Wereldoorlog, zwakke reacties van het westen op acties.
Voorbeeld 2 Na de machtsovername neemt Hitler een aantal maatregelen tegen het gehate Verdrag van Versailles, voorbeelden:
1. herbewapening 2. herinvoering dienstplicht 3. remilitarisering van het Rijnland
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Op weg naar de 2e Wereldoorlog, zwakke reacties van het westen op de agressie! Voorbeeld 3 In zijn buitenlandse politiek richtte Hitler zich aanvankelijk op de aansluiting van Duitstalige gebieden (‘Alle Deutsche heim ins Reich’ ), maar streefde hij uiteindelijk naar een totale etnische herschikking van Europa waarin het Arische ras moest overheersen. Hitler ’s buitenlandse politiek: Hitler begint met uitbreiding van het Duitse rijk (Lebensraum) in: 1938 Anschluss (= aansluiting Oostenrijk bij Duitsland) (geen reactie van het Westen!). 1938 ‘Alle Deutsche heim ins Reich’ Wil het Sudetenland (deel van Tsjecho‐Slowakije met een Duits sprekende minderheid) bij Duitsland inlijven en dreigt met geweld!
3
20‐2‐2015
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Op weg naar de 2e Wereldoorlog, nu wel een reactie: Door bemiddeling van Mussolini komt er een Internationale conferentie in München (september 1938 = KAHC! ) over de toekomst van Tsjecho‐Slowakije. Aanwezig: Italië, Duitsland, Groot‐Brittannië (Chamberlain) en Frankrijk. Zonder de Tsjechen om instemming te vragen werd besloten dat Duitsland het Sudetenland mocht annexeren op voorwaarde dat Duitsland niet de rest van Tsjecho‐Slowakije zou inlijven. Via bemiddeling en toegeven aan Hitler’s eisen probeerde men een nieuwe oorlog te voorkomen = appeasement politiek Na de oorlog spreken we over ‘het verraad van München’, immers; Tsjecho‐Slowakije werd zomaar aan Duitsland uitgeleverd. Britten verklaarden wel dat ze een Duitse aanval op Polen niet zouden accepteren! Chamberlain keert triomfantelijk terug in Engeland en houdt de vrede in onze tijd‐toespraak
Verdrag van München (1938) appeasement politiek
Hitler loopt over de leiders (zonder ruggengraat) van de westerse democratieën
Verdrag van München (1938) appeasement politiek
4
20‐2‐2015
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Vervolg Hitler ’s buitenlandse politiek: Britten verklaarden wel dat ze een Duitse aanval op Polen niet zouden accepteren! Maar Hitler wil ’Poolse corridor’ terug (verloren door het Verdrag van Versailles). Daarom: 1939 Molotov von Ribbentrop pact. Duitsland en de USSR (Stalin) sluiten een niet aanvals‐verdrag. In het geheim wordt ook nog afgesproken dat beide landen Polen onderling zouden verdelen
5
20‐2‐2015
6
20‐2‐2015
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Vervolg Hitler ’s buitenlandse politiek: 1 september 1939: Hitler Duitsland, gedekt door de Sovjet‐Unie, valt Polen binnen. BEGIN WO II 3 september 1939: Groot‐Brittannië en Frankrijk verklaren 2 dagen daarna aan Duitsland de oorlog. De door Duitsland snel veroverde gebieden werden onderworpen aan het naziregime: (zie PowerPoint verloop oorlog) (Blitzkrieg = een snelle gemechaniseerde oorlog)
1 April 1940 10 Mei 1940 Juli‐Okt 1940 21 Juni 1941
1942‐1943
aanval op in Noorwegen en Denemarken aanval op Nederland, België, Frankrijk (eind juni capitulatie Frankrijk) Battle of Britain (luchtoorlog boven Groot‐Brittannië) (never was so..) aanval (ondanks niet‐aanvalsverdrag) op de Sovjet‐Unie (operatie Barbarossa) in eerste instantie succesvol tegen een door zuiveringen getroffen Sovjetleger strenge Russische winter maakt einde aan Duitse opmars, slag bij Stalingrad = keerpunt oorlog in het oosten!
Leningrad Moskou
Sebastopol
juni 1941: operatie Barbarossa : Het Duitse leger rukt snel op tot de lijn Leningrad – Moskou – Sebastopol. Augustus – februari 1942/1943: slag om Stalingrad. Door de moeilijke aanvoer van wapens, kleding en voedsel ÉN de winter verliezen de Duitsers. Ommekeer in WO II.
7
20‐2‐2015
Tijdens de slag om Stalingrad verloren de AS‐mogendheden 850.000 man . De Russische verliezen lagen rond de 1.100.000!
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Na de Duitse inval in de Sovjet‐Unie (juni 1941) kwamen grote stukken van de Sovjet‐Unie in handen van de Duitsers. In deze gebieden bevonden zich ook veel Joden, die door speciale troepen (de Einsatzgruppen van de Sicherheitspolizei en de SD) werden vermoord of op transport naar concentratiekampen werden gezet. De concentratiekampen en gettoʹs konden de grote aantallen gevangenen echter niet meer aan. Enkele hoge Duitse ambtenaren en SSʹers, waaronder Reinhard Heydrich, kregen de opdracht het Jodenprobleem eens en voor altijd ʹop te lossen‘ Op 20 januari 1942 kwamen vijftien hoge ambtenaren bijeen in een villa aan de Wannsee bij Berlijn om te spreken over een ʹdefinitieve oplossingʹ voor het ʺJodenprobleemʺ De ‘Endlösung der Judenfrage’ werd daar als een organisatorisch probleem opgelost. De moordmethode werd bepaald (de inzet van Zyklon B) en de activiteiten van de verschillende ministeries en politiediensten werden onderling afgestemd. Men stemde uiteindelijk eenstemmig in met de vergassing van en moord op het Joodse volk.
Wannseeconferentie (KAHC!)
Start fragment uit de film Conspiracy
8
20‐2‐2015
Holocaust door Einsatzgruppen der Sicherheitspolizei & SD
In bijvoorbeeld Babi Yar (Oekraïne) executeren de Einsatzgruppen in twee dagen meer dan 30.000 joden, in de weken erna volgden nog zo’n 100.000 joden hun voorbeeld.
Holocaust concentratiekampen ‐ vergassing
Afbeeldingen Holocaust
9
20‐2‐2015
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
De Tweede Wereldoorlog werd een echte wereldoorlog door: • Gevechten in Noord‐Afrika en in Azië (Japanse expansie) • Door Japanse aanval op de Amerikaanse vlootbasis Pearl Harbor (Hawai) op 7 december 1941 worden ook de V.S bij de oorlog betrokken. (filmfragment / historische beelden)
• Hitler verklaart als bondgenoot van Japan de USA de oorlog.
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
• De as‐mogendheden kwamen na de slag bij Stalingrad en de deelname van de USA steeds verder in de verdrukking. Stalin drong bij de westerse landen aan, op opening van een tweede front. Dat zou op 6 juni 1944 ontstaan, door de invasie in Normandië. Duitsland werd op twee fronten aangevallen.(fragment Saving Privat Ryan)
10
20‐2‐2015
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950 • •
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Daarna gaat het in Europa heel snel: In september 1944 staan de Geallieerden in Zuid‐Nederland en na de (honger)‐winter van 1944‐45 wordt ook Noord‐Nederland bevrijd (5 mei 1945).
Het Rode leger was in de herfst van 1944 al tot aan de Duitse grens opgerukt en de westerse geallieerden bombardeerden Duitsland elke dag, met als doel een snelle capitulatie. Desondanks wilde Hitler zich niet overgeven. In april 1945 was het duidelijk dat Duitsland de oorlog verloren had. Hitler en enkele medewerkers pleegden zelfmoord, en op 7 mei 1945 tekende de Duitse legerleiding de overgave.
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Joseph Göbbels en zijn kinderen na de zelfmoord
Laatste beelden van Hitler en Eva Braun
11
20‐2‐2015
Tijd van wereldoorlogen. 1900‐1950
9.5 De Tweede Wereldoorlog.
Intussen gaat in het verre oosten de strijd gewoon door. • Amerikanen beseffen (vanwege fanatieke tegenstand) dat strijd tegen Japan veel mensenlevens zal kosten en lang zal duren. • Ze besluiten een nieuw wapen te gebruiken, de A‐bom • 6 aug. 1945, Hiroshima (KAHC) • 9 aug. 1945, Nagasaki • 15 augustus 1945: Japan capituleert • Einde Tweede Wereldoorlog.
Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering.
Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering. Niet alleen Hiroshima maar ook…
Londen Keulen
Dresden
Rotterdam
12
20‐2‐2015
Totale oorlog Tweede wereldoorlog : • nog meer dan WO I een totale oorlog, omdat er miljoenen slachtoffers meer vielen en vanwege de enorme wapenindustrie alles en iedereen werd op een of andere manier bij de oorlog betrokken. • In 2e WO vielen naar verhouding ook meer burgerslachtoffers dan in de 1e WO.
13
20‐2‐2015
14
20‐2‐2015
15
